1.
«Паразитизмнің экологиялық тұжырымдамасы» тақырыбына эссе жазу
Паразитизм дегеніміз не?- белгілі бір организмнің екінші бір организмді тіршілік ортасы ретінде пайдаланып, сонда өсіп дамуы, қоректенуі. Паразитизмнің шығу тегіне тоқталып кетсек, көптеген эктопаразиттер жыртқыштардан шыққан. Олар жәндіктермен қоректенеді, арасындағы бір түрі адамға да шабуыл жасап, оның қанымен қоректенеді. Паразит организмнің сыртында тіршілік етсе эктопаразит, ал ішкі органдар мен тін, ұлпаларда тіршілік етсе эндопаразит деп аталады. Паразитизм вирустар мен бактериялардан бастап, өсімдіктер арасында да, жануарлар арасында да кездеседі. Сондай-ақ, түгелімен паразиттерден ғана тұратын «кластар» мен «отрядтар» бар. Мысалы, қарапайымдардан споровиктер, жалпақ құрттардан трематодалар, моногенеялар, цестодалар, жәндіктердің ішінде бүргелер мен биттер, т. б. Адамдарда өмір сүретін және ауру туғызатын паразиттердің үш түрі бар: протозоа, гельминттер және эктопаразиттер. Протозоа - бұл өз жасушаларында көбейе алатын бір клеткалы, микроскопиялық организмдер. Кейбір жағдайларда өмірдің бірнеше сатысы бар паразиттердің протозоан тіршілік сатысы болады. Гельминттер үлкенірек, көбіне көзге көрінбейтін, құрт тәрізді паразиттер, оларға жалпақ құрттар, тікенді құрттар және дөңгелек құрттар кіреді. Эктопаразиттерге тіршілік ететін немесе дененің бетінен шығатын кез-келген паразиттер, соның ішінде масалар, кенелер, биттер және басқалар жатады. Бұл эктопаразиттер протозойлық паразиттерге де вектор бола алады. Паразиттердің бір хосттан екіншісіне берілуі фекальды-ауызша жолмен немесе вектордың берілуімен (паразит тірі организмнің жұқтыруы үшін өмір сүретін артропод сияқты организм) болуы мүмкін. Табиғатта паразитизм экожүйенің өте маңызды бөлігі болмаса да, өмірдің ең кең таралған стратегияларының бірі болып табылады. Адамдарға әсер ететін паразиттер көп дәрежеде бақыланған, дегенмен паразиттер аз санитарлық-гигиеналық және таза тамақ пен суға қол жетімділігі аз дамыған аймақтарда кең таралған.
2.
Глоссарий
Қазақша
Русский
English
Қазақша:
Трофозоит-протозоидтардың өмірлік циклінің белсенді жұмыс кезеңі.
Русский:
Трофозоит - активно функционирующая стадия жизненного цикла простейших.
English:
Trophozoite is an active stage of the life cycle of protozoa.
Қазақша:
Циста-бұл қолайсыз жағдайларда немесе олардың өмірлік циклінің белгілі бір кезеңдерінде пайда болатын протозоидтардың өмір сүруінің уақытша түрі.
Русский:
Циста - временная форма существования простейших, которая образуется в неблагоприятных условиях или в определённые периоды их жизненного цикла.
English:
A cyst is a temporary form of existence of protozoa that is formed under unfavorable conditions or during certain periods of their life cycle
Қазақша:
Инвазиялар-қоздырғыштары протозоа немесе гельминттер болып табылатын аурулар.
Русский:
Инвазии - болезни, возбудителями которых являются простейшие или гельминты.
English:
Infestations are diseases that are caused by protozoa or helminths.
Қазақша:
Паразитизм-табиғаттағы белгілі бір байланыстардың бір түрі, онда бір организм (паразит) басқа ағзаны (хостты) тіршілік ету ортасы және тамақтану көзі ретінде пайдаланады, көбінесе оған зиян келтіреді, бірақ оны жоймайды.
Русский:
Паразитизм - форма межвидовых связей в природе, при которой один организм (паразит) использует другой организм (хозяина) в качестве среды обитания и источника питания, часто нанося ему вред, но не уничтожая его.
English:
Parasitism is a form of interspecific communication in nature, in which one organism (parasite) uses another organism (host) as a habitat and food source, often harming it, but not destroying it.
Қазақша:
Механикалық тасымалдаушы-қоздырғышты кездейсоқ дененің бетіне немесе организмнің ішіне қоздырғыштың дамуы мен көбеюінсіз тасымалдайтын тасымалдаушы.
Русский:
Механический переносчик - переносчик, который случайным образом переносит возбудителя либо на поверхности тела, либо внутри организма без развития и размножения возбудителя.
English:
A mechanical vector is a vector that randomly transfers a pathogen either on the surface of the body or inside the body without the pathogen developing or multiplying.
Сабақ №2. Protozoa жасушалық құрлымы мен тіршілік әрекеті.
1. Глоссарий
Қазақша
Русский
English
Қазақша:
Аралық хост-паразиттің даму цикліндегі міндетті буын болып табылатын және ол асексуалдық немесе партеногенетикалық жолмен көбейетін организм.
Русский:
Промежуточный хозяин - организм, который является обязательным звеном в цикле развития паразита и в котором он размножается бесполым путём или партеногенетически.
English:
An intermediate host is an organism that is a necessary link in the parasite's development cycle and in which it reproduces asexually or parthenogenetically.
Қазақша:
Диагностика-аурудың мәнін (себебін) анықтау үшін арнайы шаралар кешені.
Русский:
Диагностика - комплекс специфических мероприятий с целью выявления сущности (причины) болезни.
English:
Diagnostics - a set of specific measures to identify the essence (cause) of the disease.
Қазақша:
Патогендік кезең-қабылдаушы организмде белгілі бір локализацияға ие және аурудың клиникалық белгілерін тудыратын паразиттің өмірлік циклінің кезеңі
Русский:
Патогенная стадия - стадия жизненного цикла паразита, имеющая определённую локализацию в организме хозяина и вызывающая клинические признаки заболевания
English:
Pathogenic stage - a stage in the life cycle of a parasite that has a specific localization in the host body and causes clinical signs of the disease
Қазақша:
Резервуардың иесі-паразиттің даму циклінде міндетті емес, бірақ паразиттер өмір сүретін және жиналатын жануар
Русский:
Резервуарный хозяин - животное, которое не является обязательным в цикле развития паразита, но в котором паразиты живут и накапливаются
English:
Reservoir host - an animal that is not mandatory in the parasite's development cycle, but in which parasites live and accumulate
Қазақша:
Инкубациялық кезең-паразит ағзаға енген сәттен бастап ауру белгілері пайда болғанға дейінгі уақыт кезеңі.
Русский:
Инкубационный период - период времени от момента попадания паразита в организм до проявления симптомов болезни.
English:
Incubation period - the period of time from the moment the parasite enters the body to the manifestation of symptoms of the disease.
Сабақ №3 Паразиттік өмір салтына морфофункционалды бейімделу.
ҚР-да паразитарлық аурулардың таралуы және кездесуі туралы эссе жазу
Қазақстанның оңтүстігінде және оңтүстік - шығысында ауру жылдың барлық маусымдарында тіркеледі, инвазияның ең үлкен екі көтерілуі - наурыз және тамыз айларында. Сонымен қатар, қойдың фасциолезден өлуі қарашадан сәуірге дейінгі кезеңде байқалады, ал одан жануарлардың ең көп өлімі наурыз, сәуір және тамыз айларына түседі. Осылайша, біздің еліміздің жекелеген аймақтары табиғи-климаттық жағдайлары, мал шаруашылығы және гельминттердің таралуы бойынша бір-бірінен күрт ерекшеленеді. Сондықтан Гельминттердің және олар тудыратын аурулардың нақты жағдайларда таралуы туралы ақпарат болуы және гельминтозға қарсы шараларды әзірлеу қажет. Қазақстанда табиғи - климаттық және әлеуметтік-экономикалық жағдайларға байланысты өзіндік эпизоотологиялық және эпидемиологиялық ерекшеліктері бар. Республиканың бүкіл аумағы Гельминттердің әртүрлі түрлерінің жаппай таралуы үшін қолайлы, ал адамдар эхинококкоз, токсокароз, цистицеркоз, описторхоз, фасциолез сияқты негізгі зооноздарды жұқтыру қаупі жоғары.
Қазақстан Республикасындағы санитарлық-эпидемиологиялық жағдай туралы Мемлекеттік баяндамадан жалпы ел бойынша паразиттік аурулар бойынша эпидемиологиялық жағдай шиеленісе түсетіні және халықтың денсаулығына белгілі бір қауіп төндіретіні келіп шығады. 2010 жылы паразитоздардың 25379 жағдайы тіркелді, сырқаттанушылықтың қарқынды көрсеткіші 100 мың тұрғынға шаққанда 158, 2 құрады. Паразитоздардың жалпы сомасының 88, 3%-ын гельминтоздар және 11, 7% - ын протозооздар құрады Қазақстанда адамдардың паразиттік аурулармен сырқаттанушылығының өсуі байқалды: лямблиоз 94, 4% - ға, трихинеллез 6, 1 есе, токсокароз 9 есе, дифиллоботриз 9, 3% - ға, описторхоз 11, 3 есе болды.
2. Глоссарий
Қазақша
Русский
English
Қазақша:
Протозооздар-паразиттік аурулар, олардың қоздырғыштары Протозоан патшалығына жатады.
Русский:
Протозоозы - паразитарные болезни, возбудители которых относятся к подцарству Простейшие.
English:
Protozooses are parasitic diseases whose pathogens belong to the Protozoan sub-Kingdom.
Қазақша:
Аурудың табиғи ошағы-бұл биогеоценоздың бір бөлігі, онда адамға қарамастан, жабайы жануарлар арасында ауру қоздырғышының айналымы жүреді.
Русский:
Природный очаг заболевания - участок биогеоценоза, на котором независимо от человека происходит циркуляция возбудителя заболевания между дикими животными.
English:
The natural focus of the disease is a section of the biogeocenosis, where the pathogen circulates between wild animals independently of humans.
Қазақша:
Суперинвазия-паразиттердің бірдей түрімен қазірдің өзінде жұқтырған хосттың қайта инфекциясы.
Русский:
Суперинвазия - повторное заражение уже инвазированного хозяина тем же видом паразитов.
English:
Superimpose - re-infection has infested host the same parasites.
Қазақша:
Нақты тасымалдаушы-қоздырғыш міндетті түрде дамудың белгілі бір сатыларынан өтетін немесе көбейетін тасымалдаушы.
Русский:
Специфический переносчик - переносчик, в организме которого возбудитель обязательно проходит определённые стадии развития или размножается.
English:
A specific vector is a vector in which the pathogen necessarily passes certain stages of development or multiplies.
Қазақша:
Патогендік кезең-қабылдаушы организмде белгілі бір локализацияға
Русский:
Патогенная стадия - стадия жизненного цикла паразита, имеющая
English:
Pathogenic stage - a stage in the life cycle of a parasite that has a specific
Сабақ № 4 Паразитті Саркодтар класының биологиясы, патогенді әсері, диагностикасы және алдын алу
Дизентериялық амебаның тіршілік циклінің схемасын құру (ағылшын тілінде)
2. Глоссарий
Қазақша
Русский
English
Қазақша:
Реинвазия-кез-келген паразиттік аурумен ауыратын науқасты немесе сол аурудың қоздырғышын қайта жұқтыру.
Русский:
Реинвазия - повторное заражение больного или переболевшего какой-либо паразитарной болезнью возбудителем той же болезни.
English:
Rainwise - re-infection of the patient or recover from any parasitic disease the causative agent of the same disease.
Қазақша:
Механикалық тасымалдаушы-қоздырғышты кездейсоқ дененің бетіне немесе организмнің ішіне қоздырғыштың дамуы мен көбеюінсіз тасымалдайтын тасымалдаушы.
Русский:
Механический переносчик - переносчик, который случайным образом переносит возбудителя либо на поверхности тела, либо внутри организма без развития и размножения возбудителя.
English:
A mechanical vector is a vector that randomly transfers a pathogen either on the surface of the body or inside the body without the pathogen developing or multiplying.
Қазақша:
Белгілі бір тасымалдаушы - қоздырғыш міндетті түрде дамудың белгілі бір кезеңдерінен өтетін немесе көбейетін тасымалдаушы
Русский:
Специфический переносчик - переносчик, в организме которого возбудитель обязательно проходит определённые стадии развития или размножается
English:
Специфический переносчик - переносчик, в организме которого возбудитель обязательно проходит определённые стадии развития или размножается
Қазақша:
Міндетті паразиттер-паразиттік өмір салты бірге өмір сүрудің міндетті түрі болып табылатын организмдер.
Русский:
Облигатные паразиты - организмы, для которых паразитический образ жизни является обязательной формой сосуществования.
English:
Obligate parasites are organisms for which a parasitic lifestyle is a mandatory form of coexistence.
Қазақша:
Соңғы (анықталған) хост-паразит жыныстық жетілуге жететін және жыныстық жолмен көбейетін организм.
Русский:
Окончательный (дефинитивный) хозяин - организм, в котором паразит достигает половой зрелости и размножается половым путём.
English:
The final (definitive) host is an organism in which the parasite reaches sexual maturity and reproduces sexually.
Сабақ № 5 Паразитті талшықтылар класының биологиясы, патогенді әсері, диагностикасы және алдын алу шаралары.
Жаңазаманауидағы тері және тері-шырышты лейшманиозы - Leishmania braziliensis»тақырыбына эссе жазу.
