Ауыз қуысы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

13 ауыз қуысы

Ауыз қуысы, cavitas oris (грекше stoma - ауыз, осыдан стоматология) екі бөлімге бөлінеді: ауыз кіреберісі, vestibulum oris, және ауыз қуысы, cavitas oris propria, Ауыз кіреберісі деп сыртынан сріндер мен үрттар арасындағы, іш жағынан тістер мен қызылиектер арасындағы кеңістікті айталы. Ауыз тесігі, rima oris, арқылы ауыз кіреберісі сыртқа ашылады (188-сурет) . Еріндер, labia oris, сыртынан терімен, іш жағы- нан шырышты қабықпен жабылған ауыздың дөңгелек бүлшықетті талшықтары бо- лып табылады. Езуде, дер, ерін дәнекері, comissura labiorum, арқылы бір-бірмен байланысады. Еріндерде тері шырышты қабыққа өтеді, ол жоғарғы қызылиск, gingiva, бетіне созылып, орта сызық жақсы байқалатын жүгеншік, frenulum labii superioris, түзеді. Frenulum inferioris әдетте нашар дамыған. Үрттың, һиссае, да еріндердікіндей, бірақ бұл жерде m. orbicularis oris орнына үрт бүлшықеті, m. buccinator, орналасады. Cavitas oris propria алдыңғы және латералды жағында тістерден бастап арткы жағында аранға, fauces, дейін созылады. Ауыз қуысы жогаргы қатты таңдаймен және жұмсақ таңдайдың алдыңғы бөлігімен шектелген; оның түбін көкеті, diaphragma oris (жүп т. mylohyoideus) түзеді. Онда тіл жатады. Ауыз жабылғанда тілдің беті таңдаймын жанасады да, cavitas oris олардың арасындағы тар саңылаутәрізді кеңістікте орналасады. Шырышты қабық тіл ұшының төменгі бетіне өтіп, орта сызық бойымен тіл жүгеншігін, frenulum linguae, түзелі. Жүгеншіктін жан-жағынла томенгі жаксүйск асты және тіласты сілекей бездерінің тесігі бар кішкене тіласты бүртіктері, caruncula sublingualis, байқалады. Caruncula sublingualis-тен латералды және артқа қарай әр жағынан тіласты қатпары, plica sublingualis, созылады, ол осы жерле орналасқан тіласты сілсксй безінен түзіледі 2. Таңдай-тіл бұлшы-

Тандай

Таңдай, palatum, екі бөліктен тұрады. Оның алдыңғы үштен екісінің

сүйекті негізі, palatum osseum (жоғарғы жақсүйектің таңдайлық және

таңдай сүйектің горизонталды табақшасы) бар, бұл қатты таңдай,

palatum durum; артқы үштен бірі, жұмсақ таңдай, palatum molle,

фиброзды негізі бар бүлшықетті түзіліс болып табылады. Таңдайда орта сызық бойында таңдай

жігі, raphe palati, байқалады. Жіктің алдыңғы шетінде бірнеше

көлденең қатпарлар (алтауға жуық), plicae palatinae transversae,

байқалады, олар кейбір жануарларда тамақты механикалық өңдеуге

көмегін тигізетін таңдай буылтықтардың рудименттері болып

табылады. Қатты таңдайдың төменгі бетін жабатын шырышты қабық

тығыз фиброзды тін арқылы сүйек қабығымен тұтасып-бітіскен.

Жұмсақ таңдай, palatum molle, шырышты қабықтың дуплика-

турасы болып табылады, онда фиброзды табақша - таңдай апонсв-

розымен қоса бұлшықеттер, сондай-ақ бездер жайғасады. Оның

алдыңғы жиегі қатты таңдайдың артқы бөліміне бекіп, ал жұмсақ

таңдайдың артқы бөлімі (таңдай пердесі, velum palatinum) төмен әрі

артқа қарай салбырап тұрады, оның ортасында тілшігі, uvula, болады.

Жұмсақ таңдай бүйірлері жағынан доғашықтарға айналады.

Олардың алдыңғысы, arcus palatoglossus, тілдің бүйір жағына келеді, ал

артқысы, arcus palatopharyngeus, жүтқыншақтың бүйір қабырғасына

бекиді Алдыңғы және артқы доғашықтардың арасында таңдай

бадамшасы, tonsilla palatina, орналасқан шұңқыр жатады. Әрбір таңдай

бадамшасы лимфа тінінің сопақ пішінді жиыны болып табылады

Бадамша доғашықтар арасындағы үшбүрышты ойыстың көбін алып

жатады. Бадамшаның вертикалды бағыттағы шамасы 20-25 мм

алғы-артқы бағыттағы шамасы 15-20 мм, көлденең шамасы 12-15 мм.

Бадамшаның эпителимен жабылған медиалды беті бұдыр пішінді және

онда ұңғылдар көп. Бадамша өте жұқа фиброзды қапшықпен

қоршалған. Ең жақын қантамыр а. facialis, ол кейде осы децгейде

жұтқыншаққа өте жақын келеді. Операция жасағанда мұны есте сақтау

керек Шамамен бадамша безден см жерден а carotis interna өтеді.

Жұмсақ таңдайдың құрамына мына бүлшықеттер кіреді . Таңдай-жұтқыншақ бүлшықеті, m. palatohparyngeus,

жүмсақ таңдай мен hamulus pterygoideus-тен басталып, томен жүт-

қыншаққа, arcus palatopha- ryngeus-тің ішінде келіп, қалқанша шемір-

шектің артқы жиегі мен жүтқыншақ қабырғасында аяқталады. Таңдай

пердесін төмен, ал жүтқыншақты жоғары қарай тартады, сонда

жүтқыншақ қысқарады, жұмсақ таңдайды жұтқыншақтың артқы қабыр-

ғасына жабыстырады.

қеті, m. palatoglossus, жұмсақ

таңдайдың төменгі бетінен

басталып, arcus palatoglossus

қабатымен төмен түсіп, тіл-

дің бүйір қабырғасында т.

transversus linguae-ге айна-

лып аяқталады. Таңдай пер-

десі төмен түсіреді, бұл кезде

arcus palatoglossus керіліп,

жүтқыншақ тесігі тарылады.

3. Таңдай пердесін кө-

теретін бұлшықет, m. levator

veli palatini, бассүйек негі-

зінен басталып, евстахии

түтігінен жұмсақ таңдайға

келеді. Тандай пердесін кө-

тереді.

4. Таңдай пердесін кере-

тін бұлшықет, m. tensor veli

palatini, евстахии түтігінен

басталып тік төмен жүріп,

hamulus processus pteriodei-ді

айналып өтіп, осы жерден тік

бұрыш жасай медиалды ба-

ғытта бұрылып, жұмсақ таң-

дай апоневрозына бітіседі.

Таңдай пердесін көлденең

бан

бағытта кіреді

5. Тілшік бүлшыкеті, т.

бүлшыкеттері (үлгі) .

uvulae, spina nasalis posterior

1 - m. tensor veli palatini; 2 - m. levator veli

мен жұмсақ таңдай апоневро- palatini; 3 - hamulus pterygoidcus; 4 - m

зынан басталып, тілшікте palatoglossus; 5 - m. uvulae; 6 - m.

аяқталады. Тілшікті қысқар- palatopharyngeus.

тады.

Тілшік, uvula, дененің тік қалыптағы кезінде жақсүйектің төмен

салбырауына кедергі болып, ауыз қуысын саңылаусыз жасайды, тек

адамда ғана болады.

Ауыз куысын жүтқыншақпен жалғастыратын тесік аран, fauces, деп

аталады. Ол бүйір жақтарынан доғашықтармен, arcus palatoglossus,

жоғарғы жағынан-жүмсақ таңдаймен, төменгі жағынан тіл арқашы-

ғымен шектелген.

14 Тістер

Тістер, dentes, шырышты қабықтың тамақты механикалық өңдеуге

арналған сүйсктенген өсінділері болып табылады. Филогенез жағынан

тістер жақсүйектердің жиегінде өсім, бұл жерде жаңа қызметке ие болған

балық қабыршақтарынан пайда болған. Тозу салдарынан олар әлденеше

рет жаңарып алмасып отырады: қарапайым омыртқалыларда өмір бойы

көп рет жаңарады да, ал адамда екі рет алмасады (уақытша - сүт тістер,

dentes decidui, және түрақты тістер, dentes permantes) . Кейде 3 ретауысады

(100 жасқа келген еркектің тістерінің үшінші рет ауысуы кездесті) .

Акула қабыршағы құрылысында тістің ең басты бөліктері - тіс

кіреукесі (эмалі) мен дентин көрінеді, сондықтан акулаторізді балық-

тардан адамға дейінгі эволюция үрдісінде тістердің гомологиясы

туралы айтуға болады. Эволюция барысында жорғалаушылардың тіс-

тері жақсүйсктерінде беріктеу орнығып, соның нәтижесінде жақттың

үяшықтарында орналасқан түбір бөлігі мен тамақты механикалық

өндейтін сыртқы бөлігін - тіс сауытын ажыратады. Соның өзінде

құрылықта тіршілік етуге байланысты қорек түрінің көптігінсн тістер

дамып, мамандана бастайды. Соның нәтижесінде балықтардағы тек

қоректі ұстауға арналған бірыңғай сүйір тістердің орнына сүт-

қорсктілерде әралуан қорек түрін үстап, өңдеуге арналған түрлі

тістер пайда болады, атап айтқанда: айырып-үзу үшін (ит тістер), кесу

үшін (күрек тістер), үстау үшін (премолярлар) және ұнтақтау үшін

(молирлар)

Талғаусыз қоректенетін-

дерге жататын адамда осы

тістердің барлық түрлері сақ-

талған. Алайда үстап алу

қызметінің жақсүйектерден

қолға ауысуына байланысты

оның жақсүйсктері кішірейіп,

тістерінің саны азайған.

Мәселен, плацентті сүтқорск-

тілерде тіс саны 44-ке жетеді

(тіс формуласы 3 - 1 4 3) .

Жаңа кентанау маймылдарынын тістері аздау: 2 3-3 - 36, алЕскі Дүниснің тартанау маймылдарында және адамда тіс саны одан да аздау: 2-1-2-3 = 32, соның өзінде адамда 3-ші азу тіс (ақыл тіс) өте кеш шығады, бүл тістердің регрестену бағытын көрсетеді. Ауытқу (аномалия) ретінде тісі шықпаған адамдар да болған. Тістер өте ертедегі омықалылардың денесінде қаңқаның басқа бөліктерінен пайда болған бірінші қатты әұрылымдар болып табылады. Палеонтологтор палеозойдың аяқ кезінде омыртқалылардың пайда болғанып осы кезге дейін сақталып қалған тістерінен ғана білген. Тістердің пішіні қоректену тәсілі мен тіршілік бейнесіне сәйкес келстіндіктен, палеонтолог тістеріне қарап жануарлар мен адамның қазба формаларын анықтай алады.

Төменгі

жақсүйектін түрақты тістері,

dentes permanentes;

жоғарыдан қарағандағы

көрінісі

1 - dentes incisivi; 2 - dens

caninus; 3 - dentes premolares;

4 - dentes molares; 5 -

dens

serotinus.

Тістер қағу, gomphosis (грекше-шеге), арқылы қосылып, жоғарғы

және төменгі жақсүйектің үяшықтық өсінділерінің үяшықтарында

орналасады. Бүл қағу деген атау дурыс емес, шынында тістер сырттан

қағып енгізілмейді, ішінсн өсіп шығады. Үяшықтық өсінділерді

жабатын шырышты қабық - қызылиек, gingivae деп аталады. Бұл жерде

шырышты қабық фиброзды тін арқылы сүйек қабығымен тығыз

түтасып-өседі; қызылиск тіні қантамырларға бай да (сондықтан оңай

қанайды), ал нервтерге кедей.

Тіс пен қызылиектің бос жиегі арасындағы науатәрізді батыңқы

Тістердің

дамуы.

Адам тістері шамамен

үрықтық дамудың жетін-

ші аптасында дами бас-

тайды. Осы кезде бола-

шақ жоғарғы және төменгі

жақсүйектердің үяшық-

тық өсінділері аймағында

ауыз қуысын қаптайтын

эпителидің қалындаған жері пайда болып, ол доғатәрізді табақша

түрінде астыңғы жағындағы мезенхимаға бітісе өсе бастайды. Көп

ұзамай бүл эпителий табақшасы тереңге қарай өсуін жалғастыра, үзына

бойына бір-бірімен тік бұрыш жасай орналасқан екі табақшаға бөлінеді.

Алдыңғы немесе үрт-ерін табақшасы одан әрі ажырап, еріндер мен

үрттарды қызылиектен бөлетін және ауыз кіреберісін түзуге әкелстін

ашық эпителий қатпарына айналады.

Артқы, тіс табақшасы тіктеу орналасқан. Осы табақшаның жиегінде

колбатәрізді томпайған эпителий өсіп-ұлғайып, болашақ сүт тістердің

бастамасын қалайды. Бүл томпақтар тіс колбалары немесе кіреукелік

ағзалар деп аталады. Кіреукелік ағзалар түзілгеннен кейін тіс

табақшасы тереңдей өсіп, кіреукелік ағзалар оның алдыңғы (яғни ерін

немесе үрт жағына қарай) жағында орналасады.

Дамып келе жатқан кіреукелік ағза пайда болғаннан кейін көп

ұзамай тостаған немесе қоңырау пішінге келеді, оған сәйкес үңғыл тіс

бастамасын түзетін мезенхимамен толады.

Кіреукелік ағзалар біртіндеп тіс табақшасымен байланысын

жоғалтып, тіс бастамалары мүлде оқшауланады.

Оқшауланған тіс бастамаларында тістің құрам бөліктері пайда

болады, бұл кезде эпителий жасушалары кірсукеге бастама береді,

қызылиек бүртігінің мезенхималық тінінен дентин мен ұлпа түзіліп, ал

алғашқы кезде кіреукелі ағзаны тіс қапшығы түрінде қоршап тұрған

мезенхимадан цемент пен түбір қабығы пайда болады.

қызылиек қалтасы деп аталады.

Әрбір тіс, dens, мына бөліктерден тұрады: I) тіс сауыты, corona dentis,

2) тіс мойны, collum dentis, 3) тіс түбірі, radix dentis, тіс сауыты қызы-

лиектен шығып тұрады, мойын (тістің сәл қысыцқы бөлігі) қызылискпен

қаусырылады, ал түбір тіс үяшығында орналасып, тістің үшымен, арех

radicis, аяқталады, онда жай көзбен-ақ үштың кішкене тесігі, foramen

apicis, көрініп тұрады. Осы тесік арқылы тіске қантамырлар мен нервтер

келеді. Тістің ішінде қуыс, cavitas dentis орналасқан, ол куыстын ең

көлемді бөлігі - сауыттык бөлігі мен қуыстың тарылатын бөлігі - canalis

radicis dentis, түбір өзегі деп аталатын бөлімінен тұрады. Өзек тіс ұшында,

жоғарыда аталған үш тесігімен ашылады. Тіс қуысын қантамырлар мен

нервтерге бай ұлпа, pulpa dentis, толтырып тұрады. Тіс түбірі үяшықтық

сүйек қабығы, periodontium, арқылы тіс үяшыктарымен тығыз түтасады.

Тіс, периодонт, үяшық қабырғасы мен қызылиек тіс ағзасын құрайды.

Тістің қатты заты мыналардан тұрады: 1) дентин, dentium, 2) кіреуке,

enamelum және 3) цемент, сетептит. Тісті құрайтын заттың көбісі

дентин. Кірсуке сыртыпан тіс сауытын жауып, ал цемент тіс түбірін

қаптайды (195-сурет) .

Жақсүйектерде тіс сауыттары сыртында жайғасып, жоғарғы және

төменгі тіс доғалары түрінде орналасқан, оларда 16-дан тіс болады.

Әрбір тістің 5 беті болады: 1) ауыз кіреберісіне қараған, кіреберістік

беті, facies vestibularis, ол алдыңғы тістерде еріннің шырышты

қабығымен, ал артқы тістерде үрттың шырышты қабығымен жанасады;

2) ауыз қуысына қараған тілдік беті, lingualis 3) және 4)

қатарындағы көршілес тістермен түйісу беті, facies contactus. Тістердің

тістер доғасы орталығына бағытта қараған беттері facies mesialis (meso,

грекше - арасында) деп белгіленеді. Алдыңғы тістерде бүндай беттер

медиалды, артқы тістерде алдыңғы болады. Тістер доғасының

орталығына қарама-қарсы жаққа бағытталған түйісу беттері дисталды,

facies distalis, деп аталады. Алдынғы тістерде бүл бет латералды, ал

артқы тістерде - артқы болып табылады; 5) шайнау беті немесе қарсы

тістерімен қабысу беті, facies occlusalis.

Тіс бастамасы өскен сайын тіс үяшықтарының сүйекті қабырғалары

да биіктей береді.

Тістегі патологиялық үрдістердің болған жерін анықтау үшін

стоматологтар аталған беттерге сәйкес терминдерді пайдаланады

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

Ұқсас жұмыстар

Жасына байланысты балалардың ауыз қуысының сілемейлі қабығының құрылым ерекшеліктері

Ауыз қуысының микрофлорасы

Шегрен ауруы

Адамның сөйлеу органдары

Қазақ тіліндегі дыбыстардың жасалу қоры

Асқорыту жүйесі. Ауыз қуысы мүшелері (тіл, бадамша бездер, сілекей бездері)

Сөйлеу техникасы

Шаруашылық жағдайында мүйізді ірі қара малының жарақатты ретикулиттің алдын алу үшін магнитті зонды қолдану

Ағылшын тілі дыбыстарының артикуляциясын оқытудың тиімді әдістері

Саулықтың кетозы

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz