Композиция, сюжет және нарратив. Композициялық тәсілдер. Баяндау (нарратив) және оның түрлері Авторлық баяндау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Факультет: Филология және әлем тілдері
Кафедра: Қазақ тілі мен әдебиеті

Тақырыбы: Композиция, сюжет және нарратив. Композициялық тәсілдер. Баяндау (нарратив) және оның түрлері Авторлық баяндау.
Орындаған: Мәзенова Тоғжан ҚТӘ 302-топ

2020 жыл

Сюжет, сюжетқұрылысы - отандық және дүниежүзілік әдебиеттану ғылымында біраз зерттелген ұғымдар. Сюжет - бұл оқиғаның көркем мәтіндегі, дәйектілігі суретте бейнеленген оқиғалар және оқиғалар тізбегі, бұрылыстар мен кедергілерден өтуге әрекет, кейіпкерлердің өзара қарым-қатынасы, айқын әрекет жүретін көркем шындық арқылы өтіп жатқан іс-шараларды білдіреді деген көптеген және әртүрлі анықтамалар берілген.
Оқиғалардың арасындағы байланыс характерге тәуелділігне қатысты екі негізгі типпен ерекшеленеді: хроникалы және шоғырлы (концентрациялы). Хроникалы және шоғырлы сюжеттер оқиғадағы кейіпкерлердің іс-әрекеттеріне байланысты бір-бірінен ерекшеленеді. Сюжет типтерінің критерийі- оқиғалар арасындағы характер байланысы. Хроникалы және шоғырлы сюжеттердің арасындағы негізігі айырмашылығы- бұл әрине уақыт. Хроникалы сюжет уақыттың ағысын жаңғыртады. Шоғырлы сюжетте уақыт ешқандай физикалық мәнді анықтамай, психологиялық уақытпен алмастыралады. Мұнда қақтығыс, шиеленіс маңызды болғандықтан, детектив, триллер, әлеуметтік және психологиялық романдар мен драмалар жатады.
Э.М. Форстер өзінің Аспекты романа кітабында сюжеттің екі түріне де мысал келтірген: Патша қайтыс болды, сосын патшайым өлді- бұл хроникалы сюжет; Патша қайтыс болды, сосын патшайым қайғыдан өлді- бұл шоғырлы сюжет.
Хроникалы сюжеттер адамдардың сыртқы жағы ғана көретінетін шытырман-оқиғалы романдарда, бірнеше ұрпақтан жалғасқан бір отбасының немесе белгілі әлеуметтік-тұрмыстық ортаның көрінісі әлеуметтік-тұрмыстық романдарда кеңінен пайдаланылады. Сюжеттің хроникалы типі кейіпкердің ішкі әлемін суреттеу қажеттілігі туғанда ғана жазушыны қызықтыруы мүмкін. Хроникалы сюжет уақыт тізбегімен болып жатқан эпизодтардан тұрады.
Хроникалы сюжеттердегі оқиға тұтастықпен, қатаң логикалық дәлелдеумен ерекшеленбейді. Себебі, хроникалы сюжеттерде ортақ конфликтке бағытталмайды. Олар өз алдына бір-бірімен логикалық байланысы жоқ оқиғалар мен факттерге шолу жасайды. Бұл оқиғаларды тек уақыт ағымына қарай бір арнаға тізбектілуі байланыстырады.
Хроникалы типті сюжеттерде шарықтау шегі әлсіз баяндалған, не болмаса мүлде болмайды. Мысалы, Гогльдің Өлі жандар поэмасының бірінші томында шарықтау шегі жоқ. Хроникалы сюжетте басталуы айқын берілмей, оқиғаның дамуында уақттық делелдеулер басым болып келеді. Бірақ тізбектес сюжетте эпизодтар қосылуы мүмкін, кейде тіпті ауқымыды себеп-салдарлы байланыспен байланысқан оқиғалар, яғни түрлі шоғырлы сюжеттер қосылып кетуі мүмкін.
Таза хроникалы сюжетте оқиғалар бір-бірімен хроникалы қатар тізіп, байланыста болады, яғни сюжет пен фабула сәйкес келеді. Шығармада оқиғалардың орналасу хроникалы принципіне қарай жазушылар оларды тарихи, хроникалы немесе ежелгі орыс әдебиетіне сәйестендіріп повесть деп атады.
Тізбектес сюжеттің мынадай түршелері бар:
1) экскурсты тізбектес;
2)дискретті тізбектес(оқиғалар біркелкі беріледі);
3) тезбекті-паралельді (бірнеше тізбекті сюжеттер болса, олардың әрқайсысы тізбекті, кейде тоғысады).
Әдебиет-бұл ең алдымен,өнер, бірақ сонымен қоса, ерекшелігіне қарамастан ақпарат болып табылады. Әлемдік көркем әдебиеттің ақпараттық көлемі үздіксіз өсіп келеді. Бірақ, ғылым мен техника, идеологиямен салыстырғанда, көркем әдебиетте жаңа ақпарат бұрынғы ақпаратты ығыстырмайды. Осылайша, уақытпен бірге өсіп келетін әлемдік әдебиеттің көлемі шындығында өзгермейді, адамдардың өмір жолының негізгі сюжеттік жолын айқындайтын сюжеттер қайталанып қолданылады.
Қазақ прозасы тереңдеген сайын құнарлана, құнарланған сайын күрделене, күрделенген сайын əлемдік деңгейдегі жаңашылдықтар, жаңа ізденістер бой көтерді. ХХ ғасырдың соңы мен ХХІ басында қоғамдық өзгерістерге байланысты əдеби процесте де көптеген өзгерістер пайда болды. Сондықтан да қазіргі қазақ əдебиеттану ғылымыда прозаның күрделі мəселесінің бірі сюжет, нарративқа көңіл аударуда.
Нарратология, нарратив теориясы, баяндау теориясы, жалпы алғанда, баяндауды зерттейтін ғылыми пəн. Нарратология əр түрлі нарративтің жалпы белгілерінің көрінуін, олардың арасындағы айырмашылықтарды айқындау, нарративтің пайда болуымен дамуы заңдылықтарын бір жүйеге келтіруді мақсат етеді. Сондықтан да нарратология екіге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.