Плагиат дегеніміз не Ғылыми плагиат үшін заңды жауапкершілік

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Плагиат дегеніміз не ?

Ғылыми плагиат үшін заңды жауапкершілік

Плагиат (лат. plaqіo - ұрлау, ұрлық) - басқа aвтордың әдеби немесе ғылыми туындысын иемдену, шығарма үзінділерін өз еңбегінде авторын көрсетпей пайдалану

Бөтен шығарманы немесе оның бір бөлігін түпнұсқасын атамай, өз атынан жариялағанда, із жасыру үшін түрлі әдістер қолдану да кездеседі. Мысалы, мәтінге кейбір өзгертулер енгізу, басқа сөзбен алмастыру, т. б. Мұндай өзгертулер көп болса, плагиатты дәлелдеу оңайға түспейді, арнайы салыстырып тексеруді қажет етеді. Плагиаттық жасап, басқа біреудің шығармасын иемденіп, еңбегін пайдаланған адам авторлық құқықты бұзғаны үшін заң алдында жауапқа тартылады.

Авторлық ұрлық мүмкiн - құқықтық заңнаманы және патент заңнамасын бұзу болсын тиісті сапада заңдық жауапкершiлiкке әкеп соқтыруы ықтимал. Басқа жағынан, плагиат мына салаларда жиірек болып келеді. Мысалы, зияткерлiк меншiктiң өнімдерінің қандай да болмасын түрінде, математикада және басқа iргелi ғылыми пәндерде кездесіп жатады.

Ең жиi ұрлық бөтен шығарманы өз есiмімен жариялауда байқалады немесе бөтен идеяларды, сондай-ақ бөтен шығармалардың фрагменттерiн жөн-жобасыз алып, оның пайдаланған көзін көрсетпеу. Ұрлықтың белгiсi авторлықты иемденуi болып табылады. Өйткенi пайдаланудың дұрыс емес жарияланымы, көшіруі т. б. шығармалар авторлық құқықпен қорғалатын, өзі ұрлық емес болып көрiнедi, оны ұрлық емес, авторлық құқыққа жасалған қарақшылық деп көрсетсек болады. Авторлық құқыққа жасалған қарақшылық интеллектуалдық еңбектiң нәтижелерiн заңсыз пайдаланудан ұрлыққа айналып және авторлықтың жариялайтын бетiмен иемдену.

Зерттеу материалдарын сараптай келе, тәуелдiлiктің түр-түрімен және қолдану саласына қарай, плагиатты шартты түрде төртке бөліп, әрқайсысының зерттеу обьектісін беруге болады:

Бірінші, кәсiби - кәсiби мақсаттардағы интеллектуалдық, шығармашылық, кәсiби жетiстiктерiн (абырой, табыс, марапат, мойындаушылық және оған ұқсас) иемденудi ескередi.

Екінші, бiлiм беру-ғылыми ұрлық - ғылыми дәреженi алу, бiлiм беретiн саралау процесінде интеллектуалдық мүлiктi иемденуде болады.

Үшінші, әлеуметтiк ұрлық - тұрмыстық қарым-қатынастарда пайда болады. Ол «кәсiби» болғанымен, бiрақ кәсiби жұмысқа белсендiлiгі жоқ.

Төртінші, нормативтi ұрлық - заң шығарушы, заңды, әдiстемелiк, ғылыми, практикалық түрде атқарылған жұмыстарды иемдену. Оның айырмашылығы, жалпыға ортақ жекелеген емес. Мысалы: зейнетақы жүйесiн дамудың бағдарламасын иемдену немесе отбасылық заңнамадағы даулардың шешiмінiң өңделген әдiстемесiн өз авторлығымен жариялау.

Отандық ғылымда соңғы кездері плагиат мәселесі (әсіресе гуманитарлық салаларда) өзектiрек мәселе болып, түйіні шешілмей тұр. Коррозия сияқты, ол қазiргi ғылымды iшiнен шірітіп, сыбайлас жемқорлық секілді құрылымдық элементтерінің бәрi мемлекеттiк-бюрократияға енген [2] .

Заңдық тұрғыдан қарағанда, ұрлық пен заңға қайшы мiнез-құлық түрлерінің бiрi болады және қоғамдық қауiптi дәрежеден тәуелдiлiкте заңдық жауапкершiлiктiң әртүрлiгіне әкеп соқтырады.

Плагиат өзімен бірге әртүрлi жауаптылықты туғызуы мүмкін. Заңдық жауапкершiлiк құқық бұзушылықтың жеке мүлiктік емес автордың құқығы, соның ішінде авторлыққа құқық үш түрлі болады:

Азаматтық-құқықтық жуапкершілік. Автордың жеке мүліктік емес құқығын бұзу, жекелікте, құқықтың мойындаушылық жолымен, бастапқы күйіне қалпына келтіру, қорқыту әрекеттерін жасау, болған құқық бұзушылығы үшін, жария түрде соттың шешімімен авторға моральдық шығынды өтейді, делінген

Әкімшілік жауапкершілік. Интернет желісінде пайдалануды қоспағанда, авторлық құқық және сабақтас құқықтар объектiлерiн заңсыз пайдалану, сол сияқты өткiзу мақсатында авторлық құқық және сабақтас құқықтар объектілерінің контрафактілік даналарын сатып алу, сақтау, тасымалдау немесе дайындау, авторлықты иеленiп алу немесе тең авторлыққа мәжбүрлеу, егер бұл iс-әрекеттерде қылмыстық жаза қолданылатын әрекет белгiлерi болмаса, авторлық құқық және сабақтас құқықтар объектілерінің даналары, сондай-ақ құқық бұзушылық жасаудың құралы болған заттар тәркiленiп, жеке тұлғаларға - айлық есептiк көрсеткiштiң оннан он беске дейінгi мөлшерiнде, лауазымды адамдарға - жиырмадан отызға дейiнгi мөлшерiнде, заңды тұлғаларға бір жүзден жүз елуге дейiнгi мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады [4] .

Қылмыстық жауапкершілік. ҚР ҚК-ң 184 бабының 1-тармағында былай деп көрсетілген:

«Авторлықты иеленiп алу немесе тең авторлыққа мәжбүрлеу, егер бұл әрекет автордың немесе өзге де құқық иеленушiнің құқықтарына немесе заңды мүдделерiне айтарлықтай зиянға, оның ішінде елеулі залалға әкеп соқтырған айтарлықтай шығын келтiрсе - жүзден бес жүз айлық есептiк көрсеткiшке дейiнгi мөлшерде айыппұл салуға не жүз сағаттан жүз сексен сағатқа дейiнгi мерзiмге қоғамдық жұмыстарға тартуға, немесе екi жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге жазаланады»

Көріп тұрғанымыздай, әкімшілік жауапкершілік тек мына жағдайда туындайды, егер плагиаттылықтың мақсаты - табыс алу болып дәлелденсе.

Қылмыстық жауапкершiлiк - тек ғана егер iрi зиян келтiру дәлелденген жағдайда туындайды. Кеңінен айтсақ, ғылыми жұмыстарда (барлығын бұрын диссертациялар) ұрлық табыстарды алу мақсатына қатысты емес және iрi зиянды келтiрмейдi деп есептелінеді.

Нәтижесінде, ғылыми жұмысты авторлық иемденуi жауапкершiлiктің азаматтық құқықпен ғана жүзеге асырады.

Бiздiң пiкiр, авторлық құқықтарды қорғаудың ең пәрмендi тәсiлi моральдік шығын өтемiн төлеу болып көрiнедi. Егер біреудің жұмысында плагиаттылық табылса, моральдық зиянның өтеуi туралы талап арызды жазуға болады.

Бiрақ, анықтайтын сұрақ онда туындап, және ұрлық дәлелденедi ме? Қазірде плагиаттықты табуға көмектесетін сервистік бағдарламалардың саны көп. Сонымен қатар, плагиаттықты компьютер әдiстерiмен табу да бар. Сондай-ақ авторлықты білу сараптамасы қолданыста бар.

Авторлықты білу сараптамасының бір түрі - ұрлықтың белгiлерiн iздеп табу. Бұл сараптамалық зерттеу көзінде - анықтасын немесе керiсiнше, бөтен өнiмдi қасақана иемдену, идеяны терiске шығарсын немесе ойлап табылған затты, ғылым және өнер шығармасын да табу болып табылады.

Плагиаттық үшін адамды жауаптылыққа тарту кезінде, екі нәрсені дәлелдеу керек: оның әрекеттерiндегi ниеттiң және шындығында, алыс-берiстердiң оның шығармасында бар болуы. Сотты дәлелден ұрлықтың кесiмi қасақана болуы мүмкiн бе?

Плагиаттың фактісі дәлелденуі үшін, ұрланған шығарманы жариялау қажеті емес. Ең болмаса шығарманың бір тұтынушысы жетерлік. Ескеріңіз, мәтіннің ауызша оқылуы жариялау болады. Егер оқылым материалдық пайданы алу болып, алдына міндет етіп қойса немесе автордың табысын кеміту болса, онда плагиаттық заңы және авторлық құқықты қорғау ісі іске кіріседі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.