Тоқырау жылдарындағы Қазақстан(1970-1985)

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

45-сұрақ тоқырау жылдарындағы Қазақстан(1970-1985)
Негізінен тоқырау жылдары деп 1960 жылдың ортасынан бастап, 1980 жылдардың ортасына дейін болған. Бұл кезде Кеңес Одағының ықпалы бұрынғыға қарағанда солғындады. Жыл өткен сайын КОКП-ның беделі түсіп,дүниежүзілік арандатушы кейпінде көріне бастады.1965-1985 Қазақстан тек шикізаттық бағытта ғана дамыды.Адамдардың күнделікті тұтынуына қажетті технологиялық өнім шығаратын кәсіпорындар жоқтың қасы болды.Қазақстаннан арзан шикізат экспортталса кеірісінше жоғары бағадағы қымбат өнімдер импортталды.Осылайша экспорт пен импортың ақша баласының алшақығы пайда болды.Қазақстаннан 8млрд сом өнім шығарылса 16 млрд сом тұратын дайын өнім ішке әкелінді.1971-1985жж тоқырау жылдарында Қазақстан экономикасы техникалық прогреске қабілетсіз,қарабайыр экстенсивті жолмен дамыды.Республика өнеркәсібінің жартысына жуығы одақтық министрлікке бағынды.Олар жылына 15млрд.сом табыс тауып,республикалық бюджетке тек 1%-дан аз қаржы аударды.Ғылым мен техника жетістіктері өндіріске жеткілікті дәрежеде енгізілмеді.Мемлекеттік жоспарлы өнім бермеді.Одақтық маңызы бар ірі кәсіпорындарға жұмыс күші сырттан әкелінді.1980ж 250-ге жуық кәсіпорындар іске қосылды.Павлордар және Шымкент мұнай өңдеу зауыттары салынды.Маңғыстау,Қаратау-Жамбыл,Па влодар-Екібастұз аумақтық-өнеркәсіптік кешендер құрылды.Өнеркәсіп саласына бөлінген қаржы өсті.Мысалға:Химия және мұнай-химия саласыда 6,5 есе машина жасауда 4 есе,отын өнеркәсібінде 3,8 есеге өскен болатын.Тоқырау жылдарында республикада бұрынғыша шикізат өндірісіне біржақты бағдар ұсталды.Халық тұтынатын тауарлардың 60 пайызға жуығы басқа одақтас республикада әкелінді.Республика өндіріснде-көмірдің 50-60%-ы мұнайдың 70%-ы темірдің 11,5%-ы рәсуа етілді.1970-1985 аралығы Қазақстанда өнеркәсіптік өнәмә мен ұлттық табыстың жылдық өсімі күрт азайд.Мысалға Өнеркәсіптік өнім 2 есеге дейін азайңан болсабұлттық табыс 3,5 есеге дейін азайған болатын.ауыл шаруашылық өндірісінің өсу қарқыны 1971-1975 жылдары 15% ды құраса,1981-1985 жылдары небәрі 0,1% ды құраған.Алайда осы жылдары мұнай өндіріс экспорты дамыды,1970 жылы 66,8%млн т құараса,1985жылы 117%-ға дейін өскен.Осы орайда кейбір адамдарда осы 1970-1985 жылдары ешқандай тоқырау болған жоқ. Ол кезде Қазақстан экономикасы гүлденді,халықтың әл ауқаты өскен деген жансақ пікірлер қалыптасты,оны осы мұнай бағасының өсуімен түсіндіруге болады.1974 жылы мұнайдың бағасы бірнеше есе ге өсуіне байланысты мұнай экспортын шұғыл түрде көбейттік соның нәтижесінде елімізге млдр доллар ақша түскен болатын.Егер де Кеңіс басышлығы осы мұнайдан экспорттаудан түскен табысты елдің ішкі экономикасын дамытуға қолданға болса.онда елдегі экономикалық дағдарысты болдырмауға болатын еді,бірақ Кеңес басшылығы басқаша шешім қабылдап мұнай экспортынан түскен қаражаттың басым бөлігін шет мемлекеттерден дайын өнім алынған болатын.1799 жылы мұнай бағасының күрт төмендеуі,мұнайдан түсетін пайданы азайтты осы кезден бастап елдің экономикалық дағдарысы анық белгілі бола бастады.Алайда азық түлік импорты өсті.Ең негзгі деген қант,ет,астық,жүгері,май өнімдері 1970-1985 жж олардың барлығы бойынша үлкен өсім болды.Қазақстан халық шаруашылығың барық салалары сияқты,ауыл шаруашылығың табысымен шығыны басым болды.Он бірінші бесжылық(1981-1985жж) жоспары барлық көрсеткіштер бойынша орындалмады. (1981-1985жж)Қақастанның 16 облысы бойынша азық түлік,ет өндіруден, сүт өнімдерін өндіруден шығынды болып саналды.Тоқырау уақытының белгілері:20 жыл жіберіп алған мүмкіндіктер,Брежнев үстемдік құрған дәуір,мемлекеттік-партиялық аппараттың алты ғасыры,сол кездегі кеңестік энцоклопедияларда бұл кезең Кемелденген Социализмдеп жазылды.

