Әлеуметтік-экономикалық жоспарлау - экономиканы мемлекеттік реттеудің құралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Экономика және бизнес жоғарғы мектебі

«Менеджмент» кафедрасы

Әлеуметтік-экономикалық жоспарлау экономиканы мемлекеттік реттеудің құралы ретінде.

Орындаған: Батырбекова А. С.

Тексерген: Тумбай Ж. О.

Алматы, 2020 жыл

Әлеуметтік-экономикалық жоспарлау экономиканы мемлекеттік реттеудің құралы ретінде.

Экономиканың барлық деңгейлеріндегі жоспарлау ретінде мемлекет жүргізіп отырған әлеуметтік-экономикалық саясатқа сәйкес экономикалық жүйенің және оның жекелеген бөліктерінің жұмыс істеуінің оңтайлы нұсқасына қатысты нақты шешімдер мен бағыттар байланысы жатады. Жоспарлау экономиканы мемлекеттік реттеудің маңызды әдістерінің бірі. Басқарудың негізгі функцияларының бірі ретінде жоспарлау басқару объектісінің мақсатты ғана емес, динамикалық және пропорционалды дамуын қамтамасыз етеді.

Мемлекеттік органдарға, ең алдымен, ұзақ мерзімді және орта мерзімді кезеңге арналған стратегия мен даму басымдықтарын негіздеу үшін жоспарлау қажет

Жоспарлау-бұл әлеуметтік-экономикалық мәселелерді шешуге арналған индикаторлар жүйесі мен түрлі шаралар жиынтығын қамтитын құжат. Ол мақсаттарды, басымдықтарды ғылыми негіздеу, оларға жетудің жолдары мен тәсілдерін анықтау. Басқару шешімдерін практикалық іске асыруға бағытталған. Оның айрықша ерекшелігі - көрсеткіштердің нақтылығы, олардың уақыт пен мөлшерде анықтылығы.

Жоспарлау түрлері:

Директивтік жоспарлау мақсаттар мен міндеттерді міндетті түрде жүзеге асырудың командалық және әкімшілік тұтқаларын пайдаланады. Міндеттеме тиісті әкімшілік құжаттармен - заңдармен, қаулылармен, бұйрықтармен реттеледі. Міндеттемелердің орындалуын ағымдағы және қорытынды бақылау орындаушыларға әкімшілік шаралар қолданумен жүзеге асырылады.
Стратегиялық жоспарлау - елдің әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі, маңызды бағыттары бойынша, әдетте, орта және ұзақ мерзімді кезеңге арналған экономикалық көрсеткіштердің мақсаттары мен мәндерін анықтау және оларды жүзеге асыру механизмін қалыптастыру процесі.
Мемлекеттің индикативті жоспарлауы-экономикалық көрсеткіштердің макроэкономикалық негіздемесі және экономикалық процестерді реттеу шаралары бар елдің ұлттық жоспары. Бәсекеге қабілеттілігін күшейту және елдің ауқымды мәселелерін шешу үшін олардың қызметінің даму бағыттарын анықтайтын нақты нұсқаулар қажет болғанда қолданылады.

Жоспарлауда маңызды рөл критерийлерге, индикаторларға, стандарттарға, олардың саны мен құрамы, иерархиялық деңгейі мен мақсатқа байланысты болады. Жоспарлау үшін пайдаланылатын көрсеткіштер саны жоспарлау объектісінің барлық немесе ең болмағанда маңызды аспектілеріндегі өзгерістерді негіздейтін жеткілікті болуы керек.

Жоспарларды іске асыруды ынталандыруды бағалау үшін индикаторлар саны айтарлықтай аз болуы мүмкін және оларды бір индикатормен қорытындылау өте маңызды, өйткені бірнеше индикаторлардың динамикасы қарама-қайшы болуы мүмкін, бұл оларды біржақты бағалауды қиындатады.

Әлеуметтік-экономикалық жоспарлау экономиканы мемлекеттік реттеу қажеттілігі мыналарға байланысты:

1) еркін нарықтың ұлттық экономиканың макроэкономикалық тұрақтылығын қамтамасыз етуге және әр түрлі әлеуметтік топтар мен субъектілердің қарама-қайшы мүдделерін үйлестіру;

2) орталықтандырылған (ең алдымен мемлекеттік бюджет арқылы) бөлінетін мемлекеттік ресурстар үлесінің ұлғаюы;

3) оның масштабының үнемі ұлғаюы жағдайында адам мен табиғаттың өзара әрекеттесу процесін реттеу талабы;

4) ұлттық экономика шеңберінде және әлемдік аренада әртүрлі экономикалық субъектілердің интеграциясын күшейту қажеттілігі;

5) ұзақ мерзімді перспективада ұлттық экономиканың теңгерімді дамуын қамтамасыз ету міндеті.

Жоспарлаудың маңызды элементі - бұл мемлекеттік мақсатты бағдарламалар.

Мемлекеттік бағдарламалар шектеулі спектрі бар мемлекеттік міндеттердің болжамдары негізінде құрған жөн, ал оларды қаржыландыру мемлекеттік бюджеттен және бюджеттен тыс қорлардан жүзеге асырылуы керек. Келісім бойынша кәсіпорындарды, тұрғындарды және шетелдік инвесторларды тартуға болады. Бағдарламаларды материалдық-техникалық жағынан қамтамасыз ету органдар сатып алатын және қажеттілік тенденцияларын болжайтын мемлекеттік келісімшарт жүйесі арқылы мемлекеттік тапсырыс түріне сәйкес мемлекет қажеттіліктеріне жеткізілім есебінен жүзеге асырылады.

Нарықтық экономика жағдайында ұлттық жоспарлау бюджеттік жоспарлаумен, мемлекеттік әлеуметтік-экономикалық бағдарламалармен, мемлекеттік тапсырыстармен, мақсатты кешенді бағдарламалармен, экономиканың мемлекеттік секторын дамытуды жоспарлаумен көрінеді.

Жоспарлаудың негізгі әдістеріне баланс, нормативті және бағдарламалық-мақсаттық әдістер жатады.

Баланс әдісі өнімнің әр түрі, бір жағынан, қандай-да бір қызмет түрінің нәтижесі, ал екінші жағынан, тұтынуға арналған ресурс деп болжайды. Бұл қажеттіліктерді әрқашан қанағаттандыру көзімен байланыстыруды білдіреді. Ресурстар анықталып, содан кейін болжамды қажеттіліктермен байланыстырылады, яғни теңдестіріледі.
Нормативті әдіс ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерін көрсететін нормалар мен стандарттар жүйесін анықтауға және қолдануға негізделген.
Бағдарламалық-мақсаттық әдіс -ірі ұлттық экономикалық мәселелерді жоспарлы түрде шешудің жүйесін қалыптастыру тәсілі. Оның мәні әлеуметтік, экономикалық, ғылыми-техникалық дамудың негізгі мақсаттарын таңдауда, ресурстарды теңдестірілген жеткізіліммен белгіленген мерзімде оларға жету үшін өзара байланысты шараларды әзірлеуде жатыр.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.