Абай және ХХІ ғасырдағы Қазақстан

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

“Абай және ХХІ ғасырдағы Қазақстан”

Абай Құнанбаевтың шығармашылығы - бұл бүкіл қазақстандықтардың меншігі ғана емес, ол әлемге ерекше! Өз халқына аса құрметпен қараған адам ғана қазақ мәдениетінің маңызды тірегіне айналған керемет шығармашылық нәтиже жасай алады. Абайдың көзқарастары қазақ халқының мүдделерімен, адамгершілік мұраттары мен даналығымен, қазақ зиялыларының шығармашылық жетістіктерімен, дүниежүзілік ойдың жетістіктерімен ұштастырылды.

Абай мұрасы - қазақтың ең қасиетті қазынасы. Абай өзінің халқымен мәңгі бірге жасайды. Ғасырлар бойы қазақ елін жаңа биіктерге, асқар асуларға шақыра береді. Абай мұрасы біз үшін мәңгілік. Ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың ұлы ақынды ұлықтаған “Абай және ХХІ ғасырдағы Қазақстан” атты 2020 жылдың 9 қаңтарында жарық көрген мақаласын Қазақстан халқы ыстық ықыласпен қабыл алды. Президентіміз бұл шараға үлкен назар аударып, мұның бәрі тек той тойлау үшін емес, ой-өрісімізді кеңейтіп, рухани дамуымыз үшін өткізуіміз керек дейді. Биыл ұлы, ойшыл aқынымыз Абaй Құнaнбaйұлының туғaнынa 175 жыл.

Абай барлық зұлымдық пен надандықты жоққа шығарып, саналы түрде өз халқының адамгершілік мәдениетінің негізін қалады, ол түркі мәдениетіне де таралды. Бұл табиғи! Өйткені, мораль болмаған жерде мәдениет болмайды! Абайдың нақышына келтіретін, жұмсақ, патриоттық, бірақ көзге көрінбейтін, бейнелі, бірақ егжей-тегжейлі қайталанбас өлең ұйқастары қазақ халқының өмірінің бүкіл ерекшелігін көругемүмкіндік береді. Абай шығармашылығы - ағартушылықта, трансформациялық жұмыста, адамның рухани дамуында көрген жаңа өмірдің нышаны. Абай шығармашылығы казіргі таңда баға жетпес асыл қазынамызға айналды. Ол өз өмірін поэзияға арнады, халқының ауыз әдебиетін терең зерттеді. Қазақ халқының керемет ұлы Абай Құнанбаевтың бейнесі әлі күнге дейін әлем елдеріндегі көптеген көрнекті жазушылардың, суретшілер мен ақындардың назарын аударуда.

Қазақ әдебиетінің дамуының жарты ғасырға жуық кезеңі оның есімімен байланысты, оның еңбегінде 19 ғасырдың екінші жартысындағы ұлы революциялық оқиғалар қарсаңындағы идеялар мен ойлар жинақталған.

Абайдың қазақ халқының тарихындағы алатын орны өте зор. Абай - қазақ әдебиетінің классигі, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы. Ол қазақ әдебиетін орыс классиктерінің тамаша аудармаларымен байытып, қазақ халқының рухани мәдениетінің өсуіне өз үлесін қосты. Абай Құнанбаев әдеби шығармаларымен ғана емес, азаматтық позициясымен де танымал болды. Ол талант пен композитор иесі. Бірнеше қазақ халық өлендерінің авторы. Қазақ әдебиеті үшін Абай ұлы дара талант иесі.

Абай өзінің көзі тірісінде күллі қазаққа мәшһүр болған Жан. Оның ұлылығы құдіреті оның ақындығында. Сол ақындық қуатын талабы барлардың бойына сіңіруі Абай ұлылығын асқақтата түскені баршаға аян. Қазақтың өлең сүйер жастары үшін Абай - ұстаз, ақындық мектеп қалыптастырған ұстаз. Жалпы әлем әдебиетінде ежелгі дәстүрді білетін ақындар дәстүрді бір қалыпқа салу мақсатында ақындық мектеп ұйымдастырған. Ал Абайдың ақындық мектебіне келер болсақ, негізінен мұндай құбылыс қазақ әдебиеті тарихында Абайға дейін де, Абаайдан кейін де болып көрген емес. Әлбетте, бірі - үйретуші, енді бірі үйренуші болған ақындардың мектебі жайы бір басқа. Негізінен өз жанынан өлең шығарған өнерлі жас інілерін ортаға алып, оларға тақырып беріп, өзара сыннан өткізіп, толық мағынасында ақындық мектеп қалыптастыру - Абай тұлғасын тек қазақ әдебиеті ғана емес, әлем әдебиеті тарихында ерекше даралай алатын құбылыс болды. Абайдың ақындық құдіреті өз айналасына орасан зор әсерін тигізді. Абай шығармашылығында адам мәселесі басты орын алады. Бұл мәселені зерттеуде екі сәтке назар аудару керек. Ең алдымен, Абай шығыс философиясының дәстүрлерін дамытуды алға тартты. Батыс философиясынан айырмашылығы, ол философиялық жүйені құруға, әлем, әлемдік ғарыш туралы ілімді құруға көп көңіл бөлді, бастау, логика, гносеология мәселесін зерттеді, қоғам, мемлекет, этика, т. б. туралы ілім құрды, Шығыс философиясы ең алдымен адамның, адамның жан-дүниесін, жүрегін, психологиясын зерттеді. Егер Батыс философиясы рационалистік негізде болса, онда шығыс ойшылдары мәселенің психологиялық, эмоциялық, сезімтал жағына көбірек көңіл бөлді. Осы мағынада Абай шығыс философиясының дәстүрін жалғастырды. Ол философиялық жүйені құрмаған, адамды зерттеуге өз назарын аудартты, адам өмірінің мәні туралы ойлады, жақсылық, жақсылық пен жамандық, әдемі және т. б. туралы түсінді. Абай қазіргі адамдары сынай отырып, Абай Құнанбаевтың асыл мұралары бүгінгі жас ұрпаққа тәрбие құралы іспеттес. Абайдың ұлағатты сөздерінің бүгінгі заманымыз үшін көкейкестілігі, ақын шығармаларынан жастарымыз қандай тағылым алуы тиіс екендігі жөнінде ой бөліскім келеді.

