Бақылау. Өзін-өзі бақылау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды Университеті

Р Е Ф Е Р А Т

Тақырыбы:Бақылау

Орындаған:Зиядина Дильназ Абзалқызы

Тексеретін:Бурленова Салтанат Ошақбайқызы

Жоспар

Кіріспе

Бақылау жайлы түсінік
Өзін-өзі бақылау
Бақылау түрлері
Бақылауда жіберілетін қателіктер

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиет

К І Р І С П Е

Бақылау - тәртіптің мәні мен мазмұнын анықтау үшін қолданылатын жүйелі және бағытты психологиялық-педагогикалық зерттеу әдісі.

Бақылау - зерттеу немесе тексеру әдісі. Бақылау белгілі бір жоспар бойынша жүргізіледі. Жоспарда бақылаудың мақсаты, міндеттері, объектісі (сабақтағы, саяхат кезіндегі, лабораториядағы, шеберханадағы, т, б ) жүргізу әдісі мен жолдары дұрыс көрсетілуі тиіс.

Бақылаудың басты міндеті - тәжірибе мәселесіне жауап беретін ғылыми-зерттеу мәселелерін дұрыс анықтап алу. Бақылау әдеттегідей алдын-ала белгіленген жоспар бойынша нақты бақылау нысандарын анықтау арқылы жүзеге асырылады. Мақсатты түрде бағытталған бақылау ғылыми қызметкерге қызығушылық тудырған құбылыстарды айқындайтын жағымды және жағымсыз факторларды жинастыруға мүмкіндік береді.

Тәрбие әдістерінің ықпалын, оның сапасын және нәтижесін анықтау және талдау үшін мінез-құлық пен іс-әрекетке бақылау жасау, адамның өзін-өзі бақылауы және өзіне-өзі баға беру әдістері қолданады.

Өзін-өзі байқау және бақылау әдістері тобындағы әдістің бірі -тәрбиелейтін жағдаят туғызу әдісі.

Бақылау кезінде жазылған ақпарат пен нақты, шынайы ақпарат арасындағы ауытқулар немесе айырмашылықтар бақылау қателері деп аталады.

Бақылау жайлы түсінік

Бақылау -психологияның негізгі эмпирикалық әдістерінің бірі, белгілі бір жағдайларда олардың нақты өзгерістерін зерттеу және осы құбылыстардың мағынасын табу мақсатында психикалық құбылыстарды әдейі, жүйелі және мақсатты түрде қабылдаудан тұрады, ол тікелей берілмейді

Бақылау негізінде құбылыстарды сипаттау ғылыми болып табылады. Бақылауда көрсетілген актінің ішкі бақылау психологиялық тұрғыда түсінсе, сыртқы бақылау үшін табиғи түсінік береді.

Сыртқы бақылау мінез-құлықтың көріністері арқылы байқалады:

пантомимика (қалып, жүріс, қимыл, қалып және т. б. ) ) ;
мимика (бет әлпеті, оның экспрессивтілігі және т. б. ) ;
сөйлеу (үнсіздік, сөйлеу қабілеті, сөзбе-сөз, лаконизм; стилистикалық ерекшеліктер, сөйлеудің мазмұны мен мәдениеті; интонациялық байлық және т. б. ) ;
басқа адамдарға қатысты мінез-құлық (ұжымдағы позиция және оған деген көзқарас, байланыс орнату тәсілі, қарым-қатынас сипаты, қарым-қатынас стилі, қарым-қатынастағы позиция және т. б. ) ;
мінез-құлықта қарама-қайшылықтардың болуы (бір типтегі жағдайларда әртүрлі, қарама-қарсы мінез-құлық әдістерін көрсету) ;
өзіне деген қарым-қатынастың мінез-құлық көріністері (сыртқы келбеті, кемшіліктері, артықшылықтары, мүмкіндіктері, жеке заттары) ;
психологиялық маңызды жағдайлардағы мінез-құлық (тапсырманы орындау, жанжал) ;
негізгі қызметтегі (жұмыстағы) мінез-құлық.

