Студенттердің танымдық іс-әрекетін ұйымдастыру мен басқарудағы оқулықтың негізгі функциялары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

1. 3 Студенттердің танымдық іс-әрекетін ұйымдастыру мен басқарудағы оқулықтың негізгі функциялары

Кітап білім бұлағы, білім өмір шырағы, демекші қазіргі таңда адам өмірінде білім мен оның негізі кітаптың алатын рөлі ерекше. Кітаптардың әрбір білім саласына бағытталғаны, әдеби, тарихи болып бөлінуі кітаптың жан жақтылығының белгісі. Кітап және оның негізгі қолданыстағысы оқулықтың маңыздылығы өте өзекті мәселелердің бірі болып табылады.

Оқулық бала ең алғаш мектеп баспалдағының аттағаннан бастап қолына алатын білім негізі. Оқулықтан мектеп жылдары барлық білімді меңгереді, кейінірек арнайы мамандандыруға бағытталған кәсіби техникалық колледждерде, ЖОО да оқулықпен арнайы профессионалды білім алады. Мектеп кезіндегі оқулықтың өзектілігі ескірмеуі мүмкін, себебі ТМД елдерінде КСРО кезінде қалыптасқан орта мектеп базалық білім беру жүйесі болып табылады. Заман талабына сай арнайы өзгерістер енгізіліп отырады.

ЖОО мен ЖОО кейінгі білім беру орындарының оқулықтарының өзектілігі өте маңызды болып табылады. Себебі заман талабына сай, әлеуметтік өзгерістерге сай, арнайы өзгерістер енгізіліп тұруы қажет. КСРО бүкіл тарихында Жоғары мектептің оқу әдебиеттерін әзірлеу және басып шығару мәселелеріне ерекше назар аударылды. Қазіргі кезең де ерекшелік емес: жалпы білім беретін және кәсіптік мектепті реформалаудың маңызды міндеттерінің бірі - барлық оқу пәндері бойынша қолданыстағы оқулықтарды жақсарту және жаңа оқулықтар жасау.

Алайда, бірқатар оқулықтар бүгінгі күннің міндеттерін шешпейді, осылайша студенттердің ойлауының жаңа түрін қалыптастыруға жеткілікті ықпал етпейді. Ғылым мен білімнің қазіргі даму кезеңінде оқулықтарда студенттердің оқу-танымдық және практикалық іс-әрекетінің нақты жүйесі көрініс табады, оның көмегімен білім алу, дағдыларды қалыптастыру және дағдыларды жетілдіру процестері жүзеге асырылады, оның барысында болашақ мамандардың оқытылатын пәндерге деген қызығушылығы қалыптасады. Бұл құбылыс қазіргі университеттің оқу процесінде оқулықтың орны, рөлі мен функционалдық жүктемесіне қатысты көптеген негізгі мәселелерді нақтылау және кейбір жағдайларда қайта қарау қажеттілігін тудырады. Бұл мәселелерді шешудің маңыздылығы мектеп реформасының ережелерімен, зерттеушілердің тұжырымдарымен, педагогикалық және баспа іс-тәжірибесімен бекітіледі.

Студенттердің танымдық іс әрекетін ұйымдастыру мен басқарудағы оқулықтың тәжірибиедегі қолдану жағдайы қазіргі ЖОО ның негізгі өзекті мәселелерінің бірі болып табылады.

Көптеген оқулықтану бағытындағы ғалымдар К. Д. Ушинский, В. В. Краевский, Ю. К. Бабанский, В. И. Смирнов, Н. М. Розенберг, И. Я. Лернер, Н. Ф. Талызина, С. Г. Шаповаленко, А. З. Рахимов, В. П. Беспалько, Л. В. Зенкова, Д. Д. Зуев, В. Г. Бейлинсон, Ы. Алтынсарин, А. Байтұрсынов, М. Жұмабаев, Р. Сэган, Ф. -М. Жерар, К. Рожье, Ж. -М. де Кетель, М. Постик және басқалары, оқулықтың сапасын жоғарылату бағытында және оқулықтың функциясын анықтау бағытында қызмет жасады.

В. И. Смирнов пікірінше оқулық келесі 4 функцияны атқару қажет білім, даму, педагогикалық функция және технологиялық қызмет. Оқытудың сапасы осы функциялармен анықталады деп санаған.

Н. М. Розенберг ұқсас пікірде болды, оның ойынша оқулық келесі функцияларды атқару қажет, олар үйрету, білім және даму.

И. Я. Лернер білім беру процесін әлеуметтік деп анықтайды әлеуметтік байланыстардың бүкіл жүйесімен біріктірілген құбылыс "бұл әлеуметтік қатынастар оқулық функциясына әсер етеді" деп санайды . Сондықтан, оның пікірінше, оқулықтың функциялары қосылуы керек әлеуметтік маңызды мәселелерді шешу.

