Экономикалық дипломатия

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Экономикалық дипломатия

Әлем дәл қазіргі уақытта жаҺандану мен инновациялық технологиялардың жетістіктерін пайдалану арқылы елдің әлеуметтік экономикасын көтеруге атсалысып жатыр. Мемлекеттің әлеуетінің артуы тек ішкі саяси жүйемен шектелмейді. Сонымен қатар, сыртқы саясаттың бірізділігі де, мемлекет экономикасының тұрақты болуына өз септігін тигізеді. Сол себепті де, мемлекеттердің өзара экономикалық дипломатияға келуі орын алды. Экономикалық дипломатия ең алғаш рет Жапония мемлекетінде пайда болды. Сол уақыттан қазіргі кезге дейін бұл жүйе халықаралық қатынастарда қолданылып келеді. Экономикалық дипломатия-бұл экономикалық проблемаларды халықаралық қатынастардағы күрес пен ынтымақтастықтың объектісі және құралы ретінде пайдалануға байланысты қазіргі заманғы дипломатиялық қызметтің нақты саласы болып саналады. Бұл қазіргі кездегі Халықаралық экономикалық қатынастар жүйесіндегі ең маңызды салаға айналып, жыл сайын ол маңызды орынға ие болып отыр. Экономикалық дипломатия" деген сөз тіркесі экспортты ұлғайтуға, шетелдік инвестицияларды тартуға және Халықаралық экономикалық ұйымдардың жұмысына қатысуға бағытталған дипломатиялық қызмет әрекеттерін, яғни елдің экономикалық мүдделерін халықаралық деңгейде растауға бағытталған іс-әрекеттерді білдіреді. Біз экономикалық дипломатияның халықаралық қатынастардағы шынайы рөлін, оның жұмыс әдістерін, тәсілдерін, құралдарын және оның мүмкіндіктерін жұмылдыру арқылы қол жеткізілетін әсерлерді қаншалықты білеміз? Экономикалық дипломатияның мүмкіншіліктері қандай?

Біріншіден, Экономикалық дипломатияның негізі- жаһанданудың пайда болуымен тығыз байланысыты. Экономикалық дипломатия, жалпы дипломатия сияқты, сыртқы саясаттың, мемлекеттің халықаралық қызметінің құрамдас бөлігі болып табылады. Бұл экономикалық дипломатияның мақсаттары мен міндеттерін анықтайтын сыртқы саясат. Экономикалық дипломатияның негізгі мақсаты - әлемдік аренада ұлттық экономикалық мүдделерді, дипломатиялық әдістермен экономикалық қауіпсіздікті қорғау арқылы елдің халықаралық бәсекеге қабілеттілігін арттыру. Қазіргі экономикалық дипломатияның алдында сауда дипломатиясы кезеңі болды. Осы кезеңде дипломатия мен экономика одағы жалпы құбылыстың ерекшеліктеріне ие болды. Осы уақыт ішінде Халықаралық экономикалық қатынастардағы сауда-экономикалық мүдделерді саяси тұрғыдан тазартылған дипломатиялық қамтамасыз ету ережесі болды. ХХ ғ. жаһандану деп аталатын жетілу дәрежесіне жетті. Бұл өзгерістердің маңызы бүкіл халықаралық қоғамдастықтың алдында бұрын-соңды болмаған күрделі проблемалар тудыратын әлемдік дамудың қазіргі тенденциялары аясында ерекше мәнге ие болды. Жаһандану - адамзат қоғамының өмірінің көптеген аспектілерін қамтитыды және қазіргі өркениетке әсер ету тереңдігін арттыратын жаңа сапаға ие болды. Халықаралық қауіпсіздік, сауда, қаржы, ақпараттық саланың жаһандануы қазіргі халықаралық қатынастардың сипатын анықтайтын негізгі факторға айналуда. Жаһандану процестерінің дамуы ғалымдар мен саясаткерлер арасында қызу пікірталас тудырады, олар кейде осы құбылыстың мәні мен табиғаты, оның қозғаушы күштері мен әлемдік өркениет үшін салдары туралы қарама-қарсы пікірлер айтады. Бірақ ұлттық құндылықтарға нұқсан келтіретін таза нарықтық тәсілдер мен стандарттарға жол бермеу қажет. Экономикалық даму процесінде әлеуметтік бағдарлаудың рөлін арттыру кезінде ұлттық дәстүрлер мен құндылықтарды ескере отырып, "адам тұлғасымен жаһандану" қажеттілігі идеясы барған сайын қалыптасып келеді. Экономикалық теория мен практика тұрақты экономикалық өсудің маңызды факторы - адам әлеуеті болып табылатындығын растайды. Адам дамуына салынған инвестициялардың артуы енді көмекші құрал ретінде емес, экономиканың тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін стратегия ретінде қарастырылады. Әлемдік экономиканың жұмыс істеуінің жаңа жағдайларына көшумен жаңа жаһандық мәселелер мен сын-қатерлерді еңсеру проблемасы шиеленісе түсуде. Мұнда қарама-қайшылықты тенденциялар кездеседі. Бір жағынан, мүдделер қақтығысын бақылауда ұстау, оларды әлемдік қоғамдастықта дамыған және жетілдірілетін ойын ережелері негізінде шешуді қамтамасыз ету, экономикалық дипломатия үшін маңызды теориялық және практикалық міндет. Екінші жағынан, халықаралық келісілген стандарттарды, халықаралық құқықты және халықаралық міндеттемелерді әзірлеу және сақтау функциясымен қатар, идеологиялық және басқа тұжырымдамаларды құрбан етуге тырысқан кезде экономикалық дипломатия саласына тікелей қарама-қарсы сипаттағы шаралар да кіреді.

Екіншіден, Экономикалық дипломатия-күрделі құбылыс. Ол Халықаралық экономикалық қатынастарда елдердің немесе аймақтардың экономикалық мүдделерін қорғауды және ілгерілетуді қамтамасыз етуге арналған. Мысалы, 2015 жылғы қаңтардан бастап Еуразиялық экономикалық одақта нарықты дамыту және жетілдіру мәселелерін қазіргі заманғы идеялар мен көзқарастарға сәйкес келетін параметрлер мен нысандарда шешуге көмектеседі. Кейбіреулер экономикалық дипломатияда ұлттық бизнестің сауда-экономикалық мүдделерін ілгерілету тетіктерін, соның ішінде дипломатиялық қорғаудың қолайсыз тетіктерін ғана көреді. Басқалары экономикалық дипломатияны өз елінің халықаралық ұстанымдарын, келіссөздердегі мүмкіндіктерін нығайтудың негізгі шешімі ретінде қарастырады. Үшіншіден, нақты ұлттық қаржы-өнеркәсіптік элиталардың мүдделеріне жауап беретін нормативтік және әлеуметтік-саяси бағытта экономикалық қатынастарды жүргізу нормалары мен стандарттарын шетелге жылжыту құралы ретінде маңызды болып көрінеді. Экономикалық дипломатияның төртінші мүмкіндіктері нарықтар мен ықпал ету салаларын олар үшін тиімді түрде бөлудің ыңғайлы түрі болып есептеледі. Соңғы уақытта мемлекеттер арасындағы коммерциялық және экономикалық қатынастардың жақсаруы дипломатиялық іс-қимылдардың дәл шарықтау шегінде тұр. Дипломатияның тарихи экономикалық үрдісіне деген қызығушылығының негізгі себептері келесідей:

- көптеген дамыған елдерде жалпы ішкі өнімдегі сыртқы сауда мен инвестициялардың үлесі жергілікті өндіріспен салыстырғанда үнемі өсіп келеді;

-дамыған елдердің нарықтық экономикасына бағдарлану процестерінде экономикалық реформаларды жүзеге асыру, сондай-ақ экспортты нығайтуға негізделген «Даму стратегиясы» мемлекеттің жаһандық әлемдік экономикаға тезірек интеграциялануына ықпал етеді;

-сауда мен бизнестің жаһандануы - өндірісті ұлғайту және қызмет көрсету саласын кеңейту, елдер арасындағы көпжақты тұрақты байланыстарды жандандыру қажеттілігін туғызады.

-халықаралық сауда мен инвестициялық процестер үшін кедергілерді жою мақсатында өңірлік сауда келісімдерін кеңейту - ЕурАзЭҚ, CEFTA, Mercosur, NAFTA және басқалары - елеулі жетекші рөлді айқындайды.

Үшіншіден, Қазіргі уақытта мемлекеттердің бір-біріне экономикалық өзара тәуелділігімен сипатталатын әлемнің жаһандануы экономикалық дипломатия халықаралық қатынастардың маңызды элементі болды. Бұл" өлшеу құралы", оның көмегімен елдер арасындағы қарым-қатынас деңгейі анықталады. Сондықтан экономика дипломатиялық қатынастарда маңызды рөлге ие болды. Дәстүрлі саяси және экономикалық дипломатиялық әрекеттер арасындағы шекаралар әлсіз бола бастап, классикалық дипломатияны қолдану саласында "экономикалық дипломатия" барған сайын енгізілуде. Барлық жерде дерлік институционалдық және ұйымдастырушылық базаның нығаюы, мемлекеттік билік жүйесіндегі экономикалық дипломатия мәртебесінің жоғарылауы байқалады. Сыртқы экономикалық қызметті қолдау, шетелдегі отандық компаниялардың мүдделерін қорғалып жатыр. Сауда саласына саяси жәрдемдесу - даму мақсаттарына тиімді сыртқы ресурстарды жұмылдыру саласындағы елдің сауда-экономикалық миссияларының санының артуымен жұмыс сапасы жақсаруда. Мемлекет үшін, сайып келгенде, оның халқының өмір сүру деңгейі мен сапасын арттыруға ықпал ететін Халықаралық экономикалық ынтымақтастықтың қолайлы экономикалық дипломатияның орнату маңызды болып табылады.

Төртіншіден, біздің елімізде тәуелсіздіктің бастапқы жылдарында экономикалық құлдырау орын алған болатын. Сол себепті, Қазақстанда нарықты экономиканы қалыптастыру жүзеге асырылды. Бағаны ырықтандыру, халыққа жеке меншік жерлерді үлестірді, басқа мемлекеттермен тауар айырбастау шартына келісім жасалды. Ірі компаниялардың инвестиция салуы көп септігін тигізді. Қазақстан саяси және тарихи маңызы бар дағдарысты басынан кешірді. Дегенмен, елде нарықтық экономиканың орнауына жол ашылды. Бірақ, нарықтық экономиканың басты кемшіліктері-нарықтық экономика халықтың мүдесін комерциялық емес жағдайда аз қолдайды. Дағдарыстың алдын алмай, жұмыссыздық тудырады. Нарықтық экономикадағы проблемаларды шешуде негізгі жоспар мен арнайы бағдарламалардың көмегімен жүзеге асыру керек деп ойлаймын. Халыққа өз тауарын өндіруде жекеменшік компаниялардың бірімен келісім шартқа отыруына барынша жағдай жасау керек. Нарықтық экономика мемлекеттің қозғаушы күштерінің бірі болғандықтан, жекеменшік компаниялардың ел мүддесі үшін табысының қандай да бір үлесін беруін қамтамасыз ету. Жұмыссыздықты жою мақсатында мемлекет тарапынан жеке кәсіптік қолдау шаралары ұйымдастырылды. Сонымен қатар, елімізде көптеген зауыттардың жұмысы тоқтап қалды. Қазақстанда Менделеев кестесіндегі химиялық элементтердің біраз бөлігі бар екені белгілі. Бірақ, өнім болғанымен, өны өндіретін керекті техникалық құралдар болған жоқ. Осы тұрғыда жас мемлекетіміздің өзге елдермен экономикалық дипломатияға келуі, ел жағдайын жақсартуға көп көмегін тигізді. Қазіргі уақытта елімізде шетелдік компаниялар көп. Шет мемлекеттер Қазақстанмен экопрттық тасымал жүргізіп, инвестиция салуда. Сол себептіде, экономикалық дипломатияны күшейту кез келген мемлекеттің басты міндеті болып табылады. Қазақстандық тауарларды шетелге экспорттау бағытында түрлі жобалар әзірленіп, жүзеге асырылып келеді. Елбасы Н. Назарбаевтың «Болашаққа Бағдар:Рухани Жаңғыру» бағдарламасында елімізді бәсекеге қабілетті отыз елдің қатарына кіру көзделген. Өзге елдермен керегемізді теңестіру үшін сыртқы экономикалық саясатты дамытуымыз қажет.

Бесіншіден, Инновацияны мемлекет экономикасына ілгеру жылжыту елдің сыртқы имиджінін қалыптастыруға ықпал етеді және мемлекетке шетелдік туризмді тартуға мүмкіндік береді. Бұл экономиканың өсуі мен шетелдік инвестицияларды тартудың шешуші факторы болып табылады. Жаһандану экономикалық дипломатияны дамытудың негізгі қозғаушы күші болып табылады. Халықаралық бәсекелестіктің алғышарттарын жасауға оң әсер етеді және мемлекеттерді әлемдік нарықта өзінің ұлттық мүдделерін ілгерілету мен қорғауға белсендіреді. Стандағы ұлттық компаниялар сдың әтті жұмыс істеуі және сауда жүйесінде өзін тиімді көрсетуі үшін Ұлттық өндірушілерге әртүрлі нысандарда жан-жақты мемлекеттік қолдау қажет. Ол үшін ұлттық өндірушілердің бәсекеге қабілеттілігін көтеру қажет, атап айтқанда: соңғы өнімнің арзандауына ықпал ететін жаңа энергия және ресурс үнемдейтін технологияларды тарту, бұл экспортты ілгерілетуге ықпал етеді. Оның сыртқы нарықтарға қол жеткізуін жақсартады және шетелдік инвесторларды ұлттық компанияларға тартады. Экономикалық дипломатия, ең жақсы шешім қабылдауға және стандарда өндірілген тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін іс жүзінде арттыруға қолайлы жағдай жасайды. Дипломатиялық миссия өз мемлекетіне болатын ел экономикасы дамуының негізгі қағидаттары мен құрылымы мен үрдістері, оның жоспарлары мен бағдарламалары, валюталық-қаржылық жай-күйі, сыртқы экономикалық байланыстарды дамыту. Тауарлар мен қызметтер нарықтарының конъюнктурасы мен экспорттық және импорттық әлеуеті туралы миссияның тікелей қол жетімділігі бар ресми көздер арқылы жиналған ел экономикасына тікелей инвестициялардың сұрау салулары туралы ақпаратты ұсынудағы негізгі құрылымдық бірлік болып табылады. Дипломатиялық миссиялардың басты міндеттерінің бірі өз елінің сыртқы экономикалық қатынастарына қатысушыларға елдің нарықтарындағы жұмысына жәрдемдесу, олардың қызметі процесінде ел мүдделерінің сақталуын қорғау және бақылауды жүзеге асыру және олардың шаруашылық қызметіне араласпай оны үйлестіру болып табылады. Өз мемлекетін қаржылық, экономикалық және саяси жағдайы оны сыртқы экономикалық қызмет саласындағы сенімді әріптес ретінде қарауға, сыртқы экономикалық қызметке өзінің қатысушыларына оны жүзеге асыруға жәрдем көрсету. Өз кәсіпорындарының тауарлар мен қызметтердің экспорты - импортын, инвестициялық сұраныстар мен ұсыныстарды ұйымдастыру бойынша келіп түскен ұсыныстарын пысықтау, оларға консультациялық-ақпараттық қызметтер көрсету, экономика мен нарықты талдау үшін жергілікті сарапшыларды пайдалану керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.