Қазақ тілі сабағында жалпыадамзаттық құндылықтарды оқыту әдістемесі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Қазақ тілі сабағында жалпыадамзаттық құндылықтарды оқыту әдістемесі

Жалпы осы қазақ тілі, ол осы қазақ тілін зерттейтін ғылымның бірден-бір негізгі саласы болып табылады. Қазақ тілін оқу барысында негізінен, біз бойымызға сіңіре, және үйрене алатын ең негізге қасиет ол - жалпыадамзаттық құндылықтар. Бұл құндылықтар бізге өмір есігін ашқан сәттен бастап, бойымызда қалыптаса бастайды. Және, өзіміздің достарымыз, ортамыз, ата-анамыз, мектебіміз, осының барлығына қарап, бойымыздағы осы бір құндылық қалыптасады. Яғни, ортаға қарап бой түзейді. Жалпы адамзаттық құндылықтар, негізінен көне заманнан бері келе жатыр. Олар ғылымның әртүрлі салаларында, әр қырынан зерттеліп, бізге дейін жүйелі түрде қалыптасып келе жатыр. Құндылық түсініге негізінен алғаш Сократтан бері негізге түсінік алған болатын. Яғни, Сократ құндылықты адамның өмірді бағалауы деп алған болатын. Ал, жалпы адамзаттық құндылықтарға педагогикалық тұрғыдан қарасақ, педагогикалық сөздікте, құндылықты адамның ізгіліге, мейірімділігі, адалдығы деген сияқты адамның бойындағы жақсы қасиеттермен бейнелейді. Дәл осы біздің, қазіргі заманда, менің ойымша жалпы адамзаттық құндылықтардың орны ерекше. Себебі, адамның бойында осы жақсы құндылықтар, қасиеттер болмаса адам өз өмірінің мәнін жоғалтады. Ондай адамның, қоршаған ортада, өзінің алар орны да, құрметі де болмайды. Ондай адам қоғам үшін негізсіз болып қала береді. Адам әр қашан әртүрлі эмоцияға беріледі. Ол, айналасындағы болып жатқан оқиғаларға байланысты. Көп адам өзінің эмоциясына қатты ерік беріп қояды. Ондай адамдар, бір қалыпта бола алмайды. Өз эмоциясын ұстай алмайтын адам, психологқа жүгінуі керек. Бірақ, адам өзінің эмоциясын кез-келген жерде көрсете бергені дұрыс емес, адам жалпы өзінің эмоциясын, бойындағы құндылықтарымен басып отыру керек. Адам өзін ақылға жеңдіруі керек. Тек сол кезде, ол өз ортасына сыйлы болады. Жалпы адам, ол өз алдына жеке тұлға. Менде сізде жеке тұлғамыз. Бірақ, қандай тұлға болатынымыз тек өзімізге байланысты. Бойымыздағы құндылықтарды, рухани жаңғырта білсек, тек сол кезде біз өзіміз қалайтын тұлғаны қалыптастыра аламыз. Тұлға бірден қалыптаспайды, ол өмір бойы өзгерісте болады, яғни, бір орында тұрмайды. Оның барлығы, сіз сыртқы оқиғаларды, адамдардың әр алуан мінезін, сөзін, болып жатқан іс-әрекеттерді қабылдауыңызға байланысты болып келеді. Жалпы адамзаттық құндылықты өз тұлғамызда қалыптастыра білсек, бұл тек бізге емес, сонымен қатар біздің ортамыздағы басқа да адамдарға жақсы әсерін тигізуі мүмкін. Ол адамдар, бізге қарап бой түзейді. Сол себепті, біз өз тұлғамызды жақсы қалыптастырып, жалпы адамзаттық құндылықты дамыта отырып, бойымыздағы надандықпен азғындықтан құтыла аламыз. Және, тек өзімізді ғана емес, басқа да жақындарымызға үлгі болып, надандықты жоюға жол аша аламыз. Сол себепті, қазіргі біздің елде, қазақ елінде, бұрыннан келе жатқан адамзаттық құндылықтарымызды, еліміздің ізгі қасиетін, халықтың болашағына арқау болар адамгершілік, адалдық қасиеттерді жоғалтып алмауымыз қажет. Ол үшін, әрбір адам өзінің жеке тұлғасын өз алдына жақсы жағынан қалыптастыруы қажет. Яғни, өз-өзімізді тәрбиелей білуіміз керек, себебі тек адам тәрбиелі болған жағдайда, жалпы қоғамның тәрбиесі дұрысталады. Жалпы, қазіргі заманда технологияның дамып жатқан дәуірінде, біз, өзіміздің, жалпы қоршаған ортадағы адамдардың негізгі құндылықтарының төмендеп бара жатқанын байқап жүрміз. Тіпті атап айтып кетсем, көшедегі қоқыстан бастап, қарттар үйі, қоқысқа тасталған тастанды бала осының барлығы біздің, мейіріміміздің, тұлғаны қалыптастыратын негізгі құндылықтардың азайып кеткендігін көрсетеді. Кейде, осының барлығына не себеп болды деген ойға келемін. Көп адам заман бұзылған деп айтып жатады. Бірақ неге заман? Сіздер заман деген ұғымды ойлап көрдіңіздер ме? Жақсылап ойласаңыздар олай айтпайтын едіңіздер. Себебі, заманды қалыптастыратын, оған негізгі әсер етуші күш ол адам. Демек, қоғамның да заманның да қалыптасуы мына бізге, адамдарға байланысты. Бұл шындық, оны жоққа шығара алмаймыз. Иә, бойымыздағы құндылықтардың жоғалып бара жатқандығы өтірік емес, бірақ ендігі кезекте оны қалай қайта қалыптастыра аламыз, біздің негізгі мәселе сол. Егер, барлығы дәл осылай жалғаса берсе, біз өзіміздің адамзаттық құндылықтарымыздан айрыламыз. Ал, біз оны қалай жасаймыз? Негізінен адамға тәрбие беру, ол баланың өмірге келген сәтінен басталады. Оның мектеп кезі баланың тұлғалық қасиетін қалыптастыратын бірден-бір орта. Ал, балаға әсер етуші, оның адам ретінде қалыптасуына ықпал ететін ол - ұстаз. Ұстаз ол елдің жас ұрпағын тәрбиелеуші, шәкірттің өмірге деген көз қарасын қалыптастыру. Бірақ, оны қалыптастыру үшін ұстаздың өзі білімді болуы керек. Қазіргі кезде, өзінің бойынан адамдық қасиетін көре алмайтын ұстаздар бар. Оларда шәкірт тәрбиелеп жатыр. Бірақ, оның шәкірті ертең кім болады? Қоғамға пайдасын тигізе ала ма? Осы мәселенің барлығы ұстаздың берген біліміне тікелей байланысты болып келеді. Ұстаз - ұлы тұлға. Және, сол ұлылығын сақтап, алдындағы шәкірттің алдында абыройын түсіріп алмай, шәкіртке адамдық құндылықтарды бойына сіңіруге, көмек көрсететін, оны тәрбиелейтін бірден-бір жан. Ұстаз, ол ақиқатты ұстанушы. Ал, ақиқат дегеніміз не? Ақиқат дегеніміз ол шындық. Өтіріктің антонимі. Адам, ақиқатпен, яғни, шындықпен өмір сүре білу керек. Ақиқат деген ол жарық шам. Адам өмірін ерекше жарық қылып тұрады. Ал, өтірікпен өмір сүрген адамның алды тас қараңғы. Өмірде адасушылық, міне осыдан туады. Адам тек ақиқатпен өмір сүру арқылы, бойындағы құндылықтарын қалыптастыра алады. Ал, ұстаз осы ақиқатты шәкіртке жеткізуші, түсіндіруші, шәкіртті ақиқатпен тәрбиелеуші. Негізгі үғым - тәрбие. Айтамыз, естиміз түсінеміз. Бірақ, не ол тәрбие деген?

Тәрбие, ол жеке тұлғаның бейнесін қалыптастыратын бірден-бір негізгі күш. Тәрбие әртүрлі болады, сәби кездегі тәрбие, бала кездегі, жастық шақ тәрбиесі, қоғам тәрбиесі, ортадан алатын тәрбие және т. б. Ал, негізгі тәрбиені балаға ата-анасы, содан кейін ұстаз береді. Ұстаз, балаға сабақтан бұрын, тәрбиені үйрету керек. Атақты ойшыл, ғалым Әбу Насыр Әл Фараби, тәрбиесіз берілген білім адамзаттың қас жауы деген болатын. Мен осы пікірге толығымен қосыламын, адам үшін, ең маңыздысы оның тәрбиесі. Қоршаған ортада, сенің өз-өзіңді ұстауыңа байланысты сенің тәрбиеңді көреді. Ешкім сенің түріңе қарап баға бермейді, адамдық құндылықтарыңа қарап бағалайды, тек бойыңдағы қасиеттеріңе қарап сен туралы пікір қалыптастырады. Ал, бұл қасиеттердің барлығы тәрбиемен келеді. Біз, елдің болашағы жастар дейміз. Бірақ, сол жастардың тәрбиесіне, адамзаттық құндылықтарына, жақсы тұлға ретінде қалыптасуына мән бере алып жатырмыз ба? Біз оларға жақсы жағынан әсер ете аламыз ба? Жастар дегеніміз кімдер? 14 пен 29 жас аралығындағы адамдар. Иә, адамның ең қуатты, өмірге деген құлшынысы артып тұрған шақ. Жастар, мемлекеттің негізгі қозғаушы күші. Білімді жастар, елдің негізгі болашағын қалыптастыра алады. Бірақ, ел болашағын қалыптастыру үшін, ең алдымен өз өзін қалыптастыру керек. Яғни, өзін тұлға ретінде көрсете білу керек. Адам тек өзінің кім екенін білгенде ғана, басқаларға әсер ете алады. Ал оған дейін, ол тек өзіне жұмыс жасауы қажет. Қазақстан халқының, 30 пайызын жастар құрайды. Сол себепті де, елімізде жастарға көп мүмкіндік жасалған, болам деген баланың бетін қақпа, белін бу деген керемет сөз дәл осы ұстанымға келіп тұрғандай. Иә, расымен. Боламын дейтін бала, қазірден бастап әрекет жасайды. Жалқаудың ертеңі бітпес дейді қазақ, сондықтан елдің ертеңі бүгіннен басталатынын естен шығармаған дұрыс. Ол үшін, жастардың білімін арттырып, адамдық қасиеттерін қалыптастырып, дұрыс тәрбие беруіміз керек. Тек сол кезде, ұстазда өзінің еңбегінің жемісін көреді. Ал, тәрбиесіз, тек білім бере берген ұстаздың, еңбегі далаға кетеді. Құр жаттанды сөзден, ешқандай пайда болмайды, әр балаға ерекше назар аударып, оның санасына, адамдық құндылықтарды сіңіре білсек, тек сол кезде ғана, еліміз өркендей түседі. Тәрбие өз алдына, ал, тіліміз ше?

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.