Оқулық құрастырудың логикалық-психологиялық концепциясының авторы ғалым А. З. Рахимов "оқулық жаңа білімді игеру құралы емес, оқушылардың жүрегі мен санасында қызығушылық тудыратын әлеуметтік маңыздылыққа ие обьект" деп санайды. Оқулық оқуға деген қызығушылықты, өзін-өзі жұмыспен қамтуды, жауапкершілікті және білімге шығармашылық көзқарасты қалыптастыру керек. Және келесі функцияларды бекітті:

жалпыбілімдік : пәннің біліктілігі мен түсінуі алған білімді саналы түрде қолдана білуі арқылы жүзеге асуы тиіс;

дамушылық : оқушылардың танымдық қажеттіліктерін дамытып, олардың білім беру белсенділігі мен шығармашылық мүмкіндіктерін кеңейтетін қажетті қызығушылықтарын қалыптастыруы керек;

тәрбиелік : оқушылардың ғылыми білімге қатынасын дамыту, білім беру қызметін ұйымдастырудың ұтымды құралы, өзін-өзі оқыту, өзін-өзі бақылау және бағалау;

дүниетанымдық : құбылыстарды тану және түсіндіру, қоршаған орта туралы ғылымның объективті және дұрыс екендігіне сенімділікті қалыптастыру;

интегралдау : оқулық материалдары оқушының жеке шығармашылығын қалыптастыруға және әлемді біртұтас түсінуге бағытталуы керек. Бұл әр түрлі салалардағы білімді бір оқулыққа біріктіру арқылы жүзеге асырылады;

құндылық-бағдарлы : өзін-өзі тәрбиелеу процесі кең таралған зияткерлік негізді қамтамасыз етеді. Бұл функция оқушылар мен студенттердің сыртқы дүниемен қарым-қатынасының негізгі құралы ретінде ғылыми және техникалық ойлау стилін жүзеге асырады, сыртқы ортаның құндылықтарын жоғары бағалауды үйретеді.

Қарапайым педагогикалық тұрғыға қарағанда педагогиканың психологиямен байлынысы жағынан мүлде басқаша критерияларды көріп отырмыз. Оқулықтың негізгі функциялары педагог ғалымдар көзқарасы бойынша өте саяз екенін көрдік, ал А. З. Рахимовтың психологиялық көзқарасы бойынша оқулықтың бірнеше жан жақты функцияларын көріп отырмыз. Ол тек пәнді игеруге, теориялық мағұлмат алуға бағытталмау қажет екендігін анықтадық, сонымен қатар дүниетанымдық, дамушылық, тәрбиелеу функцияларын анықтау қажет екендігін анықтадық. Себебі оқулықтағы берілген материал бойынша біліммен негізгі тәрбие қалыптасады.

Оқулықтың педагогикада кеңінен қолданылатын функциясы оның мақсаты болып табылады, ол оқулықтың мақсаттары мен міндеттерін анықтап қана қоймайды, сонымен қатар оқулықтың өзінде осы міндеттерді жүзеге асырудың формалары мен құралдарының болуын болжайды.

Оқулық тану саласында ерекше орын алатын ғалым Д. Д. Зуева пікірінше оқулық келесі функцияларды атқару қажет: үйлестіру, жүйелеу, ақпараттандыру, жинақтау (трансформациялау), алған білімдерін нығайту, өзін-өзі бақылау, өз бетінше білім алу, интеграциялау, тәрбиелеу және дамыту дағдыларын қалыптастыру. Үйлестіру функциясы барлық оқулықтарды тиімді функционалды қолдануын қамтамасыз етеді, ал интеграциялау функциясы студенттерге әр түрлі іс-әрекеттерді орындау кезінде әртүрлі әдебиеттердің көмегімен толық білім алуға көмектеседі.

Функцияларды сипаттау кезінде Д. Д. Зуев заманауи оқулықтардың ғылыми ойлау әдістерін қалыптастыруға, оқушыларды фактілерді дербес және дәл бағалауға үйретуге және барлық қолда бар ақпаратпен мұқият жұмыс жүргізуге ерекше назар аударады.

В. Г. Бэйлинсон өзінің функциялар жүйесін ұсына отырып, олар белгілі бір ретпен салынғанын және әр жаңа функция өткен уақытқа негізделгенін айтады. Ол келесі функциялар: ақпараттық, жинақтаушы (трансформациялық), жүйелеу, пәнішілік және пәнаралық байланыстар, өзін-өзі бақылау және бекіту, өздігінен білім алу, ұйымдастырушылық-процессуалдық, дамытушылық-тәрбиелік.

