Жалпы білім беретін орта мектептегі оқушылармен орта және жоғарғы сыныптарындағы вокалдық-хор ұжымы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жалпы білім беретін орта мектептегі оқушылармен орта және жоғарғы сыныптарындағы вокалдық-хор ужымы
Хор-вокалдық ән айтушылылардың жиынтығы.
1.Көне заман және орта ғасырдағы хор өнері.
Хор айту- музыка өнерінің ең көне және бай түрі. Ұзақ тарихи кезеңдер өнердің басқа түрлерінен көбірек өркендеп, адамдар өміріне тікелейде кеңінен енді.
Кәсіби хор өнерінің қалыптасуы қоғамның недәуір артта қалған сатысында дамыды.Көп дауыстық кәсіптік хордың негізгі қызметі храмдарда өткізілетін рәсімдерге және сарайдағы мерекелерге қатысу екенін тарихи деректер дәлелдейді.
Көне Египет пен Вавилонда хор мәдениетінің тарихы айрықша. Хор айту білімділікпен мәдениеттіліктің белгісі ретінде,жастар тәрбиесінің маңызды құралы болды. Атақты Грек трагедияларында хор ерекше орын алып, сахнада өтіп жатқан оқиғаларға түсініктеме беру қызметін атқарған.Сол кездегі әншілік дауыстар үш топқа бөлінген:netoide-жоғарға дауыстар, виртуоздар;mesoide- хорға тән ортаңғы дауыстар, iratoide- трагик актерлардың төменгі дауыстары. Хор өнерінің тәрбиелік мәні жөніндегі грек философтары мен музыканттарының теориялық ой пікірлері, оның одан әрі дамуына маңызы зор болады көп жағдайларда хордың мазмұны қошеметтеу немесе тәрбие нақыл сипатында айтылды.
Көне Грецияның діни және қауімдық әншілік өнері дүние жүзілік мәдениет тарихында ерекше із қалдырды.
VI-VII ғасырларда Византияда хор өнерінің дамуы биік деңгейге жетті, Гимндер ерекше орын алды. Мадақтау-гимн әндерін, канондарды шығарушы Андрей Критский, Иоанн Дамаскин деген көрнекті өкілдері болды. Гимндер шығыс литургиясының негізіне жатты.
Византияда Құдайға құлшылық етуде аса салтанаттылық тән болды, хордың құрамы жүз, екі жүзден аса орындаушылардан құралды. Қатардағы әншілерден басқа ән мұғалімдері, магистрлер, майталмандар қатысты.
Батыс Еуропа елдеріне орта ғасырларда хор өнері толығымен католиктер шіркеуінде шоғырланды, ол 7 ғасырға дейін тұйық оңашаланған жүйе болып қалыптасты. Шіркеу талабына келісті әндетудің-антифонари жылнамалары құрылды. Григорияндық ән айтудың байырғы пішіні пласмодия, латын мәтінін шағын әуен көлемінде речитативпен әндету түрлері болды.
Орта ғасырларда кәсіби хор мәдениетінің орталықтары Рим,Милан,Италия Париж, Руан, Мецс Шартр Франция т.б қалалардағы монастырь саборларда қатты дамыды осы әншілік мектептер хор өнерінің жаңа түрлерін дамытып шебер әнші регенттер дайарлады. Хор мәдениетің дамуына өзіндік ежелгі дәстүрі бар Славян халықтарыныңда қосқан үлесі айтарлықтай маңызды. Х-ХІ ғасырларда кәсіби хор өнерінің қалыптасуына Болгар Орыс Серб шіркеу әншілік мектептерінің Византия мәдениетіне ықпалы зор болды.

2.Қайта өрлеу дәуіріндегі хор өнері
Қайта өрлеу дәуірі (Ренесанс 14-16 ғасырлар) хор өнері үшін өте прогрессивті кезең болды өнердің барлық саласында көге антика дәуіріндегі мәдениетті қайта жаңғыру, оның заңдылықтарын қабылдау қолға алынды музыкада жаңа гуманисттік ағым пайда болды, композитор, мажор, минор жүйелілігі такт сызығы, гармониядағы үйлесімдік консонанс сияқты ұғымдар дүниеге келді. Бұл кездері хор өнері екі бағытта дамыды; шіркеуде және одан тыс.Месса, Мотет тәрізді көп дауысты полифониялық жанрлар етек жайды, орган аспабы өзінің үстемділігін орнатты. Ал,Италида халық арасында мадригалдар айтылса, Францияда ең көп таралған жанр Шансон болды. Сол сияқты тәрбиелі философиялық бағыттағы мессалардың қоғамдық маңызы артты. Қайта өрлеу дәуірінде бірнеше әншілік мектептер пайда болды. Олардың ішінде ең белгілісі Рим мектебі. Ол 6 ғасырда Григори папаның кезінде ұйымдасқан еді. 14 ғасырдың 40-шы жылдарында Папа капелласының негізі қаланды, Ал 1473 жылы 4 Сикста папаның жарлығы бойынша Ватикан сарайының шіркеуіне қызмет ететін Римнің капелла палатина хоры құрылды.

3.ХVII-ХVIII Ғасырлардағы хор өнері
Бұл кезеңде опера жанры пайда болып,жедел қарқынды дами бастады. Осыған байланысты әншілер даярлау мен әншілік шеберліктің қыр сырына зор мән беріле бастады. Операмен бір мезгілде оратория соңынан кантата жанрлары пайда болды. Хор фактурасында гамафонды гармониялық стиль, вокал техникасын жетілдіріп, дамытуды қалыптастыру басым бола бастады. Музыканың жаңа жанры шіркеулік концерттер айтылды, олардың бәріде оркестр және жеке әншілердің қатысуымен орындалды.
Қоғамның әлеуметтік және рухани өмірінде болып жатқан тарихи құбылыстар хор мәдениетінің ілгері қадам басып бірте-бірте орнығуына қадам жасады. Шіркеу музыкасына халық шығармашылығы әуендерінен элементтер ене бастады.
Вокалдық музыка орындаушылар ұжымы. Хор дауыс құрамына байланысты біртектес (әйелдер, ерлер, балалар хоры) немесе аралас болып келеді. Аралас хор Сопрано жәнеде альт (әйел дауыстары), Бас.Тенор (ерлер даусы) партияларын орындайтын төрт топтан құралады. Егер хор құрамында аталған партиялардың бірі болмаса, онда ол жартылай аралас хор делінеді. Әрбір хорлық партия хор шығармасының ыңғайына қарай бірнеше дара партияларға (1 және 2-сопрано) бөліне алады. Аралас хор құрамында ең кемінде 12 адам (яғни 3 топты құрайтын 4 партиядан: сопрано, альт, тенор және бас даусынан), ал кәсіби хор құрамында 100 -- 120 адамға дейін болады. Мысалы, Қазақтың мемлекеттік хор капелласы, М.Е. Пятницкий атындағы орыстың халық хоры, т.б. 2) Хорға арналған музыкалық шығарма. 3) Ішекті музалық аспаптардың, қос, үш, т.б. бір дыбысты ішектер тобы

4.ХIХ-ХХ ғасырларда хор өнерінің дамуы.
ХIХ -ғасырдың орта шетінде жұмысшы қозғалысының күш алып ,саяси аренаға шығуына байланысты хор айту өнеріде саяси әлеуметтік дәрежеге ие болды. Тәуелсіздік жолындағы күрестің құдіретті құралына айналды. Европаның көп елдерінде бұқара хор ұйымдары пайда болды. 30-жылдардың ортасында Францияда Орфеон хор бірлестігі құрылды оның мүшелерінің басым көпшілігі жұмысшылар болды. Бұл ұйымдар Пролетариат әндерін дәріптеді. Орфеоншылардың шығарған әндері халық арасында кеңінен тарады.
ХIХ -ғасырдың басында германияның ірі қалалары Берлин, Фракфорд Лейпциг Штутгартра ерлер хор қоғамы Лидертафильдер құрылды, оған қоғамның түрлі өкілдері енді, жұмысшылар сатушылар ұсақ чиновниктер бұл қоғамдардың мақсаты-мәдениеті ағарту жұмыстарын жүргізу еді. Олардың репертуарында Шуберт Мендельсон Вебер жәнеде басқада неміс Австрия композиторларының шығармалары болды.

5.Қазақстанда хор өнерінің дамуы
Қазақстанда музыка жанрлары қоғам өміріндегі өзгерістерге байланысты дамып сол кездегі халық тұрмысына қатысты болды. Қазан төңкерісіне дейін көп дауысты хор өнері болмады, алайда әр-бір қазақ өмірінде ән ерекше орын алып оның айнымас серігі болып келді. Қазақ халқы әнді түрлі еңбек процесінде қайғысымен -құанышында айтқан. Қазақ әндері шынайы кешкен өмір, күнделікті тұрмыс, салт пен әдет-ғұрыпты жырлады. Мысалы қыз ұзату, сыңсу, жар-жар айту көпшілікпен орындалған.
Қыз жігіттер екі жақ болып бөлініп, жігіттер әзіл аралас көңілді ал қыздар мұңды жар-жар арқылы өз ойларын жеткізген.
Салт бойынша ауыл жігіттері әрі сауық әрі кәде жол алу үшін ұзатылатын қызбен Аужар айтысатын болған. Аужарды қызға ғашық жігіт айтып махаббат қасіретін білдіруге жүрек шерін тарқатуға тырысқан.
Аужарды Қыз бен жігіт жекелей айтып қайырмасында не қыздар не жігіттер тобы қосылған. Екеуден бірігіп немесе топ боп ән салу алтыбақан басындағы жастар сауықтарында, сондай-ақ ораза айт кезінде жарапазан айтуда орын алған. Демек бір дауысты хор айтудың алғашқы қадамдары қазақтар арасындада болған.

Қазақ музыкасы өнеріне 1930 жылдарға дейінгі аралық қалыптасуы, ұйымдасу кезеңі болды. Кәсіби өнердің негізін қалау мақсатында аудан орталықтарында ірі қалаларда көркем өнерпаздар байқаулары мен Слеттері өткізіліп халық арасынан талант іріктеу жұмыстары жасалынды. Сонымен қатар халықтың жалпы мәдениетін көтеру мақсатында ағартушылық шаралары қолға алынды. Фактормен халық ағарту институтының жанынан музыка жәнеде басқа үйірмелер ашылып оған жастар көптеп тартылды.
Ал, хор өнерінің сипаты сол кезде тарихи кезеңнің ерекшеліктерімен тығыз байланысты болды. Көп адамдар қатысқан жиындар мен митингтерде революциялықжәне көсемдермен партияны мадақтаған әндер шырқалды. Алғашқы 5 жылдық кезінде азат еңбекпен жаңа қоғам адамдарының даңқты істерін бейнелейтін әндер қызу орындалды.
Сол кездерде халықтың ән мұрасын жүйеге келтіру жұмыстар жүргізіле бастады. Қазақ өнерінің іргетасын қалаушы, орыс этнограф музыканты А.В Затаевич 2500 халық әндерімен күйлерін нотаға түсіріп жинақтады. Қазақ кәсіби музыка мәдениетінің қалыптасып кетуіне түзу жол жасады.
1924-1925 оқу жылының басталуына Петропавлск халық ағарту бөлімімен ресейден педагогикалық техникумына оқытушылыққа жұмысқа И.В Коцик шақырылады. Қазақ орыс хорларын ұйымдастыру міндеті қосымша жүктелді. Қазақ хорын ұйымдастыру өмір талабы мен ұлттық әуеннің тамашалығын көп дауыс болып орындау және жастарды мәдениетке баулудың жолға қоюдан туды. 1925 жылы наурыз айында Петропавлск педагогика техникумының жанынан құрылған қазақ хорының алғашқы концерті болды.Репертуарын шағын, хор жетекшісін В.Коциктің өңдеуіндегі халық әндерінен құралған Сырымбет, Ағажай, Әлемай, Жанайгер, Сарарқа, Қалия, Петропавлоск педагогика техникумының хоры қала және ауылдық жерлерде концертт жұмыфстарын жүргізіп халыққа таныла бастады сондай концерттердің бірі тарих бетінде жазылып қалды. Ол 1928 жылы 28 Қарашада Кремоль залдарының бірінде ВЦИК сессиясы мүшелерінің алдында өнер көрсетулері еді. Барлығы Москвада 12 концертт берілді.
Москвада хор өнерінің дамуына бірден-бір себеп орыс шіркеулері болды. Хор өнерінің дамуы мәдениетпен бір уақытта дами түсті.
Шіркеулерде көп дауысты кантата хорлар айтылды.
2 дауыста ән айту 1928 жылда дами бастады кеіншелік хор 3-4 дауыста терция, кварта,квинта интервалдары арқылы көп дауыстылықты құрды.

6. Қазақстанда балалар хорының өркендеуі.
Қазақстанда хор өнері ХХІ ғасырда қоғамда болған жаңа құбылыстардан өз қабілетін жоймай, жастар арасында эстетикалық тәрбие беру бағытында дамып, орныққаны сөзсіз. Басқа өнер түрлерімен қатар хор балалар және жасөспірімдер тәрбиесінде күрделі әлеуметтік мәдени міндеттерді шешуге жан-жақты әсерін тигізетін өнер саласына айналды. Республика көлемінде хор өнерін насихаттау жұмыстары кәсіби деңгецйге айналды. Түрлі деңгецдегі хор фестивальдерімен конкурстары ұйымдастырылып өткізіледі. Студенттер балалар хорлары халықаралық конкурстарға шығып жоғары деңгей көрсетуге қабілетті.
Балалар хор ужымдарының репертуарлары әр түрлі компазиторлар мектептерінің шығармаларымен толтырылады. Көне классикалық музыкалардан бастап қазіргі заман композиторларының әндеріне дейін.
Қазақтың халық әндерінің заманауи өңдеулері Қазақстан хор қайраткерлерінің шығармаларына жаңа леп беріп жандыра түсті. Консерватория ұстаздары Берекешов және Демеуовтың хорға арналған өңдеулер жинағының баспадан шығуы қатты құантты. Орындаушылық тәжірбелерінде де хорлар жаңа бағыттарды игеріп, өз шеберліктерін шыңдады. Республика қалаларының ең беделді сахналарында күрделі шығармалар орындап , маңызды концерттік өмір жүргізуде. Балалар хор мәдениеті көп жағдайда хормейстер ұстаздардың өз жұмысына шын берілгендіктерінен қиындықтарға қарамай даму жолын таңдады.
1990 жылы Алматыда ең алғаш рет жиналған Елім-ай балалар хоры бүгінгі күні 30жыылдан асқан тарихы бар хор ұжымына айналды.

1998 жылдың Қыркүйегінде хор негізінде Елім-ай балалар музыкалық хор мектебі құрылды. Бұл мектепте 3 жастан бастап 17 жас аралығындағы балалар білім алды. Мектеп қазақ халқындағы хорға деген қызығушылығын ашты. Хор ужымын құрауға септігін тигізді.
Қазақ елі ежелден топтық ән айтып келе жатқан халықтардың бірі.
Жар-жар, Сыңсу, т.б тұрмыс-салт жырларында қыз-жігіттер тобы болып орындайды.
Петропавлскте іске асырылған және ұзақ қызмет еткен көп дауысты қазақ хорының сәтті тәжірибесі ХХ ғасырдың 30 жылдарында республика хор өнерінің кеңінен дасуына жол салып, кәсіби хор ұжымдарын ұйымдастыру негіздерін қалыптастырды.
20-шы жылдардың басында Ташкентте Құрманбек Жандарбеков Қазақ хорын ұйымдастыру әрекеттерін жасайды, репертуары 1 дауысты халық әндерінен болады . ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.