Шәкәрім Құдайбердіұлы - үш анық

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

СӨЖ

Тақырыбы: Шәкәрім Құдайбердіұлы үш анық

Орындаған:Дулатұлы Нұрым

Тексерген:Сыбанбаев Калмурат

Дана халқымыз білім инемен құдық қазғандай деп бекер айтпаса керек. Шәкәрім «Үш анық» атты философиялық трактатын жазуға даярлықты 1898 жылдан бастап кірісіп, отыз жылдай ізденіп, жиған тергенін өз ой елегінен өткізіп қорытындыны 1928 жылы аяқтағаны мәлім. Ақын кітаптың шымылдығын адам ақиқатты бас көзімен көрмейді ақыл көзімен көреді.

Әділет адамзаттың ең басты қажетсінетін қасиеттерінің бірі. Әділетсіз құрылған қоғам да, мемлекет те, тіпті тігілген шаңырақ та көп кешікпей құлдырайды. Әділетті адам сенің туысыңмен тең, әділетсіз адам жақын туысың болса да, жатпен тең болады. Бір сөзбен айтқанда, әділетсіз өмір өмір емес, тірі тамұқ. Адам ақиқатты бас көзімен көрмейді, ақыл көзімен көреді . . . өлімнен соң бір түрлі тіршілік бар. Адамның бойындағы осы қасиеттердің болуы. Бірінші анық: Алланың бар екендігін. Алланың шеберлігі дүниенің ешқандай кездейсоқсыз белгілі бір заңдылықта дамуының негізінде Алла жаратқандығы туралы айтылған Екінші анық: Адамның жаны туралы жанның заты ғарыштан екендігі, оның мәңгі өмір сүретіндігі, адамның барлық рухани қасиеттерінің жаннан шығатындығы, жан да тән сияқты азық қажет ететіні, Жан тәннің қожайыны, тән өлсе шіріп басқа түрге ауысатындығы, жанның ажалсыздығын баса айтып кеткен.

Жан қожа тән дегенің жанның құлы, Нәпсі неге білмеген бұрын мұны?

Жан тапты ма, тән тапты ма Жоғарғы кереметті неше қилы? Тән терезе, қарайтын тән иесі, деп жан мен рух бөлек, рух ол жан емес, адамның таза (арлы ақылы) ойымен байланысты қасиет. Адамның ойы таза, жаны таза болу үшін азық керек ол -Ұждан. Ұждан ол үшінші анық.

«Үш анық» деген шығармасында ар ілімі болып табылатын нәрсе адамдағы ынсап, әділет, мейірім үшеуі.

Ынсап қанағат, дұрыс әрекет, Әділет адамгершілік, Мейірім - сүйіспеншілік.

Ұжданын тыңдамайтын адамның жүрегі еш бір ғылым, өнер, ешбір заң тазарта алмайды. Ар ұждан ол рухани бастау. Ар ұждан дауысын жүрегі, ойы таза адам естиді. Әр адамның ойлаған ойы таза болу керек екен. Адамның ойы жаман нәрсеге жүйрік болмау керек әрқашанда қай нәрсеге жақсы оймен қарау керек. Ұжданына сол жанның азығы екеніне ақылмен ынсап істесе, оның жүрегін қарайта алмайды деген сөз қазір алдыға қойылып отырған рухани жағынан жаңару пәні Өзін-өзі тану пәні деп ойлаймын. Ақыл оймен ойланып адам қашанда қай нәрсеге болсын қанағат етіп жүру керек екен. Адам қанағатшыл барға риза болуы, місе тұтуы ынсаптан шықпауы, нәпсіге ермеуі. Қанағат Алладан өзгеден дәметпеу. Тек Алладан ғана үміт етіп, оған ғана тәуекел ету. Қанағат етуден адам өміріне келер пайдасы көп. Ол адамға бақыттылықты, рахат тұрмысты, тұрақтылықты, аманшылықты сыйлайды. Қанағат тілек - қалау адамды әрекет етуге итермелейді және оның өмірдегі амал әрекетіне себепші болады. Тек тілек - қалауын тыйғанда ғана адам еркіндікке қол жеткізеді. Артықша мал дүниесі жоқ кісінің барына қанағат қылуы түсінікті жайт. Бірақ мал мүлкі жеткілікті адамның өзің барға қанағат тұтуы керек. Қанағатшыл адам қашанда қайырымдылықтың басында тұрады, рухани адамгершілік тәрбиенің негізін құрайды. Қанағат тұтқан адам әрқашанда дұрыс әрекет жасайды.

Әділет Ақиқат құндылығы негізінде адамның шынайы дұрыс әрекетінен көрініс табатын тәрбие тәлімі деп айтсада болады. Әділетті шыншыл, тура сөйлейтін өтірікке жаны қас адам. Ақиқат кеңестік және уақытпен шектелмейді. Ақиқат жалғыз. Ақиқатқа ұмтылып, рухани болмысымызды кәусар бұлақтай таза ұстауға адал еңбек, ар ұжданды ақыл ой шынайы жүректі адам болып шәкірттерімізге жалпы адамазаттық құндылықтардың ішіндегі Сүйіспеншілік, Дұрыс әрекет, Ішкі тыныштық, Қиянат жасамауға бағыттап, ақылды, білімді, жүрегі мейірімге толы, ұрпақты тәрбиелеп шығамыз деп ойлаймын. Мейірім яғни Сүйіспеншілік. Жүрегі жұмсақ мейірім нұрын төгетін адам. Риясыз Сүйіспеншілік деп айтсамда артық болмас.

Қорыта келгенде Ар - ұжданымызды ішкі үнімізді - жүрек үнімізге үңіліп таза оймен жақсы көзқараста болуымыз қажет екенін түсіндім.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.