Президенттің халыққа жолдауы бойынша құқықтық сана, құқықтық тәрбие және құқықтық мәдениеттің пәрменділігін арттыру
Баишев Университетінің
Құқық және ЖББП кафедрасының
аға оқытушысы құқық магистрі
Қуатбек Г.Қ.
Президенттің халыққа жолдауы бойынша құқықтық сана, құқықтық
тәрбие және құқықтық мәдениеттің пәрменділігін арттыру.
Егеменді еліміз 21-ғасырға аяқ басқалы қоғам өмірінде көптеген өзгерістерді бастан көшіре отырып президентіміз Қ.К. Тоқаевтың жолдауында атап көрсетілгендей біз қазіргі қиындықты міндетті түрде еңсереміз. Дегенмен, еліміздің жаңа геосаяси ахуалдағы ұзақ мерзімді дамуын естен шығармауымыз керек.Қазір әлем соңғы 100 жыл ішінде болмаған аса күрделі дағдарысты бастан өткеруде. Сарапшылардың айтуынша, жаһандық экономиканы қайта қалпына келтіру үшін кемінде 5 жылға дейін уақыт қажет.Дей тұрғанмен, болашақта көш бас - тайтын мемлекеттердің бәсекеге түсу қабілеті дәл осындай дағдарыстар мен іргелі өзгерістер кезінде шыңдалады. Қазақстан жаңа әлемде өзінің лайықты орнын алуға тиіс.Тұңғыш Президент - Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың көреген саясатының арқасында экономиканың дамуы үшін берік негіз қаланды, әлемдік аренада абырой-беделге ие болдық.Сондықтан әлемнің жаңа болмыс-бітімі қалыптасып жатқан шақта біз реформаларға тың серпін беруіміз керек. Бұл бағытта Ұлт жоспарын және Бес институттық реформаны негізгі бағдар етіп ұстануымыз қажет.Біз азаматтарымыздың лайықты өмір сүруіне жағдай жасауға, олардың құқықтарын қорғауға, заң үстемдігін қамтамасыз етуге, жемқорлыққа қарсы күресті күшейтуге міндеттіміз.
Қазақстанда құқықтық, зайырлы әлеуметтік мемлекет құру мақсаты көзделуде. Мемлекеттің ішкі және сыртқы саясаты бөлгілі төртіпті, құқықтық
жүйені жөне төрбиені талап етеді. Мұның өзі заңды силау әрі құрметтеуді бірінші кезекке қояды. Келешегіміздің бағдарлы өрістерін көңейту үшін саналы да сауатты рухани психологиялық мәдениеттің қалыптасуы мен жетілуіне жол ашу - қоғамның биік мақсаты. Бұл жағдайлар жаңа экономикалық дамудың, ондағы реформалық мазмұнның бағытына бағдарына қарай бейімделуіне мүмкіндік береді.
Осы тұрғыда елбасы Н. Назарбаев мынадай жауапкершілікті алға тартады Перспективаларымызды айқын ұғыну, жолымызда тұрған қиындықтар мен қауіп қатерді бүкпесіз түсіндіру біздің қоғамымыздың барша азаматтарын осынау ортақ міндетті шешу үшін жұмылдыруға жәрдемдеседі...біз жаңа мемлекетті, жаңа нарықтық экономикамен жаңа демократияны көптеген өзге де жас тәуелсіз мемлекеттер осы тәрізді жолды
басынан кешіпте үлгерген уақытта құру үстіндеміз, деп айтқан. Ең алдымен, мемлекеттік басқаруға, кадр саясатына, шешім қабылдау жүйе - сіне және оларды орындау жауапкершілі - гіне деген көзқарасты өзгертуден бас - тауымыз керек.
Пандемия және дағдарыс жағдайында мемлекеттік басқару жүйесі бар күш-жігерін жұмылдырып жұмыс істеуде. Жедел шешімдер қабылдау айтарлықтай уақыт пен қаражатты талап етеді. Бірақ алдағы жоспарларды назардан тыс қал - дырмауымыз қажет. Сондықтан мен тікелей Президентке бағынышты болатын Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігін құру туралы шешім қабылдадым.
Бұрын мұндай орган болды және өз жұмысын ойдағыдай атқарды. Енді осы агенттік қайтадан тұтас мем - лекеттік жос - парлау жүйесінің негізгі орта - лығы - на айналады. Агенттік ұсынған реформалар нақты, іске асатын және ең бас - тысы, бар - лық мемле - кет - тік органдар үшін орын - дауға міндетті болуға тиіс.
Реформалар жөніндегі жоғары прези - денттік кеңес құрылады. Бұл кеңестің шешімдері түпкілікті болады. Тез өзгеріп жатқан ахуалға шынайы баға беру үшін Статистика комитеті Агенттік құрамына беріледі.
Міне сондықтан да азаматтардың жаңа әлеуметтік экономикалық мінез-құлқын қалыптастыру тұжырымдамалары заң мен құқықтық мәдениетті жетілдіру қажеттілігіне сілтеп отыр. Қазіргі күні қылмыстық, әкімшілік, экономикалық, интеграциялық және тағы басқа кешендік мәселелерді қамтиды. Бастысы заң бар, оны орындау, іске асыру және сыйлау әрі күнделікті өмір салтында әдетке айналдыру керек дегенмен, кейде түрлі жауапсыздықтарға куә боламыз. Сондықтан бұл процесстің тәрбиелік бағыты мектепке дейінгі мекемелерде және оқушылармен, арнайы орта және жоғары оқу орындарында, көпшілікпен жұмыс жүргізуден басталады. Қазіргі кезеңде құқықтық сана мен құқықтық мәдениет мәселелеріне заңгерлер, философтар, саясатшылар мен әлеуметтанушылар көңіл аудара бастады. Бұл тақырыпта М. Баймаханов, А.C. Ибраева, А. Котов, А. Бейсенова, елбасы Қазақстанның экономикасының және әртүрлі саладағы жеткен жетістіктерінің нәтижесін айта отырып барлық салада алға жылжу үшін қандай адамдар жасауымыз керек екендігін көрсете отырып жол сілтеді. Білім саласына қатысты былай деді елдің, ұлттың бәсекелестігінің ең бірінші көрінісі оның білімділігінің деңгейімен анықталады. Бұл жағынан әлемдік стандартқа сай болуымыз үшін он екі жылдық білім жүйесін жоғары сынып оқушыларына көсіби бағыт-бағдар беру жағы қарастырылады. Яғни мектепке дейінгі дайындық бірінші сыныпқа тең болады. Он жылдық білімді алғаннан кейін оқушы жоғары оқу орнына түсуге немесе белгілі бір мамандық иесі болуға құқық беретін кәсіби техникалық білім алып шығуы қажет. Сондықтан жоғары білім төрт жылдық болады, әрине бұл жүйеге бірден еніп кету өте қиын ол үшін біз жетіспей жатқан жақтарымызды толықтырып білім жүйесіндегі материалдық-техникалық базаны күшейтуіміз қажет.
Осы мәселені шешу үшін :
1. Бала-бақшалардың жұмыстарын қалыпқа келтіріп мектепке дейін білім
беру жағын ұйымдастыруымыз қажет.
2. Оңтайлы нәтиже болу үшін жаңа кезеңнің педагогтарын дайындауымыз
қажет. Педагог мамандарды дайындаудың көлемін көбейту, олардың біліктілігін арттыру, материалдық техникалық базаны жақсарту шаралары іске асырылсын деген ҚР Үкіметіне тапсырма берілді.
3. Мектептер салуды қолға алу олардың санын көбейту, жағдайы төмен
мектептерді жабдықтау әртүрлі деңгейдегі құрылыс жұмыстарын жүргізу
сияқты шараларды жүргізу керектігін атап көрсетті.
4. Қабілеттері шектеулі балаларға білім беруді ұйымдастыру, мектеп
интернаттарды дамыту.
5. Оқушылардың білім сапасын көтеру үшін сырттай бақылау және бағалау
жүргізетін дербес орган құру.
6. Оқулықтардың ( соның ішінде мемлекеттік тілдегі оқулықтардың сапасын көтеру қажет.
7. Техникалық біліммен орта кәсіби білімнің деңгейін көтеру мәселесі
қарастырылады.
