Көксерек-адам мен табиғат арасындағы юайланысты көрсететін шығарма

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті

СӨЖ

Эссе

Орындаған:Жұман Эльмира

Топ:xt-20-5k1

Қабылдаған:Серкебаева Гаухар Искакбековна

Көксерек

Көксерек-адам мен табиғат арасындағы юайланысты көрсететін шығарма. Авторы - Мұхтар Әуезов. Бұл әңгіме 1974 жылы жазылған.

Әуезов бұл шағын ғана шығармаға табиғат көріністерімен қатар адам мен табиғат арасындағы қатынасты сыйдыра білген. Адамдар табиғаттың заңдылығына қарсы шығып, қасқырлар мекенініе шабуылдап, олардың бөлтірігін есінен тандырып, өздерімен бірге алып кетіп, ауыл тұтқыны етеді. Күн өткен сайын бөлтірік бостандықты аңсайды. Құрмаштың нағашысы ауылға көзін ашпаған бөлтірігін алып келеді. Құрмаш оны асырап алып, Көксерек деп атайды. Ауыл адамдары Көксеректі жақтырмайды. Өйткені ол қазандағы тамақтарды жеп кететін. Күшік кезінде ауыл төбеттерінен жәбір көрген көксерек өсе келе есесін қайтарады. Көксерек көкжал болғаннан кейін ауылдан кетіп, үйіріне қосылып, ауыл қорасына шабуылын бастайды. Құрмаш атасы ауырып қалған кезде қой бағуға шығады. Сол кезде қасқырлар тап болады. Құрмаш аттан құлаған кезде, Көксерек оған тап береді. Ауыл адамдары Көксеректі іздеп тауып, өлтіріп, апасына апарады. Сол кезде апасы “Менің баламнын жазығы не деп айтады?”. Апасы қайғыдан құса болады.

Көксеректі кіналаудың қажеті жоқ. Көксерек адам баласының қолында қанша тәрбие көргенімен, бәрібір өзінің табиғатына қарсы тұра алмады.

“Қараш-Қараш” оқиғасы

«Қараш-қараш оқиғасы»-төңкеріс қарсаңындағы қазақ қоғамының шындығынан туған, ескі ауылдағы әлеуметтік теңсіздік тәрізді өткір тартысқа құрылған шығарма. М. Әуезовтің суреткерлік сапарындағы тың өріс осы повестен айқын көрінеді. Сондықтан «Қараш-қараш» оқиғасын жазушының белес, этаптық туындысы деп қарауға болады.

Мұнда дала билеушілерінің заңсыз жуандығы суреттеледі. Повестің бас кейіпкері Бақтығұлдың типі өзге шығармалардың бас кейіпкерлерінен ерекше. Ол өз тағдырының құлы емес, иесі болуға ұмтылған. Бақтығұл мен Тектіғұлдарға қарсы тұрған қара күш, бір жағы, жауыздықтың жиынтығы іспетті «соқтыққыш сотқар ауыл» Қозыбақ болса, екіншіден, сол Қозыбақтың жүгенсіз жуандары Сәт пен Сәлмен елінен ауып, нағашыларынан пана іздеп келген екі жетімді сан жылдар бойына мал соңына салып, олардың адал еңбегін жейді, онысы аздай-ақ, басқа да малайларымен бірге барымтаға аттандырып, байыған үстіне байи түседі. Сондықтан да ТектіғұЛдың өлер алдындағы соңғы айтары: «Кегім . . . кетті…» деген күйініш сөз. Інісінің өлімі Бақтығұлдың жан дүниесін қатты сілкіп, кеудесі шер мен бірге кекке толады. Енді дұшпанын бұл сілкілегісі келеді, онысы үш есе ауырлыққа түседі. Күнкөріс қамымен басқа байға Жарасбайға жалданады. Ол Бақтығұлды ұрлыққа салып, барымтаға жұмсайды. Ақыр аяғында бар қылмысты Бақтығұлдың өзіне аударып, сатып кетеді. Енді әбден ызаланған, ашынған Бақтығұлдың көкірегін өшпенділік оты жайлайды. Сөйтіп Жарасбай болысты атып өлтіріп, абақтыға түседі.

Бас қаһарман Бақтығұл арқылы оқиға дамып өркендеген. Бақтығұл зұлымдыққа қарсы күресте жол таба алмай адасты. Мұның бәрі -сол кезеңдердегі шындықтың бір көрінісі.

“Қилы заман”романы

Қилы заман-М. Әуезов шығармашылығының басында жазылса да, аса талантты шығарма. Романда қазақ елінің шиеленіскен ауыр тағдыры жағдайында күресе білген ерлер туралы автор өз сезімін ашық жаза білген.

Туынды табиғатына байыппен қарасақ, 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің тарихи сыр-сипаттары, Қазақ-Ресей қарым-қатынасының нәзік те қатерлі тұстары, ел мен жердің құдірет-қасиеттері, халық өкілдерінің жанкешті әрекеті мен өмір шындығы бар. Автор повест сюжетінің басты оқиғалары өтетін орын - Қарқара жәрмеңкесін жағрапиялық, геосаяси, экономикалық, әлеуметтік тұрғыдан жан-жақты суреттеуден бастайды. Қазақ даласының Жетісу өлкесінде, тоғыз жолдың түйіскен жерінде тұрған жәрмеңке ішкерідегі орыс қалаларынан тартып Құлжа, Қашқар, Хиуа, Бұхар, Самарқан, Ташкентті, одан асып Азия мен Еуропаны жалғап жатқан қайнаған сауда орны ғана емес, бүтіндей экономикалық, саяси, әлеуметтік құрылым, жүйе деуге болады. Алақандай ауқымдағы жәрмеңке, жалпы, алып империяның жинақталған бет-бейнесі, тіпті, империяның өзі деуге де келеді. Базар ортасында ұзын, биік ағашқа аспандатып көтерілген Патшалық ресейдің екі басты самұрықтың суреті бар ақ жалауы желкілдейді. «Бұл қомағай қарынды, жалмауыз тілекті ертегі обырының айқын тұрған белгісі еді. Обырды туғызған ана - жалмауыз түсті ұлық. Соның айқын таңбасы - ертегі айдаһарындай екі басты, жайын түсті самұрық». Жәрмеңкедегі сауданы, оның айналасындағы барлық жайтты, әлеуметтік ортаны, саяси өмірді бақылауында ұстап, айтқандарын істетіп, ырқына көндіріп, бағындырып, басынып тұрған пристав, урядник, тергеуші, санақшы, т. б. толып жатқан ірілі-ұсақты шенеуніктер мен оларды қорғап тұрған қарулы солдаттарға дейінгі отарлық билікті жүзеге асырушы атқарушы атарман-шабармандар бар. Бұлардың қатарына қолында биліктің мысқылы да жоқ болыс, старшын, ауылнай, тілмаш сынды жергілікті ұсақ әкім-қаралар мәжбүрлікпен, шарасыздықпен қосылған. Ал, Орталық Азия халықтары

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.