Абай қазақ халқын Батыс мәдениетінің жетістіктерімен таныстыру үшін өз таңдауын тапты. Ол батыс әдебиетінің аудармашысы және көпшілікке таратушысы ретінде танылды. Оның аудармалары: Лермонтовтың өлеңдері, Крыловтың әңгімелері, Пушкиннің "Евгений Онегин" поэмасы, Гете мен Байронның өлеңдері. Казіргі таңда Абайдың бұл еңбектері заманауи талапта жарық көріп, бірнеше тілдерде әлем кітапханаларының төрінен табылады.

Абай поэзиясында қазақ халқының өмірінің әртүрлі белестер көрініс тапты: жеріміздің шексіз кеңдігі, қазақ ауылының өмірі мен тұрмысы, жазғы көшпенділер, қысқа дайындық, қансонарда аң аулау, салт-дәстүріміз, ана тәрбиесі, әкенің қаталдығы, адамдардың түрлі мінез-құлықтары. Абай өзінің халқын өмірінен көрі қымбат бағалаған.

Абай Құнанбаевтың қара сөздері бүгінгі жас ұрпақтың бағыт алатын темірқазығына айналуы қажет деп ойлаймын. Абай өзінің қара сөздері арқылы қазақтың әрбір баласын ұлтжанды азамат етіп тәрбиелеуге, адами мінез-құлықтарды дұрыс қалыптастыруға шақырды. Оның қазынасы - парасатты патриотизмнің мектебі, халқын, ұлтын, дінің. тілін қадірлеудің негізі. Абайдың қара сөздері ұлы ақынның терең мағыналы философиялық ойлары -даналық дүниені тарататын асыл қазынамыз іспеттес. Казіргі таңда жастарға ар-ұят мәселесін жоғары қоюға, адамгершілікті насихаттауда осы қара сөздердің тигізетін ықпалы өте көп. Абайды оқыту балабақшадан басталып, мектептегі үйірме сағаттар саны көбейтіліп, жоғары оқу орындарында Абайтану пәні жалғасын тапса екен деймін. Абайды білген жас өркен, өмірде кетігін тауып, бір кірпіш болып қаланатынына сенім білдіремін.

Жастарымыздың көзі ашық болсын десек, ұлы Абайды оқудан, ақын өлеңін жаттаудан ешқашан жалықпауымыз керек. Казіргі таңда Абайдың мол мұрасы қазақ ұлтының, болашақ егеменді еліміздің жастарының білімі мен парасаттылығын қалыптастыруға қызмет етеді. Оның шығармаларындағы әрбір ой-тұжырым әр жастың бойында халқына, елі мен жеріне деген патриоттық сезімді орнықтырады. Сондықтан Абай Құанбаев еңбектерінің нәрін жас ұрпақтың санасына сіңіру және өмірлік азығына айналдыру - ұлтты жаңғыртуға жол ашатын маңызды қадамның бірі деп білемін!

Ғалымдардың зерттеуі бойынша, Абай өз заманын, қазақ қоғамын, мәдениетін, экономикалық жағдайын тарихшы немесе өнертанушы болып айтпаған, ақын болып сөзден сурет салып, сөз кестесін, өлең өрнегін құрастырады. Осылардың бірі - өз халқының рухани мәдениетіне қатысты.

Қазақстанда, әлемнің жаһандану контекстінде Ұлы Абайдың өзінің жеке тұлғасын, ұлттық және адамдық қадір-қасиетін сақтай отырып, бүкіл әлеммен достықты нығайтуда, барлық халықтардың Абайды оқуға деген қызығушылығы артып жатыр. Абай адамды жан мен ақылға бөлінген біртұтас тұлға ретінде түсінді. Абай үшін адам-әлем орталығы. Руханилық-кітап пен халық даналығы, өнер мен рухани тәжірибе арқылы сіңірілетін адамның басты бастауы деген.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.