Сыртқы бақылау арқылы ішкі танымның күрделілігін анықтайтын факторлар:

субъективті психикалық шындықтың сыртқы көрінісімен байланысының түсініксіздігі;
психикалық құбылыстардың көп деңгейлі, иерархиялық құрылымы;
психикалық құбылыстардың ерекше сипаты мен бірегейлігі

Бақылау әдісінің нәтижелі болып шығуы үшін қолданылатын қажетті кейбір шарттар:

бақылаудың ұзақ уақыт бойына жүргізілуін және бір фактінің өзі бірнеше рет қайталанып зерттелінуін қамтамасыз ету;
зерттелетін объектіні айқын белгілеу және бақылаудың мақсатын түсіне білу қажет;
байқалған фактілерді сол сәтте жазып отыру, басты фактілерді іріктеп алу.

Бақылау - зерттеу немесе тексеру әдісі. Бақылау белгілі бір жоспар бойынша жүргізіледі. Жоспарда бақылаудың мақсаты, міндеттері, объектісі (сабақтағы, саяхат кезіндегі, лабораториядағы, шеберханадағы, т, б ) жүргізу әдісі мен жолдары дұрыс көрсетілуі тиіс. Ғылыми негізде шығармашылықпен жасалған жоспар зерттеу жұмысының нәтижелі болуына игі әсер етеді. Ғылыми бақылау зерттелетін психологиялық құбылысты дұрыс әрі дәл жазып алуды талап етеді. Сондықтан бақылаудың нәтижесі зерттеушінің педагогикалық іскерлігіне, қабілетіне және сауаттылығына байланысты. Зерттелетін тақырыптың мақсаты мен мазмұнына қарап, бақылауды жаппай және ішінара жүргізуге болады. Оқу-тәрбие барысында жалпы мәселелерді (сабақ үстіндегі оқушылардың танымдық іс-әрекеті, оқушылар зейінін жандандыру, балалардың ұжымдық іс-әрекеті, т. б. ) зерттеу үшін жаппай бақылау әдісі пайдаланылады. Жеке оқушының іс-әрекеті мен мінез-құлқын зерттеу үшін ішінара бақылау әдісі қолданылады.

Бақылау кезінде зерттеуші баланың мінез-кұлқын белгілі бір мақсат бойынша отырып кадағалайды және көріп байқағандарын көзден таса қылмай есепке алады. Бақылаудың табысты болуы оның мақсатының қаншалықты дұрыс тұжырымдалғандығына байланысты. Егер зерттеуші бақылау басталмас бұрын бала мінез-құлқының қай жағына көбірек көңіл аударуы керек екенін анықтап алмаса, онда әсері бытыраңқы, тұрақсыз болады. Бала жақтағы бөлмеден бұл әйнек айна сияқты болып көрінеді де, бақылаушы жақтан терезеге үқсайды. Жасырын бақылау үшін телевизиялық қондырғылар да пайдаланылады.

Бақылау процесінде зерттеуші бала мінез-құлқындағы сыртқы белгілерді ғана оның әр түрлі заттармен іс-әрекетін, сөйлеген сөздерін, мәнерлі қимылдарын т. б. қадағалай алады. Бірақ психологты сыртқы көріністер ғана емес, соның астарында жасырынған психикалық процестер, сапалар, көңіл күйлер де қызықтырады. Өйткені белгілі бір көріністердің, өзі түрлі ішкі жай-күйде білдіруі мүмкін ғой. Мысалы, қандай да бір жағдайда бір бала қалжыңға күлуі, ал екінші бала жолдасына еліктеп қана күлуі мүмкін. Бақылаулар жүргізгендегі ең қиын нәрсе бала мінез-құлқындағы ерекшеліктерді елеп қана қоймай, оны дұрыс түсіндіру болып табылады.

Жақсы бақылаушылар бақылаулар материалы мен оны түсіндіруін арасын қатақ шектейді. Өйткені түсіндіру қате болып қалуы да мүмкін. Ол үшін бақылау парақ қағаз екі бөлімге бөлініп жазылады. Сол жақ бөліміне баланын. сыртқы белгілерін жазады да, он. жағына оны өзінше түсіндіреді.

Жаппай және ішінара бақылаулар болады. Жаппай бақылаулар ұзақ уақыт бойы жүргізіледі де, бала мінез-құлқының көп жағын қамтиды. Ол бір немесе бірнеше балаға қатарынан жүргізледі. Әрине баланың әр қимылын, әр сөзін қалт жібермей есепке алып отыру мүмкін емес. Жаппай бақылаулар әрқашан азды-көпті іріктеліп жасалады: бақылаушыға манызды көңіл аударарлық болып есептелгендер, баланың жаңа сапасы мен мүмкіндігін көрсететіндер ғана жазылып отырылады.

Жаппай бақылаулар нәтижелері әдетте күнделік ретінде сақталады, олар баланың психикалық даму заңдылықтарын анықтау үшін пайдаланылатын фактілердің маңызды қайнар-көзі болып табылады. Көптеген белгілі психологтар өз балаларының даму күнделіктерін жүргізген. Неміс психологтары В. Штерн (1871 - 1938) әйелі (К. Штерн) екеуі жүргізген күндедігіндегі жазбаларды баланың психикалық дамуына әсер ететін себептер жөніндегі болжамына талдау жасауға және көркемдеп көрсетуге пайдаланған. Белгілі швейцар психологы Ж. Пиаже (1896 жылы туған) сәбилік шақтағы балалардын ақыл-ойының даму кезеңдерін бөліп көрсете отырып, немерелерін бақылау қорытындыларына жиі сүйенеді. Совет зерттеушісі Н. Н. Ладыгина-Коте (1889-1963) кішкентай шони шимпанзе мен өз ұлы Рудиге жүргізген ыждағатты бақылаулар нәтижесінде бала мен жануарлар балалары дамуынын ерекшеліктерін салыстырды. Маман-психологтар сияқты, ата-аналар да күнделікті жиі жүргізеді. Бүл күнделіктерді, әдетте психологтар мен педагогтар жиі пайдаланады (мысалы, А. Д. Павлованың, Э. И- )

Ішінара бақылаулардың жаппай бақылаулардан айырмашылығы сол, мұнда баланың мінез-құлқының бір жағы немесе онын белгілі бір мерзімдегі (мысалы, тек онын кезіндегі, тек тамақтану кезіндегі) мінез-құлқы есепке алынады. Ч. Дарвиннің өз ұлынын эмоцияларды білдіруін бақылауы ішінара бақылаудың классикалық үлгісі болып табылады. Осындай алынған материалдар «Адам мен жануарлардың сезім білдіру белгілері» (1872ж) деген кітапта пайдаланылды. Екінші мысал - совет лингвисі А. Н. Гвоздев өз ұлының тілі шығуын сегіз жыл бойы күн сайын бақылап, содан кейін «Балада орыс тілінің грамматикалық құрылысының қалыптасуы» деген кітап жазды (1949ж) .

Фактыларды алғаш рет жинақтау үшін бақылау әдісі өте тиімді. Бірақ ол уақыт пен күшті көп жұмсауды қажет етеді. Баланың психикалық өмірінін оны қызықтыратын фактылары қатаң өзінен-өзі пайда болғанынша зерттеушінің күтуіне тура желеді. Оның үстінде (ең маңыздысы да осы) бала өмірі мен тәрбиесіндегі күрделі жағдайлар кейбір мінез-құлықтың себебін ашуға мүмкіндік бермейді. Көптеген зерттеушілер біз бакылау жүргізе отырып, өзіміз білетіндерімізді ғана көретінімізді, ал белгісіз нәрселердің әлі де назардан тыс қалатынын байқаған.

Бақылау нәтижелері дұрыс шығу үшін түрлі формулалар, кестелер, фотосуреттер, сұлбалар, әсіресе, техника құралдарды (киноға түсіру, магнитофонға жазу, т. б. ) кеңінен пайдаланады. Бақылау материалдары арнайы күнделікке, хаттамаға жазылады. Зерттеуші психологиялық бақылау материалдарын анкета мәліметтерімен де толықтырады. Бақылау - сондай-ақ, педагогикалық құбылыстың ішкі процесі (оқушы санасында болатын психикалық процесс) жайлы толық мәлімет алу үшін қолданылатын әдістердің бірі. Оқыту процесіндегі бақылаудың психологиялық, педагогикалық мәні - оқушыларға дер кезінде көмек көрсету; олардың шығармашылық күшіне, қабілетіне сенім білдіру, оқушылардың оқу тапсырмасын нәтижелі етіп орындау үшін ынталандыру, іске жұмылдыру.

Бақылау -бұл күнделікті өмірдің табиғи жағдайындағы психологиялық фактілерді жүйелі және мақсатты түрде бекіту.

Ғылыми бақылауды ұйымдастыруға және жүргізуге белгілі бір талаптар бар:

бақылау жоспарын құру;
нәтижелерді тіркеу (көбінесе бақылау күнделігі түрінде) ;
тұжырымдарды тұжырымдау.

Бақылауды ұйымдастырудың ең маңызды талабы-тақырып зерттеу объектісі не екенін білмейтін жағдайларды қамтамасыз ету. Егер бұл шарт орындалса, зерттеуші табиғи мінез-құлық фактілерін жинайды, бұл бақылау әдісінің өте маңызды артықшылығы.

Бақылау әдісінің кейбір кемшіліктері бар. Біріншіден, зерттеуші мұнда өзіне керек құбылыстарды әп-сәтте зерттеп алмайды да, көп уақытын жіберіп алады. Екіншіден, бақылауды әр уақытта ойлағандай ұйымдастыруға жағдай болмай да қалады.

Бақылау әдісінің кемшіліктері зерттеушінің пассивті рөлімен анықталады: төмен тиімділік, қайталанудың нашарлығы, дәлдіктің төмендігі, жоғары еңбек сыйымдылығы, қажетті психологиялық фактілерді оқшаулау және талдау күрделілігі.

Қазіргі психология өзін-өзі бақылаудың маңыздылығын жоққа шығармайды, бірақ оған көмекші рөл береді. Эксперименттен кейін немесе оның алдында субъектінің ауызша есебі түрінде өзін-өзі бақылау эксперименттік әдістерді одан әрі жетілдіру үшін қосымша ақпарат ретінде қызмет етеді, іс жүзінде зерттеу объектісі ретінде емес. Бұл әдіс тәуелсіз мәнге ие емес, өйткені өзін-өзі бақылау нәтижелерін дәлелдеу де, жоққа шығару да мүмкін емес, сонымен қатар, адам өзіне қарауға тырысқанда, ол мидың өзі емес, оның психикасында көрінетін объективті әлемді көретінін есте ұстаған жөн. Сондықтан өзін-өзі бақылау әдісімен алынған мәліметтер қазіргі түсінікте ғылыми түрде емес.

Бақылаудың басты міндеті - тәжірибе мәселесіне жауап беретін ғылыми-зерттеу мәселелерін дұрыс анықтап алу. Бақылау әдеттегідей алдын-ала белгіленген жоспар бойынша нақты бақылау нысандарын анықтау арқылы жүзеге асырылады. Мақсатты түрде бағытталған бақылау ғылыми қызметкерге қызығушылық тудырған құбылыстарды айқындайтын жағымды және жағымсыз факторларды жинастыруға мүмкіндік береді.

Алайда, бақылау қойылған сұраққа анық әрі нақты жауап бере алмайды, олар тек эмпириялық таным тудырады. Эмпириялық таным толық түрде нақты емес, дәлелсізі көбінесе қате болады. Педагогикалық ғылымның міндеттері осы кемшіліктерді жеңу, педагогикалық білімді тереңдету, нақтылау, дәлелдемелі қылу, себебі осыларға сүйене отырып педагогикалық үрдіске одан да тиімді түрде басқару жүргізу.

