Липидтердің құрылымы, классификациясы және биологиялық рөлі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Липидтер немесе майлар негізінен организмдегі энергияның негізгі көзі болып табылады. Ересек адамдарға организмге қажет барлық энергияның 40% ал жас балаларды 50% бейтарап майлардыі тотығу арқылы қамтамасыз етіледі. Дегенмен, майлардың тотығуында энергияның көп болуына қарамастан, организм үшін негізгі энергия көзі көмірсу болып табылады, себебі майлардың тотығуы үшін де ең алдымен организмге көмірсу қажет, яғни майлар «көмірсулардың жалынында жанады».

Клетка мембранасының құрамына кіріп, оның құрылымдық бөлімі болып табылады. Мембраналардың құрамына майлардың негізгі үш тобы кіреді: фосфолипидтер, сфинголипидтер, гликолипедтер.

Линолен, линоль, арахидон сияқты қанықпаған май қышқылдары организмнің қалыпты өсуі, тері қызметтінің қалыпты болуы үшін қажет.

Липидтердің сілтілік ортада жоғары карбон қышқылдарының тұздарына, яғни сабынға гидролизденуіне қарай сабынданатын және сабынданбайтын болып екі топқа жіктеледі.

CH ₂ O - CO - C ₁₇ H ₃₅ CH ₂ - OH

CH -O - CO - C ₁₇ H ₃₅ 3NaOH CH - OH + 3CH ₁₇ H ₃₅ COONa (сабын)

CH ₂ O - CO - C ₁₇ H ₃₅ CH ₂ - OH

Сабынаданатын липидтер жай және күрделі болып екіге бөлінеді. Жай липидтерге балауыз, сұйық және қатты май жатады.

Күрделі липидтер үш үлкен топқа жіктеледі. Олар фосфолипидтер, сфинголипидтер және гликолипидтер.

Фосфолипидтер - гидролизденгенде спирт, карбон және фосфор қышқылдарын түзеді. Карбон қышқылдар көбінесе қанықпаған болып келеді. Фосфолипидтер клетка мембранасының негізгі липидттік компоненттері. Табиғатта кең тараған үш фосфолипидтердің тобы бар: фосфатидилсерин, фосфатидилэтаноламин және фосфатидилхолин.

CH ₂ - CO - R

R ^, - CO -CH O

CH ₂ O - P - OH (фосфатидт қышқылы)

O ^-

CH ₂ - CO - R

R ^, - CO -OCH O

CH ₂ O - P - O

O ^- CH ₂

H ₃ N ⁺ - CH

COOH (фосфатидилсерин)

CH ₂ - CO - R

R ^, - CO -OCH O

CH ₂ O - P - O

O ^- CH ₂

H ₃ N ⁺ - CH ₂ ( фосфатидилэтаноламин)

CH ₂ - CO - R

R ^, - CO -OCH O

CH ₂ O - P - O

O ^- CH ₂

(CH ₃ ) ₃ N ⁺ - CH ₂ ( Фосфатидилхолин)

Сфинголипидтер - құрамындағы глицерин қанықпаған екі атомды - сфингозинмен ауысқан. Мысал ретінде, нерв ткандерінде табылған, сфингозиннің N-ацил туындысы - церамид пен сфигомиелинді алуға болады.

HOCH ₂ CH - CH - CH = CH(CH ₂ ) ₁₂ CH ₃

NH C - R

О ( Церамид)

Гликолипидтер - құрамында көмірсу қалдықтары бар фосфолипидтердің туындысы. Гликолипидтердің негізгі өкілі. - галактоцереброзид.

HO - CH ₂ OH

HO OC ₂ CH - CH - CH = CH(CH ₂ ) ₁₂ CH ₃

OH NH C - R

О (Галактоцереброзид)

38. Сфинго- және гликолипидтер туралы түсінік. Сабынданбайтын липидтер. (изопреноидтар) . Стероидтар. Стероидтардың биологиялық рөлі. Стериндер. Холестерин. Өт қышқылдары. Хол қышқылы. Стероидты гормондар.

Cабынданбайтын липидтер қышқылдық және сілтілік ортада гидролизденбейді. Сабынданбайтын липидтерге терпендер мен стероидтар жатады.

Терпендер - изопреннің екі немесе одан да көп қалдықтарынан тұрады. Табиғатта көптеген өсімдіктер терпендердің эфирлі майларына бай. Терпендердің оттекті туындыларын терпеноидтар деп атайды. Терпендердің жалпы формуласы - (C ₅ H ₈ ) _n

( Изопрен С ₅ Н ₈ )

(Мирцен С ₁₀ Н ₁₆ )

Құрамында екі изопрен тобы бар терпендерді - монотерпендер, үш - сесквитерпендер, төрт, алты және сегіз - ди, үш және тетра терпендер деп аталады.

Ациклді монотерпендерге лаврда және құлмақтың эфир майында болатын мирцен, раушан гүлінің эфир майында кездесетін гераниол және централь а альдегидін жатқызуға болады.

СН ₂ ОН СОН

Гераниол Цитраль а

Сквален С ₃₀ Н ₅₀ - холестерин биосинтезінің аралық өнімі.

Изопрен фрагменті

Моно- және бициклді терпендердің ішінде көп тараған ментан, каран, пинан және борнан.

Каран Пинан Борнан

Ментан

Медицинада жүректің қызметін жақсартуға қолданылатын камфора мен бромкамфора терпендерге жатады.

О Br О

-HBr

Вr

Камфора Бромкамфора

Стероидтар табиғатта кең тараған органикалық қосылыстар, олардың құрылысының негізгісі циклді көмірсутек - циклопентан пергидрофенантрен болып табылады. СН ₃

Н ₃ С

Стероидтардың құрамындағы Х= -ОН, -ОR ₁ және басқа да органикалық заттар кездеседі. Стероидтарға холестерин, жүрек гликозидтері, гормондар т. б заттар жатады.

Холестерин - бір атомды, қанықпаған циклді спирт, құрамында 27 көміртегі атомы бар. Адам организмінде холестериннің 1/3 бөлімі бос күйінде болса, 2/3 эфир күйінде кездеседі.

Н ₃ С

СН ₃ СН ₃

СН ₃

Н ₃ С

НО

(Холестерин)

Холестериннің атқаратын қызметі:

аққыштығын, тұтқырлығын қаматамасыз ететін маңызды бір құрамды бөлігі.
Көптеген гормондар, өт қышқылдары, Д витаминін құраушы витамин топтары осы холестериннен синтезделеді.
Атеросклероз және науқаспен тығыз байланысты инфаркт, инсульт сияқты жүрек аурулары да холестериннің адам организміндегі айналымымен, оның өзгеруімен тығыз байланысты.

Барлығы 150г жуық холестерин болса, организмде, оның 10% қанда, 90% мембранада болады. Адам қанында холестериннің мөлшері 130-250 мг % дейін болады, ол адамның жасына байланысты. Холестерин қалыпты мөлшерден көп болса, адам - атеросклероз ауруына шалдығады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.