Валюталық жүйелер және олардың қызмет етуінің теориялық негіздері

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

І Валюталық жүйелер және олардың қызмет етуінің теориялық негіздері

Валюталық жүйе оның түрлері
Дүниежүзілік валюталық жүйе

ІІ. Әлемдік валюта нарығының қызмет ету ерекшеліктері

2. 1. Валюталық нарықтар және олардың элементтері

2. 2. Дүниежүзілік валюта нарықтарының құрылымы және инфрақұрылымы

ІІІ. ҚР Валюталық қатынастардың даму тенденциялары

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Валюталық жүйенің маңызды элементі - валюталық бағам болып табылады. Оның пайда болуы: тауарлар мен көрсетілген қызметтердің халықаралық саудасы барысында, капитал және несиенің қозғалысында валюталармен өзара айырбастың қажеттігінен; дүниежүзілік және ұлттық нарықтардағы бағаларды, сондай-ақ ұлттық немесе шетелдік валюталарда бейнеленген әр түрлі елдердің құндық көрсеткіштерін салыстыруға; банктер мен фирмалардың шетел валютасындағы шоттарын уақтылы қайта бағалап отыруға байланысты негізделеді.

Валюталық бағам - бұл бір елдің ақша бірлігінің басқа бір елдердің ақша бірліктеріне бейнеленген бағасы. Әрбір елдің ұлттық валюталарын салыстыру олардың өндіріс және айырбас процессінде пайда болатын объективті құндық қатынастарына негізделеді. Валюталық бағам валюталарға сұраныс пен ұсынысқа ықпал етуші көптеген факторларға байланысты өзгереді:

Бағамның қалыптасуына ықпал ететін үш факторлар тобын бөліп қарауға болады:

Саяси - саяси тұрақтылық, валюталық заңдылықтардың ырықтандырылуы, валюталық саясат және т. б. экономикалық, халықаралық тәжірибеде анықталатын экономикалық тікбұрыштың шыңы сияқты: экономикалық өсу, валюта тұрақтылығы және инфляцияның төменгі қарқыны (жылына 10%-ке дейін), жұмыссыздықтың төменгі деңгейі (жылына_ 8%-ға дейін), дүниежүзілік нарықтағы теп-тендік; психологиялық: жаппай сұраныс, негізгі капиталды тәуекелден қорғануға ұмтылыс және т. б.

Валюталық бағамның ауытқу шектері паритеттің 1%-нан асқан жоқ және қажетті валютада ауыстыру мақсатыңда алтынды шетелге тасымалдау шығындарымен анықталды.

Қазақстанның валюталық саясаты мемлекеттің және тұтастай алғанда экономиканың ақша жүйесін теңгенің айырбас бағамының күрт ауытқуының теріс салдарынан қорғауды қамтамасыз етуге тиіс. Ұлттық валютаның объективті белгіленген айырбас бағамы мемлекеттің макроэкономикалық тұрақтылығын қамтамасыз ететін іргелі негіз болып табылады.

Осыған байланысты мемлекеттің валюталық реттеу саласындағы негізгі басымдығы ұлттық валютаның бағамын қайта бағалауға жол бермейтін және үнемі өзгеріп отыратын әлемдік конъюнктура жағдайында отандық өндірістің бәсекеге қабілеттілігіне теріс әсер етпейтін бағам саясатын таңдау болуға тиіс.

Шикізатқа әлемдік бағаның көтерілуі және 1999 жылы сәуірде жүргізілген теңгені құнсыздандыру өндіруші және кейбір импорт алмастырушы салалардың өсуіне және мемлекет экономикасының жандануына ықпал етті. Айырбас бағамы саясаты әлемдік бағаның өзгеруіне, сыртқы сауда талабына дұрыс икемделе отырып, ішкі экономика дамуының іргетасы болуға тиіс. Осы саясатты жаңа технологияларды, жабдықтарды пайдалану, еңбек сапасын арттыру сияқты факторлармен үйлестіре отырып, қатаң ұстану арқылы мемлекет жедел даму траекториясына шыға алады.

Мұнан кейінгі бес жыл ішінде теңгенің еркін құбылмалы айырбас бағамын сақтау көзделеді, ол құнсызданудың ел ішіндегі және шетелдегі инфляция деңгейінің өзгеруіне барабар болуын көздейді, мұның өзі Қазақстан тауарларының сыртқы нарықтағы баға бәсекесіне қабілеттілігінің сақталуына және сол арқылы қалыптасып келе жатқан қолайлы экономикалық позицияның нығаюына және Қазақстанның болашақта табысты дамуы үшін алғышарттар жасауға ықпал етеді.

Осы валюталық режимді сақтау өндірістің және әлбетте экспорттың шикізаттық бағытының жойылмауынан туындап отыр, яғни шикізатқа әлемдік бағаның өзгеруіне қарай ел экономикасының жоғары осалдығы сақталады. Бұған қоса, елдің сыртқы сауда айналымында Ресейдің үлесі жоғары, сондықтан экономиканың дамуы Ресейдегі ахуалға тәуелді болады.

Егер экономиканың осы тәуелділігі еңсерілсе, онда, әрине, ұлттық валютаның айырбас бағамын басқарудың валюталық режимін өзгерту қажеттігі туындайды. Бұл арада жаңа валюталық режимнің мынадай бірнеше нұсқасы болуы мүмкін:

Сонымөн бірге, экономиканың бәсекеге қабілеттілігін қолдауға бағам саясатының есебінен ғана шешіле қоймайды. Бұл арада еңбек өнімділігін, өнім сапасын арттыру, қосылған құны жоғары өнім шығаруды ұлғайту бағытында экономиканы құрылымдық қайта құру, сондай-ақ экспортты әртараптандыру жөніндегі шаралар негізгі рөл атқаруға тиіс.

І. Валюталық жүйе және оның түрлері

1. 1. Валюталық жүйе оның түрлері

Халықаралық валюталық қатынастар - ұлттық шаруашылық тарының қызметтерінің нәтижесінен өзара қызмет ететін және әлемдік шаруашылықтағы валюталардың қызмет етуі барысында қалыптасатын қоғамдық қатынастар жиынтығы.

Валюталық қатынастардың жекелеген элементтері ерте Грецияда және Ертедегі Римде вексель түрінде пайда болған. Келесі даму кезеңіне Лиондағы және Батыс Еуропа елдерінің басқа да сауда орталықтарында ортағасырлық вексель жәрмеңкелері жатады. Мұнда аудармалы вексель (тратта) бойынша есеп айырысулар жүргізілген. Феодализм қарсаңында және өндірістің капиталистік тәсілінің құрылуымен байланысты банктер арқылы халықаралық есеп айырысулар жүйелері дами түсті.

Халықаралық валюталың қатынастар халықаралық экономикалық қатынастарды жалғастырады. Валюталық қатынастардың жағданы ұлттық және әлемдік экономиканың дамуына, саяси тұрақтылыққа, елдер арасындағы күштердің шекті қатынасына тәуелді болып келеді. Сыртқы экономикалык, байланыстарда, оның ішінде валюталық байланыстарда саясат пен экономика, дипломатия мен коммерция, өнеркәсіптік өндіріс пен сауда бір-бірімен өзара бітісе байланысуы валюталық қатынастардың ұлтық және әлемдік шаруашылықтағы оның ерекшелігін көрсетеді.

Капиталдық шеңбер айналысы процесінде ұлттық нарықтан әлемдік нарыққа қосылуы нәтижесінде ұлттық ақшалардың ішіндегі ақшалай капиталының бір бөлігі шетел валютасына айналады немесе керісінше. Ол көріністі халықаралық есеп айырысуларда, валюталық, неслелік және қаржылық операциялардың барысында байқауға болады.

Шаруашылықтың жағдайында ұдайы өндірістің сыртқы факторларға әлемдік өндіріс динамикасы, шетелдік ғылым мен техника деңгейіне, халықаралық сауданың дамуына, шетел капиталының ағымы арта түседі. Сондықтан да, бұл валюталық қатынастар мен ұдайы өндірістің арасында тікелей және кері байланыстың болатынын көрсетеді. Халықаралық валюталық қатынастар түрақсыздығы мен валюталық дағдарыс ұдайы өндіріс процесіне кері әсерін тигізеді.

Шаруашылық байлапыстардың негізінде халықаралық валюталық қатынастар біртіндеп бір формаларға ие болады.

Валюталық жүйе - ұлттық заңдылықтармен немесе мемлекетаралық келісімшарттармен бекітілетін валюталық қатынастарды ұйымдастыру және реттеу формасы. Валюталық жүйелер үш түрге бөлінеді:

■ Ұ лттық валюталық жүйе.

■ Дүниежүзілік валюталық жүйе.

Аймақтық немесе мемлекетаралық валютилық жүйе. Тарихта ұлттың валюталық жүйе ең бірінші қалыптасқан.

Ұлттық валюталық жүйе - халықаралық ақша жүйесінің бір бөлігі. Оның ерекшеліктері елдің құрамдас экономикасының және сыртқы экономикалық байланыстардың даму дәрежесі мен жағдайына байланысты анықталады.

Ұлттық валюталық жүйе - елдің ақша жүйесінің бір бөлігі. Оның ерекшеліктері елдің құрамдас экономикасының және сыртқы экономикалық байланыстардың даму дәрежесі мен жағдайына байланысты анықталады.

Ұлттық валюталық жүйе дүниежүзілік валюталық жүйемен тығыз байланысты. Дүниежүзілік валюталың жүйе XIX ғасырдың ортасына таман құрылған.

Дүниежүзілік валюталық жүйе - бұл халықаралық несие қаржы институттары мен валюталық құралдардың қызметін қамтамасыз етуін қамтамасыз ететін халықаралық келісімшарттар мен мемлекетаралық құқықтық нормалар кешеніп қамтиды.

Дүниежүзілік валюталық жүйелердің қызмет ету сипаты мен турақтылығы дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымдылық қағидаларының сәйкес келуі дәрежесіне және алдыңғы қатарлы елдердің мүдделеріне байланысты болып келеді.

Ұлттың және дүниежүзілік валюталық жүйелер арасындағы байланыс пен айырмашылықтары олардың негізгі элементтерінен көрінеді.

Ұлттық және дүниежүзілік валюталық жүйенің, элементтері

Ұлттық валюталық жүйе

Дүниежүзілік валюталық жүйе

Ұлттық валюталық жүйе: 1) Ұлттық валюта

Дүниежүзілік валюталық жүйе: 1) Резервтік валюталар

Ұлттық валюталық жүйе: 2) Ұлттық валютаның алмастырылуы шарты

Дүниежүзілік валюталық жүйе: 2) Валюталардың өзара алмастырылу шарты

Ұлттық валюталық жүйе: 3) Ұлттық валюта паритеті

Дүниежүзілік валюталық жүйе: 3) Валюталық паритеттерінің ортақ режимі

Ұлттық валюталық жүйе: 4) Ұлттық валюта бағамының режимі

Дүниежүзілік валюталық жүйе: 4) Валюталық бағамдар режимінің регламентациясы

Ұлттық валюталық жүйе: 5) Валюталық шектеудің, валюталық бақылаулардың болуы немесе болмауы

Дүниежүзілік валюталық жүйе: 5) Валюталық шектеуді мемлекетаралық реттеу

Ұлттық валюталық жүйе: 6) Елдің халықаралық валюталық өтімділігін ұлттық реттеу

Дүниежүзілік валюталық жүйе: 6) Халықаралық валюталық өтімділікті мемлекетаралық реттеу

Ұлттық валюталық жүйе: 7) Халықаралық несиелік айналыс құралдарын пайдалануды регламенттеу

Дүниежүзілік валюталық жүйе: 7) Халықаралық несиелік айнлаыс құралдарын пайдаланудың ережелерінің біртұтастығы

Ұлттық валюталық жүйе: 8) Елдің халықаралық есеп айнырылысуы реграменттеу

Дүниежүзілік валюталық жүйе: 8) Халықаралық есеп айырысудың негізгі формаларының біртұтастығы

Ұлттық валюталық жүйе: 9) Ұлттық валюталық нарық пен алтын нарығының режимі

Дүниежүзілік валюталық жүйе: 9) Дүниежүзілік валюталық нарықтар мен алтын нарықтарының режимі

Ұлттық валюталық жүйе: 10) Елдің валюталық қатынастарын басқаратын және реттейтін ұлттық ұйымдары

Дүниежүзілік валюталық жүйе: 10) Мемлекетаралық валюталық реттеуді жүзеге асыратын халықаралық ұйымдар

Аумақтық валюталық жүйе өнеркәсібі дамыған елдердегі әлемдік валюталық жүйе төңірегінде құрылады. Мысалы, еуропалық валюталық жүйе (ЕВЖ) - бұл Еуропалық қоғамдастыққа мүше елдердің валюта аумағында ұйымдластыру - экономикалық формасындағы қатынастарды білдіреді.

Мұндағы, валюталық паритет - валюталық бағамның негізі болып табылатын заңды тәртіпте белгіленетін екі валюта арасындағы шекті қатынасы.

ХВҚ жарғысы бойынша валюталық паритет СДР негізінде (арнайы қарыз алу құқығы) бі лгіленеді.

Егер де ұлттық валюталық жүйе ұлттық валютаға, яғни елдің ақша бірлігіне негізделсе, ал дүинежүзілік валюталық жүйе - бір немесе бірнеше резервтік валюталарға немесе халықаралық есептеу бірліктеріне негізделеді.

Резервтік валюта - бұл басқа елдер үшіп валюталық, паритет пен валюталық бағамды анақтауда негіз ретінде қызмет ететін және валюталар бағамын реттеу максатында валюталық интервенция жүргізуде пайдаланылатын халықаралық төлем және резерв құралы қызметін атқаратын, әлемнің, алдынғы қатарлы елдерінің еркін ауыстырылатын ұлттық валюталары.

Валюта - бұл біріншіден, сол елдін ақша бірлігі; екіншіден, шетел мемлекеттерінің ақша белгілері; үшіншіден, халықаралық есептесу бірліктері және төлем құралы (СДР, еуро) .

Валюталық бағам - бір елдің ақша бірліқтің екінші бір елдің ақша бірлігіне қатысты бейнеленетін бағасы.

Валюталық бағамның қажеттігі:

1) тауарлар мен қызметтермен сауда-саттықта, капиталдар мен несиелер қозғалысы барысында өзара валюталарды айырбастайды. Импортер ұлттық валютасын шетелден тауар алғаны үшін шетел валютасына ауыстырады.

дүниежүзілік және ұлттық нарықтағы бағаларды, сол сияқты әр елдің құндың көрсеткіштерін салыстытыруға;
фирмалардың және банктердің шетел валютасындағы шоттарын үздіксіз қайта бағалап отыруға.

Валюталық бағамға әсер ететін факторлар ықпал етеді:

Инфляция қарқыны . Инфляция қаншалықты жоғары болса, ол елдің валютасының бағамы төмен болады. Ақшаның инфляциялық құнсыздануы, ол валютасының төлем қабілеттігін және басқа елдің валютасына қатысты бағамын төмендетеді.

• Төлем балансының жағдайы. Егер де төлем балансынының жағдайы активті болса, онда шетелдік борышқорлар жақтан ұлттың валютаға сұраныс өсіп, ұлттық валютаның курсын жоғарылатуға мүмкіндік береді, ал пассивтік болса, боры онда өсіп, ұлттық валютаның курсын жоғарылатуға мүмкіндік береді, ал пассивтік болса, борышқорлар оларды өздерінің сыртқы міндеттемелерін өтеу үшін шетел валютасына сатып, ұлттық валюта бағамын төмендетеді.

Әр елдің мөлшерлемесіндегі айырма. Бұл фактордың валюталық бағамға әсері екі жағдаймен болады: а) Елдегі пайыз мөлшерлемесіндегі өзгерістер, капиталдың халықаралық қозғалысына, ең алдымен, қысқа мерзімді қозғалысына әсер етеді. Шын мәнінде пайыз мөлшерлемесінің өсуі, шетел капиталының ішке ағылуын ынталандырып, ал оның төмендеуі ұлттық капиталдың шетелге шығуына жол береді; ә) пайыз мөлшерлемесі валюталық нарықтағы операцияларға және сауданың капиталдар нарығына әсер етеді, яғни шетелден арзап несие алып, оны ішкі нарыққа орналастырады.
Валюталық нарықтар қызметі мен алып-сатарлық валюталық, операциялар. Егер қандай да бір валюта бағамы түсетін болса, оны банктер тез арада тұрақты валюта сатуға тырысады.
Белгілі бір валютаның Еуронарықтпа және халықаралық есеп айырысуда пайдалану дәрежесі. Мысалға: Еуробанктер 60 - 70% операцияларын АҚШ ($) долларымен жасағандықтан, оған деген сұраныс пен ұсыныс ауқымы анықталады.
Халықаралық төлемдердің, жеделдетілуі немесе кешіктірілуі де валюталар бағамына әсер етеді.
Валютаға деген ұлттық және халықаралық нарықтағы сенімділік дәрәжесі.
Валюталық саясат. Нарықтың және мемлекеттік реттеудің шекті қатынасы оның динамикасына әсер етеді.

1. 2. Дүниежүзілік валюталық жүйе

Валюталық, жүйелердің даму заңдылықтарын ұдайы өндіріс белгілеріне байланысты анықтала отырып, ұлттық және әлемдік шаруашылықтың негізгі даму кезеңдерін көрсетеді. Бұл белгілер дүниежүзілік валюталық жүйе қағидаларының әлемдік щаруашылық құрылымдарындағы өзгерістермен сәйкес келмеген жағдайларда туындайды. Соған байланысты әлемдік валюталық жүйенің құлдырауы басталады.

Дүниежүзілік валюталық жүйелердің дағдарысы тұсында оның құрылымдық қағидаларының әрекеті бұзылып, аяқ асты валюталық қайшылықтар орын алады. Дүниежүзілік валюталық жүйедегі дағдарыс ескі жүйеиін бұзылып және оның орнына валюталық тұрақтылықты қамтамасыз ететін жаңа жүйемен ауысуына әкеледі.

Жаңа дүниежүзілік валюталық жүйені құру үш басты кезеңде жүргізіледі:

I кезең - жаңа жүйенің қағидаларының қалыптасуы, алғы шарттардың түзілуін, анықталуып қамтиды, мұнда бұрынғы жүйемен өзара байланыс сақталады.

II кезең - жаңа жүйенің қағидаларының құрылымдары толығымен аяқталып, біртіндеп іске қосылады.

III кезең - толық қызмет ететін жаңа дүниежүзілік жүйе құрылады.

Дүниежүзілік валюталық жүйенің мынадай эволюциялары белгілі:

1. Париждің валюталық жүйесі (1867 ж. )

2. Генуэз валюталық жүйесі (1922 ж. )

3. Бреттон-вудс валюталық жүйесі (1944 ж. )

4. Ямайск валюталық жүйесі (1976 - 1976 жж. )

5. Еуропалық валюталық жүйе (1979 ж. )

Бірінші дүниежүзілік валюталық жүйе стихиялы түрде XIX ғасырда өнеркәсіптік революциядан кейін алтын монета стандарты формасында, яғни алтын монометаллизмі негізінде қалыптасты. Ол заңды түрде мемлекет аралық келісімшартпен 1867 ж. Париж конференциясында бекітілді және осы конференцияда алтын әлемдік ақшалардың бір ғана формасы ретінде табылды, яғни алтын ақшаның барлық қызметін бірдей атқарды.

Париж валюталық жүйесі мынадай құрылымдық қағидаларға негізделеді:

- оның негізі алтын монета стандарты болып табылады;

- әр валютаның өзіндік алтынға шаққандағы құрамы белгіленеді (Ұлыбритания - 1816 ж., АҚШ - 1837 ж., Германия - 1875 ж., Франция - 1878 ж., Ресей 1895 ж белгіледі) . Алтын құрамына сәйкес валюталардың алтындық паритеті бекітілді. Валюталар алтынға еркін алмастырылды. Алтын дүниежүзілік ақша ретінде пайдаланылды;

- нарықтық сұраныс пен ұсынысты ескере отырып, валюталардың еркін өзгермелі бағамдарының режимі қалыптасты.

Алтын монета стандартының тиімді қызмет ету уақыты бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін ғана болады. Кейіннен оның құлдырауына төлем балансындағы тапшылық одан сайын әсер етіп, алтын монета стандарты өз құнын жоғалтты. Сөйтіп, ол ақша және валюта жүйесі ретінде қызметін толық тоқтатты.

Бірінші дүниежүзілік соғыстың нәтижесіндегі дағдарыстан кейін алтынға және жетекші валюталарға негізделген алтын девиз стандарты бекітілді.

Халықаралық есеп айырысуларға арналған шетел валютасындағы төлем құралдарын девиздер деп атады. Екінші дүниежүзілік валюталық жүйеге заңды түрде мемлекетаралық келісімшартпен 1922 ж. Генуэз халықаралық экономикалық конференциясында қол жеткізілді.

Генуэз валюталық жүйесі мынадай қағидаларда қызмет етті.

- оның негізі болып алтын және девиздер, яғни шетел валюталары саналды. Бұл кезеңде 30 елдің ақша жүйесі алтын-девиздік стандартқа негізделді. Ұлттық несиелік ақшалар халықаралық төлем және резервтік құрал ретінде қолданылды. Бірақ та соғыс аралығында резервтік валюта ретінде ешбір валютаға мәртебе берілмесе де, фунт стерлинг пен АҚШ доллары бұл аумақта жетекші қызметте жүрді;

- алтын валюталардың құрамы сақталды;

- еркін валюталық бағам режимі қайта қалпына келтірілді;

- валюталық реттеу, валюталық саясат халықаралық конференциялар, мәжілістер формасыида жүзеге асырылды.

1922 - 28 жылдарға дейінгі валюталық тұрақтылық сақталды. Сондай-ақ бұл жүйенің де тұрақсыздығына мыналар себеп болған:

- Алтын монеталық стандарт орнына, ақша және валюта жүйесінде, алтын монометаллизмінің қысқарған; формалары енгізілуі;

- Валюталарды тұрақтандырудың бірнеше жылға созылуы;

- Валюталардың тұрақтандыру әдісі, олардың кейбір елдерде девальвация түрінде жүрсе, кей елдерде ревальвация түрінде жүргізіліп, кейбір валюталардың (фунт стерлинг сияқты) соғысқа дейінгі алтындық құрамы қайта қалпына келтірілді;

- Валюталардың тұрақтылығы шетел несиелерінің көмегімен жүзеге асырылды.

Бұл валюталық тұрақтылық та 30-жылдардағы дүниежүзілік дағдарыстың әсерінен құлдырады. 1929 - 36 жж. дүниежүзілік валюталық дағдарыстың басты ерекшеліктері мынадай:

- циклдік сипат: валюталық дағдарыс дүниежүзілік экономикалық және ақша-несие дағдарысымен байланысты болды;

- құрылымдық сипат: дүниежүзілік валюталық жүйенің алтын-девиздік стандарт қағидасы құлдырауға ушырады;

- ұзаққа созылуы: 1929 жылдан 1936 жылдың күзіне дейін болуы;

30-жылдардағы дағдарыс нәтижесінде Генуэз валюталық жүйесі өзінің қатысты икемділігі мен тұрақтылығын жоғалтып алды. Сөйтіп барлық елдің валюталары тұрақсыздыққа ұшырады. Одан кейін жалғасқан екінші дүниежүзілік соғыс: Генуэз валюталық жүйесінің дағдарысын тереңдете түсіп, соғыс жылдарында 1943 ж. жаңа дүниежүзілік үшінші валюталық жүйенің жобасы жасалды.

БҰҰ-ның Бреттон-Вудстағы (АҚШ) 1944 ж. болған валюталық қаржылық конференциясында дүниежүзілік сауданы ұйымдастырудың, валюталық, несиелік және қаржылық қатынастарды ұйымдастырудың ережелері бекітіліп, үшінші валюталық жүйе дүниеге келді. Конференцияда қабылданған халықаралық валюталық қордың (ХВК, ) жарғысы Бреттон-Вудск валюталық жүйенің мынадай қағидаларын анықтады:

алтынға және екі резервтік валютаға - АҚШ доллары және фунт стерлингке негізделген алтын-девиз стандарты енгізілді;
Бреттон-Вудск келісімі дүниежүзілік валюталық жүйенің негізі ретінде алтынды пайдаланудың төрт формасын қарастырды:

а) валюталардың алтын құрамы сақталып, оларды ХВК, -да тіркеу енгізілді;

ә) алтын халықаралық төлем және резервтік құрал қызметінде қала берді;

б) АҚШ өзінің валюталық-экономикалық потенциалының және алтын қорының өсуімен байланысты долларды алтынға теңестіріп, оған басты резервтік валюта мәртебесі талап етілді;

в) осы мақсатта АҚШ қазынашылығы долларды шетелдің орталық банктерінің алтындарына ауыстыра бастады, ол кезде АҚШ долларының алтындық құрамы 1 троиск ункциясы 31, 1035г = 35 долларға тең болатын.

валюталардың бағамдық шекті қатынасы мен олардың алмастырылуы долларға бейнеленген валюталық құрамы негізінде жүзеге асырылды.

• бірінші рет тарихта халықаралық валюталық-несиелік ұйымдар: Халықаралық Валюта Қоры, Дүниежүзілік қайта құру және Даму банкісі (ДКДБ) құрылды.

60-жылдардың аяғынан бастап, Бреттон-Вудс валюталық жүйесі дағдарысқа ұшырады. Бұл жүйенің құлдырау себептері мынадай:

- Экономикалық тұрақсыздығы және қайшылықтар;

- Инфляцияның ұлғаюы, әлемдік бағаларға және фирмалардың бәсекелестік қабілетіне кері әсер етті;

- Төлем балансының тұрақсыздығы, яғни кейбір елдердің балансында тапшылық болды (АҚШ, Ұлыбритания) ;

- Бреттон-Вудс жүйесінің қағидаларының әлемдегі өзгерістерге сәйкес келмеуі;

- Евродоллар нарығының активизациялануы. Қаншалықты АҚШ өзінің төлем балансының тапшылығын өз валютасымен жапқанымен де, оның долларының бір бөлігі Еуропа елдерінде евродоллар нарығының дамуын қолдау мақсатында шетелдік банктерде орналастырылған (80 % -ға жуығы немесе 750 млрд доллар) .

1976 жылғы қаңтардағы ХВК, -ға мүше елдердің Кингстондағы (Ямайка) келісімі ХВК, -дың жарғысына өзгерістер енгізе отырып, төртінші валюталық жүйенің мынадай қағидаларын бекітті:

- Алтын-девиз стандарты орнына СДР (арнайы қарыз алу құңы) стандарты енгізілді, сөйтіп жаңа халықаралық валюталық есептесу бірлігін енгізу туралы 1967 жылы қол қойылған болатын;

- Алтынды демонетизациялау заңды түрде аяқталды, яғни оның арнайы бағасы, алтындық құрамы алынып тасталып, долларды алтынға ауыстыру аяқталды. Сонымен, Ямайка қелісімі бойынша алтын құн өлшемі қызметін атқармайтын болды;

- Елдерге кез келген валюталық бағам режімін таңдауға құқық ^: берілді;

- ХВК, Бреттон-Вуде жүйесінен сақталған мемлекетаралық валюталық реттеуді күшейтуге шақырды.

СДР-дің қызмет етуінің мынадай басты мәселесі болды:

1) эмиссиялау және бөлу; 2) қамтамасыз ету; 3) бағамды анықтау әдісі; 4) СДР-дің пайдалану ауқымы;

1 СДР бірлігі 1970 жылдары 0, 888671г. алтынға тең болды, яғни оны қағаз алтын деп атаған. СДР-дің бағамы валюталар қоржынының орташа бағамы негізінде анықталды (16 елдің) . Валюталар қоржынындағы басты валюталардың құнсыздануы, әсіресе доллардың тұрақсыздығына сәйкес, Ямайка валюталық реформасы жүргізіліп, доллар тек қана халықаралық төлем және резервтік құрал ретінде қалдырылды.

Доллар бағамының төмендеуі мынадай факторларға байланысты болды:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.