Талас өңіріндегі көне жазбалар - ежелгі түркі мәдениетінің бастауы
Қазақ Ұлттық Қыздар Педогогикалық университеті
Тақырыбы:
Орындаған: Жұмаділлаева Тоғжан
Қабылдаған: Калдыбаева Сафура Сапаргалиевна
Пәні: Жалпы психология
Мамандығы: Психология - 6В03102
2020-2021 оқу жылы
Талас өңіріндегі көне жазбалар - ежелгі түркі мәдениетінің бастауы
Біздің заманымыздан бұрынғы І мың жылдықтың басыында-ақ Орта Азия мен қазіргі Қазақстанның далаларында сақ тайпалары мекендеген. Сол сақтардың солтүстік тобы түркі тілдес, ал оңтүстік тобы иран тілдес болған.
Тарихи аренаға сақтардан кейін шыққан ірі тайпалық бірлестік саналатын үйсіндер мен қаңлылар да түркі тілінде сөйлеген.
Батыс түрік қағанатында түрлі диалектідегі көне түрік тілдерімен қоса-қабат соғды тілі мен жазуын да пайдаланатын болған. Өйткені түрік қағандарының ордасында соғдылықтар да түрлі лауазымды қызметтер атқаратын еді.
Шамасы түріктер алғашында алфавит үлгісін соғдылардан үйренсе керек.
Сөйтіп, түрік қағанаты тарихының алғашқы кезеңінде-ақ көне түрік таңбаларына, яғни ру символдарына ұқсас болып келетін түріктердің өз жазуы өмірге келген. Бұл жазу геометриялық пішіндегі 38 таңбадан тұрады. Ең бастысы - бұл жазу түрік тілінің фонетикалық ерекшеліктерін айна-қатесіз дәл жеткізуге мүмкіндік берген.
Міне, осы көне түрік жазу бертін келе тіл тарихында Руна жазуы деп аталып кетті. Скандинавия халықтарының тілінде рунь деген сөз - құпия, яғни сыры ашылмаған деген ұғымды білдіреді. Өйткені ХVІІІ ғасырдың 20-жылдарында Орхон-Енисей аңғарынан табылған көне түрік жазуын көпке дейін ешкім оқи алмады. Бұл жазудың сырын Дания ғалымы В. Томсен 1893 жылы ашқан.
Міне, осы руна жауындағы ескерткіштер тілі VI-X ғасырлардағы оғыз, ұйғыр, қырғыз, қимақ, қыпшақ, т.б. түрлі түркі тайпалары кезінде пайдаланған, солардың бәріне бірдей ортақ жазбаша әдеби тіл болды. Әрине, әрбір түркі тайпасы өз диалектінде сөйледі. Әйтсе де осы ескерткіштердегі тіл мен әдеби қағидалардың байланыста болғанын көрсетеді және ескерткіштерді түркі тілдес бір халықтың ғана тілдік және әдеби мұрасы деп қарау ешқандай дәлел бермейді.
Талас өзені бойынан табылған түрлі заттардағы, көзе мен металл ақшалардағы, құлыптастардағы жазуларда руна жазуы тобына жатады.
Шығыс Түркістан шаһарларында ІХ ғасырдан бастап көне ұйғыр жазуы пайда болды. Бұл ежелгі ұйғыр әрпімен жазылған туындылар тілінің өзіндік кейбір ерекшеліктері бола тұрса да, мұның өзі руналық ескерткіштер тілінің тікелей жалғасы, мұрагері. ... жалғасы
Тақырыбы:
Орындаған: Жұмаділлаева Тоғжан
Қабылдаған: Калдыбаева Сафура Сапаргалиевна
Пәні: Жалпы психология
Мамандығы: Психология - 6В03102
2020-2021 оқу жылы
Талас өңіріндегі көне жазбалар - ежелгі түркі мәдениетінің бастауы
Біздің заманымыздан бұрынғы І мың жылдықтың басыында-ақ Орта Азия мен қазіргі Қазақстанның далаларында сақ тайпалары мекендеген. Сол сақтардың солтүстік тобы түркі тілдес, ал оңтүстік тобы иран тілдес болған.
Тарихи аренаға сақтардан кейін шыққан ірі тайпалық бірлестік саналатын үйсіндер мен қаңлылар да түркі тілінде сөйлеген.
Батыс түрік қағанатында түрлі диалектідегі көне түрік тілдерімен қоса-қабат соғды тілі мен жазуын да пайдаланатын болған. Өйткені түрік қағандарының ордасында соғдылықтар да түрлі лауазымды қызметтер атқаратын еді.
Шамасы түріктер алғашында алфавит үлгісін соғдылардан үйренсе керек.
Сөйтіп, түрік қағанаты тарихының алғашқы кезеңінде-ақ көне түрік таңбаларына, яғни ру символдарына ұқсас болып келетін түріктердің өз жазуы өмірге келген. Бұл жазу геометриялық пішіндегі 38 таңбадан тұрады. Ең бастысы - бұл жазу түрік тілінің фонетикалық ерекшеліктерін айна-қатесіз дәл жеткізуге мүмкіндік берген.
Міне, осы көне түрік жазу бертін келе тіл тарихында Руна жазуы деп аталып кетті. Скандинавия халықтарының тілінде рунь деген сөз - құпия, яғни сыры ашылмаған деген ұғымды білдіреді. Өйткені ХVІІІ ғасырдың 20-жылдарында Орхон-Енисей аңғарынан табылған көне түрік жазуын көпке дейін ешкім оқи алмады. Бұл жазудың сырын Дания ғалымы В. Томсен 1893 жылы ашқан.
Міне, осы руна жауындағы ескерткіштер тілі VI-X ғасырлардағы оғыз, ұйғыр, қырғыз, қимақ, қыпшақ, т.б. түрлі түркі тайпалары кезінде пайдаланған, солардың бәріне бірдей ортақ жазбаша әдеби тіл болды. Әрине, әрбір түркі тайпасы өз диалектінде сөйледі. Әйтсе де осы ескерткіштердегі тіл мен әдеби қағидалардың байланыста болғанын көрсетеді және ескерткіштерді түркі тілдес бір халықтың ғана тілдік және әдеби мұрасы деп қарау ешқандай дәлел бермейді.
Талас өзені бойынан табылған түрлі заттардағы, көзе мен металл ақшалардағы, құлыптастардағы жазуларда руна жазуы тобына жатады.
Шығыс Түркістан шаһарларында ІХ ғасырдан бастап көне ұйғыр жазуы пайда болды. Бұл ежелгі ұйғыр әрпімен жазылған туындылар тілінің өзіндік кейбір ерекшеліктері бола тұрса да, мұның өзі руналық ескерткіштер тілінің тікелей жалғасы, мұрагері. ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz