Қазақстан Республикасындағы еңбек даулары және оларды шешу тәртібі: теория және практика мәселелері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Магистрлік диссертация

Қазақстан Республикасындағы еңбек даулары және оларды шешу тәртібі: теория және практика мәселелері

Жоспары:

Кіріспе.
Еңбек даулары: түсінігі, ұғымы және түрлері. Жеке еңбек дауларының туындау себептері мен мән-жайлары. Ұжымдық еңбек дауларының себептері мен мән-жайлары.
Еңбек дауларын шешу тәртіптері. Еңбеу дауларын шешу жолдары: келісім комиссиялары, еңбек төреліктері, ереуіл. Еңбек дауларын соттардың қарауы. дауларды шешудің балама тәсілдері. Медиация.
Еңбек дауларының теория және практика мәселелері.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер.

Кіріспе

Адамзат қоғамы жанжалсыз өмір сүре алмайды. Осы аралықта «Основу любого общества составляет трудовая деятельность людей. Труд независим от любых общественных форм, он является условием существования человека и составляет его естественную необходимость. » мағынадағы әңгімелерді ұзарт + «В Основном законе РФ констатировано, что человек, его права и свободы являются высшей ценностью. Признание, соблюдение и защита прав и свобод человека и гражданина - обязанность государства» осы туралы да жаз. Сондықтан даулар мен қақтығыстар қоғам өмірінің ажырамас бөлігі, оған қоса аталмыш даулар өдірісте де орын алып жатады. Практика көрсеткендей егер еңбек дауларының дер кезінде шешімін таппаса, ол өндірістің немесе мекеменің жұмысының тоқтауына әкеледі, ал бұл өз кезегінде экономикаға орасан зор кесірін тигізетіні сөзсіз. Сол үшін өркениетті қоғамда, қақтығыстардың себептерін толық жоюға бағытталмағанымен, ең болмаса олардың салдарын жеңілдету үшін барлық жағдайлар жасалуы керек. Еңбек құқығы саласының динамикалық дамуы тұрақты жаңаруды және тіпті кейбір жағдайларда қоғамның қажеттіліктеріне жауап беретін жаңа нормативтік-құқықтық базаны құруды қажет етеді. Тәжірибе көрсеткендей, заң шығарушы көп жағдайда қарқынды дамып жатқан әлеуметтік-экономикалық сипаттағы өзгерістерге ілесе алмай жатады және оларға қатысты тиісті реттеуші құралдарды әзірлеуді дер кезінде жасақтай алмайды.

Еңбек заңнамасы белгілі бір дәрежеде бұл мәселелерді еңбек жанжалдарын қарау тәртібін реттеу арқылы шешеді. Бұл тәртіп қатысушылардың құрамына байланысты айтарлықтай өзгереді. Еңбек жанжалдары жеке және ұжымдық болуы мүмкін. Ұжымдық даулар жеке дауларға қарағанда сирек кездесетініне қарамастан, олар жұмыс берушілер үшін, олардың бизнесінің және жалпы қоғамның тұрақтылығы үшін үлкен қауіп төндіреді.

Қазақстан азаматтарының еңбек құқықтары мен заңды мүдделерін іске асыру мәселелерін шешудің өзектілігі әрдайым мемлекет пен қоғамның назарында болды, өйткені бұл құқықтар мен мүдделер әлеуметтік маңызға ие, осы саладағы құқықтық қатынастар кешенді реттеуді қажет ететін ерекше әлеуметтік байланыстар болып табылады.

Осы жұмыстың мақсаты жеке еңбек дауларын шешу процесінің қазіргі заманғы тұжырымдамасын зерделеу, оның ішінде: процесс сатыларын айқындау; жеке және ұжымдық еңбек дауларын шешуді құқықтық реттеу әдіснамасы; жылпы еңбек дауларын шешу жөніндегі юрисдикциялық органдарды қалыптастыру ерекшеліктері болып табылады.

Келесі міндеттерді шешу мақсатқа жетуге ықпал етеді:

Жеке және ұжымдық еңбек дауларының ұғымы мен түрлерін жинақтау;
Жеке және ұжымдық еңбек дауларының туындау себептері мен мән-жайларын айқындау;
Соттарда еңбек дауларын қарау ерекшеліктерімен танысу;
Еңбек даулары жөніндегі комиссияның дауларды қарау ерекшеліктерімен танысу.

Зерттеу объектісі - еңбек дауларын қарау және шешу процесінде қызметкерлер мен жұмыс берушінің арасында туындайтын қоғамдық қатынастар.

Тақырып - Қазақстан Республикасындағы еңбек даулары және оларды шешу тәртібі: теория және практика мәселелері

Қорытынды біліктілік жұмысында жалпы ғылыми зерттеу әдістері, сонымен қатар ақпаратты өңдеудің аналитикалық әдістері, салыстырмалы талдау әдістері қолданылды.

