АУЫЛ МЕКТЕПТЕРІН ДАМЫТУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Үшін басып шығару нұсқасыpdf нұсқасы

"Ауылдың амандығы-елдің амандығы»

(Ауылдың әл-ауқаты-елдің әл-ауқаты)

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев

2050 жылы Жер халқы 9 миллиард адамға жетеді. Жердің барлық тұрғындарын азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін ауыл шаруашылығы секторының әлемдік өнімділігін 60% - ға арттыру қажет.

Қазақстан әлемдегі астық дақылдарын ірі өндірушілердің бірі болып табылады. Алайда Қазақстанның ЖІӨ-дегі ауыл шаруашылығының үлесі 2014 жылы бар болғаны 4, 4% - ды құрады[2] . "Қазақстан-2050" Стратегиясы аясында еліміздің ет, сүт және басқа да ауыл шаруашылығы тауарларын ірі өңірлік экспорттаушылардың біріне айналуы жоспарланған. Ел экономикасы үшін ауыл шаруашылығы басым сала болып табылады.

Ауыл шаруашылығы мен ауылды дамыту тиімділігі ауыл шаруашылығы мен аграрлық секторды еңбек ресурстарымен қамтамасыз етуге айтарлықтай әсер ететін мектептің қызметімен де байланысты. Ауыл мектептерінің негізгі сипаттамалары: географиялық оқшаулану және халық тығыздығының төмендігі.

Бүгінгі таңда Қазақстанда 5 495 (76, 7%) ауыл мектебі жұмыс істейді, олар шағын жинақталған (57, 5%) және толық жинақталған мектептердің үлкен санымен ұсынылған (42, 5%) [3] . Ауылдық жерлерде барлығы 1 311 мыңға жуық бала оқиды (оқушылардың жалпы контингентінің 48, 1%) .

Қазақстанда мектептер географиялық орналасуы бойынша жіктелмейді. Мектептер елді мекен мәртебесі бойынша қалалық және ауылдық болып бөлінеді. Алайда, ауыл мектептері арасында айтарлықтай айырмашылық бар, мысалы, аудан орталығындағы ауыл мен ауылдағы мектеп арасында. Мұны қала мектептерінде біреуі қала маңында, ал екіншісі орталықта болған кезде де байқауға болады.

Мектептің орналасуы-мектептің әлеуметтік-экономикалық мәртебесін анықтайтын факторлардың бірі. Негізінен балалар тұрғылықты жеріне жақын орналасқан мектепке барады. Қала маңындағы мектептерде қала маңында немесе шет жерлерде тұратын балалар оқиды. Қалалық және ауылдық, толық жиынтықты және шағын жиынтықты мектептерге бөлу мектептердің барлық алуан түрлілігін толық көлемде ескеруге мүмкіндік бермейді.

Мысалы, Австралияда[4] және АҚШ-та [5] мектептер қаладан алыс және географиялық орналасуы бойынша жіктеледі. АҚШ-та мектептер қалалық, қала маңындағы, шағын қалалық және ауылдық мектептер болып бөлінеді. Австралияда-елордада, облыстық маңызы бар қалаларда, ауылдарда және шалғай елді мекендерде орналасқан. Аймақтық орталықтан 1, 5-3 сағаттық қашықтықта орналасқан мектептер ауылдық, ал 3 сағаттан астам қашықтықта орналасқан.

Гамбургте (ГФР) мектептердің әлеуметтік индексі әзірленді[6] . Бұл индекс 1-ден 6-ға дейінгі шкаланы білдіреді. Ең төменгі шкала-1-мектептің төменгі әлеуметтік-экономикалық мәртебесіне сәйкес келеді, ал ең жоғары шкала - 6 - қолайлы жағдайлары бар мектепке беріледі. Осы мәртебені әзірлеу үшін ата-аналар мен оқушыларға сауалнама жүргізіледі, сондай-ақ статистика басқармасының деректері пайдаланылады (жәрдемақы алатын жұмыссыздардың үлесі, сайлауға қатысу) . Осы индекске сәйкес мектептер түрлі қажеттіліктерге қосымша қаражат түрінде атаулы қолдау алады.

Қазақстандық мектептердің толықтырылуында айырмашылықтар байқалады. Қала орталығында мектептер көп болады (жобалық қуаты 1200 болғанда 2500-ге дейін жетеді) . Ал қала маңындағы мектептерде аудан орталықтарының мектептеріндегідей 700-800 оқушы оқиды (жобалық қуаты 1000) . Оқушылардың контингенті неғұрлым көп болса, мектептегі қылмыстық жағдай соғұрлым жоғары болатыны дәлелденді. Зерттеу нәтижелері бойынша АҚШ-та қылмыстық оқиғалар орын алады: шағын мектептерде 38%, орта мектептерде 60% және үлкен мектептерде 89%. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін мектеп мынадай мөлшерде болуы тиіс: бастауыш - 300-400, негізгі - 300-600, үлкен - 400-800 адам[7] .

ЭЫДҰ мәліметтері бойынша[8] білім беру ортасы, мектеп ғимараты балалардың үлгеріміне әсер етеді. Температура, желдету және қауіпсіздік сияқты факторлар білім беру процесінің негізгі шарттары болып табылады. Білім беру ортасының сапасы оқушылардың үлгерімін 25% - ға дейін арттыруы мүмкін[9] . Қазақстандағы шағын жинақты ауылдық мектептердің 42, 5% - ы бейімделген ғимараттарда орналасқан. Ал мектептердің 28, 2% - ы тасымалданатын суды пайдаланады. Ауыл мектептерінің 56% - ында тек аулалық дәретханалар бар. Ауыл мектептерінің 10, 3% пешпен жылытылады.

Мектеп орталығының мәліметтері бойынша (АҚШ) [10] ауыл мектептерінде оқушылар мектеп бағдарламасын сәтті аяқтайды, мұғалімдер тәртіптік мәселелерге аз тап болады.

Бірақ ауылдық және шағын жинақталған, қала маңындағы және қалалық мектептердің үлгерім көрсеткіштері әртүрлі. Пиза зерттеуінде мектеп оқушыларының нәтижелері мектептің орналасқан жері бойынша бес санатқа бөлінеді: мегаполис (1 миллионнан астам тұрғын), Қала (100 мыңнан 1 миллионға дейін), моноқалалар (15 мыңнан 100 мыңға дейін), қалалық типтегі елді мекендер (3 мыңнан 15 мыңға дейін) және ауыл (3 мыңнан аз Тұрғын) [11] .

Ауылдық және қалалық мектеп оқушыларының нәтижелерін салыстыру шағын елді мекеннен мегаполис пайдасына орташа баллдың біртіндеп өсуін көрсетеді, ал дамыған елдерде бұл үрдіс те байқалады. Қазақстандағы ауыл мен мегаполис оқушыларының арасындағы математика бойынша айырмашылық 25 балға тең, ЭЫДҰ елдері бойынша орта есеппен - 32 балл. Егер оқушының әлеуметтік-экономикалық мәртебесін ескеретін болсақ, онда Қазақстандағы қалалық және ауылдық оқушылар арасындағы айырмашылық - 11 балл, ЭЫДҰ - да-13 балл[12] құрайды. Сондай - ақ, Қазақстанның қалалық оқушылары мен ЭЫДҰ арасында 55 балл, ал ауыл оқушылары арасында 48 балл айырмашылық бар.

Үлгерімнің алшақтығы Ұлттық тестілеу нәтижелерін де көрсетеді. 9-сынып оқушыларының оқу жетістіктерін сырттай бағалау қорытындылары бойынша ауыл оқушылары қалалық құрдастарынан 4 балға (39, 23/35, 42) артта қалып отыр[13] . Қалалық оқушылар да ҰБТ-дан алда[14] . 2015 жылы қала мектептерінің түлектері ауыл мектептеріне қарағанда 7, 35 баллға артық жинады (83, 02/75, 67) .

Қалалық және ауылдық мектептерді салыстыра отырып, мұғалімдердің сапалық құрамын, инфрақұрылымын, қаржыландырылуын, материалдық-техникалық базасын және т. б. ескеру қажет.

Қазақстанда он мұғалімнің алтауы (61, 6%) ауылдық мектептерде жұмыс істейді. Оның ішінде 87, 7% - ның ғана жоғары білімі және 14% - ның жоғары санаты бар, қалада бұл көрсеткіштер әлдеқайда жоғары-тиісінше 99, 6% және 27%. ЭЫДҰ деректері бойынша[15], орта есеппен дамыған елдердің елді мекендерінде (15 мыңнан кем) мұғалімдердің 89, 9% жоғары немесе жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар. Қалаларда (100 мыңнан астам тұрғын) 92, 2% - ның жоғары білімі бар.

Мүмкін, ауылдардағы көрсеткіштердің төмендігі біліктілікті арттыру мүмкіндіктерімен, географиялық алыстығымен, оқу материалдарының жетіспеушілігімен байланысты шығар. Сонымен қатар, көптеген ауылдық мектептерде педкадрлардың тапшылығы бар. Жыл сайын ауылға " дипломмен ауылға!». Әкімдердің бастамалары бойынша жас мамандарды қолдау бойынша нақты шаралар жүзеге асырылуда. Бірақ тұрақты кері байланыс жоқ. Көптеген жас мамандар бірнеше жыл жұмыс істеп, жаңа перспективалар іздеп қалаға кететіні жаңалық емес. Жыл сайын шамамен 15 мың адам кәсіптен кетеді. ауыл мұғалімдері. Олардың 1, 5% - ы жас мамандарға тиесілі, көбісі оқу жүктемесі мен тұрғын үй алаңының болмауына байланысты кетеді.

Көптеген елдер, соның ішінде Ресей мен АҚШ осындай проблемаға тап болады. Ресейде "мобильді мұғалім"жобасы жүзеге асырылуда [16] бірнеше аймақтарда. Жобада қалалық мұғалім қызметтік көлікте аптасына бірнеше рет ауыл мектептеріне барады, онда ол негізінен ағылшын тілінде сабақ береді. Ал АҚШ-та[17] ауыл мектептерінің мұғалімдері бірнеше пәндерді оқыта алады.

Толық жинақталған ауыл мектептерінің базасында ШЖМ қолдау үшін ресурстық орталықтар (тірек мектептер) құрылады. Сұрақ туындайды: ШЖМ осы ауыл мектептерін төмен тарта ма? Шағын жинақты мектептер ауыл мектептерінің жартысын құрайтынын ұмытпаған жөн. Егер ШЖМ мәселесі шешілсе, ауылдық және қалалық мектептер арасындағы үлгерімнің үзілуі тек жартысына ғана қысқарады. ШЖМ негізгі және бастауыш мектептер деңгейінде жабылған немесе топтастырылған жағдайда, толық жинақталған ауыл мектептерінің әлеуетін күшейту қажет болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.