Әлеуметтік педагогиканың ғылым ретінде зерттеу пәні және мәселелері
1.Әлеуметтік педагогиканың ғылым ретінде зерттеу пәні және мәселелері
Әлеуметтік педагогика - педагогика ғылымының бір саласы болып саналады.Әлеуметтік педагогика бірі философиядан екіншісі психологиядан алынып олардың бірігуімен жасалынған.Әлеуметтік педагогика-деген жаңа ғылым саласы әлеуметтену мен педагогиканың қосындысы.Әлеуметтік педагогиканың пәні-әлеуметтік қоғамда орны алып, қалыптасуы және дамуының,оның жетістіктерін қуаттап,жойылған,ауытқуға үшыраған тұстарды келтіру.Әлеуметтік педагогика жалпы педагогикалық мәселелерді ғана емес,қоғамның белгілі бір ауытқуларға ұшыраған бөлігіне арналғандықтан бірнеше ғылым салаларын біріктіреді және солармен тығыз байланыста адамның басына түскен күйзелісті шешу жолдарын қарастырады.
2.Әлеуметтік педагогиканың объектілері
Қазіргі күнде әлеуметтік педагогиканың объектісі мен пәнін анықтайтын төрт негізгі тұрғы бар.Бірінші тұрғы - педагогикалық. Бұл тұрғының негізгі көзі, әлеуметтік педагогика- бұл педагогиканың бөлігі. Сондықтан да әлеуметтік педагогиканың объектісі және пәні объектісімен бірге және әлеуметтік пәнді анықтайды. Әлеуметтік педагогиканың объектісі- бала, пәні- баланың әлеуметтену заңдылығы.Педагоикалық тұрғыда әлеуметтік педагогика баланың қоғамға енуін , оның әлеуметтік дамуын зерттесе, ал педагогикалық тұрғыда қоғамның өзі қаралмайды, егер де қоғамда тәрбиелік потенциал болған жағдайда, балаға қоғам соншалықты нәтижелі әсер еткен жағдайда қаралады.Екінші тұрғы - әлеуметтік. Әлеуметтік педагогика- бұл социологияның бөлігі. Сондықтан да объект анықталады. әлеуметтік педагогиканың объектісі- социум. әлеуметтік педагогиканың пәні- қоғамды әлеуметтендіруші күш. әлеуметтік тұрғыда әлеуметтік педагогика педагогикалық ортаға енеді. әлеуметтенуде және баланың әлеуметтенуіне көп көңіл бөлінбейді.Үшінші тұрғы - әлеуметтік педагогикалық: әлеуметтік педагогика механикалыққа ауысады, басқа білім ғылымдары араласады, ең алдымен педагогика және социология. Бұл білімдер әлеуметтік педагогиканың терминдерімен, түсініктерімен өңделмейді, олар жеңіл түрде бір-бірімен байланысады. Сол уақытта осы тұрғыда бала-орта деген толық картина құрылады.Төртінші тұрғы - қайта дүниеге келуші, жаңа-әлеуметтік педагогика, барлық негізгі тұрғыларды біріктіреді. (педагогикалық, әлеуметтік, әлеуметтік-педагогикалық тұрғылар).әлеуметтік педагогикаға мыналар енеді: баланың педагогикалық-әлеуметтік дамуы, педагогикалық орта және әлеуметтік жұмыс педагогикасы. Бұл тұрғыдағы әлеуметтік педагогиканың объектісі- баланың және қоршаған ортаның өзара қарым-қатынасы, пәні- баланың және қоршаған ортаның өзара қарым-қатынасқа заңдылығы.
3.Әлеуметтік педагогика категориялары және олардың педагогикамен өзара байланысы.
Әлеуметтік педагогика ғылым ретінде адманың бүкіл өмірі басрысында жүзеге асырылады.Әлеуметтік педагогика өзіндік ұғымдар мен түсініктерге және ғылыми категорияларға ие.Олар:әлеуметтену,әлеуметтік оқу,әлеуметтік тәрбие,әлеуметтік іс-әркет,әлеуметтік педагогикалық іс-әркет, әлеуметтену процесі.Әлеуметтену категориясы тұлғаның қоғамдық қарым-қатынастар жүйесіне енуі мен әлеуметтік тәжірибелерді игеру процесін түсіндіреді.Мемлекет пен қоғамның өз азаматтарын тәрбиелеу бағытындағы қызметі заңдық негізінде бейнеленеді,тәрьие,оқыту,кәсіптік,т ұрғыда даярлау әлеуметтік педагогикалық-педагогикалық сипат алады.
4.Әлеуметтік педагогиканың өзге ғылымдармен байланысы
Педагогика мен философияның негізіндеБілім философиясы,психология мен педагогиканың негізінде Педагогикалық психология, пайда болды.
Философиямен байланысы - әлеуметтену арқылы және оны әдістемелік тұрғыдан,құбылыстар мен заттар,адамның ойлау жүйесі, қоршаған ортаның қоғамның әсері әлеуметтік педагогиканың басты мәселелері болып табылады. Ал медицина, әлеуметтік медицина халық арасында кең тараған ауру-сырқаттарды танып білу және емдеумен шұғылданады. Ал экономикада болса,адамдардық экономикалық ахуалын және оған көмек беру мәселелерін қарастырады, демография жалпы адам санының өсуіне оның әлеуметтік ахуалының ықпалы секілді тұстарын қарастыруымызға болады.
5.Шетелде әлеуметтік педагогиканың ғылым ретінде дамуының тарихи кезеңдері
Шетелдегі әлеуметтік жұмыс тәжірибиесі көп қырлы және күрделі мәселе. Практика жүзінде барлық елдерде әлеуметтік қызметкерлер бар. Біреулері арнайы оқу орындарында білім алып өздерін маман санаса, біреулері мамандығы болмаса да қоғамдық бастама ретінде әлеуметтік жүйелерде қызмет етуде. Шетелдерде әлеуметтік қызметкерлер қазіргі қоғамның әр түрлі әлеуметтік деңгейлері мен көптеген салаларында әркелкі жоспарлы мәселелерді шешуде: мәселен, индивидпен және отбасымен жұмыс, кіші топтардағы жұмыс, мүгедектермен, қарттармен жұмыс т.б. Әлеуметтік жұмыстағы бағыттардың көп түрлілігі қазіргі қоғамның біртұтас әлеуметтік проблемаларынан және оларды шешудің көп варианттылығынан хабар берсе, екіншіден әлеуметтік жұмыс қоғамдық қатынастардың ажырамас бөлігі болып табылатындығын көрсетеді. Шетелдердегі әлеуметтік жұмыс мамандарын даярлайтын жаңа оқу орындары көбінесе 60-жылдары ашылды. Бұл кезең урбанизацияның күшейіп, өндірістің интенсификациясымен тығыз байланысты. Бұл жылдары әлеуметтік жұмыспен айналысатын ұлттық және халықаралық ассоциациялардың құрылуы жүрді, кәсіби журналдар, арнайы баспалар шығарылды, әлеуметтік қызметкердің арнайы халықаралық этикалық (құлықтық) кодексі жасалды. Осылайша әлеуметтік жұмыс 60-жылдары дүниежүзінде ресми түрде маман ретінде танылды. Шетелде әлеуметтік қызметкерлер қоғамның әлеуметтік маңызды мәселелерін шешуге ат салысты. Олар бір жағынан әрбір адамдардың үйлесімді дамуында жағдай жасап, тұлғалардың өз қабілет, қуатын көрсете білуге көмектесу болса, екінші жағынан адамдардың өз бетінше дамуына қоғамның жауапкершілігін көтеру үшін жұмыстанды. Бұл жерде әлеуметтік қызметкердің басты міндеті- ұжымдық, қоғамдық мүддені жеке индивидтің мүддесіне зиянын тигізбестен, керісінше оның мүддесін қанағаттандыра отырып қорғау. Бірақ, әлеуметтік жұмыс тәжірибиесі тарихында бұл үйлесімділікті орнату қиын міндет. Бұл- әлеуметтік жұмыстың қарама-қайшылығы біртұтас әрі тұрақты анықтаманың қалыптасуына кедергі келтіруде.
6.Ресейде әлеуметтік педагогиканың даму ерекшеліктері
Бұл ағымды жақтаушылар әлеуметтік-тарихи білімге ғана бағытталып, педагогиканың теориялық фундаментіне ауқымды мән бермеді. Олар адамды тек қоршаған ортаның өнімі ретінде қарастырды. Өкілдері: Э. Дюркгейм, Г. Спенсер, М. Вебер, П.А. Кропоткин, Н.В. Чехов және т.б. Әлеуметтік ағым өкілдері жеке тұлға табиғаты қоғамдық табиғат пен ұжымдық санадан тыс деп қарастырған. Ағымды ұстанушылар жалпы және арнайы білім теория мазмұнын дамытуға зор үлес қосқан. Бұл бағыт педагогика пәнінің ауқымдануы мен жаңа салаларының қалыптасуына мүмкіндік туғызды. Атап айтканда, білім беруді әлеуметтендіру, салыстырмалы педагогика және т.б. (К. Манхейм, Р. Беллино, Э. Гемахер және т.б.). Кеңес дәуірінде бұл ағымның дамуына мүмкіндік болмаған.
7. Әлеуметтік педагогика принциптерінің жалпы сипаттамасы: Әлеуметтік педагогиканың принциптері - бұл, тұлғаның қалыптасу және даму процесінің базалық принциптерін түсіну ғана емес, сондай-ақ оларды практикалық тұрғыда жүзеге асыру. Ондай принциптер қатарына - гуманитарлық, дамудың әлеуметтілігі, жүйелілік, поляризация және тәжірибе жатады.Әлеуметтендiрудiң ізгіліктілігі принципi. Гумандылық, гуманизм ұғымдары латынның адамдық деген сөзінен аударылғанда адамға деген құрмет деген мағынаны білдіреді.
8. Педагогтің шығармашылық белсенділігін әдістері мен тәсілдері: Педагогтің шығармашылық қызметі - білім берудегі нәтиженің негізі Еліміздің болашағы мұғалімнің білімі мен біліктілігіне, рухани әлеуетіне, құқықтық және саяси мәдениетіне байланысты болып табылады. Педагог шығармашылығы мынадан байқалады:
* Алынған көрсеткіштерге талдау жасау;
* Кезіккен проблемаларды, ситуацияларды сезіну;
* Нәтижеге жету жолында педагогикалық өзара әрекет жүйесін құру;
* Өз қызметінде бағдарланған міндеттерді шешуді тұрақты түрде кері байланыс арқылы жүзеге асыру;
* Оқушы шығармашылығын қалыптастыру, соны дамыту мүмкіндігін жасау;
* Оқушылармен өзара қарым-қатынаста толық дербестік таныту, оқытумен тәрбиелеуде нақты шығармашылықпен жұмыс жүргізу, оқушыларды өздігінен оқуға жұмылдыру;
9. Әлеуметтік педагогиканың өзге ғылымдармен байланысы: Әлеуметтік педагогика барлық пәндермен тығыз байланысты.Себебі ол мектепте де,ауруханада да,тіпті құқық қорғау органдарында жұмыс жасайды.Оның таралу ауқымы өте кең.
10. Адам әлеуметенудің субъектісі, объектісі ретінде. Әлеуметтану ғылымы жеке адамның әлеуметтену процесін, әлеуметтік қасиеттердің, құндылықтардың, мұрат-мақсаттардың, ережелердің және әлеуметтік мінез-құлық, білім алу, іскерлік пен дағды принцитерінің қалыптасу процесін талдауға мүмкіндік беретін негізгі қатарды белгілеуге тырысады. Сол арқылы адам әлеуметтік байланыстардың және қауымдастықтардың әрекет ететін мүшесі болады. Ал қоғам өз өмірін сабақтастық арқылы жаңартып отырады. Сонымен бірге, әлеуметтену процесінің түрі және үлгісі қоғамның қандай кұндылыктарға бағынуына, әлеуметтік әрекеттестіктердің қандай түрінің туындауына байланысты екенін ескеру қажет.
11. Қазақстанда әлеуметтік педагогиканың даму ерекшеліктері. 1991 жылы біздің елімізде әлеуметтік педагог қызметі енгізілді. Елімізде әлеуметтік жұмыстың кәсіптік деңгейге көтерілуі - маңызды мәселе. Білім беру мекемелерінде әлеуметтік педагог мамандығының енгізілуі, бүгінгі таңдағы оқушылардың қоғамда әлеуметтік ортаға бейімделуі, әлеуметтенуіндегі қиыншылықтар, оның тұлғалық қасиеттерін зерттеуге, зерттеу нәтижесінде түзету жұмыстарын жүргізуге, өмірдің қиын жағдайынан шыға білуге ықпал етуге қажеттіліктерінен туындап отыр.
12. Әлеуметтік педагогиканың ғылым және өзін-өзі танудың жеке білім саласы ретінде пайда болу тарихы .Әлеуметтік педагогика - жеке тұлғаның тәрбиесі мен қалыптасуына әлеуметтік ортаның әсерін зерделейтін, әлеуметтік ортаның нақты шарттарын есепке ала отырып жеке тұлғаға тәрбие беруін оңтайландыру бойынша іс-шаралар жүйесін әзірлейтін педагогиканың бір саласы. Әлеуметтік педагогика тәрбиелеудің әлеуметтану мәслелерін, әлеуметтік-педагогикалық виктимиология, және әлеуметтік тәрбие мәселелерін зерделейді. Бұл терминді неміс педагогы А. Дистервег XIX ғасырда енгізді. Біздің елде әлеуметтік педагогика саласында жетекші мамандар болып А.С. Макаренко, С.Т. Шацкий деп саналады.
13. Әлеуметтік педагогиканың ғылыми пән сапасында қалыптасу кезеңдері. К.Д.Ушинский ғылыми педагогиканың қалыптасуының маңызды кезеңі - халық педагогикасы деп есептген. Ол педагогикалық тәрбие жүйелерін халық өмірінің ерекшеліктерімен байланыстыра түсіндіреді.Содан кейін педагогиканың дамуында екі үлкен кезеңді белгілейді:1. ғылымға дейінгі кезең;2.педагогикалық ғылым ретінде қалыптасу кезеңі. Бұл терминді неміс педагогы А. Дистервег XIX ғасырда енгізді. Біздің елде әлеуметтік педагогика саласында жетекші мамандар болып А.С. Макаренко, С.Т. Шацкий деп саналады.
14. Мейірімділік және қайырымдылық әлеуметтік-педагогикалық әрекеттің мәдени тарихи дәстүр ретінде
Әлеуметтік көмек көрсету ең негізгі тарихи түсінік ретінде; әлеуметтік көмек түрлері (қайырымдылық, мемлекеттік әлеуметтік қамсыздандыру). Архаикалық қоғамдағы және ежелгі кезеңдегі мемлекеттік әлеуметтік көмектің формасы. Қайырымдылық адам мәдениетінің тұтас бөлігі ретінде, оның құндылығы, әлеуметтік жұмыс институциализациясының алғышарттары. Филантропия және меценатство. Әр кезендегі қоғамдық дамудағы қайырымдылық пен меценатство. Қайырымдылық және мейірімділік діни ұғым ретінде. Орта ғасыр кезендегі әлеуметтік көмек. Батыс Европадағы әлеуметтік көмек. Әлеуметтік көмекке зәру тұлғаларға діни ұйымдардың қатынасы. Қайыршылық мәселесі. Кедейлерге мемлекеттің көмек беруі. Жаңа заман кезеңіндегі Батыс Европадағы әлеуметтік көмек. Мемлекеттік көмек жүйесінің қалыптасуы. Әлеуметтік заңдылықтың қалыптасуы. Қоғамдық қайырымдылықтардың таралуы. Әлеуметтік көмекке зәрулерге өз бетінше ерікті беру ұйымдарының рөлі.
15. Өзін-өзі тану білімнің өзіндік саласы ретінде
Қазақстан Республикасында 2001 жылдың 12 шілдесінде Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің №566 бұйрығымен бекітілген Өзін-өзі тану курсының жобасын әзірлеу мен сынамалау бойынша өткізілген тәжірибе табысты түрде жүзеге асырылуда. Өзін-өзі тану курсы жеті жылдық сынамалаудан кейін республиканың барлық аймақтарында ата-аналар мен педагогтар қоғамының белсенді қолдауына ие болды. Қазақстан қоғамындағы өскелең ұрпаққа адагершілік-рухани білім және тәрбие беру жалпы адамдық, жалпы ұлттық, этномәдени және жеке құндылықтардың үйлесімді синтезіне бағытталған, олар адамға, қоғамға қызмет етуде өзін бар қырынан көрсетуге, өмірдегі өз ролін және өз тағдырын ұғынуға мүмкіндік береді. Өзін-өзі тану білімнің құндылықты мағынасын нығайта отырып, риясыз сүю, өз-өзіне және өз күшіне сену, жақсылық жасау, көбірек тануға және өзін-өзі жетілдіруге, физикалық, психикалық, рухани, әлеуметтік және шығармашылық даму тұрғысынан үйлесімге жету мүмкіндіктерін дамытады.
16. Әртүрлі жас кезеңдерінде өзін-өзі тану және өзін-өзі өзгерту
Өзін-өзі тануға үйрету білім беру процесіндегі әрбір қатысушының тұлғалық ерекшеліктерін мойындай отырып, интерактивті әдіс негізінде жүргізіледі. Адамгершілік құндылықтар әр түрлі жасқа қолжетімді әлемді түсіну арқылы сіңіріледі. Өзін және басқа адамдарды тануды, қоршаған ортамен қарым-қатынасты, ақиқатты және махаббатты адамзат өмірінің ең жоғарғы мағынасы деп түсіну балалар еркін ойлана алатын, өзінің пікірін білдіре алатын, өзінің дарындығын және қабілеттілігін ашып көрсететін, сенімді, ресми емес жағдайларда орын алады. Өзін-өзі тану сабақтарында мұғаліммен ашық диалог жүргізіледі, әлеуметтік-ролдік ойындар мен тренинг кезінде адамдардың қарым-қатынастық әлемі зерттеледі, өмірлік бақылауларымен алмасу жүргізіледі, қоғамға қызмет етудің іс жүзіндегі дағдылары дамиды. Өзін-өзі танудың ерекшеліктерін ескере отырып, денсаулық сақтау әлеуетіне ие стандартты емес сабақтардың әртүрлері қолданылады: ойлау сабақтары, пікірталасу сабақтары, театрланған сабақтар, шығармашылық сабақтары, конкурс-сабақтар, қиял-сабақтар, концерт-сабақтар, экскурсия сабақтары, ойын сабақтары және т.б.
17. Қазақстанда әлеуметтік-педагогикалық іс-әрекеттің мәдени-тарихи алғышарттары
Әлеуметтік педагогикалық іс-әрекеттің негізгі нысанасы баланың дамуы, оның қоршаған ортасы екендігін және оның әлеуметтенуіне көмектесетін әлеуметтік педагог қызметі екендігін есте ұстауымыз керек. Әлеуметтік педагог баламен тікелей баламен тікелей байланыста немесе баланың отбасысымен, достарымен, балалар ұжымымен байланыса отырып жұмыс жүргізеді. Ол кішкентай уақыттың ішінде проблеманы шешуі мүмкін, ал кейбір кезде ұзақ мерзім баламен жұмыс жүргізуі мүмкін. Әлеуметтік педагогика педагогика ғылымының жаңа саласы болып табылғандықтан, әдістер топтары туралы айту ерте.
18. БҰҰ балалар туралы Конвенциясы әлеуметтік педагогикалық іс әрекеттің құқықтық негізі ретінде.
Өскелең ұрпақты тәрбиелеу мәселесі бүгінгі күні ең өзекті мәселелердің бірі болып отыр.Қазақстан 1989 жылы БҰҰ қабылдаған Бала құқы туралы конвенциясны мақұлдады. Конвенция мазмұны негізгі 4 талап қояды, баланың өмір сүру құқы, баланы қорғау, дамуына жағдай жасау, қоғамдық өмірге белсене араласу құқын құрметтеу. Негізгі басымдық баланы қайсібір себептері болмасын кемсітпеу. Конвенция әлеуметтік қорғалмаған балалар тобына, жетімдерге, мүгедектерге, босқындарға, құқық бұзушыларға ерекше көңіл бөледі. Осы жоғыр әлеуметтік- адамгершілік құндылықтар өскелең ұрпақ тәрбиесіне қолданатын әлекметтік тәрбиелік технологиялардакөрініс табу керек. Барлық әлеуметтік тәрбие субъектілерінің қызметінің сапасын арттыру үшін, оңалдыру, түзету қызметін құру, үшін білім беру ұйымының әлеуметтік сала қызметкерлері, жұртшылық, ата- анаға әлеуметтік педагогикалық жұмыстың технологиясы туралы, әлеуметтік тәрбиелік ұйымдары туралы терең білім керек. Әлеуметтік педагогика- ортаның, қоғамның тәрбиеге, әлеуметтенуге әсер ету факторын зерттейтін педагогиканың бір саласы. Әлеуметтену дегеніміз не? Кең ауқымда алатын болсақ адамның әлеуметтік нормалары мен мәдени құндылықтарын игеру процесі мен нәтижесі. Әлеуметтік педагогика- педагогика тарихындағы бұрынғы оқу мен тәрбиенің озық тәжірибесіне аналыиз жасауға сүйенеді. Әлеуметтік педагогиканың мақсаты- оқушыларға әлеуметтік көмек ұйымдастыру.
№25 Әлеуметтену факторлары және олардың типологиясы
Әлеуметтену - бұл жеке тұлғаны әлеуметтік жүйеге кіріктіру, оның әлеуметтік ортаға енуі, оның әлеуметтік нормаларын, ережелері мен құндылықтарын, қоғамда табысты қызмет етуіне мүмкіндік беретін білім, дағдыларды игеру.
Әлеуметтену факторлары -- әлеуметтену үрдісінің дұрыс жүруі үшін жағдайлар жасауы. Әлеуметтенудің көптеген факторлары кездеседі. Әлеуметтену факторлары бір мезгілде жеке тұлғаны қалыптастырудың, ортаның рөлі туралы факторлары болып табылады. Жеке тұлғаның әлеуметтану проблемасы қазіргі кезде өте өзекті де, әрі жаңа және тану үшін күрделі.
Социологтардың, әлеуметтік психологтардың және әлеуметтік педагогтардың еңбектерінде әлеуметтену факторы ұғымы жеке тұлғаның әлеуметтік дамуын анықтайтын маңызды шарттарды анықтайды. Әлеуметтену факторларының арасында: макрофакторлар, мезофакторлар, микрофакторлар бар.
1) мегафакторлар (ғарыш, планета, әлемдік қауымдастық);
2) макро факторлар (этнос, ел, мемлекет);
3) мезофакторлар (әлеуметтік топқа, тапқа, субмәдениетке жататын демографиялық жағдайлар);
4) микро факторлар (отбасы, мектеп, құрдастар топтары).
Білім берудің ажырамас процесінде олардың қалай әрекет ететіндігін түсіну үшін әлеуметтену факторларының негізгі топтарын қарастыруға көшейік. Көбіне білім ересектердің балаларға беретін нәрсесі сияқты көрінеді. Шындығында, кез-келген білімнің негізі - адамның жеке тәжірибесі, оның мәдениетпен тәуелсіз өзара әрекеттесуі, әлеуметтенудің әр түрлі факторларының бір уақытта әсер етуі.
Әлеуметтенудің негізгі факторлары - отбасы және білім беру мекемелері.
№26 Әлеуметтік орта мен мектептің өзара әрекеттесуі
Әлеуметтік орта дегеніміз - оның тіршілігі мен іс-әрекетіндегі адамды қоршаған әлеуметтік, материалдық және рухани жағдайлар. Бұл мәдени және психологиялық (ақпараттық, оның ішінде саяси) климат, әдейі және немесе байқамай, саналы және немесе бейсаналық түрде жасалған жеке адамға, әлеуметтік топтарға және жалпы адамзатқа адамдардың өздері және адамдардың әрқайсысына әлеуметтік-биологиялық болмыс ретінде әсер етуінен тұрады тікелей және олар жасаған құралдардың көмегімен командалардағы дос материалдық, энергетикалық және ақпараттық әсер ету. Мұндай әсерлерге мыналар жатады: экономикалық қауіпсіздік, азаматтардың еркіндігі, болашаққа деген сенімділік деңгейі (соғыстан қорқу, жұмыс орындарын жоғалту, ұрлық, отбасының бұзылуы және т.б.) т.б.), қарым-қатынастың адамгершілік нормалары, еңбек етуді қоса алғанда, сөз бостандығы, ұқсас этностық-мәдени деңгейдегі адамдармен еркін қарым-қатынас мүмкіндігі, қоғамның мәдени және материалдық құндылықтарын пайдалану мүмкіндігі, демалыс орындарының болуы немесе тұрғын үй түрінің маусымдық өзгеруі, әлеуметтік қамтамасыз ету психикалық кеңістіктік минимум, бұл жүйке-психикалық стрессті болдырмауға мүмкіндік береді халықтың көп болуы, қол жетімділік және қызметтердің жайлылығы, оның ішінде денсаулық сақтау. Әлеуметтік қауіптер дегеніміз - қоғамда (қоғамда) пайда болатын және таралатын және адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін қауіп. Қауіптің көзі - белгілі бір әлеуметтік топтарды құрайтын адамдардың өзі - білім беру, еңбек, спорт, отбасылық, қылмыстық, қоғамдық және т.б. Әлеуметтік қауіптің таралуы байланысты нақты әлеуметтік топтағы адамдардың мінез-құлық ерекшеліктері. Қауіптің негізгі тасымалдаушысы - ақпарат.
МЕКТЕПТІҢ СЫРТҚЫ ОРТАСЫ - іс-әрекеті мектептің құрылуы, өмір сүруі, жұмыс істеуі және дамуы үшін маңызды, әлеуметтік бағыттағы және әлеуметтік-жауапты жүйе ретінде әрекет ететін әлеуметтік факторлардың жиынтығы. Мектептің сыртқы ортасының маңыздылығы оның әсері, басқа факторлармен қатар, көбіне мектеп қызметінің бағытын анықтайтындығымен, осы қызмет үшін қолайлы мүмкіндіктер, шектеулер мен қауіптер туғызатындығымен анықталады.
Қоғам (уәкілетті субъектілер мен органдар ұсынған) мектепті құрып, оны әлеуметтік ұйым ретінде құрып, оған белгілі бір мәртебе, құзырет, құқықтар мен міндеттер беріп, оның қызметін бағалайды. Қоғамдағы жағдай әрдайым мектеп өмірінің жалпы фонын қалыптастырады (бұл өмірге азды-көпті қолайлы). Әлеуметтік орта мектепке қойылатын талаптардың қайнар көзі болып табылады, білім берудің әлеуметтік тапсырысын қалыптастырады және ұсынады, әрқашан белгілі бір үміт күтеді. Әлеуметтік орта мектептің қалыпты өміріне қажетті ресурстар көзі ретінде әрекет етеді. Қоғамда мектеп өзінің проблемаларын шешуге қажет мердігерлер мен серіктестер таба алады, оның өнімдерін тұтынушылар - білім алған түлектер. Әлеуметтік орта мектепті тұрақсыздандыратын және жағымсыз әсер ететін факторларды да тудырады.
Қоғамда және табиғатта мектепке тікелей (тікелей) немесе жанама (жанама) әсер ететін қоршаған орта факторлары бар; осы мектептің алыс және жақын ортасына жатқызуға болатын факторлар бар. Сонымен бірге, әдетте, мектептің қоршаған ортасымен байланысты емес факторлар әр түрлі мектептерге шамамен бірдей әсер етеді (яғни олардың мектепке тигізетін әсері жақын ортаның әсері сияқты ерекше емес).
Кез-келген мектепке қоғамдағы әлеуметтік климат, экономикалық, саяси, құқықтық, экологиялық, демографиялық, мәдени, рухани-идеологиялық, әлеуметтік-психологиялық, этикалық, салалық, институционалдық факторлар, яғни жалпы әлеуметтік факторлар әсер етеді.
Мектептің тікелей әлеуметтік ортасына келетін болсақ, көптеген мектептер үшін оған мыналар кіреді: студенттер отбасылары; жергілікті қоғамдастық, жергілікті халықтың белсенді қабаттары; жергілікті әкімшіліктер және олардың білім беру органдары; меншіктің әр түрлі формасындағы өндірістік құрылымдар (әлеуетті демеушілер, мектеп түлектеріне жұмыс берушілер және т.б.); денсаулық сақтау мекемелері; басқа білім беру ұйымдары; мәдени-ағарту ұйымдары; құқық қорғау органдары; жергілікті бұқаралық ақпарат құралдары; жергілікті тұрғындар құрған түрлі ұйымдар мен бірлестіктер, әртүрлі конфессиялардағы діни бірлестіктер және т.б
Мектептің жақын ортасы кең әлеуметтік ортаның әсерін қайталаушы ретінде де, өзіндік спецификалық әсер ету көзі ретінде де әрекет ете отырып, оған күрделі әсер етеді. Өз кезегінде, мектеп өзінің қоршаған ортасындағы және оның компоненттеріндегі жағдайға айтарлықтай айтарлықтай қарсы әсер етуі мүмкін.
Мектепті басқару кеңестері мектеп әкімшілігімен бірлесіп, мектептің сыртқы ортасын, оның мектепке тигізетін әсерін зерттейді, даму бағдарламасын құру кезінде мектептің сыртқы ортасының қазіргі жағдайы мен өзгеру тенденцияларын ескереді
№27Педагог тұлғасының кәсіби өзін-өзі тәрбиелеу ұғымы.
Білім беру субъектілерінің кәсіби құзыреттілігіне қол жеткізу концепцияны жүзеге асырудың маңызды шарттарының бірі болып табылады. Кәсібилік - ұстаздың психолого-педагогикалық, ғылыми-пәндік білім-біліктің мәдени-адамгершілік ұстанымдарыммен үйлесудің жоғары деңгейі. Кәсіби құзыреттілік - өзбетінше және жау-апты әрекет жасауға мүмкіндік беретін бел-гілі бір психикалық жағдай, арнайы білімнің болуы, жалпы және арнайы эрудиция-ның болуы, ғылыми-кәсіби дайындығын үнемі жетілдіру, күнделікті іс-әрекетте мін-деттерді шешу үшін еңбек субъектісінің кә-сіби дайындығы және қабілеті. Ал мұғалім-нің кәсіби құзыреттілігі білім беру нәти-жесін қамтамасыз ететін шешуші фактор, өз кезегінде, тіпті қоғамның жағдайының сапалы өзгеруіне әсер етеді. Міне, сондықтан да, қазіргі педагог білім беру үрдісін ұйымдастырудың көпқырлылығы туралы білуі шарт. Яғни, педагог өз қызметіне қатысты инновацияларды, технология-ларды, өзгерістерді жақсы меңгерген болуы қажет. Ал білім беру мекемесінің жетекшісі білім беру үрдісінде игерілген тәжірибенің тиімділігін анықтауға мүмкіндік беретін мониторинг технологиясын жақсы меңге-руі керек. Сонымен қатар, қазіргі кезде мұ-ғалімге деген дәстүрлі көзқарастар өзгерді. Оған білімді механикалық түрде беруші, білім трансляторы ретінде қарамайды. Осы айтылып отырған заңдылықтар мұғалімнен педагогикалық өзара әрекет етудің ерекше кәсіби технологиясын меңгеруді, кәсіби және тұлғалық өсуге тұрақты қажеттіліктің болуын талап етеді. Кез - келген педагог кәсіби және тұлғалық өсудің бірден бір жолы - кәсіби өзін - өзі білімдендіру екенін түсінгені дұрыс. Ұстаздың жеке тұлғалық қасиеттері педагогикалық іс-әрекеттің ішкі мазмұнын құрап, шебер-ұстаз болып қа-лыптасуға аса қажет. Біздің осы мәселені көтеріп отырған себебіміз, қазіргі таңдағы көптеген педагогтардың өзінің кәсіби жеті-луіне көп мән бермейтіндігінде. Оны әр-түрлі жағдайлармен байланыстырып жата-ды. Дегенмен, жоғарыда айтып кеткен қоғамымыздағы шешімін күтіп тұрған мәселелер ешқандай сын көтермейді
Егер педагог өзінің жалпы педа-гогикалық біліміндегі, өзі оқытатын ғылым негізі бойынша біліміндегі кемшілік тұста-рын байқамаса, өз педагогикалық құра-лының жеткіліксіздігін көрмесе, оның кәсі-би өзін - өзі жетілдіруі мен өзін - өзі тәрбиелеуі тіптен мүмкін емес деп айтуға болады. Өзін - өзі кәсіби жетілдіру мен дамытуға кіріспес бұрын, педагог өз іс-әрекетінің қандай да бір өткен кезеңіне талдау қорытындыларын жасап отыруы керек. Сонымен қатар өз іс - әрекетін жақ-сартуға байланысты жасалған қызметтес адамдардың нұсқауларын ескеруі қажет. Кәсіби іс-әрекетінде нақты жетістіктерге жете білген педагогтардың тәжірибесіне сүйенсек, кәсіби өзін - өзі жетілдіруді өзінің педагогикалық іс-әрекетіндегі жетістіктер мен кемшіліктердің себеп - салдарларын те-рең талдаудан бастау қажет екендігіне көзі-міз жетеді. Өз әрекетінің үрдісі мен нәти-желерін талдай отырып, оқытушы рефлек-сия жасайды. Рефлексия (лат. сөзінен аударғанда reflexio - өткенге сүйену) - тол-ғану, өз - өзін байқау, өзін - өзі тану. Кәсіби сана - сезім өзін - өзі тану негізінде қалып-тасады. Осының нәтижесінде педагог білім беру үрдісінің заңдылықтарын түсініп, пе-дагогикалық шеберлікке бір адым болса да жақындай түседі.
Өзін - өзі білімдендіру кәсіби өзін - өзі жетілдіру мен өзін - өзі тәрбиелеудің жетек-ші компоненті болып табылады. Өзін - өзі білімдендіру дегеніміз педагогтың педаго-гикалық үрдісті жетілдіру үшін қажетті жалпыадамзаттық тәжірибені, әдістемелік және арнайы білімді, кәсіби біліктілік пен дағдыны меңгеруге байланысты мақсатты жүзеге асырылатын танымдық әрекеті. Өзін - өзі білімдендіру - оқытушының мА-ман ретінде өсуінің негізі
19 ғасырдың ұлы неміс ғалымы, пе-дагог Адольф Дистервег (1790- 1866) педа-гогтардың білімі мен тәрбиесіне үлкен мән берген. Оның осы мәселе бойынша жарық көрген еңбектері де бар. Ол: педагог өз тәрбиесі мен білімін жетілдіру бойынша жұмыс жасап жүрген кезде ғана басқа-ларды шынайы тәрбиелейді және білім-дендіреді деп салмақты ой тастаған еді. Үйренбейтін, оқымайтын, ғылыми жетіс-тіктерді күнделікті біліп отырмайтын педа-гог артта қалады деу аз болады: ол артқа тартып, оқу мекемесінің алдында тұрған міндеттерді шешуді қиындатады, педаго-гикалық ұжымның жалпы қозғалысына кедергі келтіреді. Ұлы орыс педагогы Константин Дмитриевич Ушинский (1824-1870) мұғалімдердің педагогикалық іс-әрекетін жан - жақты зерттегендердің бірі. Ол былай деген еді: мұғалім өзі үйреніп, оқып жүргенде ғана өмір сүреді. Бұдан өз кәсібилігін жетілдіру мақсатында үнемі оқып, үйреніп отыратын мұғалім ғана өз іс-әрекетінен ләззат алып, өмір сүре алады дегенді ұғынуға болады. Егер кәсіби сана - сезім іске деген жағымды эмоционалды қарым-қатынаспен, өз еңбек саласына де-ген мақтаныш сезімімен ажарланса, бұл іс үшін де, адамның өзі үшін де оңтайлы болады. Ал К.Д. Ушинскийді орыс мұға-лімдерінің мұғалімі деп текке атамаған болар. Олай болса, оның ой астары тереңде жатыр деп айтуымызға әбден болады. Осындай ой тастаған ғалымдардың бірі Д.С. Лихачев. Ол: Оқып, үйрену әрқашан керек. Барлық ұлы ғалымдар өмірлерінің соңына дейін оқытып ғана қойған жоқ, өздері де оқыды. Оқуды тоқтатсаң - басқа-ларды оқыта алмайсың. Білім күннен күнге өседі және қиындай береді деген еді.
Өзін - өзі жетілдіруге деген ұмтылыс пен тәжірибе өзін - өзі тәрбиелеуге қажетті өзінің тұлғалық кәсіби маңызды сапаларын үш бағытта дамытуда саналы жұмыс жасау алғышартын құрайды. Олар
- өзінің жекелікқайталанбас ерекшеліктерін педагогикалық іс-әрекет талаптарына бейімдеу
- кәсіби құзыреттілігін әрдайым жо-ғарылатып отыру;
- әлеуметтік - адамгершілік және тұл-ғалық басқа да қасиеттерін үздіксіз дамыту
Кәсіби өзін - өзі тәрбиелеудің негізінде, басқа да әрекеттер сияқты, белсен-діліктің көздері мен мотивтерінің жүйесі жатыр. Педагогтың өзін - өзі тәрбиелеуінің қозғаушы күштері өзін - өзі жетілдіруге де-ген қажеттілік болып табылады. Осы тұста қажеттіліктің, яғни, қоғамның педагогқа қоятын және оның бойындағы қалыптасқан кәсіби - тұлғалық даму деңгейіне қойылатын талаптар арасындағы қарама - қайшы-лығын шешу қажеттілігінен, өзінен - өзі қа-лыптаспайтынын айта кету керек. Қоғам-ның педагогқа қоятын талабы оны өзін өзгертуге бағытталған жұмысын не ынталандырады, не сол қайшылықты шешу үшін барлық мүмкін емес әрекетке баруға итермелейді. Психологтар мұндай құбылысты компенсаторлық механизмдерге (рационализациялау, инверсия, проекция) балайды.
Кәсіби өзін - өзі тәрбиелеу негізінде, мұғалімнің іс-әрекетінің негізіндегідей, мотив пен мақсат арасындағы қарама - қайшылық жатыр. Мотивті мақсатқа бағыт-тауды қамтамасыз ету - яғни, өзін - өзі тәр-биелеуге қажеттілікті тудыру. Осылайша педагогтың өзін - өзі тәрбиелеуге қажет-тілігінің болуы кейін тұлғалық белсенділік көздерінен (сенім, парыздық сезім, жауапр-кершілік, кәсіби ар - ождан т.с.с.) қолдау табады. Осының барлығы өзін - өзі жетіл-діру бойынша әрекет жүйесін тудырады. Ол кәсіби идеал мазмұнынмен айқын-далады. Басқаша айтқанда, педагог педа-гогикалық әрекетті тұлғалық, терең саналы құндылық ретінде түсіне бастағанда ғана, өзін - өзі жетілдіру қажеттілігі туындайды да, өзін - өзі тәрбиелеу үрдісі басталады.
Сондықтан педагогтың өзін - өзі баға-лауын қалыптастырудың басты тәсілі - ол, өзінің нәтижелерін тұлға және педагог әрекетінің идеалымен салыстыра өлшеу. Мұндай жұмысты ерте, әу бастан бастаған дұрыс. Кәсіби идеалды қалыптастырудың ең жеңіл, әрі тиімді тәсілі - өзін - өзі білім-дендіретін арнайы әдебиеттерді оқу, өзінің идеал - педагогын табу мақсатында ұлы педагогтардың өмірімен және шығарма-шылықтарымен танысу. Бұл - оның өзін - өзі тәрбиелеудің тиімділігінің басты шар-ты. Бұл орайда үлгі боларлық идеал обра-зын тапқан дұрыс. Мысалы, педагогикалық жоғары оқу орнында Л.Н. Толстой өмірі үлгі боларлықтай. Оның өзін - өзі тәрбиелеу жұмысына қатысты жазып қалдырған күн-деліктеріндегі үлгілер таптырмас асыл қазына. Ол мынандай ережелерді орындау өте маңызды деп санаған: Белгіленгенді, ешқандай сылтаусыз міндетті түрде орын-дау. Орындаған екенсің, оны жақсы дең-гейде орында. Кітапқа түртіп қоюдың орнына өзің жадыңда сақта, еске түсір, сөйтіп, ақыл - есіңді үнемі мүмкіндігінше жаттықтырып отыр. Ал өз - өзіне есеп беру мен өз - өзін талдауда күнделік толтыру жақсы әдет, себебі, сол арқылы өзін - өзі тәрбиелеу субъектісі өзінің қабілеттерінің дамуын қадағалай алады.
Ал өзін - өзі тәрбиелеу үрдісінің сырт-қы факторына педагогикалық ұжымды жат-қызуға болады. Егер педагог қызметтестері шығармашылық ізденіске жоғары назар аударып, оның тапқырлығына, жаңалық-тарына шынайы қуанатын, педагогтың кә-сіби жоғарылауын қалайтын педагогикалық ортаға түссе, кәсіби идеалдың талаптарына сәйкестенуге тырысады. Ал керісінше, педагогтар арасында ұжымшылдық жоқ болса, шығармашылық ізденіске нем-құрайлы қараса, өзін - өзі жетілдіруге деген қажеттілік жоғалады.
Кәсіби өзін - өзі тәрбиелеу үрдісінде өзара байланысты үш кезеңді бөлуге бо-лады: өзін - өзі тану, өзін - өзі бағдарламалау, өзін - өзі әрекеттендіру.
Педагогтың өзін - өзі тануына пси-хология курсы көмектеседі. Себебі, өзін - өзі бағалауда ғылыми дәлелденген, дәс-түрлі әдістеме қолданылуы керек
Тұлғаның дамуының өзін - өзі бағдар-ламалау үрдісі өзінің болжамын материали-зациялау деген сөз. Оған өмірлік ере-желер жатады. Мысалы, ешқашан еш-қайда кешікпеу, иә немесе жоқ деп салқын жауап берудің орнына басқа фор-мадағы жауаптар іздеу, ешқашан біреуге қол ұшын беруден бас тартпау т.с.с.
К.Д. Ушинский өзін - өзі тәрбиелеуде мына ережелер көмектесті дейді:
1) Салмақты болу;
2) Сөзде де, істе те тура болу;
3) Ойланып әрекет ету;
4) Тәуекелдік;
5) Өзі туралы қажет болмаса айтпау;
6) Санасыз бос уақыт өткізбеу;
7) Тек қажетті және жағымды істі жасау;
8) Әр кеш өз іс-әрекетің туралы есеп беру;
9) Ешқашан өткен іспен, болғанға, болар іспен мақтанбау.
Өзін - өзі білімдендіру мен өзін - өзі тәрбиелеудің тағы бір жолы - жұмысты жоспарлау. Ұзақ уақыт бойына және қысқа уақытқа іс-әрекетті бөліп жоспарлау керек.
Педагог өзін - өзі тәрбиелеуде алдына мақсат қою үшін өзінің әлсіз және күшті жақтарын білуі керек. Ол үшін, жоғарыда айтып өткендей, өзін - өзі танудың маңызды әдісі - өз тәжірибесінің жағымды және жағымсыз жақтарын талдау қажет. Енді бір жолы - басқалармен салыстыру.
Шеберлігін жетілдіру және құзырет-тілігін дамытуда педагогтың алдында көп-теген тұлғалық, сол сияқты кәсіби даму міндеттері тұр. Педагогтың тұлғалық, мо-ралдық және ақыл - ой даму деңгейлері кәсіби - педагогикалық әрекет жетістігін қам-тамасыз етеді.
№28Әлеуметтік педагогиканың әлеуметтік жұмыспен байланысы
Әлеуметтік жұмыс - адамдардың мәдени, әлеуметтік және материалдық өмір сүру деңгейінде жеке дара тұлғаға, отбасына немесе адамдар тобына көмек көрсетуді мақсат еткен мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдар тарапынан құрылған кәсіби қызметтің арнайы түрі.
Іс жүзінде әлеуметтік педагог әлеуметтік жұмыс мәселелерін жиі шешеді. Әйтпесе, әлеуметтік-педагогикалық қызметтің тиімділігіне жету өте қиын. Бұл әсіресе балалармен жұмыс жасағанда, балаларды тәрбиелеп отырған отбасымен бірге жүреді. Өздерінің әлеуметтік мәселелерін шешуде әлеуметтік жұмыс пен әлеуметтік педагогика мамандары өздерінің кәсіби дайындықтарына сүйенуі керек
Кейбір көріністерде әлеуметтік жұмыс пен әлеуметтік педагогика сәйкес келуі, қабаттасуы мүмкін, бірақ кейбіреулерінде ол сәйкес келмейді, яғни өз мақсаттарын өздерінің әдістері мен құралдарымен жүзеге асырады. Сондықтан әлеуметтік жұмыс функциялары кейде әлеуметтік педагогтың функционалдық міндеттеріне енеді.
№29 ХХ ғасырдың басындағы әлеуметтік тәрбиелеу тәжірибесі. (С.Т. Шацкий)
С.Т.Шацкий өз еңбектерінде адам өміріндегі балалық шақтың маңызын, оның ерекшеліктерін, заңдылықтарын, әр жас кезеңінің оқу-тәрбиедегі мәнін - балалық шақтың құнды ұстанымдарын анықтауға арнады. Бұл ұстаным бойынша оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыруда баланың дүниені сезінуін, оның ішкі жан дүниесін ескеру керектігі баса айтылды.
Оқу-тәрбие жұмысы баланың даму заңдылықтарына сәйкес, айналадағы ортамен байланысты ұйымдастырылуы тиіс. Бұл баланың табиғи дамуын ескеру ұстанымына және оның ішкі сезімінің дүниесіне сәйкес келеді.
Ол баланы оның табиғи дамуына лайықты шығармашылық қызметке: танымдық, көркем-шығармашылық, ойын, еңбек, қарым-қатынас құруға өз еркімен араластыру қажет деп есептеді.
Еркін тәрбие беру тұжырымдамасын ұстанған педагог, баланы биологиялық және әлеуметтік тіршілік иесі санағандықтан, білім және тәрбие беру үдерістерінде оның биологиялық жағын ескеру, баланың тиімді дамуын қамтамасыз ететініне назар аударды:
- ортаның қоятын талабы заңды, сондықтан оқу-тәрбие үдерісінде ортаның ықпалын ескеру шарт;
- оқу-тәрбие үдерісі тұлғаны жан-жақты дамытуға бағыт беріп, оларды әлеуметтік өмірдің тар аясына салмауы тиіс.
С.Т.Шацкий мектеп ортаны өзгертуге қатысуы қажет деп санайды. Тұлғаның шығармашылық дамуына ортаның теріс ықпалы байқалатын болса, онда оқу-тәрбие үдерісін арнайы ұйымдастырылған ортада жүргізу қажеттігін ұсынды.
Еркіндік ұстанымына құрылған оқу-тәрбие үдерісі мемлекеттік мектептерден өзгеше болуы тиіс, мектепішілік жұмыста білімді бағалаудан, емтиханнан бас тарту, қайырымдылыққа негізделген орта құру, баланың күш-қуаты мен мүмкіндігіне сенім арту, оқыту талаптарының табиғи болуы, балаларға ешқандай тәндік жаза мен моральдық қысым көрсетілмеуі, оқушылардың оқу әдістері мен мұғалімдерді таңдауына ерік берілуі керек деп есептеді.
Оқуды еркіндік ұстанымына негіздеуді ұстанған педагог мектепті үкімет бақылауынан босату керек деді.
Еркін тәрбие тұжырымдамасы бала тәрбиесіндегі әлеуметтік ортаның ықпалы күшті деп ескертеді. Баланың ерік сапасын қалыптасыруда ақыл-ой, адамгершілік, дене дамуын қамтамасыз ететін өнімді еңбектің маңызын ерекше атап көрсетеді.
С.Т.Шацкийдің педагогикалық еңбектерінде баланы еңбекке тәрбиелеудің теориялық және тәжірибелік қыры жан-жақты ашылып көрсетіледі. Ол баланың жас кезіндегі еңбегін өнермен және ойынмен тығыз байланысты дамыту қажеттігі туралы құнды пікірлер ұсынады.
№30 Педагог тұлғасы теориясының басты ұғымдары
Педагог - зиялы тұлға және мәдениет адамы. Қазіргі заман талабына сай мұғалім болу ең жауапты, ең күрделі, ең зиялы мамандық болып табылады. Себебі, ол адамды қалыптастыруға, дамытуға бағытталған зор жауапкершілікті қажет ететін мамандық.
Қандай да бір әдістермен педагогикалық технологияны пайдаланбасын, баланың рухани жан дүниесіне әсер етуде мұғалімнің өз тұлғасының әсері ерекше. Оқушылардың мұғалім бойындағы ең бағалы деп есептейтін қасиеттері: баланы жақсы көруі, мейірімділік, сезімталдық, әділеттілік, талап қойғыштық, әзіл айта білуі, келешекке сенімділік, іске шығармашылықпен қарау болып табылады. Ал, мұндай қасиеттерге ие болу үшін мұғалім рухани бай, зиялы және шығармашыл тұлға болуы қажет. К. Д. Ушинский: Оқу орнының талабына көп нәрсе байланысты, ең бастысы тәрбиешінің тұлғасының рөлі ерекше, жас ұрпаққа беретін әсерін оқулықпен, жазалау және мадақтаумен алмастыруға болмайды, - деп жазған. Әрқайсымыз, студент не жас мұғалім болайық мұғалім деген сөзді естігенде өзінің ең сүйікті мұғалімдерін кәсіби шеберліктермен қоса, тұтастай тұлға ретінде есіне алады. Мұғалімнің тұлғасын тұтастай алып қарау, әрқайсысының жеке ерекшеліктерін де қоса қарастырады. Сонымен ХХІ ғасыр мұғалімнің тұлғасы қандай болу керек деген сұрақтың төңірегінде ой толғау. Педагог - зиялы тұлға. Өзін жинақы, сүйкімді ұстайды. Прогрессивті көзқарастарды алға тартады. Сыни көзқарасы қалыптасқан, ұстамды, өзгелердің пікіріне сыйластықпен қарайды. Жүйелі түрде өзіне - өзі баға беріп, рефлекция жасап отырады: мәдениеті, эрудициясы жоғары, эстетикалық, көркемдік талғамы бар. Саясатқа, білімге, өнердегі жаңалықтарға қызығушылық танытады. Шығармашылықпен өзін - өзі үздіксіз дамытып отырады. Педагог - рухани бай тұлға. Оның рухани байлығы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Әлеуметтік педагогика - педагогика ғылымының бір саласы болып саналады.Әлеуметтік педагогика бірі философиядан екіншісі психологиядан алынып олардың бірігуімен жасалынған.Әлеуметтік педагогика-деген жаңа ғылым саласы әлеуметтену мен педагогиканың қосындысы.Әлеуметтік педагогиканың пәні-әлеуметтік қоғамда орны алып, қалыптасуы және дамуының,оның жетістіктерін қуаттап,жойылған,ауытқуға үшыраған тұстарды келтіру.Әлеуметтік педагогика жалпы педагогикалық мәселелерді ғана емес,қоғамның белгілі бір ауытқуларға ұшыраған бөлігіне арналғандықтан бірнеше ғылым салаларын біріктіреді және солармен тығыз байланыста адамның басына түскен күйзелісті шешу жолдарын қарастырады.
2.Әлеуметтік педагогиканың объектілері
Қазіргі күнде әлеуметтік педагогиканың объектісі мен пәнін анықтайтын төрт негізгі тұрғы бар.Бірінші тұрғы - педагогикалық. Бұл тұрғының негізгі көзі, әлеуметтік педагогика- бұл педагогиканың бөлігі. Сондықтан да әлеуметтік педагогиканың объектісі және пәні объектісімен бірге және әлеуметтік пәнді анықтайды. Әлеуметтік педагогиканың объектісі- бала, пәні- баланың әлеуметтену заңдылығы.Педагоикалық тұрғыда әлеуметтік педагогика баланың қоғамға енуін , оның әлеуметтік дамуын зерттесе, ал педагогикалық тұрғыда қоғамның өзі қаралмайды, егер де қоғамда тәрбиелік потенциал болған жағдайда, балаға қоғам соншалықты нәтижелі әсер еткен жағдайда қаралады.Екінші тұрғы - әлеуметтік. Әлеуметтік педагогика- бұл социологияның бөлігі. Сондықтан да объект анықталады. әлеуметтік педагогиканың объектісі- социум. әлеуметтік педагогиканың пәні- қоғамды әлеуметтендіруші күш. әлеуметтік тұрғыда әлеуметтік педагогика педагогикалық ортаға енеді. әлеуметтенуде және баланың әлеуметтенуіне көп көңіл бөлінбейді.Үшінші тұрғы - әлеуметтік педагогикалық: әлеуметтік педагогика механикалыққа ауысады, басқа білім ғылымдары араласады, ең алдымен педагогика және социология. Бұл білімдер әлеуметтік педагогиканың терминдерімен, түсініктерімен өңделмейді, олар жеңіл түрде бір-бірімен байланысады. Сол уақытта осы тұрғыда бала-орта деген толық картина құрылады.Төртінші тұрғы - қайта дүниеге келуші, жаңа-әлеуметтік педагогика, барлық негізгі тұрғыларды біріктіреді. (педагогикалық, әлеуметтік, әлеуметтік-педагогикалық тұрғылар).әлеуметтік педагогикаға мыналар енеді: баланың педагогикалық-әлеуметтік дамуы, педагогикалық орта және әлеуметтік жұмыс педагогикасы. Бұл тұрғыдағы әлеуметтік педагогиканың объектісі- баланың және қоршаған ортаның өзара қарым-қатынасы, пәні- баланың және қоршаған ортаның өзара қарым-қатынасқа заңдылығы.
3.Әлеуметтік педагогика категориялары және олардың педагогикамен өзара байланысы.
Әлеуметтік педагогика ғылым ретінде адманың бүкіл өмірі басрысында жүзеге асырылады.Әлеуметтік педагогика өзіндік ұғымдар мен түсініктерге және ғылыми категорияларға ие.Олар:әлеуметтену,әлеуметтік оқу,әлеуметтік тәрбие,әлеуметтік іс-әркет,әлеуметтік педагогикалық іс-әркет, әлеуметтену процесі.Әлеуметтену категориясы тұлғаның қоғамдық қарым-қатынастар жүйесіне енуі мен әлеуметтік тәжірибелерді игеру процесін түсіндіреді.Мемлекет пен қоғамның өз азаматтарын тәрбиелеу бағытындағы қызметі заңдық негізінде бейнеленеді,тәрьие,оқыту,кәсіптік,т ұрғыда даярлау әлеуметтік педагогикалық-педагогикалық сипат алады.
4.Әлеуметтік педагогиканың өзге ғылымдармен байланысы
Педагогика мен философияның негізіндеБілім философиясы,психология мен педагогиканың негізінде Педагогикалық психология, пайда болды.
Философиямен байланысы - әлеуметтену арқылы және оны әдістемелік тұрғыдан,құбылыстар мен заттар,адамның ойлау жүйесі, қоршаған ортаның қоғамның әсері әлеуметтік педагогиканың басты мәселелері болып табылады. Ал медицина, әлеуметтік медицина халық арасында кең тараған ауру-сырқаттарды танып білу және емдеумен шұғылданады. Ал экономикада болса,адамдардық экономикалық ахуалын және оған көмек беру мәселелерін қарастырады, демография жалпы адам санының өсуіне оның әлеуметтік ахуалының ықпалы секілді тұстарын қарастыруымызға болады.
5.Шетелде әлеуметтік педагогиканың ғылым ретінде дамуының тарихи кезеңдері
Шетелдегі әлеуметтік жұмыс тәжірибиесі көп қырлы және күрделі мәселе. Практика жүзінде барлық елдерде әлеуметтік қызметкерлер бар. Біреулері арнайы оқу орындарында білім алып өздерін маман санаса, біреулері мамандығы болмаса да қоғамдық бастама ретінде әлеуметтік жүйелерде қызмет етуде. Шетелдерде әлеуметтік қызметкерлер қазіргі қоғамның әр түрлі әлеуметтік деңгейлері мен көптеген салаларында әркелкі жоспарлы мәселелерді шешуде: мәселен, индивидпен және отбасымен жұмыс, кіші топтардағы жұмыс, мүгедектермен, қарттармен жұмыс т.б. Әлеуметтік жұмыстағы бағыттардың көп түрлілігі қазіргі қоғамның біртұтас әлеуметтік проблемаларынан және оларды шешудің көп варианттылығынан хабар берсе, екіншіден әлеуметтік жұмыс қоғамдық қатынастардың ажырамас бөлігі болып табылатындығын көрсетеді. Шетелдердегі әлеуметтік жұмыс мамандарын даярлайтын жаңа оқу орындары көбінесе 60-жылдары ашылды. Бұл кезең урбанизацияның күшейіп, өндірістің интенсификациясымен тығыз байланысты. Бұл жылдары әлеуметтік жұмыспен айналысатын ұлттық және халықаралық ассоциациялардың құрылуы жүрді, кәсіби журналдар, арнайы баспалар шығарылды, әлеуметтік қызметкердің арнайы халықаралық этикалық (құлықтық) кодексі жасалды. Осылайша әлеуметтік жұмыс 60-жылдары дүниежүзінде ресми түрде маман ретінде танылды. Шетелде әлеуметтік қызметкерлер қоғамның әлеуметтік маңызды мәселелерін шешуге ат салысты. Олар бір жағынан әрбір адамдардың үйлесімді дамуында жағдай жасап, тұлғалардың өз қабілет, қуатын көрсете білуге көмектесу болса, екінші жағынан адамдардың өз бетінше дамуына қоғамның жауапкершілігін көтеру үшін жұмыстанды. Бұл жерде әлеуметтік қызметкердің басты міндеті- ұжымдық, қоғамдық мүддені жеке индивидтің мүддесіне зиянын тигізбестен, керісінше оның мүддесін қанағаттандыра отырып қорғау. Бірақ, әлеуметтік жұмыс тәжірибиесі тарихында бұл үйлесімділікті орнату қиын міндет. Бұл- әлеуметтік жұмыстың қарама-қайшылығы біртұтас әрі тұрақты анықтаманың қалыптасуына кедергі келтіруде.
6.Ресейде әлеуметтік педагогиканың даму ерекшеліктері
Бұл ағымды жақтаушылар әлеуметтік-тарихи білімге ғана бағытталып, педагогиканың теориялық фундаментіне ауқымды мән бермеді. Олар адамды тек қоршаған ортаның өнімі ретінде қарастырды. Өкілдері: Э. Дюркгейм, Г. Спенсер, М. Вебер, П.А. Кропоткин, Н.В. Чехов және т.б. Әлеуметтік ағым өкілдері жеке тұлға табиғаты қоғамдық табиғат пен ұжымдық санадан тыс деп қарастырған. Ағымды ұстанушылар жалпы және арнайы білім теория мазмұнын дамытуға зор үлес қосқан. Бұл бағыт педагогика пәнінің ауқымдануы мен жаңа салаларының қалыптасуына мүмкіндік туғызды. Атап айтканда, білім беруді әлеуметтендіру, салыстырмалы педагогика және т.б. (К. Манхейм, Р. Беллино, Э. Гемахер және т.б.). Кеңес дәуірінде бұл ағымның дамуына мүмкіндік болмаған.
7. Әлеуметтік педагогика принциптерінің жалпы сипаттамасы: Әлеуметтік педагогиканың принциптері - бұл, тұлғаның қалыптасу және даму процесінің базалық принциптерін түсіну ғана емес, сондай-ақ оларды практикалық тұрғыда жүзеге асыру. Ондай принциптер қатарына - гуманитарлық, дамудың әлеуметтілігі, жүйелілік, поляризация және тәжірибе жатады.Әлеуметтендiрудiң ізгіліктілігі принципi. Гумандылық, гуманизм ұғымдары латынның адамдық деген сөзінен аударылғанда адамға деген құрмет деген мағынаны білдіреді.
8. Педагогтің шығармашылық белсенділігін әдістері мен тәсілдері: Педагогтің шығармашылық қызметі - білім берудегі нәтиженің негізі Еліміздің болашағы мұғалімнің білімі мен біліктілігіне, рухани әлеуетіне, құқықтық және саяси мәдениетіне байланысты болып табылады. Педагог шығармашылығы мынадан байқалады:
* Алынған көрсеткіштерге талдау жасау;
* Кезіккен проблемаларды, ситуацияларды сезіну;
* Нәтижеге жету жолында педагогикалық өзара әрекет жүйесін құру;
* Өз қызметінде бағдарланған міндеттерді шешуді тұрақты түрде кері байланыс арқылы жүзеге асыру;
* Оқушы шығармашылығын қалыптастыру, соны дамыту мүмкіндігін жасау;
* Оқушылармен өзара қарым-қатынаста толық дербестік таныту, оқытумен тәрбиелеуде нақты шығармашылықпен жұмыс жүргізу, оқушыларды өздігінен оқуға жұмылдыру;
9. Әлеуметтік педагогиканың өзге ғылымдармен байланысы: Әлеуметтік педагогика барлық пәндермен тығыз байланысты.Себебі ол мектепте де,ауруханада да,тіпті құқық қорғау органдарында жұмыс жасайды.Оның таралу ауқымы өте кең.
10. Адам әлеуметенудің субъектісі, объектісі ретінде. Әлеуметтану ғылымы жеке адамның әлеуметтену процесін, әлеуметтік қасиеттердің, құндылықтардың, мұрат-мақсаттардың, ережелердің және әлеуметтік мінез-құлық, білім алу, іскерлік пен дағды принцитерінің қалыптасу процесін талдауға мүмкіндік беретін негізгі қатарды белгілеуге тырысады. Сол арқылы адам әлеуметтік байланыстардың және қауымдастықтардың әрекет ететін мүшесі болады. Ал қоғам өз өмірін сабақтастық арқылы жаңартып отырады. Сонымен бірге, әлеуметтену процесінің түрі және үлгісі қоғамның қандай кұндылыктарға бағынуына, әлеуметтік әрекеттестіктердің қандай түрінің туындауына байланысты екенін ескеру қажет.
11. Қазақстанда әлеуметтік педагогиканың даму ерекшеліктері. 1991 жылы біздің елімізде әлеуметтік педагог қызметі енгізілді. Елімізде әлеуметтік жұмыстың кәсіптік деңгейге көтерілуі - маңызды мәселе. Білім беру мекемелерінде әлеуметтік педагог мамандығының енгізілуі, бүгінгі таңдағы оқушылардың қоғамда әлеуметтік ортаға бейімделуі, әлеуметтенуіндегі қиыншылықтар, оның тұлғалық қасиеттерін зерттеуге, зерттеу нәтижесінде түзету жұмыстарын жүргізуге, өмірдің қиын жағдайынан шыға білуге ықпал етуге қажеттіліктерінен туындап отыр.
12. Әлеуметтік педагогиканың ғылым және өзін-өзі танудың жеке білім саласы ретінде пайда болу тарихы .Әлеуметтік педагогика - жеке тұлғаның тәрбиесі мен қалыптасуына әлеуметтік ортаның әсерін зерделейтін, әлеуметтік ортаның нақты шарттарын есепке ала отырып жеке тұлғаға тәрбие беруін оңтайландыру бойынша іс-шаралар жүйесін әзірлейтін педагогиканың бір саласы. Әлеуметтік педагогика тәрбиелеудің әлеуметтану мәслелерін, әлеуметтік-педагогикалық виктимиология, және әлеуметтік тәрбие мәселелерін зерделейді. Бұл терминді неміс педагогы А. Дистервег XIX ғасырда енгізді. Біздің елде әлеуметтік педагогика саласында жетекші мамандар болып А.С. Макаренко, С.Т. Шацкий деп саналады.
13. Әлеуметтік педагогиканың ғылыми пән сапасында қалыптасу кезеңдері. К.Д.Ушинский ғылыми педагогиканың қалыптасуының маңызды кезеңі - халық педагогикасы деп есептген. Ол педагогикалық тәрбие жүйелерін халық өмірінің ерекшеліктерімен байланыстыра түсіндіреді.Содан кейін педагогиканың дамуында екі үлкен кезеңді белгілейді:1. ғылымға дейінгі кезең;2.педагогикалық ғылым ретінде қалыптасу кезеңі. Бұл терминді неміс педагогы А. Дистервег XIX ғасырда енгізді. Біздің елде әлеуметтік педагогика саласында жетекші мамандар болып А.С. Макаренко, С.Т. Шацкий деп саналады.
14. Мейірімділік және қайырымдылық әлеуметтік-педагогикалық әрекеттің мәдени тарихи дәстүр ретінде
Әлеуметтік көмек көрсету ең негізгі тарихи түсінік ретінде; әлеуметтік көмек түрлері (қайырымдылық, мемлекеттік әлеуметтік қамсыздандыру). Архаикалық қоғамдағы және ежелгі кезеңдегі мемлекеттік әлеуметтік көмектің формасы. Қайырымдылық адам мәдениетінің тұтас бөлігі ретінде, оның құндылығы, әлеуметтік жұмыс институциализациясының алғышарттары. Филантропия және меценатство. Әр кезендегі қоғамдық дамудағы қайырымдылық пен меценатство. Қайырымдылық және мейірімділік діни ұғым ретінде. Орта ғасыр кезендегі әлеуметтік көмек. Батыс Европадағы әлеуметтік көмек. Әлеуметтік көмекке зәру тұлғаларға діни ұйымдардың қатынасы. Қайыршылық мәселесі. Кедейлерге мемлекеттің көмек беруі. Жаңа заман кезеңіндегі Батыс Европадағы әлеуметтік көмек. Мемлекеттік көмек жүйесінің қалыптасуы. Әлеуметтік заңдылықтың қалыптасуы. Қоғамдық қайырымдылықтардың таралуы. Әлеуметтік көмекке зәрулерге өз бетінше ерікті беру ұйымдарының рөлі.
15. Өзін-өзі тану білімнің өзіндік саласы ретінде
Қазақстан Республикасында 2001 жылдың 12 шілдесінде Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің №566 бұйрығымен бекітілген Өзін-өзі тану курсының жобасын әзірлеу мен сынамалау бойынша өткізілген тәжірибе табысты түрде жүзеге асырылуда. Өзін-өзі тану курсы жеті жылдық сынамалаудан кейін республиканың барлық аймақтарында ата-аналар мен педагогтар қоғамының белсенді қолдауына ие болды. Қазақстан қоғамындағы өскелең ұрпаққа адагершілік-рухани білім және тәрбие беру жалпы адамдық, жалпы ұлттық, этномәдени және жеке құндылықтардың үйлесімді синтезіне бағытталған, олар адамға, қоғамға қызмет етуде өзін бар қырынан көрсетуге, өмірдегі өз ролін және өз тағдырын ұғынуға мүмкіндік береді. Өзін-өзі тану білімнің құндылықты мағынасын нығайта отырып, риясыз сүю, өз-өзіне және өз күшіне сену, жақсылық жасау, көбірек тануға және өзін-өзі жетілдіруге, физикалық, психикалық, рухани, әлеуметтік және шығармашылық даму тұрғысынан үйлесімге жету мүмкіндіктерін дамытады.
16. Әртүрлі жас кезеңдерінде өзін-өзі тану және өзін-өзі өзгерту
Өзін-өзі тануға үйрету білім беру процесіндегі әрбір қатысушының тұлғалық ерекшеліктерін мойындай отырып, интерактивті әдіс негізінде жүргізіледі. Адамгершілік құндылықтар әр түрлі жасқа қолжетімді әлемді түсіну арқылы сіңіріледі. Өзін және басқа адамдарды тануды, қоршаған ортамен қарым-қатынасты, ақиқатты және махаббатты адамзат өмірінің ең жоғарғы мағынасы деп түсіну балалар еркін ойлана алатын, өзінің пікірін білдіре алатын, өзінің дарындығын және қабілеттілігін ашып көрсететін, сенімді, ресми емес жағдайларда орын алады. Өзін-өзі тану сабақтарында мұғаліммен ашық диалог жүргізіледі, әлеуметтік-ролдік ойындар мен тренинг кезінде адамдардың қарым-қатынастық әлемі зерттеледі, өмірлік бақылауларымен алмасу жүргізіледі, қоғамға қызмет етудің іс жүзіндегі дағдылары дамиды. Өзін-өзі танудың ерекшеліктерін ескере отырып, денсаулық сақтау әлеуетіне ие стандартты емес сабақтардың әртүрлері қолданылады: ойлау сабақтары, пікірталасу сабақтары, театрланған сабақтар, шығармашылық сабақтары, конкурс-сабақтар, қиял-сабақтар, концерт-сабақтар, экскурсия сабақтары, ойын сабақтары және т.б.
17. Қазақстанда әлеуметтік-педагогикалық іс-әрекеттің мәдени-тарихи алғышарттары
Әлеуметтік педагогикалық іс-әрекеттің негізгі нысанасы баланың дамуы, оның қоршаған ортасы екендігін және оның әлеуметтенуіне көмектесетін әлеуметтік педагог қызметі екендігін есте ұстауымыз керек. Әлеуметтік педагог баламен тікелей баламен тікелей байланыста немесе баланың отбасысымен, достарымен, балалар ұжымымен байланыса отырып жұмыс жүргізеді. Ол кішкентай уақыттың ішінде проблеманы шешуі мүмкін, ал кейбір кезде ұзақ мерзім баламен жұмыс жүргізуі мүмкін. Әлеуметтік педагогика педагогика ғылымының жаңа саласы болып табылғандықтан, әдістер топтары туралы айту ерте.
18. БҰҰ балалар туралы Конвенциясы әлеуметтік педагогикалық іс әрекеттің құқықтық негізі ретінде.
Өскелең ұрпақты тәрбиелеу мәселесі бүгінгі күні ең өзекті мәселелердің бірі болып отыр.Қазақстан 1989 жылы БҰҰ қабылдаған Бала құқы туралы конвенциясны мақұлдады. Конвенция мазмұны негізгі 4 талап қояды, баланың өмір сүру құқы, баланы қорғау, дамуына жағдай жасау, қоғамдық өмірге белсене араласу құқын құрметтеу. Негізгі басымдық баланы қайсібір себептері болмасын кемсітпеу. Конвенция әлеуметтік қорғалмаған балалар тобына, жетімдерге, мүгедектерге, босқындарға, құқық бұзушыларға ерекше көңіл бөледі. Осы жоғыр әлеуметтік- адамгершілік құндылықтар өскелең ұрпақ тәрбиесіне қолданатын әлекметтік тәрбиелік технологиялардакөрініс табу керек. Барлық әлеуметтік тәрбие субъектілерінің қызметінің сапасын арттыру үшін, оңалдыру, түзету қызметін құру, үшін білім беру ұйымының әлеуметтік сала қызметкерлері, жұртшылық, ата- анаға әлеуметтік педагогикалық жұмыстың технологиясы туралы, әлеуметтік тәрбиелік ұйымдары туралы терең білім керек. Әлеуметтік педагогика- ортаның, қоғамның тәрбиеге, әлеуметтенуге әсер ету факторын зерттейтін педагогиканың бір саласы. Әлеуметтену дегеніміз не? Кең ауқымда алатын болсақ адамның әлеуметтік нормалары мен мәдени құндылықтарын игеру процесі мен нәтижесі. Әлеуметтік педагогика- педагогика тарихындағы бұрынғы оқу мен тәрбиенің озық тәжірибесіне аналыиз жасауға сүйенеді. Әлеуметтік педагогиканың мақсаты- оқушыларға әлеуметтік көмек ұйымдастыру.
№25 Әлеуметтену факторлары және олардың типологиясы
Әлеуметтену - бұл жеке тұлғаны әлеуметтік жүйеге кіріктіру, оның әлеуметтік ортаға енуі, оның әлеуметтік нормаларын, ережелері мен құндылықтарын, қоғамда табысты қызмет етуіне мүмкіндік беретін білім, дағдыларды игеру.
Әлеуметтену факторлары -- әлеуметтену үрдісінің дұрыс жүруі үшін жағдайлар жасауы. Әлеуметтенудің көптеген факторлары кездеседі. Әлеуметтену факторлары бір мезгілде жеке тұлғаны қалыптастырудың, ортаның рөлі туралы факторлары болып табылады. Жеке тұлғаның әлеуметтану проблемасы қазіргі кезде өте өзекті де, әрі жаңа және тану үшін күрделі.
Социологтардың, әлеуметтік психологтардың және әлеуметтік педагогтардың еңбектерінде әлеуметтену факторы ұғымы жеке тұлғаның әлеуметтік дамуын анықтайтын маңызды шарттарды анықтайды. Әлеуметтену факторларының арасында: макрофакторлар, мезофакторлар, микрофакторлар бар.
1) мегафакторлар (ғарыш, планета, әлемдік қауымдастық);
2) макро факторлар (этнос, ел, мемлекет);
3) мезофакторлар (әлеуметтік топқа, тапқа, субмәдениетке жататын демографиялық жағдайлар);
4) микро факторлар (отбасы, мектеп, құрдастар топтары).
Білім берудің ажырамас процесінде олардың қалай әрекет ететіндігін түсіну үшін әлеуметтену факторларының негізгі топтарын қарастыруға көшейік. Көбіне білім ересектердің балаларға беретін нәрсесі сияқты көрінеді. Шындығында, кез-келген білімнің негізі - адамның жеке тәжірибесі, оның мәдениетпен тәуелсіз өзара әрекеттесуі, әлеуметтенудің әр түрлі факторларының бір уақытта әсер етуі.
Әлеуметтенудің негізгі факторлары - отбасы және білім беру мекемелері.
№26 Әлеуметтік орта мен мектептің өзара әрекеттесуі
Әлеуметтік орта дегеніміз - оның тіршілігі мен іс-әрекетіндегі адамды қоршаған әлеуметтік, материалдық және рухани жағдайлар. Бұл мәдени және психологиялық (ақпараттық, оның ішінде саяси) климат, әдейі және немесе байқамай, саналы және немесе бейсаналық түрде жасалған жеке адамға, әлеуметтік топтарға және жалпы адамзатқа адамдардың өздері және адамдардың әрқайсысына әлеуметтік-биологиялық болмыс ретінде әсер етуінен тұрады тікелей және олар жасаған құралдардың көмегімен командалардағы дос материалдық, энергетикалық және ақпараттық әсер ету. Мұндай әсерлерге мыналар жатады: экономикалық қауіпсіздік, азаматтардың еркіндігі, болашаққа деген сенімділік деңгейі (соғыстан қорқу, жұмыс орындарын жоғалту, ұрлық, отбасының бұзылуы және т.б.) т.б.), қарым-қатынастың адамгершілік нормалары, еңбек етуді қоса алғанда, сөз бостандығы, ұқсас этностық-мәдени деңгейдегі адамдармен еркін қарым-қатынас мүмкіндігі, қоғамның мәдени және материалдық құндылықтарын пайдалану мүмкіндігі, демалыс орындарының болуы немесе тұрғын үй түрінің маусымдық өзгеруі, әлеуметтік қамтамасыз ету психикалық кеңістіктік минимум, бұл жүйке-психикалық стрессті болдырмауға мүмкіндік береді халықтың көп болуы, қол жетімділік және қызметтердің жайлылығы, оның ішінде денсаулық сақтау. Әлеуметтік қауіптер дегеніміз - қоғамда (қоғамда) пайда болатын және таралатын және адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін қауіп. Қауіптің көзі - белгілі бір әлеуметтік топтарды құрайтын адамдардың өзі - білім беру, еңбек, спорт, отбасылық, қылмыстық, қоғамдық және т.б. Әлеуметтік қауіптің таралуы байланысты нақты әлеуметтік топтағы адамдардың мінез-құлық ерекшеліктері. Қауіптің негізгі тасымалдаушысы - ақпарат.
МЕКТЕПТІҢ СЫРТҚЫ ОРТАСЫ - іс-әрекеті мектептің құрылуы, өмір сүруі, жұмыс істеуі және дамуы үшін маңызды, әлеуметтік бағыттағы және әлеуметтік-жауапты жүйе ретінде әрекет ететін әлеуметтік факторлардың жиынтығы. Мектептің сыртқы ортасының маңыздылығы оның әсері, басқа факторлармен қатар, көбіне мектеп қызметінің бағытын анықтайтындығымен, осы қызмет үшін қолайлы мүмкіндіктер, шектеулер мен қауіптер туғызатындығымен анықталады.
Қоғам (уәкілетті субъектілер мен органдар ұсынған) мектепті құрып, оны әлеуметтік ұйым ретінде құрып, оған белгілі бір мәртебе, құзырет, құқықтар мен міндеттер беріп, оның қызметін бағалайды. Қоғамдағы жағдай әрдайым мектеп өмірінің жалпы фонын қалыптастырады (бұл өмірге азды-көпті қолайлы). Әлеуметтік орта мектепке қойылатын талаптардың қайнар көзі болып табылады, білім берудің әлеуметтік тапсырысын қалыптастырады және ұсынады, әрқашан белгілі бір үміт күтеді. Әлеуметтік орта мектептің қалыпты өміріне қажетті ресурстар көзі ретінде әрекет етеді. Қоғамда мектеп өзінің проблемаларын шешуге қажет мердігерлер мен серіктестер таба алады, оның өнімдерін тұтынушылар - білім алған түлектер. Әлеуметтік орта мектепті тұрақсыздандыратын және жағымсыз әсер ететін факторларды да тудырады.
Қоғамда және табиғатта мектепке тікелей (тікелей) немесе жанама (жанама) әсер ететін қоршаған орта факторлары бар; осы мектептің алыс және жақын ортасына жатқызуға болатын факторлар бар. Сонымен бірге, әдетте, мектептің қоршаған ортасымен байланысты емес факторлар әр түрлі мектептерге шамамен бірдей әсер етеді (яғни олардың мектепке тигізетін әсері жақын ортаның әсері сияқты ерекше емес).
Кез-келген мектепке қоғамдағы әлеуметтік климат, экономикалық, саяси, құқықтық, экологиялық, демографиялық, мәдени, рухани-идеологиялық, әлеуметтік-психологиялық, этикалық, салалық, институционалдық факторлар, яғни жалпы әлеуметтік факторлар әсер етеді.
Мектептің тікелей әлеуметтік ортасына келетін болсақ, көптеген мектептер үшін оған мыналар кіреді: студенттер отбасылары; жергілікті қоғамдастық, жергілікті халықтың белсенді қабаттары; жергілікті әкімшіліктер және олардың білім беру органдары; меншіктің әр түрлі формасындағы өндірістік құрылымдар (әлеуетті демеушілер, мектеп түлектеріне жұмыс берушілер және т.б.); денсаулық сақтау мекемелері; басқа білім беру ұйымдары; мәдени-ағарту ұйымдары; құқық қорғау органдары; жергілікті бұқаралық ақпарат құралдары; жергілікті тұрғындар құрған түрлі ұйымдар мен бірлестіктер, әртүрлі конфессиялардағы діни бірлестіктер және т.б
Мектептің жақын ортасы кең әлеуметтік ортаның әсерін қайталаушы ретінде де, өзіндік спецификалық әсер ету көзі ретінде де әрекет ете отырып, оған күрделі әсер етеді. Өз кезегінде, мектеп өзінің қоршаған ортасындағы және оның компоненттеріндегі жағдайға айтарлықтай айтарлықтай қарсы әсер етуі мүмкін.
Мектепті басқару кеңестері мектеп әкімшілігімен бірлесіп, мектептің сыртқы ортасын, оның мектепке тигізетін әсерін зерттейді, даму бағдарламасын құру кезінде мектептің сыртқы ортасының қазіргі жағдайы мен өзгеру тенденцияларын ескереді
№27Педагог тұлғасының кәсіби өзін-өзі тәрбиелеу ұғымы.
Білім беру субъектілерінің кәсіби құзыреттілігіне қол жеткізу концепцияны жүзеге асырудың маңызды шарттарының бірі болып табылады. Кәсібилік - ұстаздың психолого-педагогикалық, ғылыми-пәндік білім-біліктің мәдени-адамгершілік ұстанымдарыммен үйлесудің жоғары деңгейі. Кәсіби құзыреттілік - өзбетінше және жау-апты әрекет жасауға мүмкіндік беретін бел-гілі бір психикалық жағдай, арнайы білімнің болуы, жалпы және арнайы эрудиция-ның болуы, ғылыми-кәсіби дайындығын үнемі жетілдіру, күнделікті іс-әрекетте мін-деттерді шешу үшін еңбек субъектісінің кә-сіби дайындығы және қабілеті. Ал мұғалім-нің кәсіби құзыреттілігі білім беру нәти-жесін қамтамасыз ететін шешуші фактор, өз кезегінде, тіпті қоғамның жағдайының сапалы өзгеруіне әсер етеді. Міне, сондықтан да, қазіргі педагог білім беру үрдісін ұйымдастырудың көпқырлылығы туралы білуі шарт. Яғни, педагог өз қызметіне қатысты инновацияларды, технология-ларды, өзгерістерді жақсы меңгерген болуы қажет. Ал білім беру мекемесінің жетекшісі білім беру үрдісінде игерілген тәжірибенің тиімділігін анықтауға мүмкіндік беретін мониторинг технологиясын жақсы меңге-руі керек. Сонымен қатар, қазіргі кезде мұ-ғалімге деген дәстүрлі көзқарастар өзгерді. Оған білімді механикалық түрде беруші, білім трансляторы ретінде қарамайды. Осы айтылып отырған заңдылықтар мұғалімнен педагогикалық өзара әрекет етудің ерекше кәсіби технологиясын меңгеруді, кәсіби және тұлғалық өсуге тұрақты қажеттіліктің болуын талап етеді. Кез - келген педагог кәсіби және тұлғалық өсудің бірден бір жолы - кәсіби өзін - өзі білімдендіру екенін түсінгені дұрыс. Ұстаздың жеке тұлғалық қасиеттері педагогикалық іс-әрекеттің ішкі мазмұнын құрап, шебер-ұстаз болып қа-лыптасуға аса қажет. Біздің осы мәселені көтеріп отырған себебіміз, қазіргі таңдағы көптеген педагогтардың өзінің кәсіби жеті-луіне көп мән бермейтіндігінде. Оны әр-түрлі жағдайлармен байланыстырып жата-ды. Дегенмен, жоғарыда айтып кеткен қоғамымыздағы шешімін күтіп тұрған мәселелер ешқандай сын көтермейді
Егер педагог өзінің жалпы педа-гогикалық біліміндегі, өзі оқытатын ғылым негізі бойынша біліміндегі кемшілік тұста-рын байқамаса, өз педагогикалық құра-лының жеткіліксіздігін көрмесе, оның кәсі-би өзін - өзі жетілдіруі мен өзін - өзі тәрбиелеуі тіптен мүмкін емес деп айтуға болады. Өзін - өзі кәсіби жетілдіру мен дамытуға кіріспес бұрын, педагог өз іс-әрекетінің қандай да бір өткен кезеңіне талдау қорытындыларын жасап отыруы керек. Сонымен қатар өз іс - әрекетін жақ-сартуға байланысты жасалған қызметтес адамдардың нұсқауларын ескеруі қажет. Кәсіби іс-әрекетінде нақты жетістіктерге жете білген педагогтардың тәжірибесіне сүйенсек, кәсіби өзін - өзі жетілдіруді өзінің педагогикалық іс-әрекетіндегі жетістіктер мен кемшіліктердің себеп - салдарларын те-рең талдаудан бастау қажет екендігіне көзі-міз жетеді. Өз әрекетінің үрдісі мен нәти-желерін талдай отырып, оқытушы рефлек-сия жасайды. Рефлексия (лат. сөзінен аударғанда reflexio - өткенге сүйену) - тол-ғану, өз - өзін байқау, өзін - өзі тану. Кәсіби сана - сезім өзін - өзі тану негізінде қалып-тасады. Осының нәтижесінде педагог білім беру үрдісінің заңдылықтарын түсініп, пе-дагогикалық шеберлікке бір адым болса да жақындай түседі.
Өзін - өзі білімдендіру кәсіби өзін - өзі жетілдіру мен өзін - өзі тәрбиелеудің жетек-ші компоненті болып табылады. Өзін - өзі білімдендіру дегеніміз педагогтың педаго-гикалық үрдісті жетілдіру үшін қажетті жалпыадамзаттық тәжірибені, әдістемелік және арнайы білімді, кәсіби біліктілік пен дағдыны меңгеруге байланысты мақсатты жүзеге асырылатын танымдық әрекеті. Өзін - өзі білімдендіру - оқытушының мА-ман ретінде өсуінің негізі
19 ғасырдың ұлы неміс ғалымы, пе-дагог Адольф Дистервег (1790- 1866) педа-гогтардың білімі мен тәрбиесіне үлкен мән берген. Оның осы мәселе бойынша жарық көрген еңбектері де бар. Ол: педагог өз тәрбиесі мен білімін жетілдіру бойынша жұмыс жасап жүрген кезде ғана басқа-ларды шынайы тәрбиелейді және білім-дендіреді деп салмақты ой тастаған еді. Үйренбейтін, оқымайтын, ғылыми жетіс-тіктерді күнделікті біліп отырмайтын педа-гог артта қалады деу аз болады: ол артқа тартып, оқу мекемесінің алдында тұрған міндеттерді шешуді қиындатады, педаго-гикалық ұжымның жалпы қозғалысына кедергі келтіреді. Ұлы орыс педагогы Константин Дмитриевич Ушинский (1824-1870) мұғалімдердің педагогикалық іс-әрекетін жан - жақты зерттегендердің бірі. Ол былай деген еді: мұғалім өзі үйреніп, оқып жүргенде ғана өмір сүреді. Бұдан өз кәсібилігін жетілдіру мақсатында үнемі оқып, үйреніп отыратын мұғалім ғана өз іс-әрекетінен ләззат алып, өмір сүре алады дегенді ұғынуға болады. Егер кәсіби сана - сезім іске деген жағымды эмоционалды қарым-қатынаспен, өз еңбек саласына де-ген мақтаныш сезімімен ажарланса, бұл іс үшін де, адамның өзі үшін де оңтайлы болады. Ал К.Д. Ушинскийді орыс мұға-лімдерінің мұғалімі деп текке атамаған болар. Олай болса, оның ой астары тереңде жатыр деп айтуымызға әбден болады. Осындай ой тастаған ғалымдардың бірі Д.С. Лихачев. Ол: Оқып, үйрену әрқашан керек. Барлық ұлы ғалымдар өмірлерінің соңына дейін оқытып ғана қойған жоқ, өздері де оқыды. Оқуды тоқтатсаң - басқа-ларды оқыта алмайсың. Білім күннен күнге өседі және қиындай береді деген еді.
Өзін - өзі жетілдіруге деген ұмтылыс пен тәжірибе өзін - өзі тәрбиелеуге қажетті өзінің тұлғалық кәсіби маңызды сапаларын үш бағытта дамытуда саналы жұмыс жасау алғышартын құрайды. Олар
- өзінің жекелікқайталанбас ерекшеліктерін педагогикалық іс-әрекет талаптарына бейімдеу
- кәсіби құзыреттілігін әрдайым жо-ғарылатып отыру;
- әлеуметтік - адамгершілік және тұл-ғалық басқа да қасиеттерін үздіксіз дамыту
Кәсіби өзін - өзі тәрбиелеудің негізінде, басқа да әрекеттер сияқты, белсен-діліктің көздері мен мотивтерінің жүйесі жатыр. Педагогтың өзін - өзі тәрбиелеуінің қозғаушы күштері өзін - өзі жетілдіруге де-ген қажеттілік болып табылады. Осы тұста қажеттіліктің, яғни, қоғамның педагогқа қоятын және оның бойындағы қалыптасқан кәсіби - тұлғалық даму деңгейіне қойылатын талаптар арасындағы қарама - қайшы-лығын шешу қажеттілігінен, өзінен - өзі қа-лыптаспайтынын айта кету керек. Қоғам-ның педагогқа қоятын талабы оны өзін өзгертуге бағытталған жұмысын не ынталандырады, не сол қайшылықты шешу үшін барлық мүмкін емес әрекетке баруға итермелейді. Психологтар мұндай құбылысты компенсаторлық механизмдерге (рационализациялау, инверсия, проекция) балайды.
Кәсіби өзін - өзі тәрбиелеу негізінде, мұғалімнің іс-әрекетінің негізіндегідей, мотив пен мақсат арасындағы қарама - қайшылық жатыр. Мотивті мақсатқа бағыт-тауды қамтамасыз ету - яғни, өзін - өзі тәр-биелеуге қажеттілікті тудыру. Осылайша педагогтың өзін - өзі тәрбиелеуге қажет-тілігінің болуы кейін тұлғалық белсенділік көздерінен (сенім, парыздық сезім, жауапр-кершілік, кәсіби ар - ождан т.с.с.) қолдау табады. Осының барлығы өзін - өзі жетіл-діру бойынша әрекет жүйесін тудырады. Ол кәсіби идеал мазмұнынмен айқын-далады. Басқаша айтқанда, педагог педа-гогикалық әрекетті тұлғалық, терең саналы құндылық ретінде түсіне бастағанда ғана, өзін - өзі жетілдіру қажеттілігі туындайды да, өзін - өзі тәрбиелеу үрдісі басталады.
Сондықтан педагогтың өзін - өзі баға-лауын қалыптастырудың басты тәсілі - ол, өзінің нәтижелерін тұлға және педагог әрекетінің идеалымен салыстыра өлшеу. Мұндай жұмысты ерте, әу бастан бастаған дұрыс. Кәсіби идеалды қалыптастырудың ең жеңіл, әрі тиімді тәсілі - өзін - өзі білім-дендіретін арнайы әдебиеттерді оқу, өзінің идеал - педагогын табу мақсатында ұлы педагогтардың өмірімен және шығарма-шылықтарымен танысу. Бұл - оның өзін - өзі тәрбиелеудің тиімділігінің басты шар-ты. Бұл орайда үлгі боларлық идеал обра-зын тапқан дұрыс. Мысалы, педагогикалық жоғары оқу орнында Л.Н. Толстой өмірі үлгі боларлықтай. Оның өзін - өзі тәрбиелеу жұмысына қатысты жазып қалдырған күн-деліктеріндегі үлгілер таптырмас асыл қазына. Ол мынандай ережелерді орындау өте маңызды деп санаған: Белгіленгенді, ешқандай сылтаусыз міндетті түрде орын-дау. Орындаған екенсің, оны жақсы дең-гейде орында. Кітапқа түртіп қоюдың орнына өзің жадыңда сақта, еске түсір, сөйтіп, ақыл - есіңді үнемі мүмкіндігінше жаттықтырып отыр. Ал өз - өзіне есеп беру мен өз - өзін талдауда күнделік толтыру жақсы әдет, себебі, сол арқылы өзін - өзі тәрбиелеу субъектісі өзінің қабілеттерінің дамуын қадағалай алады.
Ал өзін - өзі тәрбиелеу үрдісінің сырт-қы факторына педагогикалық ұжымды жат-қызуға болады. Егер педагог қызметтестері шығармашылық ізденіске жоғары назар аударып, оның тапқырлығына, жаңалық-тарына шынайы қуанатын, педагогтың кә-сіби жоғарылауын қалайтын педагогикалық ортаға түссе, кәсіби идеалдың талаптарына сәйкестенуге тырысады. Ал керісінше, педагогтар арасында ұжымшылдық жоқ болса, шығармашылық ізденіске нем-құрайлы қараса, өзін - өзі жетілдіруге деген қажеттілік жоғалады.
Кәсіби өзін - өзі тәрбиелеу үрдісінде өзара байланысты үш кезеңді бөлуге бо-лады: өзін - өзі тану, өзін - өзі бағдарламалау, өзін - өзі әрекеттендіру.
Педагогтың өзін - өзі тануына пси-хология курсы көмектеседі. Себебі, өзін - өзі бағалауда ғылыми дәлелденген, дәс-түрлі әдістеме қолданылуы керек
Тұлғаның дамуының өзін - өзі бағдар-ламалау үрдісі өзінің болжамын материали-зациялау деген сөз. Оған өмірлік ере-желер жатады. Мысалы, ешқашан еш-қайда кешікпеу, иә немесе жоқ деп салқын жауап берудің орнына басқа фор-мадағы жауаптар іздеу, ешқашан біреуге қол ұшын беруден бас тартпау т.с.с.
К.Д. Ушинский өзін - өзі тәрбиелеуде мына ережелер көмектесті дейді:
1) Салмақты болу;
2) Сөзде де, істе те тура болу;
3) Ойланып әрекет ету;
4) Тәуекелдік;
5) Өзі туралы қажет болмаса айтпау;
6) Санасыз бос уақыт өткізбеу;
7) Тек қажетті және жағымды істі жасау;
8) Әр кеш өз іс-әрекетің туралы есеп беру;
9) Ешқашан өткен іспен, болғанға, болар іспен мақтанбау.
Өзін - өзі білімдендіру мен өзін - өзі тәрбиелеудің тағы бір жолы - жұмысты жоспарлау. Ұзақ уақыт бойына және қысқа уақытқа іс-әрекетті бөліп жоспарлау керек.
Педагог өзін - өзі тәрбиелеуде алдына мақсат қою үшін өзінің әлсіз және күшті жақтарын білуі керек. Ол үшін, жоғарыда айтып өткендей, өзін - өзі танудың маңызды әдісі - өз тәжірибесінің жағымды және жағымсыз жақтарын талдау қажет. Енді бір жолы - басқалармен салыстыру.
Шеберлігін жетілдіру және құзырет-тілігін дамытуда педагогтың алдында көп-теген тұлғалық, сол сияқты кәсіби даму міндеттері тұр. Педагогтың тұлғалық, мо-ралдық және ақыл - ой даму деңгейлері кәсіби - педагогикалық әрекет жетістігін қам-тамасыз етеді.
№28Әлеуметтік педагогиканың әлеуметтік жұмыспен байланысы
Әлеуметтік жұмыс - адамдардың мәдени, әлеуметтік және материалдық өмір сүру деңгейінде жеке дара тұлғаға, отбасына немесе адамдар тобына көмек көрсетуді мақсат еткен мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдар тарапынан құрылған кәсіби қызметтің арнайы түрі.
Іс жүзінде әлеуметтік педагог әлеуметтік жұмыс мәселелерін жиі шешеді. Әйтпесе, әлеуметтік-педагогикалық қызметтің тиімділігіне жету өте қиын. Бұл әсіресе балалармен жұмыс жасағанда, балаларды тәрбиелеп отырған отбасымен бірге жүреді. Өздерінің әлеуметтік мәселелерін шешуде әлеуметтік жұмыс пен әлеуметтік педагогика мамандары өздерінің кәсіби дайындықтарына сүйенуі керек
Кейбір көріністерде әлеуметтік жұмыс пен әлеуметтік педагогика сәйкес келуі, қабаттасуы мүмкін, бірақ кейбіреулерінде ол сәйкес келмейді, яғни өз мақсаттарын өздерінің әдістері мен құралдарымен жүзеге асырады. Сондықтан әлеуметтік жұмыс функциялары кейде әлеуметтік педагогтың функционалдық міндеттеріне енеді.
№29 ХХ ғасырдың басындағы әлеуметтік тәрбиелеу тәжірибесі. (С.Т. Шацкий)
С.Т.Шацкий өз еңбектерінде адам өміріндегі балалық шақтың маңызын, оның ерекшеліктерін, заңдылықтарын, әр жас кезеңінің оқу-тәрбиедегі мәнін - балалық шақтың құнды ұстанымдарын анықтауға арнады. Бұл ұстаным бойынша оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыруда баланың дүниені сезінуін, оның ішкі жан дүниесін ескеру керектігі баса айтылды.
Оқу-тәрбие жұмысы баланың даму заңдылықтарына сәйкес, айналадағы ортамен байланысты ұйымдастырылуы тиіс. Бұл баланың табиғи дамуын ескеру ұстанымына және оның ішкі сезімінің дүниесіне сәйкес келеді.
Ол баланы оның табиғи дамуына лайықты шығармашылық қызметке: танымдық, көркем-шығармашылық, ойын, еңбек, қарым-қатынас құруға өз еркімен араластыру қажет деп есептеді.
Еркін тәрбие беру тұжырымдамасын ұстанған педагог, баланы биологиялық және әлеуметтік тіршілік иесі санағандықтан, білім және тәрбие беру үдерістерінде оның биологиялық жағын ескеру, баланың тиімді дамуын қамтамасыз ететініне назар аударды:
- ортаның қоятын талабы заңды, сондықтан оқу-тәрбие үдерісінде ортаның ықпалын ескеру шарт;
- оқу-тәрбие үдерісі тұлғаны жан-жақты дамытуға бағыт беріп, оларды әлеуметтік өмірдің тар аясына салмауы тиіс.
С.Т.Шацкий мектеп ортаны өзгертуге қатысуы қажет деп санайды. Тұлғаның шығармашылық дамуына ортаның теріс ықпалы байқалатын болса, онда оқу-тәрбие үдерісін арнайы ұйымдастырылған ортада жүргізу қажеттігін ұсынды.
Еркіндік ұстанымына құрылған оқу-тәрбие үдерісі мемлекеттік мектептерден өзгеше болуы тиіс, мектепішілік жұмыста білімді бағалаудан, емтиханнан бас тарту, қайырымдылыққа негізделген орта құру, баланың күш-қуаты мен мүмкіндігіне сенім арту, оқыту талаптарының табиғи болуы, балаларға ешқандай тәндік жаза мен моральдық қысым көрсетілмеуі, оқушылардың оқу әдістері мен мұғалімдерді таңдауына ерік берілуі керек деп есептеді.
Оқуды еркіндік ұстанымына негіздеуді ұстанған педагог мектепті үкімет бақылауынан босату керек деді.
Еркін тәрбие тұжырымдамасы бала тәрбиесіндегі әлеуметтік ортаның ықпалы күшті деп ескертеді. Баланың ерік сапасын қалыптасыруда ақыл-ой, адамгершілік, дене дамуын қамтамасыз ететін өнімді еңбектің маңызын ерекше атап көрсетеді.
С.Т.Шацкийдің педагогикалық еңбектерінде баланы еңбекке тәрбиелеудің теориялық және тәжірибелік қыры жан-жақты ашылып көрсетіледі. Ол баланың жас кезіндегі еңбегін өнермен және ойынмен тығыз байланысты дамыту қажеттігі туралы құнды пікірлер ұсынады.
№30 Педагог тұлғасы теориясының басты ұғымдары
Педагог - зиялы тұлға және мәдениет адамы. Қазіргі заман талабына сай мұғалім болу ең жауапты, ең күрделі, ең зиялы мамандық болып табылады. Себебі, ол адамды қалыптастыруға, дамытуға бағытталған зор жауапкершілікті қажет ететін мамандық.
Қандай да бір әдістермен педагогикалық технологияны пайдаланбасын, баланың рухани жан дүниесіне әсер етуде мұғалімнің өз тұлғасының әсері ерекше. Оқушылардың мұғалім бойындағы ең бағалы деп есептейтін қасиеттері: баланы жақсы көруі, мейірімділік, сезімталдық, әділеттілік, талап қойғыштық, әзіл айта білуі, келешекке сенімділік, іске шығармашылықпен қарау болып табылады. Ал, мұндай қасиеттерге ие болу үшін мұғалім рухани бай, зиялы және шығармашыл тұлға болуы қажет. К. Д. Ушинский: Оқу орнының талабына көп нәрсе байланысты, ең бастысы тәрбиешінің тұлғасының рөлі ерекше, жас ұрпаққа беретін әсерін оқулықпен, жазалау және мадақтаумен алмастыруға болмайды, - деп жазған. Әрқайсымыз, студент не жас мұғалім болайық мұғалім деген сөзді естігенде өзінің ең сүйікті мұғалімдерін кәсіби шеберліктермен қоса, тұтастай тұлға ретінде есіне алады. Мұғалімнің тұлғасын тұтастай алып қарау, әрқайсысының жеке ерекшеліктерін де қоса қарастырады. Сонымен ХХІ ғасыр мұғалімнің тұлғасы қандай болу керек деген сұрақтың төңірегінде ой толғау. Педагог - зиялы тұлға. Өзін жинақы, сүйкімді ұстайды. Прогрессивті көзқарастарды алға тартады. Сыни көзқарасы қалыптасқан, ұстамды, өзгелердің пікіріне сыйластықпен қарайды. Жүйелі түрде өзіне - өзі баға беріп, рефлекция жасап отырады: мәдениеті, эрудициясы жоғары, эстетикалық, көркемдік талғамы бар. Саясатқа, білімге, өнердегі жаңалықтарға қызығушылық танытады. Шығармашылықпен өзін - өзі үздіксіз дамытып отырады. Педагог - рухани бай тұлға. Оның рухани байлығы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz