Талас өңіріндегі көне жазбалар - ежелгі түркі мәдениетінің бастауы



Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:   
Қазақ Ұлттық Қыздар Педогогикалық университеті

Тақырыбы:

Орындаған: Жұмаділлаева Тоғжан
Қабылдаған: Калдыбаева Сафура Сапаргалиевна
Пәні: Жалпы психология
Мамандығы: Психология - 6В03102

2020-2021 оқу жылы
Талас өңіріндегі көне жазбалар - ежелгі түркі мәдениетінің бастауы
Біздің заманымыздан бұрынғы І мың жылдықтың басыында-ақ Орта Азия мен қазіргі Қазақстанның далаларында сақ тайпалары мекендеген. Сол сақтардың солтүстік тобы түркі тілдес, ал оңтүстік тобы иран тілдес болған.
Тарихи аренаға сақтардан кейін шыққан ірі тайпалық бірлестік саналатын үйсіндер мен қаңлылар да түркі тілінде сөйлеген.
Батыс түрік қағанатында түрлі диалектідегі көне түрік тілдерімен қоса-қабат соғды тілі мен жазуын да пайдаланатын болған. Өйткені түрік қағандарының ордасында соғдылықтар да түрлі лауазымды қызметтер атқаратын еді.
Шамасы түріктер алғашында алфавит үлгісін соғдылардан үйренсе керек.
Сөйтіп, түрік қағанаты тарихының алғашқы кезеңінде-ақ көне түрік таңбаларына, яғни ру символдарына ұқсас болып келетін түріктердің өз жазуы өмірге келген. Бұл жазу геометриялық пішіндегі 38 таңбадан тұрады. Ең бастысы - бұл жазу түрік тілінің фонетикалық ерекшеліктерін айна-қатесіз дәл жеткізуге мүмкіндік берген.
Міне, осы көне түрік жазу бертін келе тіл тарихында Руна жазуы деп аталып кетті. Скандинавия халықтарының тілінде рунь деген сөз - құпия, яғни сыры ашылмаған деген ұғымды білдіреді. Өйткені ХVІІІ ғасырдың 20-жылдарында Орхон-Енисей аңғарынан табылған көне түрік жазуын көпке дейін ешкім оқи алмады. Бұл жазудың сырын Дания ғалымы В. Томсен 1893 жылы ашқан.
Міне, осы руна жауындағы ескерткіштер тілі VI-X ғасырлардағы оғыз, ұйғыр, қырғыз, қимақ, қыпшақ, т.б. түрлі түркі тайпалары кезінде пайдаланған, солардың бәріне бірдей ортақ жазбаша әдеби тіл болды. Әрине, әрбір түркі тайпасы өз диалектінде сөйледі. Әйтсе де осы ескерткіштердегі тіл мен әдеби қағидалардың байланыста болғанын көрсетеді және ескерткіштерді түркі тілдес бір халықтың ғана тілдік және әдеби мұрасы деп қарау ешқандай дәлел бермейді.
Талас өзені бойынан табылған түрлі заттардағы, көзе мен металл ақшалардағы, құлыптастардағы жазуларда руна жазуы тобына жатады.
Шығыс Түркістан шаһарларында ІХ ғасырдан бастап көне ұйғыр жазуы пайда болды. Бұл ежелгі ұйғыр әрпімен жазылған туындылар тілінің өзіндік кейбір ерекшеліктері бола тұрса да, мұның өзі руналық ескерткіштер тілінің тікелей жалғасы, мұрагері. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Түркі халықтарының жазба ескерткіші
Түркі халықтарының жазба ескерткіші және оның көздері
Талас өңіріндегі көне жазбалар – ежелгі түркі жазу мәдениетінің бастауы
Түркі Ренессансы және оның әлемдік мәдениет мұрасындағы орны
Көне түркі ескерткіштерінің жалпыадамзаттық құндылығын анықтау
Түркі руна жазбалары тұңғыш рет тұтастай зерттелінді
Қазақ Алтай жеріндегі көне түріктердің жерлеу ғұрыптық ескерткіштері
ТҮРКІ РУНА ЖАЗБА ЕСКЕРТКІШТЕРІ ТҰҢҒЫШ РЕТ ТҰТАСТЫҚТА ЗЕРТТЕЛІНДІ
Жалпы түркі тарихы. Дәрістер
Көне түркі мәдениеті жайлы
Пәндер