2. Еңбек даулары: түсінігі және түрлері.

Қазақстанның құқықтық мемлекет ретінде қалыптасуы еңбек заңнамасы мәселелерімен тығыз байланысты. Тәуелсіздік кезеңінде Қазақстан еңбек заңнамасы мәселелері бойынша бірқатар реформаларды жүзеге асырды.

Осы іс-шаралардың соңғы кезеңі Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 23 қарашадағы жаңа Еңбек кодексінің қабылдануы болды, оның қабылдануымен еңбек дауларын шешу тәртібі айтарлықтай өзгерді.

Қазіргі қоғамның ең өзекті және күнделікті мәселелерінің бірі-әр азамат, яғни қызметкер тап болатын еңбек дауларын шешу мәселесі. Еңбек міндеттерін атқару кезінде жұмыскер заңмен тыйым салынбаған барлық тәсілдер мен рәсімдерді пайдалана отырып, өзінің еңбек құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғауға құқылы.

Бұл ретте, Қазақстан Республикасының Конституциясында (24-б. 3-т. ) ереуіл жасау құқығын қоса алғанда, қызметкердің жеке және ұжымдық еңбек дауларын заңда белгіленген тәсілдерді пайдалана отырып шешу құқығы еңбек заңнамасында танылады.

Жұмыскер мен жұмыс берушінің арасындағы жеке еңбек дауын қарау Еңбек кодексінің 15-тарауында белгіленген, ал ұжымдық еңбек дауларын шешу тәртібі осы құжаттың 16-тарауында көзделген. Жалпы осы жоғарыда атылып өткен еңбек дауы ұғымы жайында ғалымдардың арасында біршама тұжырымдар бар, нақтырақ айтсақ:

Л. Н. Анисимов еңбек дауының анықтамасын былай түсіндіреді: «Еңбек дауы дегеніміз еңбек қатынастарынан бастау алып, жұмыс берушінің немесе жұмысшының, кей жағдайда ұжымның бастамасымен көтерілетін, наразылық» ал, Е. А. Новиковтың тұжырымы бойынша: «Еңбек дауы - еңбек заңнамасын қолдану мәселелері бойынша немесе олардың арасында жаңа еңбек жағдайларын белгілеу туралы еңбек құқығы субъектілерінің юрисдикциялық органның шешуіне келіп түскен келіспеушілігі. » деп келтіріледі.

2015 жылдың 23 қарашасында қабылданған Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде еңбек дауы ұғымына төмендегідей анықтама келтіріледі:

Еңбек дауы - Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану, келісімдердің, еңбек және (немесе) ұжымдық шарттардың, жұмыс беруші актілерінің талаптарын орындау немесе өзгерту мәселелері бойынша жұмыскер (жұмыскерлер) мен жұмыс беруші (жұмыс берушілер), оның ішінде бұрын еңбек қатынастарында болғандар арасындағы келіспеушіліктер.

Келіспеушілік - бұл өзара әрекеттесетін тараптардың жағдайды әртүрлі бағалауы. Еңбек дауының себебі, әдетте, еңбек құқық бұзушылықтары немесе кейбір жағдайларда құқық бұзушылықтың болуы туралы қате түсінік болып табылады.

Еңбек дауының себептерін объективті бағалау үшін оның пайда болуы мен дамуының табиғатын түсіну керек. Еңбек дауының пайда болуы мен дамуының табиғаты келесі сатыларда көрінеді:

Бірінші даудың түпкі себебі туындайды, бұл еңбекке қатысты құқық бұзушылық немесе ол туралы қате түсінік;
Еңбек шарты тараптарының орын алған жағдайды әртүрлі бағалауы, яғни келіспеушіліктердің туындауы;
Нәтиже бермейтін келіссөздер немесе өзара консультациялар арқылы туындаған келіспеушіліктерді дербес шешуге әрекет жасау;
Келіспеушіліктердің мәні туралы өтінішті жұмыс берушіге немесе құзыретті юрисдикциялық органға шешу мақсатында жіберу. Дәл осы кезеңде еңбек дауы туындайды;

Еңбек дауында заң шығарушы «реттелмеген келіспеушіліктер» туралы маңызды сәтті айқындайды (ҚР ЕК-нің 1-бабы) . Орыс тілінің сөздігіне сәйкес келіспеушілік - бұл пікірлерге, көзқарастарға, мүдделерге сәйкес келмеу салдарынан келісімнің болмауы; қайшылық, сәйкессіздік. Осылайша, келіспеушіліктерді жою үшін жанжал тараптары өзара келіссөздер жүргізе алады, ал егер осы тәсілмен келіспеушіліктер жойылмаса, егер Тараптардың бірі туындаған жанжалды шешу үшін арнайы белгіленген тәртіппен жұмыс берушіге (қызметкерге) немесе белгілі бір өкілеттіктер (юрисдикция) берілген арнайы мекемеге (органға) жүгінсе, жанжал еңбек дауына айналады.

Қызметкер мен жұмыс беруші жеке даулардағы келіспеушілік субъектілері болып табылады, бірақ жұмыс беруші осындай шарт жасасудан бас тартқан жағдайда жұмыс берушімен еңбек шартын жасасуға ниет білдірген азамат жеке дау субъектісі бола алатынын ескерген жөн. Жұмыс берушіге немесе оның өкіліне қарсы тұрған ұжымдық еңбек дауларының субъектісі еңбек ұжымы немесе еңбек жағдайларын (жалақыны қоса алғанда) белгілеу және өзгерту, ұжымдық шарттарды, келісімдерді жасасу, өзгерту және орындау бойынша талаптарды мәлімдейтін, сондай-ақ жұмыс берушінің еңбек құқығының нормалары бар актілерді қабылдау кезінде жұмыскерлердің сайланбалы өкілді органының пікірін ескеруден бас тартуына байланысты жұмыскерлердің өкілдері болып табылады.

Барлық еңбек дауларын әртүрлі себептер бойынша жіктеуге болады. Дауласушы субъектілер бойынша еңбек дауларының түрлері:

Жеке еңбек даулары-олар жеке жұмысшылардың мүдделеріне әсер еткен кезде;
Ұжымдық еңбек даулары - бүкіл еңбек ұжымының (мысалы, жұмыс берушінің ұжымдық еңбек шартын орындамауы) немесе оның бір бөлігінің (жеке құрылымдық бөлімшенің) мүдделері қозғалған кезде.

Құқықтық қатынастар бойынша еңбек дауларының түрлері (еңбек құқығы нысанасынан туындайды) :

Еңбек қатынастарын бұзу салдарынан туындайтын еңбек даулары (мысалы, жалақыны төлемеу, заңсыз жұмыстан босату, еңбек кітапшасын беруді кешіктіру және т. б. ) ;
Еңбек қатынастарына тікелей байланысты құқық бұзушылықтан туындайтын еңбек даулары, яғни:
Қарым-қатынасты бұзудан туындайтын. Мысалы, жұмыс беруші технологиялық процеспен қамтамасыз етілмеген еңбек нормаларын орындауды талап етеді немесе жұмысшылардың барлық өндірістік тапсырмаларды әдеттегі жұмыс жылдамдығынан жоғары қарқынмен орындауын талап етеді немесе қызметкерді өндірістік тапсырманы орындағанға дейін жұмыстан босатпайды және т. б., ал қызметкерлер бұл талаптарды заңсыз деп таниды;
Жұмысқа орналастыру бойынша қатынастардың бұзылуына байланысты туындайтын. Мысалы, жұмысқа қабылдаудан заңсыз бас тарту туралы сотқа шағымдануға болады;
Әлеуметтік-серіктестік қатынастардың бұзылуынан туындайды. Мысалы, жұмыс беруші ұжымдық шартты орындамайды және қызметкер сот тәртібімен оның нормаларын орындауды талап етеді. Әдетте, мұндай бұзушылықтар ұжымдық еңбек дауына әкеледі, бірақ әр қызметкер өз мүдделерін жеке-жеке қорғай алады;
Ұйымды басқаруға қызметкерлердің (олардың өкілетті органдарының) қатысуы бойынша қатынастардың бұзылуынан туындайтын. Мысалы, жұмыс беруші кәсіподақ келісімінсіз жергілікті ережелерді қабылдайды;
Жұмыс берушіде кәсіптік даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттыру жөніндегі қатынастардың бұзылуынан туындайтын өзге де құқық бұзушылықтар туралы шағымдар, арыздар және хабарламалар. Мысалы, жұмыс беруші қызметкерден оның оқуына ақы төлеуді талап етеді немесе сәтті оқудан кейін сынақ мерзімін белгілейді;
Еңбек шарты тараптарының материалдық жауапкершілігі бойынша қатынастардың бұзылуынан туындайды. Мысалы, жұмыс беруші еңбек заңнамасын бұза отырып, қызметкерден оның орташа жалақысынан асып түсетін толық залалды өз бұйрығымен өндіріп алады;
Қадағалау және бақылау қатынастарының бұзылуынан туындайды. Сонымен, жұмыс беруші мен қызметкер еңбекті қорғау нормаларын бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілік шараларын заңсыз қолдануға шағымдана алады, ал егер тараптар оның мазмұны мен қорытындыларымен келіспесе, жазатайым оқиғаны тергеу актісіне шағымдана алады;
Еңбек дауларын шешу жөніндегі қатынастарды бұзудан туындайтын. Мысалы, еңбек даулары жөніндегі комиссияның шешімімен келіспеген Тарап оның шешіміне сотқа шағымдана алады, ал жұмыс беруші ереуілді заңсыз деп тануы мүмкін;
Міндетті әлеуметтік сақтандыру бойынша қатынастардың бұзылуынан туындауы мүмкін.