ЗЕРТТЕУШІЛІК ҚҰЗЫРЕТТІЛІК ҰҒЫМЫНА ҚҰРЫЛЫМДЫҚ - МАЗМҰНДЫҚ СИПАТТАМА

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

«ЗЕРТТЕУШІЛІК ҚҰЗЫРЕТТІЛІК» ҰҒЫМЫНА ҚҰРЫЛЫМДЫҚ-МАЗМҰНДЫҚ СИПАТТАМА

«Зерттеушілік құзыреттілігі» ұғымының генезисін (шығу тарихын) зерттеу кезінде түрлі ғылыми білімдерде зерттеушілердің көптеген анықтамалары мен түсіндірмелері бар екені анықталды (Г. И. Аксенова, Т. Д. Андронова, В. В. Буткевич, Ю. В. Варданян, В. В. Грачев, И. Ф. Исаев, Н. Е. Мажар, А. И. Мищенко, Л. С. Подымова, Е. Г. Силяева, Е. Н. Шиянов және басқалар), бірақ та біз педагогтың зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру мәселесі бойынша Н. Г. Лебедеваның [1] жұмыстарын әбден лайықты жұмыс деп есептедік, ол талантты балалар мен жастармен жұмыс жасайды және мәліметтерге төмендегіде түрде түпкілікті талдау жүргізеді:

- педагогтың зерттеушілік құзыреттілігі метапәндік сипатқа ие болып табылатын түйінді құзыреттілік ретінде қарастырылады (А. В. Багачук, Ю. В. Рындина, Е. Л. Макарова, М. Б. Шашкина, А. В. Хуторской, П. И. Третьяков, Г. С. Саволайнен) ;

- зерттеушілік құзыреттілік тұлғаның интегративті сипаттамасы ретінде қарастырылады, ол әдіснамалық білімдерді, зерттеушілік іс-әрекет технологиясын меңгеруді, олардың құндылығын мойындауды және оны кәсіби іс-әрекетте пайдалануға дайындығын бағамдайды (М. Б. Шашкина, А. В. Багачук) ;

- зерттеушілік құзыреттілік тұлға сапасы ретінде, білім, құндылық бағдарлар, зерттеушілік іс-әрекетке деген қажеттілік пен тәжірибе жиынтығы, ол субъектінің қызметтерін орындауға дайындығы мен қабілеттерінің көрінуі (В. А. Константинов) ;

- зерттеушілік құзыреттілік «кәсіби құзыреттіліктің» дәл өзі (В. А. Адольф, Л. А. Голубь, А. А. Деркач, В. С. Лазарев, Т. А. Смолина және басқалар), «жалпы және кәсіби білімділіктің ажарамас құрамдас бөлігі» деп қарастырады (Б. С. Гершунский, В. В. Лаптев және басқалар) ;

- зерттеушілік іс-әрекетті жүзеге асыру үшін қажетті білім және іскерліктер жиынтығы (В. Н. Введенский, Т. А. Воронова, М. А. Данилов, А. Н. Журавлев, Э. Ф. Зеер, Т. А. Смолина, П. И. Ставский, Н. Ф. Талызина, М. Н. Скаткин, М. А. Чошанов, О. Н. Шахматова, А. И. Щербаков және басқалар) ;

- «зерттеушілік құзыреттілік» тиімді зерттеушілік іс-әрекет үшін қажетті тұлғалық сапалардың жиынтығынан құралады және «функциональдық құзыреттілікпен» теңдестіріледі (Б. Г. Ананьев, А. Г. Аллахвердян, А. А. Бодалев, А. А. Вершина, А. А. Деркач, Н. В. Кузьмина, В. В. Лаптев, А. Н. Лук, А. К. Маркова, И. Я. Никанорова, Е. В. Попова, Н. А. Рыбаков, А. П. Тряпицына, В. Д. Шадриков және басқалар) .

Осылайша, Н. Г. Лебедева «зерттеушілік құзыреттілігі» анықтамасының негізіне не қойылғанына байланысты бұл ұғымды зерттеудің бірнеше бағыттары бар деген қорытынды жасайды. Алғашқы бағытты жақтаушылар құзыреттілік ұғымы аясынан шыға отырып, зерттеушілік құзыреттілігін негізгі құзыреттіліктердің бірі ретінде қарастырады. Ал екінші бағыт өкілдері анықтаманың негізіне іс-әрекет ұғымы анықтамасын алады және зерттеушілік құзыреттілігін тұлғаның зерттеушілік іс-әрекетті жүзеге асыруға дайындығы ретінде қарастырады. Үшінші топ өкілдері базалық ұғым ретінде «зерттеу» ұғымын алады және сәйкесінше зерттеушілік құзыреттілігін тұлғаның зерттеулерді (педагогикалық, психологиялық және т. б. ) дайындау және жүргізуге әзірлігі ретінде анықтайды.

А. А. Ушаков, өз кезегінде, [2] жаңа мәселелерді шешуде дербес ізденіске қабілеттілігі мен дайындығы және тұлғалық-мәнді білімдер, іскерліктер, дағдылар, іс-әрекет тәсілдері және құндылық бағдарлары жиынтығының негізінде шынайылықты шығармашылық тұрғыда түрлендіруі түрінде көрінетін тұлғаның интегральды сапасы» ретінде нақтылайды және айқындайды.

« Зерттеушілік құзыреттілігі » ұғымы келесідей түрде түсіндірілуі мүмкін:

⮚ «…болашақ мұғалімның жеке тұлғасының біртұтас, интегральды сипаттамасы, ол іс-әрекеттің мағыналық контексінде функционалдықтан түрлендіргішке ауысу мақсатындағы өз іс-әрекетіне және өзіне іс-әрекет субъектісі ретінде белсенді зерттеушілік ұстанымын ұстануға дайыныдығының көрініс табуы ретінде қарастырады (Ю. В. Рындина [3] ) ;

⮚ «…зерттеушілік құзыреттілік кез-келген кәсіби іс-әрекеттің маңызды сапалы сипаттамасы, қазіргі заманғы жылдам өзгеретін әлемдегі адамның стилі болып табылады» (Л. А. Даринская [4] ) ;

⮚ «…зерттеушілік құзыреттілік - бұл жеке тұлғаның интегральды сапасы, зерттеушілік міндеттерді өз бетімен шешуге қабілеттілігі және дайындығы, зерттеушілік іс-әрекеттің технологияларын меңгеруі, зерттеушілік іскерліктер құндылығын мойындауы және оларды кәсіби салада пайдалануға дайындығы түрінде көрініс табады» (С. Н. Лукашенко, [5] ) ;

«…зерттеушілік құзыреттілік - зерттеулер жүргізудегі білімдер, қабілеттер, дағдылар және тәжірибелер жиынтығы, белгілі бір жаңа білімді, жаңа зияткерлік өнімді алуы, жаңа жобаны жасауы, мәселенің жаңа шешімін табуы; кез-келген сұрақты тиімді зерттеуді жүргізу үшін адам көрсететін сапалары және іскерліктері» (А. В. Воробьева [6] ) ;

Зерттеу мәселелері бойынша анықтамаларға жасалған теориялық шолу негізінде түйінді құзыреттілік ретіндегі зерттеушілік құзыреттілігінің маңызды элементтеріне тиімді зерттеушілік іс-әрекетіне қажетті жеке тұлғалық қасиеттердің жиынтығы; жаңа мәселелерді шешудегі өз бетінше ізденіс жасау қабілеті; белсенді зерттеушілік ұстанымын алуға дайын болуы; кез-келген мәселені тиімді зерттеуде көрсетуі қажетті адамның қасиеттері мен дағдылары жататынын анықтадық.

Біздің зерттеу жұмысымыздың логикасына сәйкес зерттеушілік құзыреттіліктің құрылымдық бөліктерін қарастырған жөн.

П. Н. Осипов, И. Н. Маршалова [7], Л. А. Казарина [8] сияқты отандық зерттеушілердің жүргізген талдаулары негізінде «зерттеушілік құзыреттілігі» ұғымының құрылымынан келесідей өзара байланысты құрамдас бөліктерді бөліп көрсетеміз: тұлғалық, когнитивті, іс-әрекеттік (1 сурет) .

Сур. 1. Зерттеушілік құзыреттіліктің құрылымдық құрамдас бөліктерінің сызбасы

Тұлғалық құрамдас бөлік тұлғалық-акценттелген (екпінді) құзыреттіліктер тобымен бейнеленген, ол келесідей тұлғалық сипаттамалармен акценттеледі: а) зерттеушілік іс-әрекетке деген мотивация, б) зерттеушілік іс-әрекетке деген құндылық бағдар және в) адекватты қажеттіліктерге және зерттеушілік іс-әрекет сипатына жауап беретін оқушының тұлғалық спаларының жиынтығы.

Когнитивті құрамдас бөлік когнитивті-акценттелген құзыреттіліктер тобымен берілген және зерттеудің жалпы әдіснамалық негіздерін түсінуге бағытталған, оларға келесілер жатады: а) зерттеудің базалық сипаттамалары, б) зерттеушілік іс-әрекетті жүзеге асыру амалдарының ерекшеліктері.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.