Пайдалы қазбалар кен орындарын геологиялық-экономиялық бағалау

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Баишев университеті

«Қорғауға жіберілді»

«Геология, мұнай-газ және тау-кен ісі»

кафедрасының меңгерушісі

т. ғ. к. Г. К. Казбекова

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС (ЖОБА)

Тақырыбы: : «Пайдалы қазбалар кен орындарын геологиялық-экономиялық бағалау»

5В070600/6В07231-Геология және пайдалы қазбалар кенорындарын барлау

мамандығы/білім беру бағдарламасы

Орындаған Рапагатов Али Сырымович

Ғылыми жетекші Толеутай Гаухар, PhD, аға оқытушы

(ғылыми дәрежесі)

Ақтөбе, 2021

Мазмұны

Кіріспе . . .

Кіріспе . . .: 1. Пайдалы қазбалар кен орындарын геологиялық-экономиялық бағалаудың теориялық негізі . . .

3: 5

Кіріспе . . .: 1. 1 Кен орындарының геологиялық сипаты . . .

3: 5

Кіріспе . . .: 1. 2 Пайдалы қазбалар кен орындарын геологиялық бағалау критерийлері . . .

3: 12

Кіріспе . . .: 2. Пайдалы қазбаларды өндіру мен өнімділігін арттыруда қолданылатын технологиялар негізі . . .

3: 17

Кіріспе . . .: 2. 1Пайдалы қазбалардың өнімділігін арттыруға арналған қазіргі заманғы технологиялар . . .

3: 17

Кіріспе . . .: 2. 2 Қазақстан Республикасы бойынша пайдалы қазбаларды өндіруге қолданылатын техникалардың қазіргі жай-күйі . . .

3: 25

Кіріспе . . .: 3. Қазақстан Республикасының кен орындарын геолого-экономикалық бағалау . . .

3: 32

Кіріспе . . .: 3. 1 Өңірдің пайдалы қазбалар кен орындарын салыстырмалы экономикалық бағалау . . .

3: 32

Кіріспе . . .: 3. 2 Пайдалы қазбалар қорларын құндық бағалау . . .

3: 34

Кіріспе . . .: 3. 3 Нарық жағдайында пайдалы қазбаларды ұтымды пайдалану тиімділігін геологиялық-экономикалық бағалау . . .

3: 45

Кіріспе . . .: 4. Пайдалы қазбалардың кен орындарын игеру кезінде қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз ету . . .

3: 47

Кіріспе . . .: Қорытынды . . .

3: 49

Кіріспе . . .: Әдебиеттер тізімі . . .

3: 50

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы үшін ең басты экономикалық мәселе материалдық - техникалық базаны жасаудың маңызды бөлігі ауыр индустрияға тиесілі, және оның ішінде алдымен энергетика, қара металлургия, мұнай, газ, химия және мұнайхимия

Қазіргі кезде материалдық өндірістің бірде - бір саласы мұнай мен газ.

Мұнай мен газдың мұнайхимия өндірістерде шикізат ретінде қолданудың өсуіне байланысты мұнай мен газ өнеркәсібінің ары қарай жетілуі қарастырылған.

Өндіру тиімділігін жоғарлатуға рационалды игеру жүйелерін қолдану, бұрғылау жұмыстарының технологиясын жетілдіру, олардың техникалық жабдықталуын жақсарту, қабаттар мұнай бергіштігін арттырудың қазіргі жаңа әдістерін кеңінен еңгізу және прогрессивтік технологиялық процестерді пайдалану арқылы қол жеткізуге болады.

Зерттеу мақсаты -Пайдалы қазбалардың кен орындарын шикізат пен өңдеу ауданының ерекшелігін ескере отырып, игеруге тарту процесін геологиялық-экономикалық бағалау.

Зерттеу міндеттері:

1. Кең таралған пайдалы қазбаларды геологиялық-экономикалық бағалаудың теориялық негіздерін зерттеу.

2. Бастапқы көрсеткіштерді және жер қойнауының үлестік құндылығы бойынша аумақты бағалауды қамтитын геологиялық-экономикалық бағалаудың экономикалық критерийлерін негіздеу.

Зерттеу объектісі : Бұл дипломдық жобада Қазақстан республикасының Манғыстау облысында Қарақия ауданының аумағында орналасқан Өзен мұнай-газ кен орны қарастырылған. .