Д. Д. Зуев және В. Г. Бэйлинсон анықтаған функциялардың ортақтыға көп. Екі ғалым да келесі ұғымдарды анықтауда өзара түсіністік танытады:

1. Ақпараттық функция. Д. Д. Зуев пікірінше оқулықтың білім мазмұнын анықтай отырып, пәнді оқу кезінде іс-қимыл жүйесін қалыптастыра отырып, ұсынылған ақпаратты бекіту құралы ретінде қызмет етеді. В. Г. Бейлинсон түсініг бұдан алыс кетпеді, келесі пікірде болды "білім мазмұнын білмей, кітап практикалық іс-әрекеттің әдістерін үйрете алмайды және оны білім беру кітабы деп санауға болмайды»

2. Жинақтаушы (трансформациялық) функция. Автор бұл функцияны ғылыми-техникалық, көркемдік құнды және дидактикалық принциптер мен ережелер негізінде оқулыққа енгізілген білімді өңдеумен байланыстырады.

3. Жүйелеу функциясы. Д. Д. Зуев бұл функция туралы келесі өте орынды пікірді айтады. Бұл функцияны ол "оқу материалын жүйелі түрде қатаң ретпен беруді қамтамасыз ету және студенттерді ғылыми жүйені тиімді игеруге бағыттау" деп жазады. В. Г. Бейлинсон оқу процесінің соңғы нәтижесі ретінде оқу материалын толық, сенімді және толық игеру қажеттілігі туралы пікірден бас тарта отырып, оқулық қосымша оқу құралдарымен жүйелеу функциясын орындай отырып, оқу процесінің сапасына оң әсер етуі керек дейді.

4. Алынған білімді бекіту және өзін-өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру функциясы. Д. Д. Зуевтің айтуынша, оқулық оқушыға білім мен дағдыларды игерудегі олқылықтарды өз бетінше толтыруға көмектесуі керек, мүмкін болса, материалды игеруді жеңілдетеді. В. Г. Бейлинсонның пікірінше, бұл функция білімді игеру заңдылығымен анықталуы керек және оқу қызметін ұйымдастыруда қолданылуы керек.

5. Өздігінен білім алу функциясы. Д. Д. Зуев және В. Г. Бэйлинсон бұл функция студенттердің өзін-өзі тәрбиелеуге деген ұмтылысы мен дағдыларын қалыптастыруы керек деп санайды, оқулықта оқу материалдарын құрастыру және ұсыну арқылы өз бетінше білім алу және дағдыларды игеру үшін қажетті ақпарат барынша кең көлемде берілуі керек.

6. Тәрбиелік-дамытушылық функция. Д. Д. Зуевтің айтуынша, мұғалім арнайы оқу құралдарының көмегімен оқушылармен жақсы тәрбие процесін ұйымдастыруы керек. Бұл функцияны сипаттай отырып, В. Г. Бэйлинсон оқуға арналған оқулық тікелей оқытылмайды деп жазады. Оның айтуынша, оқу процесінде білім беру мақсаттарына тек арнайы бағытталған әрекеттер жүйесі арқылы қол жеткізуге болады. Авторлар бұл функцияның жетекші, жүйелеуші рөлін атқаратындығын көрсетеді.

7. Ұйымдастырушылық-процессуалдық функция. Осы функцияның мазмұнын қарастыра отырып, В. Г. Бейлинсон білім беру мазмұнының негізгі элементтеріне негізделген оқулық пәнаралық қатынасты орнатуды және оқу процесінде анықталған білім мазмұнын дұрыс құрастыруды қамтамасыз етуі керек дейді.

8. Дамытушылық-тәрбиелік функция. В. Г. Бейлинсонның пікірінше, оқулық білім жүйесін қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен қатар танымдық процестің құрылымын ұйымдастыруы керек. Оқулықтың дамытушылық-тәрбиелік функциясы материалдарды ұйымдастыруда психологиялық-дидактикалық заңдылықтарды ескеруді талап етеді. Ғалымдардың пікірінше, оқулықтың әр функциясын бөлек жүзеге асыруға болатынына қарамастан, оқулық олардың барлығының орындалуы бір мақсатқа бағынған жағдайда ғана сапалы болады.

Қазіргі уақытта білім беру сапасының деңгейін анықтау үшін әлемнің әртүрлі елдерінде РІЅА, TIMSS, PIRLS және т. б. сияқты халықаралық зерттеулер жүргізілуде.

Қазақстан PISA зерттеуіне 2009 жылдан бастап, TIMSS зерттеуіне 2006 жылдан бастап қатысады. Басқа зерттеулерге қатысу қарастырылған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.