Бақылау әдісінің маңызды артықшылығы-ол зерттелген құбылыстардың, процестердің дамуымен бір уақытта жүзеге асырылады. Адамдардың мінез-құлқын нақты жағдайларда және нақты уақытта және табиғи жағдайда тікелей қабылдау мүмкіндігі ашылады.

Бақылау оқиғаларды кең, көп өлшемді түрде қамтуға, оның барлық қатысушыларының өзара әрекеттесуін сипаттауға мүмкіндік береді. Ол кезде қатысушының ниетіне байланысты өз ойларын ашық айтып, пікір жазулары керек.

Бақылау әдісінің объективті кемшіліктері, ең алдымен, мыналарды қамтиды:

әрбір байқалатын жағдайдың шектеулілігі, принципті түрде жеке сипаты;
бақылауларды қайталаудың күрделілігі және жиі мүмкін еместігі.
әдістің жоғары еңбек сыйымдылығы.

Субъективті жоспардың қиындықтары да әртүрлі. Бастапқы ақпараттың сапасына әсер етуі мүмкін:

бақылаушы мен бақылаушылардың әлеуметтік жағдайындағы айырмашылық, олардың мүдделерінің айырмашылығы, құндылық бағдары, мінез-құлық стереотиптері және т. б. ;

ақпараттың сапасына бақылаушылар мен бақылаушыларды орнату да әсер етеді. Егер бақылаушылар зерттеу объектісі не екенін білсе, олар бақылаушының көргісі келетін нәрсеге бейімделіп, өз әрекеттерінің сипатын жасанды түрде өзгерте алады.

Бақылау жоспарын жасау;

Бақылау құжаттары мен жабдықтарын дайындау (нұсқаулар, хаттамалар, жабдықтар) ;
Бақылау деректерін жинау (жазбалар, хаттамалар, кестелер және т. б. )
Бақылау нәтижелерін ресімдеу;
Бақылау нәтижелерін талдау;
Бақылаушының теориялық және тәжірибелік қорытындыл ары.

Бақылауды қалай жүргізу керек?

Зерттеу мақсатында жүргізілген бақылаулардың нәтижелері, әдетте, арнайы хаттамаларда жазылады. Бақылауды бір адам емес, бірнеше адам жүргізген

кезде жақсы болады, содан кейін алынған мәліметтер салыстырылып, жалпыланады (тәуелсіз бақылауларды жалпылау әдісімен) .

Бақылау әдісін қолданған кезде келесі талаптарды толығымен сақтау қажет:

-Бақылаудың маңызды объектілері мен кезеңдерін бөліп көрсете отырып, бақылау бағдарламасын алдын-ала жоспарлаңыз.

-Жүргізілетін бақылаулар зерттелетін құбылыстың табиғи барысына әсер етпеуі тиіс.

-Бірдей психикалық құбылысты бақылау әр түрлі адамдарда жүргізілуі керек. Зерттеу нысаны белгілі бір адам болса да, оны басқалармен салыстыра отырып, жақсы және тереңірек білуге болады.

-Бақылау қайталануы керек, ал жеке тұлғаны зерттеу кезінде жүйелі болуы керек. Оның сабақтастық болуы маңызды, яғни қайталама бақылаулар алдыңғы бақылауларда алынған ақпаратты ескереді.

-Бақылау әдісімен зерттеу кезеңдері

-Бақылау тақырыбын, объектіні, жағдайды анықтау.

-Деректерді бақылау және тіркеу әдісін таңдау.

-Бақылау жоспарын құру.

-Нәтижелерді өңдеу әдісін таңдау.

-Нақты бақылау.

-Алынған ақпаратты өңдеу және түсіндіру.

Бақылау құралдары

Бақылауды тікелей зерттеуші немесе бақылау және оның нәтижелерін тіркеу құралдары арқылы жүзеге асыра алады. Оларға аудио, фото, видео жабдықтар, арнайы бақылау карталары кіреді.

Өзін-өзі байқау және бақылау әдістері.

Өзін-өзі байқау және бақылау әдістері тобына жататын -тәрбиелейтін жағдаят туғызу әдісі. Тұтас педагогикалық процесте жеке адам ең алдымен әр түрлі әрекеттер барысында қалыптасып дамиды. Сондықтан баланың өмірін, қоршаған ортаға деген қарым-қатынасын ұйымдастыру ісі белгілі міндетті шешуге барынша жауап беретіндей ұйымдастырылуы керек. Балаға өмірде әр түрлі жағдаяттарды шешуге тура келеді. Зерттеулер бұл жағдайда баланың дайындығы жеткіліксіз екендігін дәлелдеді. Автобуста отырғанда жаныңа келген қарт кісіге орын бересің бе? Ескертуді естімеген боласың ба? - деген мұғалімнің сұрағына оқушы өзінің көзқарасына, мінез-құлқына сүйеніп жауап беруі жаңа талаптарға сай іс-әрекеттері мен қарым-қатынасын өзгертеді. Тәрбие жұмысының нәтижелерін оқушылардың мінез-құлқы мен іс-әрекетін, өзін-өзі тәрбиелеуін педагогикалық бақылау жүргізу арқылы білуге болады.

Қазіргі психологиядағы "өзін-өзі бақылау" термині адамның өз іс-әрекеттерін, сондай-ақ ағымдағы психикалық процестерді барабар бағалау және толық хабардар етуді білдіреді. Әдетте, өзін-өзі бақылау және оның нормалары қоғамның қоғамдағы адамның мінез-құлқына қойылатын талаптарымен белгіленеді.

Бақылаудың түрлері

Бақылау түрлерінің жіктелуі

Бақылау өте күрделі және терең процесс, ол сізге дәл нәтиже алуға мүмкіндік береді. Психологиядан бақылаудың мынандай түрлері бар

1. Бақылаушының позициясына байланысты:

Ашық бақылау, онда бақылаушылар зерттеу объектісінің рөлі туралы біледі;
жасырын бақылау-субъектілер хабарламайтын, олар үшін байқалмайтын бақылау.

2. Бақылаушының белсенділігіне байланысты:

пассивті-ешқандай бағдарсыз бақылау;
Белсенді-нақты құбылыстарды бақылау, бақыланатын процеске араласудың болмауы;
зертханалық (эксперименттік) - жасанды жасалатын жағдайларда бақылау. Жасандылық дәрежесі әр түрлі болуы мүмкін: кәдімгі станок туралы еркін сөйлесудегі минимумнан бастап арнайы үй-жайларды, техникалық құралдарды және мәжбүрлі құралдарды қолданумен тәжірибеде максимумға дейін. Медициналық тәжірибеде бақылаудың бұл түрі көбінесе клиникалық бақылау деп аталады, яғни пациенттерді бақылау том оны емдеу процесінде;
табиғи (далалық) - объектілерді олардың күнделікті өмірі мен қызметінің табиғи жағдайларында бақылау.

3. Жүйелілікке байланысты:

кездейсоқ-күтпеген жағдайларға байланысты алдын-ала жоспарланбаған бақылау;
жүйелі-алдын ала ойластырылған жоспар бойынша және, әдетте, алдын ала белгіленген кесте бойынша тексерілетін әдейі бақылау;
қосылған-бақылаушы зерттелетін топтың құрамына кіретін және оны ішінен зерттейтін бақылау;
қосылмаған-байқаушының зерттеу объектісімен өзара іс-қимылынсыз сырттан бақылау. Бақылаудың бұл түрі объективті (сыртқы) бақылау болып табылады.

4. Реттілік бойынша:

кездейсоқ-күтпеген жағдайларға байланысты алдын-ала жоспарланбаған бақылау;
үздіксіз-қайта жыртылмай объектіні үнемі бақылау. Ол әдетте оны қысқа мерзімді Зерттеуде немесе құбылыстардың динамикасы туралы неғұрлым толық ақпарат алу үшін қолданылады;
іріктеме-зерттеушінің өз мұрты бойынша таңдаған жекелеген про-уақыт аралығында жүргізілетін байқау;
жүйелі-алдын-ала жоспарланған жоспарға және, әдетте, алдын-ала белгіленген кестеге сәйкес жасалған қасақана бақылау.

5. Хронологиялық бақылауды ұйымдастыру тұрғысынан:

лонгитюд-ұзақ уақыт бойы бақылау;
мерзімді-белгілі бір перинэум кезінде бақылау-арасынан уақыт;
жалғыз-жеке істің сипаттамасы.

Бақылау әдісінің өзіндік ерекшеліктері бар

Жиналған мәліметтердің байлығы (ауызша ақпаратты да, әрекеттерді, қимылдарды, әрекеттерді де талдау)
Субъективтілік (нәтижелер көбінесе зерттеушінің тәжірибесіне, ғылыми көзқарастарына, біліктілігіне, қызығушылығына және жұмысына байланысты)
Қызмет жағдайларының табиғилығын сақтау
Әр түрлі техникалық құралдарды қолдануға рұқсат етіледі
Сыналушылардың алдын ала келісімін алу міндетті емес
Бақылаушының пассивтілігіне байланысты айтарлықтай уақыт шығындары
Жағдайды бақылау мүмкін еместігі, оқиғалардың барысына оларды бұрмаламай араласу

Бақылауды жіктеудің тағы бірнеше түрлі жолдары бар. Бақылау жиілігіне қарай тұрақты, қайталанбалы, біржолғы болып бөлінеді.

Тұрақты бақылау- мысалға белгілі бір уақыт жиілігінде кейбір пән бойынша сабақты қамтиды;

Қайталанбалы бақылау- белгіленген мезгіл аралығында

Біржолғы бақылау - бір сабақтағы көрініс қана тіркеледі.

Нысанды қамту көлемі жағынан тұтас және тұтас емес бақылау болып бөлінеді. Бірінші жағдайда барлық зерттелетін нышандар бақыланса, екіншісінде, оның бөлігі ғана.

Мәлімет жинау тәсіліне қарай бақылауды тікелей және қосалқы деп бөледі. Тікелей немесе тура бақылауда зерттеуші бақылау кезінде көрген деректерді тіркейді.

Қосалқы немесе жанама бақылауда нысанның өзі емес, тек қана оның нәтижесі бақылауға түседі.

Бақылаудың қосылған түрі болады, мұнда зерттеуші бақылау жүргізілетін топ мүшесі болып қосылады.

Және қосылмаған түрі болады, яғни сырттан келген.

Сонымен қатар тұтас, таңдамалы түрлері болады.

Бақылаудың жүйелі, жүйесіз түрлері бар. Жүйесіз түрі этнопсихологияда, даму психологиясында, әлеуметтік психологияда қолданылады. Бұл бақылау түрі себептік тәуелдікті тіркестіру үшін емес, индивидтер немесе топтар мінез-құлқы бейнесін жалпылау үшін қолданылады.

Жүйелі бақылау нақтыланған жоспар бойынша жүргізіледі. Зерттеуші мінез-құлқы ерекшелігін анықтап тіркестіреді және сыртқы орта жағдайын классификациялайды.

Қабылдау сипаты бойынша бақылаудың жаппай тұтас және іріктелген түрі бар.

Біріншісінде, зерттеуші тиянақты толық бақылауға жеткілікті мінез-құлқының ерекшелігін тіркестіреді. Екінші жағдайда ол мінез-құлқының нақты параметрлерін немесе құлқылық типтеріне көніл бөледі, мысалы, агрессия көрінісінің жиілігі, немесе күні бойы ана мен баланың өзара байланысын тіркестіреді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.