Тоқырау жылдарында бойындағы неміс автономиясының Қазақстанға қоныс аударуы
Волга бойындағы неміс автономиясы таратылып мыңдаған азаматтар Қазақстанға қоныс аударып еді. КОКП ОК-нің 1979 жылдың көктемінде олар үшін Қазақстан аумағында неміс автономиялық облысын құру туралы шешімі қазақ халқының құқығын тұтастай аяққа басу болып есептелді. Бұл мәселе қойылғанда қатынасып отырған Қазақстан басшылығы үнсіз қалады. Бұл аз болғандай, Қазақстанда неміс автономиясын құру жөнінде комитет құрылды және оған Қазақстан Компартиясы ОК-нің хатшысы А.Коркин басшылық етті. Комитеттің шығарған шешімі бойынша, болашақ автономия әкімшілігін орталығы Ақмола облысындағы Ерейментау қаласы болу керек деген ұйғарым жасалды. Автономия құрамына Ақмола, Павлодар, Қарағанды, Көкшетау облыстарының бірнеше аудандары енгізілуге тиіс болды. Неміс автономиясының құрылуы туралы Қазақстан жеріне, әсіресе оның солтүстік бөлігіне, лезде тарап кетті. 1979 жылғы маусымның 16-ы күні таңертең қазақ жастарының топтары Ақмоланың қаласындағы Ленин алаңына жастар көптеп жинала бастады. Жастар өздерімен бірге Қазақстан бөлінбейді!, Неміс автономиясына жол жоқ! деген жазуы бар тақтайшаларды алып шықты. Көп ұзамай қала орталығы лық толды. Осы оқиғаны көргендердің айтуына қарағанда, митингіде сөйлеушілердің сөзі дәйекті де байсалды болды. Олар Қазақстанның кеңес республикасы және көп ұлтты Кеңес Одағының құрамдас бөлігі екендігі туралы айтқан. Бұл жерде ондаған жылдар бойына қазақтар, орыстар, украиндар, және көптеген басқа халықтар аянбай бірлесіп еңбек етті. Енді келіп осындай республикада оның Жоғарғы Кеңесімен, халқымен ақылдаспастай,ойда жоқта неміс автономиясы құрылмақшы болғанына халық наразы болды. Митингіге қатысқан бір студент: Біз Кремльдің мұндай шешімін айыптаймыз - деп айқайлады. Облыс басшыларының митингіні тез арада таратып жіберуге тырысты,бірақ әрекеттерінен нәтиже шықпады. Митингіге қатысушылар қала көшелерімен ұрандатып өтті. Одан кейінгі шеру маусымның 19-ы күні болды. Митингіге қатысушылардың алдына облатком төрағасы Жұмахметов пен облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы Морозов шықты. Өзінің сөзінде Морозов қалай дегенмен Ақмола облысында ешқандай автономия құрылмайтындығына жұрттың көзін жеткізе білді. Дегенмен жұрт Морозовтың сөзіне аса сене қойған жоқ.Толқулар басқа елді мекендер мен облыстарда да болғаны айқын. Біраз уақыттан кейін дүрлігіс тыныштала бастады. Бірақ республика басшылығы бұл шерулер туралы ақпаратта таралмауы үшін қолдан келген ісі қалмады. Баспасөз де бұл оқиғалар туралы сыбдыр еткен жоқ.Бірақ Ақмола қаласында 1979 жылы өткен толқулар туралы ауыз әңгімелер республикада ұзақ уақытқа дейін созылды.
42-сұрақ.Ұлы Отан соғысынан кейінгі кезеңде Қазақстанда тоталитарылқ тәртіптің күшеюі.(Бекмаханов және басқаларды орынсыз жазалауы)
46-сұрақ.Экологиялық дағдарыстар.Арал қасіреті.Семей ядролық полигонындағы ядролық сынақтардың зардаптары.
Экологиялық дағдарыс - дегеніміз қоғам мен табиғат арасындағы қарама-қайшылықтың шиеленісуі,қоғам мен табиғаттың арасындағы тепе-теңдік құбылыстың тұрақты түрде бұзылуы болып табылады. Экологиялық дағдарыс-ең алғашқы рет 20-шы ғасырдың 70-ші жылдары қолданылды, себебі сол кезеңде өндірістік күш пен қоғамдық ортаны қорғаудың қайшыласының басталуы еді. Қоршаған ортаны аялау және көркейту жөнінде қазіргі заманның ең ауқымды тақырыптарының бірі.Экологиялық дағдарыс-қайтымды процесс болып есептеледі.Оны адамның белсенді түрде жүргізілетін іс-әрекеттері арқылы біртіндеп жоюға болады.Мысалға экологиялық таза энергия(күн,су,жел)көздерін молынан пайдалану.негізінен экологиялық дағдарыстың әртүрлі себептері бар. Қоршаған ортаның азуы , ластануы, табиғаттың бұзылуы адам тіршілігінің салдарынан және адамның шаруашылықтақолданатын тыңайтқыштарда болып табылады. Жауын-шашын мөлшері, топырақ ылғалдығын ескерместен топыраққа минералды тыңайткыштар енгізу, ол заттардың шайылып, өзендер мен бөгендердің ластануын туғызды. Мұның бәрі қаншама еңбек пен шикізатты зая кетірумен бірге, қоршаған ортаның жағдайын нашарлатады. Ірі бөгендер салуда аумақтың табиғат ерекшеліктерін ескермеудің себептерінен мезгілсіз батпақтануға, топырак, өсімдік жамылғысы мен сол жердің микроклиматының өзгеруіне әкеп соғады. Ормандардың кесілуімен оларда тіршілік ететін құстар, жануарлар, жәндіктер де жойылады. Нәтижесінде ауыл шаруашылығы зиянкестері көбейе бастайды. Орман ауаны улы ластанудан тазалайды, ол радиоактивтік жауын-шашының болдырмауын қамтамасыз етеді, яғни ормандарды кесу басқа ағзалардың тіршілігі үшін қажетті ауаның өзін тазалайтын маңызды қасиетін жояды. Тау беткейлеріндегі ормандарды жою жар және селдік ағындарының пайда болуының себебі болып табылады.Тек қана жер ғана емес сонымен атар өнеркәсіптік қалдықтар, ауыл шаруашылығында қолданылатын пестицидтер, ядролық қаруды жасауда және сынауда түзілетін радиоактивтік заттарда табиғи ортаны ластайтыны,атмосфераға түсіп жатқан автокөлік газдары биосферадағы көмір қышқыл газының, қорғасын және басқа зиянды заттардың мөлшерінің ұлғаю биосфераға үлкен қауіп алып келеді. Биосфераға кері әсердің қатарына балық, сүтқоректілерді, омыртқасыз жануарларды аулауды қадағаламау, өнеркәсіптен,ауыл шаруашылығынан,өндірістік қалдықтарды тастаудың арқасында су, ауа, топырақтың химиялық құрамының өзгеруі жатады.Қазақстанның 20%-дан астам териториясы экологиялық дағдарыста, экологиялық құрыған аймақ болып табылады.Солардың бірі Семей ядролық полигоны мен арал теңізі.
Семей ядролық полигоны-бұл еліміздің ең үлкен экологиялық дағдарыстарының бірі болып табылады.Бұл полигонды ашу үшін КСРО заманында арнайы 18 млн га жер бөлініп полигоны ашылган болатын. Бұл Семей ядролық полионың пайда болу себебі атомдық жарылыстың әсерінен болды.1949 жылы тамыз айының 29-ы күні таңғы сағат 7 шамасында жарылыс естілген болатын. Бастапқысынды адамдарға, жануарлар мен табиғатқа тікелей зардабын тигізген ашық сынақтар жасалды. Сосын оларды жер астына жасай бастады. Атом бомбаларының жарылыстары сұмдық ауыр болды. Семей ядролық полигоны ауданында 450-ден астам жер үсті яғни 116-сы ашық болды, яғни жер бетіндегі немесе әуе кеңістігінде жасалды.Бір айта кетеін жайттың бірі. Семей полигонында әуеде және жер бетінде сынақтан өткізілген ядролық жарылыстың қуаты 1945 жылы Хиросимаға тасталған атом бомбаның қуатынан 2,5 мың есе көп болды.Соның нәтижесенде атмосфераға,биосфераға,гидросфераға және литосфераға өте үлкен мөлшерде табиғатқа,қоршаған отаға зиянды радиоактивті элеменнтер ұшқан болатын.Тек қана Семей қаласына емес сонымен қатар соған жақын жатқан қалаларғада аз зиян алып келген жоқ.Осының нәтижесінде Невада -- Семей экологиялық қозғалысы пайда болып оны қазақтын жазушысы,саясаткер,тілтанушы Олжас Сүлейменов басқарған болатын. Қазақстан Президенті Н.Назарбаев республикада ядролық сынақтар өткізуді тоқтату туралы жария жасалып 1991 жылы тамыздың 29-да Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы жарлыққа қол қойды. Соңғы сынақ он жылдан астам уақыт бұрын жасалған болса да, Семей ядролық полигоны күні бүгінге дейін экологиялық кауіпті аудан болып есептеледі.Себебі жарылыстың әсерінен адам денсаулығына өте зиян әрі ұзақ сақталатын радиоактивті элеменнтер бар. Семей маңындағы радиациялық әсер аймағында тұратын 500 мыңдай қала тұрғындары осы сынақтан азап шекті.Жарылыстан кейін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.