Ә. Кекілбаев. Бәсеке

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Ә.Кекілбаев Бәсеке
Халықтың тілі мен мәдениетінің бірігуінде, дамуында дәстүрдің орны бөлек. Тіл мен мәдениет өзінің табиғаты жағынан дәстүрге сүйенеді. Осы орайда жазушы Әбіш Кекілбаевтың шығармаларында кездесетін салт-дәстүрлерге мысал келтірейік.
Әдет-ғұрыптар көптеп көрініс тапқан жазушы шығармасының бірі-Бәсеке повесі. Бұл хикаятта отбасындағы қыз тәрбиесі, құда түсу, қыз айттыру дәстүрі тартымды да келісті суреттелген. Мәселен, құда түсу ғасырлар бойы
этикалық қарым-қатынастар шартын,этникалық ережелерді жинақтаған кұрделі ұғым.
Кемпірі: Е,қатын Қыдырбайға құда түстім, ырзық дарыған үй еді, қызын беретін болды,-деді.
Енді құда түсе келген біреуіне беріп-жіберсе, бұған дейін құда түскендер өшікпей ме...
Қатын-баладан өш қайтпаған соң, Можан ертеңіне атқа мініп,ауыл-ауылды аралайды:қай ауылға барса да айтатыны-Балпан байдың қызына қалай құда түскендігі.
Ақыры екі жыл бойы ауылының үстін ақ тозаңға бөктірген көп құданың да аяғы тыйылды.
Енді араға көп күн салмай құдаларын жұмсапты.
Осы мысалдардағы құда сөзі түркі тілдеріне ортақ туыстық атауды білдіреді. Бұл үйленген жігіт пен тұрмысқа шыққан қыздың туыстарының бір-біріне туыстық қатынасын білдіретін атау. Л.А.Покровская құда сөзін моңғол тілінен түркі тіліне ауысқан деген пікір айтады.
Ұлттық мәдениеттің ерекше бір көрініс беретін саласы-киім-кешекке байланысты атаулары. Киім-кешек атаулары ұлттық, мәдени, тілдік процестер туралы ақпарат беріп қана қоймайды, олар тілдік шығармашылықтың тірі қазынасы іспетті.Әуел баста халықтың тілдік, тарихи және мәдени дамуы негізінде қалыптасқан киімге қатысты лексика одан әрі даму барысында тілдік ауыс-түйістерге, әр замандағы әдет-ғұрып, салт-санаға, қоғамдық өзгерістерге қатысты әртүрлі семантикалық өзгерістерге де ұшырап отырады. Соның дәлелі-қазақ киім атауларының алуан түрлі байлығы. Киім-кешекке қатысты қалыптасқан атаулар, тұрақты тіркестер т.б. ұлт мәдениетін бейнелейтін сөз байлығының бір саласын құрайды.
Ертеде ата-бабаларымыз қыздың киіміне де үлкен мән берген. Шығармада кездесетін ұлттық киім-кешек түрлері осының айғағы.
...Қыз аттанып кеткенге дейін басына асыл тастармен әшекейленген құндыз бөрік, үстіне төрт етектеп күлтелендіріп тіккен сарғыш қамқа көйлек киіп, сыртынан аймақы жасыл масатыдан желең шапан жамылмақ. Мойнына жақұт алқа тағып, екі қолына көзіне үр тасын қондырған алтын білезік салады. (Бәсеке)
Бұл үзіндіде кездескен қамқа көйлек деп жібек матадан тоқылған көйлекті атаса, құндыз бөрік құндыздың терісінен айнала жиектеп тігілген бөрік, ал кең, жеңіл шапанды халқымыз желең шапан деп атайды.
Басына өне бойына асыл тасты аямай төккен мұнара іспетті биік сәукеле киіпті.Сәукеленің өзге салтанаты аз болғандай, оның қақ ұшар басына әмірші тәжінің төбесіндей алтын төбелдірік орнатылыпты.(Аңыздың ақыры)
Ұзатылған қыз киетін аса бағалы әрі әсем бас киімді сәукеле десе, сәукеле төбесіндегі тәж сияқты әшекей төбелдірік деп аталады.
Қазақтың ұлттық тағамдары қазақ халқының тұрмыс-тіршілігінің айнымас бөлігі болып қана қоймай, көшпелі мәдениет пен қонақжайлықтың керемет көрінісі болып табылады.
...Даржанның серіктері дастархандағы жал-жал бауырсаққа, ірімшік, құртқа, өрнекті шыны аяқтарға, тортасы айырылған май мен қызыл күрең қуырдаққа ауыздарына алмай жатып тойып қалғандай томпия қарайды.
Осы анада жаз басында ғана соғып кеткен ақ патшаның ұлығы астындағы көк арбаның тертесін жерге кіргізіп жіберетіндей маңғазданып келіп еді, қоңыр марқалардың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.