Коронавирус індетінің салдарынан дүниежүзіндегі мектеп оқушылары мен студенттердің басым көпшілігі қашықтан оқуға көшті. Бұл жұмыстың тәсілі мен мазмұнын түбегейлі өзгертуде.
Қашықтан оқыту ісін ұйымдастыруда Үкіметтің жіберген қателіктерін жақсы білеміз. Ашығын айтқанда, әлі күнге дейін нақты бір онлайн-платформа жоқ. Мұғалімдер, оқушылар және ата-аналар күндіз-түні WhatsApp-тан бас көтермейтін болды. Толыққанды оқу үдерісі үшін қажетті барлық функциялары бар бірыңғай онлайн білім беру платформасын шұғыл әзірлеу қажет. Дегенмен, сапалы білім алу үшін әдет - тегідей сабаққа қатысып, мұғалімдермен және сыныптастармен араласудың орны бөлек. Сондықтан санитарлық талаптар - ды сақтай отырып, білім алудың қалып - тасқан дәстүрлі тәсіліне қайта көшудің тәртібін әзірлеген жөн. Бұл, әсіресе, мектептер үшін маңызды. Күнделікті мәселелерді шешумен қатар, балалардың бәріне бірдей мүм - - кін - дік туғызу үшін жүйелі шаралар қа - был - - дау қажет. Балаларымыз қай жерде тұрса да, қандай тілде оқыса да сапалы білім алуы керек. Білім саласындағы басты мәселенің бірі - ұстаздар жалақысының аздығы.Мен 2021 жылдың қаңтар айынан бас - тап мұғалімдердің еңбекақысын 25 пайызға көбейту жөнінде шешім қабыл - дадым. Жалақы мөлшері алдағы уақытта да арта береді. Бұл мақсатқа алдағы үш жылда қосымша 1,2 триллион теңге бөлінеді. Біз балалардың мектепке дейінгі жан-жақты даму мәселесін шешуіміз керек. 2025 жылға қарай 6 жасқа дейінгі балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен 100 пайыз қамтамасыз етуді міндеттеймін. Бұл түйткіл мемлекеттік балабақша салумен ғана шешілмейді. Осы іске жеке бизнесті тартып, қолдаудың жа - ңа түр - лерін, соның ішінде қаржылан - дырудың ваучерлік тәсілін ойластыру қажет. Ата-аналар кез келген балабақшаны немесе мектепті таңдап, мемлекет берген ваучермен төлем жасай алады. Мамандардың негіздеуінше, мем - ле - кеттің тек дарынды оқушыларды қолдауы балалар арасында әлеуметтік ара-жікті ұлғайтуы мүмкін. Бұған жол беруге болмайды. Осыған орай, мемлекет қара - пайым мектептерге қолдау көрсетеді. Сонымен бірге бұл қадам қала мен ауыл ара - сын - дағы білім беру саласындағы алшақ - тықты қысқартуға жол ашады. Азаматтардың сауаттылығы мен цифр - - лы біліктілігін арттыру мақса - тында Үкі - метке Үздіксіз білім беру тұжы - рым - дама - сын әзірлеуді тапсырамын. Бұл құ - жат - та бейресми білім берудің баламалы нұс - қаларын көптеп енгізу, өз бетінше оқу нә - тижелерін мойындау, кәсіби дағ - ды - - ларды сертификаттау мәселелерін қарас - тыру қажет. Сонымен бірге біз кәсіби білім бе - ру - дің бүкіл жүйесін еңбек нарығында сұ - ра - нысқа ие білікті мамандар қалып - тас - тыруға бағыттағанымыз жөн. Кәсіпкерлердің жаңа буынын қалып - тас - - тыруға басымдық беріледі. Сол се - бепті Кәсіпкерлік негіздері пәні мек - - тептен бастап жоғары оқу орнына де - йін - гі барлық білім беру сатысында оқы - ты - луы керек. Өскелең ұрпақтың спорттық және шы - ғар - машылық әлеуетіне аса назар аудару қажет. Қаржы тапшылығы кезінде мемле - кет бюджеті есебінен кәсіби спорт клуб - тарын толықтай қамтамасыз ету - дің қажеті жоқ. Мемлекеттің және квази - мем - лекеттік компаниялардың бюджетінен миллиардтаған теңге тиімсіз жұмсалуда. Бұқаралық спортқа, дене тәрбиесіне және ... жалғасы
Құқық және ЖББП кафедрасының
аға оқытушысы құқық магистрі
Қуатбек Г.Қ.
Президенттің халыққа жолдауы бойынша құқықтық сана, құқықтық
тәрбие және құқықтық мәдениеттің пәрменділігін арттыру.
Егеменді еліміз 21-ғасырға аяқ басқалы қоғам өмірінде көптеген өзгерістерді бастан көшіре отырып президентіміз Қ.К. Тоқаевтың жолдауында атап көрсетілгендей біз қазіргі қиындықты міндетті түрде еңсереміз. Дегенмен, еліміздің жаңа геосаяси ахуалдағы ұзақ мерзімді дамуын естен шығармауымыз керек.Қазір әлем соңғы 100 жыл ішінде болмаған аса күрделі дағдарысты бастан өткеруде. Сарапшылардың айтуынша, жаһандық экономиканы қайта қалпына келтіру үшін кемінде 5 жылға дейін уақыт қажет.Дей тұрғанмен, болашақта көш бас - тайтын мемлекеттердің бәсекеге түсу қабілеті дәл осындай дағдарыстар мен іргелі өзгерістер кезінде шыңдалады. Қазақстан жаңа әлемде өзінің лайықты орнын алуға тиіс.Тұңғыш Президент - Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың көреген саясатының арқасында экономиканың дамуы үшін берік негіз қаланды, әлемдік аренада абырой-беделге ие болдық.Сондықтан әлемнің жаңа болмыс-бітімі қалыптасып жатқан шақта біз реформаларға тың серпін беруіміз керек. Бұл бағытта Ұлт жоспарын және Бес институттық реформаны негізгі бағдар етіп ұстануымыз қажет.Біз азаматтарымыздың лайықты өмір сүруіне жағдай жасауға, олардың құқықтарын қорғауға, заң үстемдігін қамтамасыз етуге, жемқорлыққа қарсы күресті күшейтуге міндеттіміз.
Қазақстанда құқықтық, зайырлы әлеуметтік мемлекет құру мақсаты көзделуде. Мемлекеттің ішкі және сыртқы саясаты бөлгілі төртіпті, құқықтық
жүйені жөне төрбиені талап етеді. Мұның өзі заңды силау әрі құрметтеуді бірінші кезекке қояды. Келешегіміздің бағдарлы өрістерін көңейту үшін саналы да сауатты рухани психологиялық мәдениеттің қалыптасуы мен жетілуіне жол ашу - қоғамның биік мақсаты. Бұл жағдайлар жаңа экономикалық дамудың, ондағы реформалық мазмұнның бағытына бағдарына қарай бейімделуіне мүмкіндік береді.
Осы тұрғыда елбасы Н. Назарбаев мынадай жауапкершілікті алға тартады Перспективаларымызды айқын ұғыну, жолымызда тұрған қиындықтар мен қауіп қатерді бүкпесіз түсіндіру біздің қоғамымыздың барша азаматтарын осынау ортақ міндетті шешу үшін жұмылдыруға жәрдемдеседі...біз жаңа мемлекетті, жаңа нарықтық экономикамен жаңа демократияны көптеген өзге де жас тәуелсіз мемлекеттер осы тәрізді жолды
басынан кешіпте үлгерген уақытта құру үстіндеміз, деп айтқан. Ең алдымен, мемлекеттік басқаруға, кадр саясатына, шешім қабылдау жүйе - сіне және оларды орындау жауапкершілі - гіне деген көзқарасты өзгертуден бас - тауымыз керек.
Пандемия және дағдарыс жағдайында мемлекеттік басқару жүйесі бар күш-жігерін жұмылдырып жұмыс істеуде. Жедел шешімдер қабылдау айтарлықтай уақыт пен қаражатты талап етеді. Бірақ алдағы жоспарларды назардан тыс қал - дырмауымыз қажет. Сондықтан мен тікелей Президентке бағынышты болатын Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігін құру туралы шешім қабылдадым.
Бұрын мұндай орган болды және өз жұмысын ойдағыдай атқарды. Енді осы агенттік қайтадан тұтас мем - лекеттік жос - парлау жүйесінің негізгі орта - лығы - на айналады. Агенттік ұсынған реформалар нақты, іске асатын және ең бас - тысы, бар - лық мемле - кет - тік органдар үшін орын - дауға міндетті болуға тиіс.
Реформалар жөніндегі жоғары прези - денттік кеңес құрылады. Бұл кеңестің шешімдері түпкілікті болады. Тез өзгеріп жатқан ахуалға шынайы баға беру үшін Статистика комитеті Агенттік құрамына беріледі.
Міне сондықтан да азаматтардың жаңа әлеуметтік экономикалық мінез-құлқын қалыптастыру тұжырымдамалары заң мен құқықтық мәдениетті жетілдіру қажеттілігіне сілтеп отыр. Қазіргі күні қылмыстық, әкімшілік, экономикалық, интеграциялық және тағы басқа кешендік мәселелерді қамтиды. Бастысы заң бар, оны орындау, іске асыру және сыйлау әрі күнделікті өмір салтында әдетке айналдыру керек дегенмен, кейде түрлі жауапсыздықтарға куә боламыз. Сондықтан бұл процесстің тәрбиелік бағыты мектепке дейінгі мекемелерде және оқушылармен, арнайы орта және жоғары оқу орындарында, көпшілікпен жұмыс жүргізуден басталады. Қазіргі кезеңде құқықтық сана мен құқықтық мәдениет мәселелеріне заңгерлер, философтар, саясатшылар мен әлеуметтанушылар көңіл аудара бастады. Бұл тақырыпта М. Баймаханов, А.C. Ибраева, А. Котов, А. Бейсенова, елбасы Қазақстанның экономикасының және әртүрлі саладағы жеткен жетістіктерінің нәтижесін айта отырып барлық салада алға жылжу үшін қандай адамдар жасауымыз керек екендігін көрсете отырып жол сілтеді. Білім саласына қатысты былай деді елдің, ұлттың бәсекелестігінің ең бірінші көрінісі оның білімділігінің деңгейімен анықталады. Бұл жағынан әлемдік стандартқа сай болуымыз үшін он екі жылдық білім жүйесін жоғары сынып оқушыларына көсіби бағыт-бағдар беру жағы қарастырылады. Яғни мектепке дейінгі дайындық бірінші сыныпқа тең болады. Он жылдық білімді алғаннан кейін оқушы жоғары оқу орнына түсуге немесе белгілі бір мамандық иесі болуға құқық беретін кәсіби техникалық білім алып шығуы қажет. Сондықтан жоғары білім төрт жылдық болады, әрине бұл жүйеге бірден еніп кету өте қиын ол үшін біз жетіспей жатқан жақтарымызды толықтырып білім жүйесіндегі материалдық-техникалық базаны күшейтуіміз қажет.
Осы мәселені шешу үшін :
1. Бала-бақшалардың жұмыстарын қалыпқа келтіріп мектепке дейін білім
беру жағын ұйымдастыруымыз қажет.
2. Оңтайлы нәтиже болу үшін жаңа кезеңнің педагогтарын дайындауымыз
қажет. Педагог мамандарды дайындаудың көлемін көбейту, олардың біліктілігін арттыру, материалдық техникалық базаны жақсарту шаралары іске асырылсын деген ҚР Үкіметіне тапсырма берілді.
3. Мектептер салуды қолға алу олардың санын көбейту, жағдайы төмен
мектептерді жабдықтау әртүрлі деңгейдегі құрылыс жұмыстарын жүргізу
сияқты шараларды жүргізу керектігін атап көрсетті.
4. Қабілеттері шектеулі балаларға білім беруді ұйымдастыру, мектеп
интернаттарды дамыту.
5. Оқушылардың білім сапасын көтеру үшін сырттай бақылау және бағалау
жүргізетін дербес орган құру.
6. Оқулықтардың ( соның ішінде мемлекеттік тілдегі оқулықтардың сапасын көтеру қажет.
7. Техникалық біліммен орта кәсіби білімнің деңгейін көтеру мәселесі
қарастырылады.
Коронавирус індетінің салдарынан дүниежүзіндегі мектеп оқушылары мен студенттердің басым көпшілігі қашықтан оқуға көшті. Бұл жұмыстың тәсілі мен мазмұнын түбегейлі өзгертуде.
Қашықтан оқыту ісін ұйымдастыруда Үкіметтің жіберген қателіктерін жақсы білеміз. Ашығын айтқанда, әлі күнге дейін нақты бір онлайн-платформа жоқ. Мұғалімдер, оқушылар және ата-аналар күндіз-түні WhatsApp-тан бас көтермейтін болды. Толыққанды оқу үдерісі үшін қажетті барлық функциялары бар бірыңғай онлайн білім беру платформасын шұғыл әзірлеу қажет. Дегенмен, сапалы білім алу үшін әдет - тегідей сабаққа қатысып, мұғалімдермен және сыныптастармен араласудың орны бөлек. Сондықтан санитарлық талаптар - ды сақтай отырып, білім алудың қалып - тасқан дәстүрлі тәсіліне қайта көшудің тәртібін әзірлеген жөн. Бұл, әсіресе, мектептер үшін маңызды. Күнделікті мәселелерді шешумен қатар, балалардың бәріне бірдей мүм - - кін - дік туғызу үшін жүйелі шаралар қа - был - - дау қажет. Балаларымыз қай жерде тұрса да, қандай тілде оқыса да сапалы білім алуы керек. Білім саласындағы басты мәселенің бірі - ұстаздар жалақысының аздығы.Мен 2021 жылдың қаңтар айынан бас - тап мұғалімдердің еңбекақысын 25 пайызға көбейту жөнінде шешім қабыл - дадым. Жалақы мөлшері алдағы уақытта да арта береді. Бұл мақсатқа алдағы үш жылда қосымша 1,2 триллион теңге бөлінеді. Біз балалардың мектепке дейінгі жан-жақты даму мәселесін шешуіміз керек. 2025 жылға қарай 6 жасқа дейінгі балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен 100 пайыз қамтамасыз етуді міндеттеймін. Бұл түйткіл мемлекеттік балабақша салумен ғана шешілмейді. Осы іске жеке бизнесті тартып, қолдаудың жа - ңа түр - лерін, соның ішінде қаржылан - дырудың ваучерлік тәсілін ойластыру қажет. Ата-аналар кез келген балабақшаны немесе мектепті таңдап, мемлекет берген ваучермен төлем жасай алады. Мамандардың негіздеуінше, мем - ле - кеттің тек дарынды оқушыларды қолдауы балалар арасында әлеуметтік ара-жікті ұлғайтуы мүмкін. Бұған жол беруге болмайды. Осыған орай, мемлекет қара - пайым мектептерге қолдау көрсетеді. Сонымен бірге бұл қадам қала мен ауыл ара - сын - дағы білім беру саласындағы алшақ - тықты қысқартуға жол ашады. Азаматтардың сауаттылығы мен цифр - - лы біліктілігін арттыру мақса - тында Үкі - метке Үздіксіз білім беру тұжы - рым - дама - сын әзірлеуді тапсырамын. Бұл құ - жат - та бейресми білім берудің баламалы нұс - қаларын көптеп енгізу, өз бетінше оқу нә - тижелерін мойындау, кәсіби дағ - ды - - ларды сертификаттау мәселелерін қарас - тыру қажет. Сонымен бірге біз кәсіби білім бе - ру - дің бүкіл жүйесін еңбек нарығында сұ - ра - нысқа ие білікті мамандар қалып - тас - тыруға бағыттағанымыз жөн. Кәсіпкерлердің жаңа буынын қалып - тас - - тыруға басымдық беріледі. Сол се - бепті Кәсіпкерлік негіздері пәні мек - - тептен бастап жоғары оқу орнына де - йін - гі барлық білім беру сатысында оқы - ты - луы керек. Өскелең ұрпақтың спорттық және шы - ғар - машылық әлеуетіне аса назар аудару қажет. Қаржы тапшылығы кезінде мемле - кет бюджеті есебінен кәсіби спорт клуб - тарын толықтай қамтамасыз ету - дің қажеті жоқ. Мемлекеттің және квази - мем - лекеттік компаниялардың бюджетінен миллиардтаған теңге тиімсіз жұмсалуда. Бұқаралық спортқа, дене тәрбиесіне және ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz