БАЛА ҚҰҚЫҒЫ ЖАЙЛЫ МАҚАЛА

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

БАЛА ҚҰҚЫҒЫ
Твоя фамилия, имя и отчество
Аннотация: Мақалада бүгінгі күні әлемдік мәселеге айналып отырған бала құқығы туралы айтылады. Бала құқығының заңмен қорғалып, шын өмірде қандай дәрежеде екені автордың пікірімен беріледі. Сонымен қатар бала құқығы туралы тарихи деректер, ұйымдар туралы хабар беріледі. Жетім және ата-анасының қамқорынсыз қалған балалардың жағдайы қарастырылады. Мақала құқық саласының студенттеріне, қызметкерлеріне арналған.
Кілт сөздер: бала, құқық, ұйым, бап, конвенция, заң, отбасы, жетім, ЮНИСЕФ, БҰҰ, Еуропа, халықаралық, мемлекеттік орган.
Отан отбасынан басталады. Бұл қарапайым халық мақалы бүгінгі күні көптеген мәселелердің түпкі моральіне айналмақ. Сондықтан біз ең алдымен отбасы тәрбиесіне, яғни адамды туған отбасысынан бастап қадағалауымыз қажет. Тіпті бала ана құрсағында жатқан кезден бастап дұрыс тәрбие алып, ана мен баланың құқығы мемлекет тарапында қадағалауда болу керек. Мемлекет балаға қаншалықты көңіл бөлсе, ол да өз елің соншалықты сүйіп өседі. Қазақстан Республикасының 2002 жылы 8 тамызында қабылданған бала құқықтары туралы заң 53 баптан тұрады және жан-жақты қарастырылып жасалған. Сонымен қатар 1994 жылы Қазақстан Бала құқыықытары туралы конвенцияны ратификациялады. Бұл - еліміздің жас тәуелсіз мемлекет мәртебесінде қол қойған, 100-ден астам актілер мен жарлықтарда заңмен бекітілген тұңғыш халықаралық келісімі.1 Алайда бұл балалардың құқығы мүлдем бұзылмайды деген сөз емес.
Бала кезінен адам белгілі бір құқықтарға ие болады. Бала және оның құқықтарын қорғау мәселесі әрқашан өзекті болып келеді. Мария Монтессори баланы құлмен салыстырып, баланың құқығы ересек адаммен бірдей болуы керек дейді. Алайда, бүкіл балалардың құқығы тарихымыз бойы бұзылып келді. Тек 1917 жылы алғаш рет БҰҰ-ның Бас ассамблеясы Халықаралық балалар жылы деп жариялады. Бұл балаларды қорғауға арналған іс-әрекеттің бастауы болды. Бүгінгі күні балалардың құқықтарын қорғаумен айналысатын ұйымдар бар: Халықаралық балаларды күту қауымдастығы, балаларды құтқару Одағы, Балалар Қоры, Біріккен Ұлттар Ұйымы (ЮНИСЕФ) және т.б., бірақ балалардың қоғамдағы жағдайын әлі де жақсарту керек және дереу әрекет етуді талап ету қажет.2
ЮНИСЕФ-тің негізгі қызметі - дамушы үкіметтерге көмек: мектептерге арналған жабдықтарды, азық-түлік өнімдерін жеткізу; дәрі-дәрмектер, оқытушыларға стипендия беру. 36 мүшеден тұратын ЮНИСЕФ-тің Атқарушы кеңесі мыналарды айқындайды: қызметінің негізгі бағыттарын талдайды және бекітеді. Штаб-пәтері ЮНИСЕФ хатшылығы орналасқан Нью-Йорк 140-тан астам елде (оның ішінде Қазақстан Республикасы бар) өз бюролары арқылы жұмыс істейді (200-ден астам). ЮНИСЕФ шеңберінде баланы дамыту халықаралық орталығы жұмыс істейді. Ол 1988 жылы мамандандырылған ғылыми-зерттеу және оқу мекемесі ретінде Италия үкіметінің қолдауымен құрылды.5
Біріккен Ұлттар Ұйымының бала құқықтары туралы конвенциясында бала өзіне қатысты барлық мәселелер бойынша көзқарасын еркін білдіруге құқылы. Үлкендер балалардың пікіріне құлақ асулары қажет деп көрсетілген. Мысалы, біздің елімізде бұл конвенция қабылданғанмен, іске асырылмаған деп ойлаймын. Өйткені, ешбір бала ашық түрде өз ойын білдірмейді. Оның басты себебі - баланы тыңдайтын қоғам жоқ. Оның ойымен ата-анасы келіспейтін болса немесе балаға қатыгездік танытатын болса, бала сол ата-атаның қатты тәрбиесіне көніп жүре береді. Ол бұл мәселелерді қалай шешіп, оның құқығын қорғайтын адамның кім екенін білмейді. Осы орайда, біздің балаларымызбен ашық жұмыс істейтін жеке мемлекеттік ұйымдар қажет. Олар тікелей балабақшалармен, мектептермен жұмыс жасап, әрбір баламен сұхбат жүргізіп отыруы қажет. Әсіресе, шет аймақтарда, ауылдарда тұратын балаларға бұл ұйымдарға хабарласу қолжетімді түрде болу міндетті. Мысалы, әрбір оқушының күнделігінде және мектеп, балабақша, ойын-сауық орталығында балалардың құқығын қорғайтын ұйымдардың нөмерлері тұрса, әлдеқайда қолжетімділік пайда болады.
Бір зерттеулерде жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтық мәртебесінің ерекшелігі - бұл балалардың халықтың ең қиын және осал санатына жататындығы, өйткені бастапқыда қалғандарымен тең құқықтарға ие бола отырып, олар іс жүзінде оларды жүзеге асырудың әлдеқайда аз мүмкіндіктеріне ие екендігі туралы айтылған.3 Бұл сөздермен келісе отырып, жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқығы екі есе қорғауда болу керек екенін түсінеміз. Қазақстан Республикасының бала құқықтары туралы заңының 1-тарауының 7-бабында жетім балаларды, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды міндетті түрде жұмысқа орналастыруды және тұрғын үймен қамтамасыз етуді белгіленген тәртіппен жүзеге асыру деп жазылған. Бұл баптың кілт сөзі тәртіппен, яғни жетім бала бірден жұмыспен және тұрғын үймен қамтамасыз етілетініне кепілдік берілмейді. Ол тек өзінің кезегін күту керек. Осы уақыт аралығында қамқоршысы жоқ адам өмірден түңіліп, көптеген жағымсыз жағдайларға кезігеді. Осы жағдайды ескере отырып, біздің мемлекет әр жетім баланы кем дегенде жұмыспен, одан кейін тұрғын үймен, бірден оқу бітіргеннен соң қамтамасыз етсе, көше кезіп жүргендердің саны азаятын да шығар.
Баланың өз бетінше ішкі қорғаныс ұйымдарының талабымен заңды түрде арыздана алмайтыны анық және баланың заңды өкілдері кейде оның құқықтарын бұзушылардың өзі болатынын ескере отырып, адам құқықтары жөніндегі Еуропалық соттың тәжірибесінде балалардың құқықтарын қорғау мәселесі ерекше өзекті болып көрінеді. Адам құқықтары мен балалардың негізгі бостандықтарын қорғау туралы Конвенцияның ережелерін қолданылады. Балаларды қорғау туралы істерінде Еуропалық конвенцияның келесі баптары жиі кездеседі: a) "3-бап. Азаптауларға және ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазаларға тыйым салу (атап айтқанда, балаларға мектепте, ата-аналарымен немесе сот шешімі бойынша дене жазаларын қолдану жағдайларында); b) 6-бап. Әділ соттың құқығына ие болу (қылмыс жасады деп айыпталған кәмелетке толмағандарға қатысты сот үшін арнайы іс жүргізу ережелерін белгілейді); c) 8-бап. Отбасылық өмірді құрметтеу құқығы (оның аясында сот отбасы ұғымын түсіндіреді; заңсыз балалардың мәртебесі; баланың мүддесі үшін әрекет тұжырымдамасын анықтайды (дінді, есімді таңдау және т. б.).); баланы қамқорлыққа алу құқығын мемлекетке беру; ата-аналар мен балаларды ата-аналарын депортациялау себебі бойынша ажырату жағдайлары); d) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.