Қозғыш ұлпалардың қасиеттерін сипаттау. Тыныштық потенциалының пайда болуы механизмі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Мәди Сағыныш 19-08 Б-тобы
2-апта Зертханалық сабақ

ТАПСЫРМА:

Жазбаша жауапқа арналған бақылау сұрақтары:

1)Қозғыш ұлпалардың қасиеттерін сипаттау
Тірі ұлпалардың негізгі физиологиялық ерекшеліктерін зерттеу үшін көбінесе бақалардың ұлпаларын қолданады. Бақалардың жүйкебұлшык егтерінің ұлапаларының кең қолданылуының себебі, оларды ағзадан айырылған кезде де жылықаңдьшарға қарағанда өздерінің тіршіліктік ерекшеліктерін сактайды. Осы қасиет арнайы жағдайларсыз айырылған жүйке-бүлшықет ұлпаларын ұзақ бақылап, олардың тіршілік әрекетерінің негізінде жатқан жекеленген заңцылықтарына зерттеу жұмсытарын жүргізуге мүмкіндік береді. Адам жэне жануарлардың барлық ұлпалары тітіркендіргіштерге белгілі бір әрекетпен жауап береді. Тітіркендіруден кейін ұлпаларда ерекше белсенділік байқалып, олардың өздеріне ғана тән қызметтер атқарылады (мысалы, жүйке талшықтарьтда импульстер пайда болады, бездер сөл бөледі, ет жиырылады). Жүйке және ет ұлпалардың қасиеттерін зерттеуге арналған тэжірибелердің көпшілігі бақаның артқы аяктарынан дайындалған жүйке-ет препараттарымен жүргізіледі.
Эволюциялық даму барысывда организм үлпалары терең жіктеліп, жеке мүшелер белгілі бір қызмет атқаруға машықтанады. Осының нәтижесінде биологияның негізгі талабының бірі - организм мен сыртқы ортаның біртұтастығын сақтау заңшылық қамтамасыз етіледі. Сыртқы орта жағдайлары үздіксіз өзгеріп отыратындықтан бұл заңдылықты сақтау үшін организм қоршаған орта жағдайына бейімделуге мәжбүр болады. Мұндай бейімделу процестері тірі құрылымдардың физиологиялық қасиеттері мен әрекеттерінің езгеруі нәтижесінде жүзеге асады. Ал, аталған өзгерістер негізіңде қозу мен тежелу процестерінің ара қатынасы жатады. Осыдан филогенездік даму барысыңца тірі құылымдардың қоршаған орта жағдайына бейімделуінің нәтижесі ретінде ерекше қозғыш ұлпалар -- жүйке, етті және безұлпалары пайда болған.
Қозғыш ұлпалар үш түрлі физиологиялық күйде - физиологиялық тыныштық, қозу және тежелу, болуы мүмкін. Қозғыш ұлпалар бір күйден екінші күйге баяу өрбіген сандық өзгерістер әсерінен өте шапшаң, секірмелі түрде көшеді.
Физиологиялық тыныштық -жеке ұлпалар мен мүшелердің өздеріне тен әрекетін байқатпаған, атқармаған күйін айтады. Мысалы, бұлшық ет жиырылмаса, без сөл бөлмесе т.с.с, оларды тыныштық күйде деп есептеңді.
Қозу деп тітіркендіру салдарынан жеке ұлпалар мен мүшелердің өзіне тән әрекетті атқаратындай белсенді жағдайға келуін айтады. Қозу түрлі физика-химиялық, функционалдық өзгерістер жиынтығынан тұратын күрделі биохимиялық реакция.
Тежелу -тірі құрылымдар әрекетінің толастауымен, бәсеңдеуімен сипатталатын ерекше биологиялық күй. Тежелу процесі де тірі ұлпаның тітіркендіргіштерге белсенді реакциясы нәтижесінде туындайды. Тежелу сыртқы белгілері жағынан физиолоиялық тыныштыққа ұқсас. Бұл екі күй де ұлпалар мен мүшелер әрекетінің тиынуымен сипатталады. Бірақ тыныштық күй мен тежелудің арасында зор ішкі айырмашылық бар: тежелу кезінде ұлпалар мен мүшелердің қозғыштығы, лабильділік күрт төмейдейді, теріс шынды потенциал тіркеледі. Тежелу қозу процесімен бірлесе отырып тірі құрылымдардың сыртқы орта жағдайдарына бейімделуін қамтамасыз етеді.
Кез келген тірі құрылымға тітіркенгіштік, қозғыштық, функционалды жылжымалық (лабильділік) қасиеттері тән.
Тітіркенгіштік - тірі құрылымдардың тітіркендіруге өзіндік сипаты жоқ жалпылама реакциялармен - зат және энергия алмасу процесінің өзгеруімен - беретін жауабын айтады. Бұл реакцияларға шектелген сипат тән болады, олар құрылымның белгілі бір жеріңде шоғырланады, оның басқа учаскелеріне таралмайды. Тітіркендіргіштік -жануарлар торшаларына да, өсімдіктер торшаларына да ортақ қасиет. Оның әсерімен торшалары мен ұлпалардың өсу және көбею процестері атқарылады, тірі құрылымдардың қоршаған орта жағдайына баяу морфологиялық бейімделуі жүреді.
Қозгыштық - тірі құрылымдардың - ет және жүйке ұлпаларың - тітіркендіруге таралатын өрекет потенциалымен- тітіркеніспен (импульспен), арнаулы өзіндік реакциялармен жауап беруін айтады. Қозғыштық тек жануарлар үлпасына ғана төн қасиет. Бұл қасиет ерекше белсенді күй - қозу процесінің туывдауына себепші болады.
Қозу процесі шектеулі немесе таралмайтын және таралатын болып бөлінеді. Шектелген қозу түрін Н.Е.Введенский ашқан. Қозудың бұл түрі тітіркендіргіш күші табалдырықтан төмен болған жағдайда туындайды. Мұндай кезде ұлпаның қозған учаскесінде әлсіз теріс электр заряды пайда болады да, ол жан-жағына декрементті түрде (өше) жайылады. Сондықтан бұл потенциал ұлпа бойымен таралмай, бірнеше милиметрден соң өшіп қалады. Тітіркендіргіш күші табалдырықтан жоғары болған жағдайда әрекет тогы пайда болып, қозу толқыны декрементсіз (өшпей) ұлпа бойымен жеке тітіркеніс тұра алады.
Функционалды жылжымалық,немесе лабилъділік, деп ұлпада дара қозу тітіркенісінің пайда болып және басылып (аяқталып) үлгеру шапшандығын айтады. Қозу толқынының ұзақтығы толық (абсолютгі) рефрактерліктің созыу мерзіміне тәуелді болады және ол ұлпадағы физиологиялық және биохимиялық процестердің шапшандығьш, қарқындылығын бейнелейді. Сондықтан жеке қозу толқынын тудыратын процестер неғұрлым шапшаң жүрсе, соғұрлым лабильділік жоғары болады, демек ұлпада белгілі мерзім ішінде туындап және өшіп үлгеретін қозу толқынының саны көп болады. Лабильділік 1 с ішінде тітіркендіруге жауап ретіне пайда болып үлгеретін қозу толқынының санымен өлшенеді.Лабильдік тірі құрылымның физиологиялық күйіне байланысты құбылып отырады. Әрекет үстінде лабильділіктің бастапқы деңгейімен салыстырғаңда жоғарылай немесе төмендей өзгеруін А.А.Ухтомский ыргақ игеру деп атаған. Ырғақ игеру организмнің жеке мүшелері қызметінің арасындағы үйлесімдіктің негізі болып табылады. Ұлпа әрекеті үшін тиімді тітіркендіру ырғагын оптималъды ырғақдеп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.