Қаржы нарығы жайында

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Экономикадағы қаржының негізгі қажеттілігі объективті жағдайдан - тауар-ақша қатынастарының болуынан және қоғамдық дамудың қажеттіліктерінен туындайды. Қаржының негізгі мақсаты - кірістер мен ақша қорларын құру және осы ресурстардың пайдаланылуын бақылау арқылы мемлекет пен шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржылық ресурстарға қажеттіліктерін қанағаттандыру. Қаржы тетігі арқылы мемлекет өзінің саяси, экономикалық және әлеуметтік салаларындағы көптеген функцияларын орындау үшін қажетті қаражаттарды жасайды және пайдаланады. Қаржы - бұл қаражаттарды бөлу және пайдалану жөніндегі қатынастар жүйесі. Қаржы нарығы дегеніміз - бұл ең алдымен тәуелсіз экономикалық категория ретінде бағалы қағаздарды сату және қайта сату арқылы кәсіпорындардың, фирмалардың, банктердің, жинақтаушы зейнетақы қорларының, сақтандыру компанияларының, мемлекеттің және халықтың уақытша бос ақшаларын жұмылдыру, бөлу және қайта бөлу. Нарықтық қатынастардың жиынтығы. Ол нарықтық қатынастар жүйесінің ажырамас бөлігі болып табылады және тауар, ақша, несие, жинақ, валюта және басқа нарықтармен (капитал, жұмыс күші, жер, алтын нарықтары) тығыз байланысты. Қазіргі экономикалық жағдайда қаржы нарығы - бұл қаржы ресурстарын үздіксіз қалыптастырудың, оларды неғұрлым тиімді пайдаланудың, ұлттық экономикадағы ақша ағындарын ұтымды ұйымдастырудың ерекше нысаны және бағалы қағаздар нарығы түрінде, сондай-ақ несиелік нарықтар түрінде жұмыс істейді. Қаржы нарығы - бұл барлық экономикалық субъектілер арасындағы ақшаның барлық түрлерінде қайта бөлінуін реттейтін нарықтық қатынастардың барлық жиынтығын біріктіретін ең жалпы ұғым. Оның маңызды ерекшелігі - ақшаның әр түрлі мақсатты қорлардың қозғалысында көрінуі. Ақша қорлары іс жүзінде қаржылық қатынастардың объектілері болып табылады. Нақты шығындар үшін мақсатты ақша - қаржылық қорлар қоғамдық өндірістің барлық қатысушыларында, өндірістік емес сферада қаржылық әдістер көмегімен жүзеге асырылады. Сонымен, қаржыландырудың қарастырылған айрықша белгілері бұл экономикалық категорияны ақша қатынастарының барлық жиынтығынан керемет ажыратуға мүмкіндік береді және қаржының бірегейлігі мен ерекшелігін атап көрсетеді. Құнның басқа экономикалық категорияларының ешқайсысы жоғарыда аталған қорларға тән бола алмайды. Қаржы капиталы объективті жағдайдан - тауар-ақша қатынастарының болуынан және қоғамдық дамудың қажеттіліктерінен туындайды. Қаржының негізгі мақсаты - кірістер мен ақша қорларын құру арқылы мемлекет пен шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржылық ресурстарға қажеттіліктерін қанағаттандыру, осы ресурстардың пайдаланылуын бақылау. Экономикадағы қаржылық ресурстарсыз, бүкіл жағдайға қаржы механизмі арқылы ықпал етудің кең мүмкіндіктерін пайдалана алмай, мемлекет өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүзеге асыра алмайды, өзінің әлеуметтік-экономикалық бағдарламаларын, қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік функцияларын қамтамасыз ете алмайды,

Қазақстан Республикасындағы қаржы нарығының құралы мен құрылымы Қазақстан Республикасының экономикалық дамуда нарықтық қатынастарға толық түрде өтуі барысында қаржы нарығының дамуының қажеттігі туындады . Себебі қаржы нарығының негізінде экономиканың басқа рыноктары тиімді экономикалық даму жолына түсе алады . Сондықтан қаржы нарығы экономиканы дамытудың, оны жетілдіру мен ынталндырудың негізгі құралы болып табылады . Қаржы нарығының маңыздылығын оның басқа нарықтардың арасындағы тығыз байланысынан көруге болады . Еліміздің экономикасы, нарықтық қатынастары және қаржы жүйесінің, қаржылық қатынастардың күннен - күнге дамуына байланысты қаржы нарығының құрамы мен құрылымы да дамып, ол келесідей нарықтардың жиынтығының негізінде өз қызметерін жүзеге асырады .

Қаржы нарығын ұйымдастыру

Қаржы нарығының негізгі қатысушылары - қор және валюта биржалары, инвестициялық қорлар, өндірістік және сауда компаниялары. Функциялар бойынша барлық қатысушылар инвесторларға, эмитенттерге, кәсіпкерлерге, ойыншыларға, алыпсатарларға, хеджерлер мен арбитраждарға бөлінеді. Қаржы нарығына қызмет көрсету мен ұйымдастыруда ақшаны үнемдейтін және қажеттіліктерді тұрақты қаржыландыруды қамтамасыз ететін қаржы делдалдары деп аталатындар маңызды рөл атқарады. Делдалдар қатарына банктер мен несиелік мекемелер (кооперативтер, одақтар мен қауымдастықтар), сондай-ақ инвестициялық компаниялар, зейнетақы қорлары және сақтандыру ұйымдары жатады. Қаржы делдалдарының функциялары белгілі бір пайыздық мөлшерде қаражат қабылдауға және жинақтауға дейін азаяды Қаржы нарықтарын реттеу Экономиканың тұрақты жұмыс істеуі мен табысты дамуы қаржы нарықтарын сауатты реттеу арқылы қамтамасыз етіледі. Әлемдік экономикалық тәжірибеде қаржы нарықтарын реттеудің екі негізгі моделі бар: Негізгі бақылау функциялары СРО-ға берілді (өзін-өзі реттейтін ұйымдар) ; Негізгі бақылау функциялары мемлекеттік мекемелерге жүктелген. Ресей Федерациясында мемлекеттік реттеу моделі бар, онда Федералдық қаржы нарықтары қызметі (ФФМС), Федералдық монополия қызметі (FAS), Қаржы министрлігі және Орталық банк реттеуші қызметті жүзеге асырады. Қаржы нарығының қызметі

Қаржы нарығының қызметі қаржы активтерін ақылы негізде қайта бөлуден тұрады. Сондай-ақ, қаржы нарығы экономиканың жалпы жағдайын (әлемдік немесе жергілікті) көрсететін дәл көрсеткіш болып табылады. Қаржы нарығының тиімділігі экономикалық көрсеткіштердің жиынтығымен анықталады, оған валюта бағамы, мемлекеттік қарыз, инфляция деңгейі, ақша массасы, бюджет профициті / тапшылығы және төлем балансы кіреді. Қаржы нарығы қызметінің маңызды аспектілері - уақыт аралық сауда, капиталдың кетуі, айналым шығындарын үнемдеу және экономикалық циклдар аясында үздіксіз өндіріс процесін ынталандыру. Қаржы нарығының дамуы

Қаржы нарығының негізгі функциясы - әлемнің қаржы ресурстарының салалары, елдері, аймақтары, экономикалық секторлары мен институционалдық бірліктері арасында жинау және қайта бөлу. Қазіргі уақытта қаржы нарығының дамуы жоғары қарқынмен жүруде, өйткені жергілікті нарықтар мен экономикалардың әлемдік экономикаға интеграция деңгейі айтарлықтай жоғары. Қаржы нарығындағы сатып алу-сату операцияларының негізгі объектісі әр түрлі қаржы болып табылады, сондықтан қаржылық активтер формасына байланысты қаржы нарығы келесі секторларға бөлінеді:

Валюта нарығы;

Несие нарығы;

Инвестициялық нарық;

Қор нарығы (бағалы қағаздар нарығы) ;

Сақтандыру нарығы.

Қаржы нарығы құнды қағаздар айналысына байланысты экономикалық қатынастар және мемлекеттің бүкіл ақша қорының жиынтығы. Ол нарық қатынастарының құрамды бөлігі болып табылады және тауар, ақша, несие, валюта, сақтық және т. б. капитал, жұмыс күші, тұрғын үй, алтын нарықтарымен байланысты болады. Қазіргі кезде дүние жүзінде АҚШ, Еуропа бірлестігі мен Жапония қаржы нарығының ең үлкен қорларын иемденуде. Қаржы нарығы біріне бірі байланысты және бірін бірі толықтырып тұратын, бірақ әрқайсысы өз алдына қызмет жасайтын үш нарықтан тұрады: қолма қол ақша нарығы, несие капиталының нарығы және бағалы қағаздар нарығы. Қаржы нарығының ұғымы көбінесе кең түрде, оған ақша, несие, валюта нарықтары қоса түсіндіріледі. Қаржы нарығынан айырмашылығы ақша нарығы төлем қаражаттарының нарығы болып табылады, ол қолма қол ақшаны ғана емес, сондай - ақ қолма - қол емес төлем қаражаттарының, оның ішінде қысқа мерзімді банк несиесін қамтиды. Несие нарығы банктердің орташа және ұзақ мерзімді несие жөніндегі банктік несие операцияларына байланысты, бұған коммерциялық несие де жатады. Қаржы нарығы негізінен ұзақ мерзімді сипаттағы міндеттемелер немесе куәліктер нарығы деп те атайды. Ақша мен несие нарықтары әдеттегідей айналым активтерінің қозғалысына қызмет етеді. Қызмет жағынан алғанда қаржы нарығы кәсіпорындардың, банктердің, мемлекеттің құнды қағаздар сату арқылы халықтың уақытша бос қаржысын жинап, қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастар жүйесі. Реттелген тауар нарығының болуы, яғни тауарлар мен қызметтің кез келген түрлері мен арнауы бойынша сұраныс пен ұсыныстың тепе теңдігі;

Ұлттық банк тарапынан ақша айналысын дұрыс риттеу; бұған қолма - қол және қолма - қол емес айналым эмиссиясына бақылау жасау жатады;

Несие нарығын жандандыру, оны толық коммерцияландыру, яғни несие ресуртарын еркін нарыққа орналастыру: несие ресурстарының қозғалысын Ұлттық банк тағайындайтын пайыздық есептік мөлшерлемесін, коммерциялық банктердің міндетті резерв нормасын белгілеу ақша нарығында операциялар жүргізуі арқылы реттеледі.

Қаржы нарығы қызметінің алғышарттары мыналар болып табылады:

Бәсекені дамытып, монополиялық үстемдікті шектеу мақсатымен меншіктің барлық формасындағы, соның ішінде мемлекеттік сектордың, материалдық өндіріс саласындағы кәсіпорындардың бастапқы шаруашылық буындарына неғұрлым кең дербестік беру;

Қаржы ресурсын қайта бөлуде мемлекеттің рөлін қысқарту; өндірістік күрделі жұмсалымды орталықтан қаржыландыруды азайту, кәсіпорындар арсында қаражаттарды ведомстволық қайта бөлуді жою.

Шаруашылық субъектілері мен халықтың құнды қағаздарға салынатын ақшалай табыстарының өсуі;

Бюджет тапшылығын қаржыландыру үшін несие қорын пайдалануды доғату; республикалық және жергілікті бюджеттердің тапшылығы мемлекеттік займдар шығару арқылы жабыладыҚаржы нарығы - ақша операцияларының арнайы саласы болып табылатын нарықтық қатынастар жүйесі; капитал несиегерлер мен қарызгерлер арасында бағалы қағаздарды шығару және сатып алу-сату нысанында қайта бөлінетін несие капиталдары нарығының бір бөлігі. Мұнда халықтың, шаруашылық жүргізуші субъектілердің, мемлекеттік құрылымдардың клиенттерге не бағалы қағаз кепілдігімең немесе несие түрінде берілетін бос ақшалай қаражаты мәміле объектісі болып табылады. Сондықтан ол бағалы қағаздар нарығы ретінде де, несие капиталының нарығы ретінде де әрекет етеді. Қаржы нарығы жаңа бағалы қағаздар шығару ісімен айналысатын бастапқықаржы нарығы және бұрын шығарылған бағалы қағаздарды қайта сатумен айналысатын қайталама қаржы нарығы түрлеріне бөлінеді. Қайталама нарық өз кезегінде биржалық және биржадан тыс нарық түрлеріне бөлінеді. Биржалық нарықта мамандандырылған қор биржалары жетекші компаниялардың акцияларын сатып алу-сату операцияларын жүргізеді. Әлемдік экономиканың жаһандануы жағдайында дамыған елдердің ұлттық қаржы нарығы әлемдік қаржы нарығының бір бөлігі болып табылады. Бұған қаржы нарығында сауданы ұйымдастырушылар көрсететін қызметтер ұсынысының ақпараттық технологиялар негізінде ұлтаралық сипаталуы септігін тигізуде. Ұлттық несие-қаржы институттарының мүдделерін қорғау үшін мемлекет қаржы нарығына қатысу- шылардың қызметін арнаулы мекемелер арқылы реттеп отырады. Мысалы, Қазақстанда мұндай міндетті Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі орындайды

Қаржы ресурстарын қалыптастыру және тиімді пайдалану нарықтық экономика жағдайында қаржы нарығы арқылы жүзеге асырылады. Қаржы нарығы - бұл экономикадағы ақша ағынын ұйымдастырудың бір түрі. Келесі функцияларды жүзеге асырады:

- заңды және жеке тұлғалардың, мемлекеттің уақытша бос қаражаттарын жинақтайды;

- олардың иелерінен (сақтаушыларынан) пайдаланушыларға (инвесторларға) дейін қозғалуына делдалдық етеді.

Қаржы нарығының жағдайы инфляциялық күтулермен, үкіметтің ақша-несие саясатымен және басқа факторлармен анықталады. Оның субъектілері: сақтаушылар - жеке және қаржы-несиелік мекемелер арқылы жинақтарын салатын заңды және жеке тұлғалар, көбінесе халық; инвесторлар - кез-келген кәсіпорынға, инфрақұрылымға ақша салатын әр түрлі деңгейдегі кәсіпкерлік субъектілері мен мемлекеттік органдар; эмитенттер бағалы қағаздар шығаратын әр түрлі деңгейдегі кәсіпкерлік субъектілері мен мемлекеттік органдар. Қаржы нарығының құрылымы екі белгімен сипатталады: уақытша және институционалды. Уақыт негізінде ақша нарығы мен капитал нарығы ажыратылады. Ақша нарығы - бұл төлем құралы ретіндегі ақша ресурстары, бұл қысқа мерзімде - бір жылға дейін қолданылады. Ақша нарығы - қаржы нарығының дамуының бастапқы кезеңі, ұйымдастырылуы қарапайым, оның мысалдары банкаралық несиелеу нарығы және валюта нарығы. Капитал нарығы - бұл ұзақ мерзімді перспективада пайдаланылатын жинақтау құралы ретіндегі ақша ресурстары - бір жылдан астам уақыт. Капитал нарығы - бұл қаржы нарығы дамуының екінші сатысы, ұйымдастыру тұрғысынан күрделі, қазіргі уақытта Ресей Федерациясында нашар дамыған. Қаржы нарығы институционалдық негізде несиелік ұйымдардың жиынтығы ретінде несиелік жүйенің болуын болжайды; бағалы қағаздар нарығы, оның ішінде бастапқы және қайталама нарықтар және мемлекеттік және корпоративтік бағалы қағаздар нарығы. Екі ерекшелік те дамыған елдердің барлығына тән, бірақ ұлттық нарық жағдайы екінші белгісімен бағаланады. Қаржы нарықтарын жіктеудің бірнеше түрлері бар. Қаржы нарығын шартты түрде берілген несиелердің өтеу мерзімі бойынша екі бөлікке бөлуге болады (қаржы құралдарының мерзіміне қарай)

Ақша нарығы (қысқа мерзімді несиелік капитал нарығы - несие мерзімі 1 жылдан аспайды) ;

Капитал нарығы (ұзақ мерзімді несиелік капитал нарығы - несие мерзімі Ақша нарығында кәсіпорындар мен халықтың бос қаражатын қысқа мерзімге беру және қарызға алу операциялары жүзеге асырылады. Ұзақ мерзімді қарыз алу капитал нарығында жүзеге асырылады. Айырмашылықтар қарыз қаражаттарының мақсатымен анықталады. Ақша нарығы айналыс сферасына қызмет етеді, капитал осы нарықтағы қаржы құралдарының түрлерін анықтайтын айналым және төлем құралы ретінде қызмет етеді. Капитал нарығы кеңейтілген ұдайы өндіріс үдерісіне қызмет етеді: капитал өзіндік өсетін құндылық ретінде қызмет етеді. Ақша капиталын жинақтау процесінің алдында оның өндіріс сатысы жүреді. Ақша капиталы құрылып, өндіріс саласында болған кезде ол таза ақша капиталы болып табылады. Оның экономиканың басқа салаларына ауысуы оның несиелік капитал формасын қабылдауын білдіреді. Несие нарығы (капитал нарығының бөлігі ретінде) өздігінен ақша капиталы бола алмайтын, шашыраңқы қаражатты біріктіруге қабілетті. Оларды көп мөлшерде біріктіру нарыққа өндіріс пен капиталды шоғырландыру мен орталықтандыру процестерінде үлкен рөл ойнауға мүмкіндік береді.

Несиелік капитал нарығының экономикадағы рөлі үш негізгі бағытта көрінеді:

1. Жеке секторға, мемлекетке және халыққа, сондай-ақ шетелдік қарыз алушыларға несиелік капиталды ұсыну;

2. Халықтың бос ақшалай капиталын және ақша жинақтарын жинақтау;

3. Жалған капиталдың жинақталуы және шоғырлануы.

Жалған капитал дегеніміз ақша капиталын әр түрлі бағалы қағаздар түрінде (капитал нарығының екінші бөлігі) жинақтау және жұмылдыру деп атайды, ол нақты капиталдан айырмашылығы (ақша, құрал-жабдық түрінде) құндылық емес, тек табыс алу құқығы болып табылады. Бағалы қағаздар - құжат иесінің мұндай құжатты берген адамға (эмитентке) қатысты меншік құқығын немесе қарыз құқығын куәландыратын және ол бойынша міндеттемелерді мойнына алатын ақшалай құжаттар. Нарықтағы жалған капиталдың тәуелсіз қозғалысы бағалы қағаздардың нарықтық құны мен баланстық құны арасындағы күрт алшақтыққа әкеледі, бұл нақты материалдық активтер мен олардың бағалы қағаздарда ұсынылған салыстырмалы қаржыландырылатын құны арасындағы алшақтықты одан әрі күшейтеді.

Осылайша, ұлттық қаржы нарығы үш сегменттен тұрады:

1. Ақша нарығы (айналымдағы қолма-қол ақша және басқа қысқа мерзімді төлем құралдары - вексельдер, чектер және т. б. ) ;

2. Қаржы-несие мекемелерінің қарыз алушыларға беретін қысқа және ұзақ мерзімді несиелер түріндегі несиелік капитал нарығы;

3. Биржадан тыс (бастапқы) және биржалық секторларға, сондай-ақ «көше» секторына бөлінетін бағалы қағаздар нарығы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.