Зерттеу нысанасы: Кең таралған пайдалы қазбалардың кен орындарын аудандастыру әдістерін және жер қойнауының үлестік құндылығы бойынша аумақты талдауды ескере отырып, геологиялық-экономикалық бағалаудың принциптері мен әдістері.

Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі м. и. Агошков, Ю. П. Ампилов, М. П. Астафьева, М. К. Бахтеев, P. P. Бебрис, В. М. Борзунов, Н. А. Быховер, В. И. Ботвинников, E. JI сияқты ғалымдардың ғылыми еңбектері болды. Голдман, м. н. Денисов, B. JI. Зверев, Н. Н. Лукьянчиков, А. А. Маутина, Е. С. Мелехин, Е. А. Порохня, В. В. Чайников, и. Л. Шаманский, И. Ю. Шищиц, М. А. Ястребинский және т. б.

Зерттеу әдістері. Жұмыста шешілетін міндеттер статистикалық экстраполяция әдістерін және салыстырмалы техникалық-экономикалық талдауды, аудандастырудың жалпы принциптері мен әдістерін, инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалау әдістерін, сараптамалық бағалау әдістері мен опциялық есептеулерді, сондай-ақ аймақтардың табиғи жағдайларын факторлық-экономикалық талдауды қолданудың орындылығын анықтады.

Пайдалы қазбалар кен орындарын геологиялық-экономиялық бағалаудың теориялық негізіКен орындарының геологиялық сипаты

Қазақстан өзінің минералды ресурстарының байлығымен танымал. Бұл жер қыртысының геологиялық құрылымымен және даму ерекшеліктерімен байланысты. Оритация, магманы шөгінді жыныстар массасына енгізу және метаморфизм, яғни құрылымның, минералогиялық және химиялық құрамының белгілі бір өзгеруіне байланысты процестер әр түрлі минералдардың түзілуіне әкеледі[1, 56 б] .

Пайдалы қазбалар пайдалы қазбалар мен тау жыныстары деп аталады, оларды технологиялық дамудың белгілі бір деңгейінде экономикада табиғи түрінде немесе өңдеуден кейін пайдалануға болады. Көбінесе кенді минералдар таулы аймақтарда (бүктелген және бүктелген блокты аймақтарда) және шөгінді қабаты жоқ платформаларда, яғни қалқандарда кездеседі.

Керісінше, шөгінді тектегі минералдар (мұнай, газ, көмір, уран және т. б. ) шөгінді қабаты бар платформаларда, яғни жазық жерлерде кең таралған.

1919-1923 жылдары Қарағанды көмір бассейнінің өндірістік әлеуеті анықталды. Содан бері қазақстандық геологтар көптеген басқа кен орындарын ашты және оларды игеру бойынша көптеген жұмыстар жүргізуде. Қазақстанда минералды шикізаттың барлық түрлері бар. Біздің елдің қойнауында Менделеевтің периодтық жүйесінің 105 элементі табылды, 70 элементтің қоры зерттелді, олардың 60-тан астамы өндірісте қолданылады.

Қазақстанда 6000-ға жуық пайдалы қазбалар кен орындары белгілі. Бірақ Энергетика және минералды ресурстар министрлігі мамандарының мәліметтері бойынша (2019 ж. ) Республика уран, хром және марганец қорлары бойынша әлемде екінші орында, мырыш, қорғасын, мыс, вольфрам, молибден және алтын қорлары бойынша алғашқы бестікте, ондықта - қоры бойынша май, темір, қалайы.

Алтын қоры бойынша Қазақстан ТМД-да Ресей мен Өзбекстаннан кейін үшінші орында. Мыс пен қорғасын қорының жартысынан көбі. ТМД-да мырыштың 70% -ы Қазақстанда шоғырланған.

Пайдалы қазбалар үш топқа бөлінеді: жанғыш, руда (металл) және металл емес (металл емес) [2, 106 б] .

Жанғыш минералдар

Мұнай және газ. Мұнай мен газдың қоры Атырау, Маңғыстау, Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыстарында шоғырланған. Алғаш рет 1899 жылы Ембі кен орнында Қарашүңгүл ұңғымаларынан мұнай фонтаны атқылаған. Содан кейін Доссор (1911) және Мақат (1915) кен орындары игерілді. 1960 жылдары Маңғыстау түбегіндегі Өзен мен Жетібайда кен орындары табылды. Біраз уақыттан кейін - ірі кен орындары: Қаражамбас және Қаламқас, Теңіз (Атырау облысы), Кеңқияқ және Жаңажол (Ақтөбе облысы), Қарашығайақ (Батыс Қазақстан облысы) және Құмкөл (Қызылорда облысы) . 2000 жылы Каспий қайраңында Ата төлемінен 75 км оңтүстік-шығыста Қашағай мұнай кен орны табылды. Бұл соңғы 30 жыл ішінде зерттелген әлемдегі ең ірі мұнай кен орны. Оның геологиялық қоры 7 миллиард тоннаға бағаланады. Қазақстандағы мұнайдың болжамды қоры 20-25 миллиард тоннаны құрайды[3, 155 б] .

Қазақстанда газдың жалпы қоры 6 триллион текше метрді құрайды * - бұл әлемдегі он екінші орын. Олардың 70% -ы Батыс Қазақстанда, Қарашмғанақ кен орнында орналасқан. Қазіргі уақытта Қазақстанда 14 мұнай бассейні мен 220 мұнай және газ кен орындары бар. Республика жылына 81 миллион тонна мұнай және 37 миллиард текше метр газ өндіреді (2019) .

Көмір. Қазақстандағы көмірдің жалпы қоры 164 миллиард тоннаға жетеді. Тас және қоңыр> глазурьдің 10 бассейні бар, 300-ден астам кен орындары барланған. Республика жыл сайын 110 миллион тонна көмір өндіреді. Көмір кен орындарының көпшілігі Қарағандыда орналасқан. Павлодар және Қостанай облыстары.

Қазақстандағы қазандық көмір базасы. Караандинск көмірі кокстелген, сондықтан оның сапасы өте жоғары. Жалпы қалыңдығы 120 м көмірдің 80 қабаты табылды, барланған көмір қоры 60 млрд.

Екінші маңызды көмір бассейні - Екі бас ту. ic k және th - Сарыарқа мен Приертис жазығының арасында орналасқан. Аумағы 160 км2, қабаттарының қалыңдығы 150 м. Көмір ашық әдіспен өндіріледі, сондықтан ол елдегі ең арзан. Әлемдегі ең ірі ашық кеніш - Богатырь жыл сайын шамамен 50 миллион тонна көмір өндіреді.

Соңғы жылдары Майкобенский (Павлодар облысы) және Торғай (Обаганский) көмір бассейндерін игеру басталды, «Богатырь *, « Северный * және «Восточный * кеніштерінде Екібастұз көмір бассейнін қайта құру жұмыстары жүргізілуде[4, 95 б] .

Уран. Қазақстанның минералды-шикізат базасы әлемдік уран қорының шамамен 25% құрайды. Уран энергетикалық минерал болып табылады. Ел аумағында 100-ге жуық кен орны барланған, оның 50-і Солтүстік Қазақстанда. Ірі кен орындары Маңғыстау түбегінде орналасқан. Барланған қорлар 470 мың тоннаны құрайды, бұл республиканы әлемдегі алғашқы орындардың біріне айналдырады. Елімізде ТМД-дағы ең қуатты уран минералды базасы құрылды. Қазақстандағы уранның жалпы қоры 1, 5 миллион тоннаны құрайды. Уран өндіруде Қазақстан әлемде бірінші орынға шықты. 17 800 тонна уран өндірілді (2019) .

Кенді минералдар

Темір. 17 миллиард тонна темір кенінің қоры бойынша Қазақстан ТМД-да Ресей мен Украинадан кейін үшінші орында тұр, олардың 93-і дерлік Кашарскоеде шоғырланған. Соколовское (Арыбайское. Аятское. Солтүстік Қазақстандағы Лисаковск кен орны, алғашқы екеуі ерекше маңызға ие.

Соколовско-Сарыбайда белгілі бір темір кен орнын 1918 жылы ұшқыш М. Сургутанов ашты. Өріс үстінде ұшу кезінде ол компас инесінің магниттік аномалия әсерінен күрт ауытқуын байқады. Көп ұзамай кендері табылды, оның кендері жоғары сапалы және құрамында> 0-60 Х құрайды[5, 59 б] .

Таза темір. Шөгінді рудалар Қостанай облысындағы Аятское және Лнсаковское кен орындарында кездеседі және 30 метр тереңдіктегі карьерде өндіріледі. Кендегі таза темірдің мөлшері 37-42% құрайды. Қарағанды (Кентөбе, Қаратас) және Солтүстік Қазақстан (Атансор) облыстарында темір рудасының шағын кен орындары бар. 2019 жылы республикада 50 миллион тонна темір кен і өн дір ілді[6, 45 б] .

Мар ган ец. Мар ган ецтің ең ір і кен ор ын дар ы (бар лығы 11 есепке алын ды) - Ор талық Қазақстан да ор н аласқан Атасу мен Жездин ское. Жер гілікті кен дер де мар ган ецтің мөлшер і 27% жетеді. Мар ган ец кен ор ын дар ы Сар ыар қада (атап айтқан да Ұлытауда), Қар атау мен Маңғыстауда да табылды. 2019 жылы мар ган ец кен ін ің 3 млн .

Хр ом. Хр ом кен ор ын дар ын ың бар лығы дер лік (99%) Мұғалжар таулар ын да ор н аласқан . Жоғар ы сапалы кен дер і бар Кемпір сай жән е Дон ская кен ор ын дар ы ең тан ымал. Хр омит кен ор ын дар ы Қостан ай жән е Шығыс Қазақстан облыстар ын да да табылған .

Хр омит кен дер ін ің қор ы мен жылдық өн дір ісі бойын ша Қазақстан әлемде 2-ор ын ға ие болды. Бұл кен дер тот баспайтын болат балқытуда өте қажет. Хр ом әлемн ің 40 елін е экспор тталады. ТМД-дағы хр омиттер дің 97% -ы Қазақстан да өн дір іледі. 21 салым есепке алын ды. Жалпы қор ы - 430 миллион тон н а, 2019 жылы 5 миллион тон н а хр ом р удасы өн дір ілген .

Н икель. Н икельдің едәуір қор ы Мұғалжар да шоғыр лан ған . 40-тан астам ір і н икель кен ор ын дар ы Ақтөбе облысын дағы Кемпір сай массивін ің Бур ықталын да ор н аласқан . Қостан ай, Қар аған ды жән е Шығыс Қазақстан облыстар ын дағы Аққар ға мен Ақтау кен ор ын дар ын да жоғар ы сапалы н икельдің үлкен қор лар ы зер ттелген .

Алюмин ий. Қазақстан дағы н егізгі алюмин ий шикізаты - боксит. Н егізгі кен ор ын дар ы Сар ыар қан ың солтүстік-шығысын да (Астан а маңын да) жән е Тор ғай н ауасын да (Ар қалық тобы) ор н аласқан . Қазақстан алюмин ий өн дір ісі бойын ша ТМД-да бір ін ші ор ын дар дың бір ін алады. Ан ықталған 200 кен ор н ын ың қор ы платфор малық типтегі 50 кен ор н ын да есепке алын ады. 2019 жылы 5 миллион тон н а алюмин ий р удасы (боксит) өн дір ілді.

Мыс. Қазақстан мыс кен ін ің ең бай қор ын а ие. Р удалар дың н егізгі өн ер кәсіптік түр лер і купосты құмтас (71%) жән е мыс-пор фир (24%) болып табылады. Күміс құмтас кен ін ің ең ір і кен ор н ы - Жез Қазған . Өзін ің әлеуеті бойын ша ол ТМД-да бір ін ші, әлемде екін ші ор ын алады. Қазақстан мыс өн дір ісі бойын ша әлемде жетін ші ор ын да. Мыстың 92% -ы шетелге экспор тталады.

Пор фир лі мыс р удасын ың ір і кен ор ын дар ы - Қоңыр ат, Бозшакөл. Олар ашық кар ьер де өн дір іледі, бір ақ р удалар ы металл құр амын ың аздығымен ер екшелен еді. 2019 жылы 32 миллион тон н а мыс р удасы өн дір ілді.

Полиметаллдар . Полиметалл р удалар ын да бағалы компон ен ттер - қор ғасын мен мыр ыш, сон ымен қатар мыс қосылыстар ы, алтын, күміс жән е басқа металдар бар . Қор ғасын мен мыр ыштың ең бай кен ор ын дар ы - Р иддер ское, Зыр ян овское жән е басқалар ы - Р удн ый Алтайда ор н аласқан . Жер гілікті кен дер де көптеген металдар бар . Текеліде полиметалл кен ор ын дар ы - Жоңғар (Алатау) Алатауын да, Ащысай мен Мыр ғалымсай - Қар атау таулар ын да бар . Соңғы жылдар ы Ор талық Қазақстан да бай қор ғасын кен ор ын дар ы зер ттелді (Қызылесп, Қасқайғыр жән е т. б. ) [7, 56 б] .

Алтын . Қазақстан да 196 алтын кен ор н ы бар . Ол р еспубликан ың шығысын да - Алтайда, Қалба жотасы аймағын да, солтүстік-батысын да - Қостан ай облысын ың Жітіқар а аудан ын да өн дір іледі. Ор талық Қазақстан н ың солтүстік шетін дегі (Степн як, Ақсу, Майқайың) алтын ды кен ор ын дар ы квар ц тамыр лар ы, екін ші р еттік квар циттер жән е пластер лер мен ұсын ылған . Калба жотасы аймағын дағы кен ор ын дар ын да квар ц тамыр лар ы мен пластер лер де бар . Жоңғар (Жетісу) мен Іле Алатауын да квар цты вен а кен іштер і бар . 2019 жылы 134 мың тон н а алтын кон цен тр аттар ы өн дір ілді.

Сир ек металдар . Бұл топқа вольфр ам, молибден, ван адий, висмут, сур ьма жән е басқалар ы жатады. Кен ор ын дар ын ың сан ы мен өн дір істік маңыздылығы бойын ша Ор талық Қазақстан ТМД-да 1 ор ын алады. Сир ек металдар (кадмий, ин дий, селен, сын ап жән е т. б. ) Жоңғар (Алатау) мен Алтай полиметалл кен ор ын дар ын да кездеседі[8, 45 б] .

Металл емес мин ер алдар

Асбест. Асбест кен ор ын дар ын ың дамуы магмалық жын ыстар мен байлан ысты. Ір і кен ор ын дар ы Қостан ай (Жітіқар ин ское) жән е Қар аған ды (Жезқазған ) облыстар ын да ор н аласқан . Асбесттің едәуір қор ы Мұғалжар дың оңтүстігін дегі Бөгетсай кен кен ор ын дар ын да жән е Шу-Илей таулар ын дағы Хан тауда кездеседі.

Фосфор иттер . Фосфор ит қор ы бойын ша Қазақстан әлемде АҚШ-тан кейін екін ші ор ын да тұр . Оңтүстік Қазақстан дағы Қар атау таулар ын да ір і фосфор ит кен ор ын дар ы бар (Шолақтау. Ақсай, Жаңатас) . Сапасы мен қуаттылығы жағын ан бұл өр істер теңдесі жоқ. Фосфор иттер дің кен ор ын дар ы Ақтөбе облысын да, Жем өзен ін ің жоғар ғы ағысын да да кездеседі.

Тұз. Тұздар дың үлкен қор ы Қазақстан аумағын да шоғыр лан ған . Каспий маңы ойпаты әсір есе тұзға бай. Жеке тұзды қабаттар дың қалыңдығы (тұз күмбездер і) 2 км-ден асады. Кейбір қабаттар да ас тұзымен бір ге калий жән е басқа тұздар бар . Н атр ий хлор иді мен калийдің қор ы ір і Ин дер ское кен ор н ын да шамамен 710 млн тон н ан ы құр айды, Сон ымен қатар, Каспий маңы ойпатын дағы көптеген тұзды көлдер де, Солтүстік Қазақ жазығын да жән е р еспубликан ың басқа аймақтар ын да өздігін ен тұн дыр ылған тұз түзіледі.

Қазақстан әктас, мер гель, бор, мәр мәр, гипс, отқа төзімді саздар, квар ц құмдар ы, мин ер алды бояулар сияқты құр ылыс матер иалдар ын а бай. Р еспубликан ың көптеген аймақтар ын да 1500 құр ылыс матер иалдар ын ың кен ор ын дар ы ашылды[9, 178 б] .

Мин ер алды шикізаттың халық шар уашылығы үшін маңызы зор . Көптеген кен ор ын дар ы бір -бір ін е жақын ор н аласқан (темір -мар ган ец, темір -битумин озды көмір, әктас-отқа төзімді саздар ), бұл олар дың күр делі дамуын жүр гізуге мүмкін дік бер еді. Кейбір пайдалы қазбалар дың таяз пайда болуы ашық әдіспен өн дір уге мүмкін дік бер еді, бұл олар ды өн дір уге кететін шығын дар ды едәуір төмен детеді. Қазақстан дағы бар лан ған кен ор ын дар ын ың көпшілігі қазір дің өзін де пайдалан ылуда. Олар дың н егізін де көптеген зауыттар салын ды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.