БАЛАЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АРНАЙЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚОРҒАУДЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті
Әуе қатынастарын халықаралық-құқықтық реттеу мәселесі
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
5В030200 - Халықаралық құқық
Ғылыми жетекші: Жабелова Т. Е
Студенттер: Ахметова Айзат
Шаймуратова Жанерке
Мирзатаева Диана
Алматы 2022
Диплом жобаның орындаудың
КҮНТІЗБЕЛІК КЕСТЕІ
№
Іс-әрекет түрлері
Мерзімі
Орындалуы туралы белгі
1
Диплом жұмысының тaқырыбын бeкіту
Қыркүйек
2
Зeрттeу жұмысының өзектілiгін негіздеу
Қазан
3
Диплом жұмысының жоспарын жасау
қараша
4
Дерек көздерiн жинaу және әдебиеттeрді іріктеу, оқу, зерделey өңдey
қараша
5
Диплoм жұмыcының тeopиялық бөлiмін жaзу
желтоқан-
қантар
6
Зерттey нәтижелeрiн aпробaциялау А) Cтуденттepдің ғылыми конференцияcынa қaтыcy
Б) зерттey тaқырыбы бoйыншa мaқaлa жaзy
желтоқан
7
Тәжiрбиeлiк - жұмыcты ұйымдacтырy жәнe тапсыру
қаңтар- сәуір
8
Диплoм жұмыcының тәжiрбиeлік бөлiмiн жaзy
ақпан-
сәуір
9
Диплoм жұмыcының қорытындын жасау
сәуір
10
Диплoм жұмыcын aлдын aла қoрғaу
мамыр
11
Бaяндама, дeмонстрaциялық мaтeриалдapды дайындay
мамыр
11
Диплoм жұмыcын қорғay
маусым
Тапсырма берілген күн _____ ___________20___ж
Ғылыми жетекші: Жабелова Т.Е
Студент: Мұсақан Шамиль
Бейсенғали Айдана
Алмасбекқызы Бағлан
Негізгі әдебиеттер тізімі:
1989 жылғы 20 қарашада қабылданған Бала құқықтары туралы Конвенциясы.
2002 жылы 8 тамыздағы баланың құқықтары туралы заңы.
С.Н. Сабикенов. Проблемы борьбы с торговлей женщинами и детьми в целях сексуальной эксплуатаций в европейских странах, Сборник материалов международных конференций, Алматы, 2011 г. - С.234-237.
Сабитова А.А. Международно - правовые аспекты защиты прав человека. 20 - лет кафедре международного права Казну им Аль - Фараби, Алматы, 2011 г. - С.52-56.
Макеева А.А. Реализация международно-правовых норм в сфере защиты прав детей Журнал. 2011. № 9 (177). С. 100-106. [Электронный ресурс].
Женевская декларация прав ребёнка 1924 года. Гусева А. Д., Яскевич Я.С. Права человека: Учёбное пособие. Минск, 2002
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ТАРАУ. ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ ИММУНИТЕТТЕР МЕН АРТЫҚШЫЛЫҚТАРДЫҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Дипломатиялық иммуниттер мен артықшылықтар институтының дамуының тарихы
1.2. Халықаралық балалар құқығын қорғауды қалыптастыру және дамыту
ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАЛАЛАР ҚҰҚЫҒЫН ҚОРҒАУ.
Балалар құқықтарын қорғаудағы Қазақстан Республикасының негізгі алғысшарттары.
2.2 Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау.
3 ТАРАУ. БАЛАЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АРНАЙЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚОРҒАУДЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
3.1. Балалардың құқықтарын бүкіл әлемдегі зиянды дәстүрлі тәжірибелерден қорғау
3.2. Әлемдегі балалар еңбегін қанаудың өзекті мәселелері
3.3. Балаларды жыныстық қанаудан халықаралық қорғау
3.4. Қарулы қақтығыстардағы балалардың құқықтарын қорғау мәселелері
ҚОРЫТЫНДЫ
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Балалар құқығының қорғалу деңгейі - кез-келген өркениетті қоғамның, мемлекеттік саясаттың әлеуметтік бағыттылығының басты индикаторы. Бала - бұл көпшілік жағдайда әлеуметтік-экономикалық тұрақсыздықтан жапа шегетін азаматтар категориясы. Қазіргі әлемдік қауымдастықтың дамуы балалар құқығы мәселесіне көбірек көңіл бөлу керек екендігін анықтап отыр. Адам құқығы мен
бостандығының заңдылық тұрғыда бекітілуі, олардың қамтамасыз етілуі саяси экономикалық, әлеуметтік, мәдени т.б. жүйелердің қалыптасып, динамикалық дамуының қажетті шарттары болып табылады. Адам құқығы, оның қамтамасыз етілуі - әлемдік тұрақты даму стратегиясының маңызды факторы болатын демократиялық, құқықтық құндылықтарға негізделген мемелекет дамуының түпкілікті мақсаты және басты нәтижесі. БҰҰ Мыңжылдық декларациясында балалар құқығын халықаралық қорғау үшінші мыңжылдықтағы алты жаһандық проблеманың бірі деп жариялады. 1989 жылы БҰҰ Бала құқықтары туралы конвенцияны қабылдады, ол басқа халықаралық құжаттармен салыстырғанда бұрын-соңды болмаған көбеюге ие болды. 2015 жылы Оңтүстік Судан мен Сомали Бала құқықтары туралы конвенцияға қосылды. Жаңа мыңжылдықта бүкіл балалардың 97% -ы тұратын әлемнің 195 елі Бала құқықтары туралы конвенцияны ратификациялады деп айтуға болады. Бір ғана мемлекет, БҰҰ мүшесі - Америка Құрама Штаттары қол қойды, бірақ бала құқықтары туралы конвенцияны әлі ратификацияламады. Барлық балалар қорғалуға құқылы. Олар өмір сүруге, қауіпсіз болуға, жеке тұлға болуға, естуге, қамқорлық жасауға және қауіпсіз ортада өсуге құқылы. Отбасы - балалар үшін бірінші қорғаныс желісі. Ата-аналар немесе басқалар үйдегі қауіпсіз және сүйікті ортаны қамтамасыз етуге жауапты. Мектептер мен қауымдастықтар баланың үйінен тыс жерде қауіпсіз және қолайлы орта құруға міндетті. Отбасында, мектепте және қоғамда балалар өмір сүруі, өсуі, білім алуы және толық мүмкіндіктері бойынша дамуы үшін оларды толықтай қорғау қажет. Дүниежүзілік қоғамдастық әлемдегі балалардың құқықтарын қорғаудың құқықтық құралдарын іске асыруға алаңдаулы. Біріккен Ұлттар Ұйымы балалардың құқықтарын халықаралық-құқықтық қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған іс-шаралар үшін арнайы органдар құрды: БҰҰ-ның Бала құқықтары жөніндегі комитеті мен БҰҰ-ның балалар қоры (ЮНИСЕФ), қорғауды БҰҰ-ның басқа институционалдық механизмдері жүзеге асырады.
Зерттеу нысаны балалардың құқықтарын қорғаудың халықаралық тәжірибесінде туындайтын құқықтық қатынастардың кешені болды.
Зерттеудің міндеттері.
- халықаралық құқықтық қорғау тұжырымдамасын зерттеу
- балалар құқығын халықаралық қорғаудың қалыптасуы мен дамуын бөлектеу;
- халықаралық актілерді балалардың құқықтарын қорғаудың құқықтық механизмі ретінде қарастыру;
- балалар құқығын халықаралық қорғаудың институционалдық механизмін зерттеу;
- зиянды тәжірибеден халықаралық-құқықтық қорғау мәселелерін қарастыру;
- балаларды еңбекті қанаудан қорғаудың арнайы шараларын бөліп көрсету;
- қарулы қақтығыстардағы балаларды халықаралық-құқықтық қорғау проблемаларын бөліп көрсету.
Жобаны зерттеу барысындағы ұсыныстар:
Мемлекеттiк органдардың кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың, зорлық-зомбылықтың және қатыгездікпен қараудың профилактикасы, оларды әлеуметтік оңалту жөніндегі қызметін жетілдіруге бағытталған бағдарламалар мен әдiстемелердi әзiрлеу.
Кәмелетке толмағандарды зорлағаны және сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттері үшін бас бостандығынан айыру мерзімі арттыру және өгей әкесі мен өгей шешесінің жауаптылығы күшейтілуі. Қазір олардың балалар тәрбиесіне үлесі зор екенін ескере отырып жауаптылығы ата-анасымен теңестірілді. Осындай зомбылықтың ең осал жері - жәбірленуші мен агрессор үнемі бірге, бір шаңырақтың астында тұруы. Зорлаушының қабағына қарап, әр күнін қорқынышпен өткізген әлсіз жан әрдайым стресспен ғұмыр кешеді. Бұл жазаны ауырлататын мән-жай ретінде бағалануы керек.
Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алуы қажет
Дипломдық жұмыстың зерттелуінің әдістемелік негізі. Халықаралық-құқықтық, саяси-құқықтық, философиялық, әлеуметтік және т.б. балалар құқықтарын қорғайтын институты қолданатын басқа да ғылыми дәйектемелер, мемлекеттік және құқықтық құбылыстарды зерттеудің жалпы ғылыми және диалектикалық үйлестікке қазақстандық ғана емес, халықаралық едәуір толық және сыни тұрғыда қарастыруға мүмкіндік береді.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ТАРАУ. БАЛАЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚОРҒАУДЫҢ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ ЖӘНЕ ДАМУЫ
1.1. Балалар құқығын халықаралық-құқықтық қорғаудың түсінігі мен ерекшеліктері
Әлемдік қоғамдастық Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін балалардың құқықтарын қорғау проблемасының әлемдік деңгейдегі маңыздылығын түсінді, ал ХХ ғасырдың аяғында адам құқығын халықаралық-құқықтық қорғау барынша қарқынды дамыды. Таза ұлттықтан бастап бұл проблема халықаралық проблемаға айнала бастады, нәтижесінде барлық елдердің заңдары біртіндеп халықаралық стандарттардың ықпалына түсе бастады. Қазір балалардың құқықтары, қай елде болса да өмір сүреді, оның елінің конституциясы мен бүкіл заң жүйесі ғана емес, бүкіл әлемдік қауымдастық қорғалатындығы жалпыға танылды.
Баланың халықаралық құқықтарын қорғау адам құқықтарын халықаралық қорғаудың ажырамас бөлігі болып табылады, сондықтан оның барлық ережелері оған қолданылады. Сонымен бірге, адам құқығын халықаралық қорғау шеңберінде баланың құқықтарына байланысты мәселелерді тәуелсіз субъектіге бөлу, ең алдымен, объективті себептерге байланысты: біріншіден, бірқатар тарихи жағдайлар нәтижесінде әлеуметтік балалардың мәртебесі ересектерге қарағанда төмен, ал халықаралық құқық баланың құқықтарын қорғау ересектермен тең құқықтар мен мүмкіндіктерді қамтамасыз етуге бағытталған; екіншіден, физикалық және психикалық жетілмегендіктен балаға ерекше құқықтар мен қосымша қорғаныс қажет.
Балалар атынан халықаралық іс-әрекеттің жалпы бағыты - олардың эмоционалдық, физикалық және психологиялық осалдығын, ерекше күтімге мұқтаждығын моральдық-құқықтық тұрғыдан тану және олардың құқықтарын, соның ішінде олардың құқықтарын құрметтеу және қамтамасыз ету міндеттерін мойындау. пікір. Бұл мәселелер қоғамның балаларды ересек өмірге арналған алаң ретінде емес, олардың жеке басы үшін бағалайтын құндылығын көрсетеді. Сонымен қатар, біз балалық шақтағы барлық оқиғалар ересектерге, демек, бүкіл қоғамға үлкен әсер ететіндігін мойындауымыз керек. Балалардың құқықтарын халықаралық-құқықтық қорғаудың негізгі тұжырымдамасы - балалар - жеке тұлға ретінде - құқықтарға ие және олар тізімге енуі, заңды түрде міндетті және баланың дамуы үшін көрсетілуі керек.
Т.А. Титова, балаларды халықаралық-құқықтық қорғау тетіктерін әзірлеуде өзінің терең философиялық және гуманитарлық дәстүрлері болған жоқ. ХХ ғасырдың соңғы ширегінде ғылымда балалар құқығының мәніне қатысты тек екі қарама-қарсы теория болды - протекционизм және либерализм. Протекционизм немесе патернализм балалық шақты толық тәуелділік пен төтенше дәрменсіздік кезеңі, либерализм, керісінше, баланың тәуелсіздік кезеңі ретінде қарастырады.
Балаларды қорғаудың заманауи халықаралық-құқықтық механизмі бала құқықтарының ерекше тұжырымдамасын - либералды патернализмді көрсетеді. Либералдық патернализм балалық шақты баланың тәуелділікке (сәби кезінен) тәуелсіздікке (өсіп-өнуге) дейінгі кезең-кезеңімен даму процесі ретінде қарастырады. Ересек адамның міндеті - балаға ой мен іс-әрекетте біртіндеп тәуелсіздік алуға көмектесу. Сонымен, ата-аналардың және балаға қамқорлық жасайтындардың күші мақсатты сипатқа ие, яғни оның өзін-өзі тануы мен өзін-өзі анықтау қабілетін дамытуға бағытталған, содан кейін олар оны жоғалтады.
Балалардың жеке тұлға ретіндегі құқықтары басқалардың құқықтарымен тығыз байланысты. Адам құқықтарының көпшілігі ересектерге беріледі және жеке тұлғаның құқықтары мен міндеттері негізінде бағаланады. Балалардың жеке тұлға ретінде заңның субъектісі екендігін мойындай отырып, шын мәнінде баса отырып, сонымен бірге балалардың құқықтары өздері үшін маңызды басқа адамдардың құқықтарымен тығыз байланысты екендігін атап өткен жөн. Жалпы алғанда, бұл екі жолмен жүреді: Жалпы алғанда, ересектердің құқықтарын қорғау ересек адамның құқықтарды қорғауға әсер ететін шешімдер қабылдауға немесе өз көзқарасын білдіру қабілетіне ие болуын қамтамасыз ету тұжырымдамасына негізделген. Мысалы, Босқындар туралы конвенцияда әркімнің өз еліне оралуға құқығы бар, дегенмен, бұл құқықты пайдалану мүмкіндігі барлық қажетті ақпарат пен осы шешімді қабылдау үшін қажетті түсінігі бар босқынға байланысты. Бала мұндай шешімдер қабылдай алмайтыны және егде жастағы адамдарға тәуелді екені анық. Ересек балалар өздерінің жеке ерекшеліктеріне сәйкес және жас ерекшеліктеріне сәйкес шешім қабылдау мүмкіндігіне ие, сонымен қатар әртүрлі дәрежеде болса да, өз құқықтарын қорғауға ересектерге тәуелді. Кеңірек түрде, баланың құқықтарын тиімді қорғау және алға жылжыту көбінесе бала тәуелді болған ересектердің құқықтарын тиімді қорғау және ілгерілетумен тығыз байланысты болуы мүмкін. Мысалы, 3 балаға жауап беретін ересек босқын өз еркімен ұсталған кезде, ересек адамның құқығының бұзылуының тікелей салдары ретінде 3 баланың құқығы бұзылуы мүмкін.
Балалар көптеген құқықтардан пайдаланады, олар бір уақытта ата-аналарының немесе баланың басқа заңды өкілдерінің құқықтарымен қатар жүреді.
Бұл баланың мүдделері үшін шешім қабылдауда осы адамдар үшін маңызды рөлді қамтуы мүмкін. Сіз ересектердің құқықтарын бұзбай, баланың құқықтарын құрметтей білу және олардың мүдделерін алға жылжытуыңыз керек. Қатаң заңды мағынада ата-аналардың және балалардың басқа қамқоршыларының құқықтары баланың мүдделерімен шектеледі.
Ересектерден айырмашылығы, балалардың құқықтарына дәл осындай бұзушылықтар ауырырақ зиян тигізуі мүмкін. Балалардың дамуындағы кемшіліктер жағымсыз әлеуетке ие және оларға ересектерге қарағанда едәуір әсер етуі мүмкін. Қарулы қақтығыстар жағдайында өмір сүретін, үйінен қоныс аударатын, тұрақты жұмыс таба алмайтын және 4 жыл бойы тамақтанбау мен қорлықтан зардап шегетін ересек адам себептерін жойғаннан кейін өз өмірін әдеттегідей жалғастырады деп күтуге болады. оның қозғалысы үшін. Бала дәл осындай жағдайды бастан кешіреді: тамақтанбау және асыра пайдалану салдарынан өсудің артта қалуы мен ақыл-ойдың артта қалуынан өмір бойы зардап шегуі мүмкін; қозғалыс кезінде мектепке кіруге мүмкіндік болмаса, ол ешқашан жоғалған білім беру мүмкіндіктерін қалпына келтіріп, болашақта көптеген мүмкіндіктерден айырылып қалуы мүмкін. Ересектер мен балалардың бірдей құқықтарына бірдей қауіп-қатер әр түрлі әсер етуі мүмкін екендігі анық. Бұдан шығатыны, балалар қорғаудың және құқықтарды ілгерілетудің ерекше түрлерін қажет етеді.
Жас ерекшеліктеріне сәйкес балалар өз құқықтарының бұзылуынан қорғану қабілеті төмендеуі мүмкін немесе тіпті қолда бар қорғаныс шараларын пайдалана алады. Сонымен қатар, нақты жағдайлар немесе жағдайлар балалар үшін ересектерге қарағанда қауіпті болуы мүмкін. Шынында да, кейбір бұзушылықтар тек балалармен кездеседі. Педофилия және балаларды порнографияда қолдану, мысалы балаларға арналған арнайы әрекеттер. Әйелдердің жыныстық мүшелерін кесу қыздарға бағытталады, олардың жастығы осындай рәсімдерден өту немесе өтпеу туралы шешім қабылдағанда олардың пікірін ескеруді қиындатады. Белгілі бір жағдайларда балалар, егер олар ешқандай қылмыс жасамаса да, қылмыстық жауапкершілікке тартылуы мүмкін. Бұл кейде, мысалы, қала көшелерінде немесе вокзалдарда тұратын балалар үшін болады.
Балалардың көпшілігінің олардың құқықтарының қосымша бұзылуына осалдығын едәуір арттыратын бірқатар факторлар бар. Оларға білімге қол жетімділіктің жеткіліксіздігі; медициналық көмекке қол жетімділіктің қиын болуы; бала тұратын аймақтағы қарулы қақтығыс жағдайлары; халықтың қоныс аударуы; отбасының бұзылуы; және өте кедейлік. Атап айтқанда, бұл көбінесе ең үлкен осалдығын тудыратын әртүрлі факторлардың тіркесімі немесе дәйектілігі екенін ескеру қажет; мысалы, нашар білім мен халықтың қоныс аударуының үйлесуі АИТВ ЖИТС-тің таралуын күшейтетін факторлар болуы мүмкін, бұл өз кезегінде отбасының бұзылуына ықпал етеді (ата-аналар ауырып, қайтыс болады) және балалар кедейлігіне әкеледі.
Балалардың құқықтарына қатысты кейбір қатерлер қыздарға ұлдарға қарағанда көбірек немесе керісінше болуы мүмкін. Мысалы, ер балалар көбінесе балалар сарбаздары ретінде алынады, ал қыздар көбінесе солдаттар немесе қарулы оппозициялық топтар тарапынан жыныстық қанауға ұшырайды. Қыздар ертерек ертерек мәжбүрлеудің құрбаны болу ықтималдығы жоғары. Алайда, тәуекелдерді жынысы бойынша жіктеу кезінде абай болу керек, өйткені қыздарды әскер қатарына тартуға және ұлдарды жыныстық қанауға мәжбүр етуге болады.
Халықаралық құқықтық қорғау балалар үшін арнайы жүзеге асырылады, әлемдік қоғамдастық осы арнайы құқықтық механизмді кеңейтеді. Осал қауымдастық ретінде балалардың ерекше қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін арнайы бағдарламалардың қажеттілігі танылады.
Балалардың құқықтарын қорғаудың халықаралық-құқықтық жүйесі - бұл балалардың құқықтарының бұзылуын болдырмауға, жауап беруге, тиісті қамтамасыз етілмеуге бағытталған өзара байланысты құқықтық тетіктердің жиынтығы (мысалы, халықаралық актілер) және институционалдық тетіктер (мысалы, халықаралық ұйымдар), қанау және балаларға қатысты зорлық-зомбылықтың басқа түрлері.
1.2. Халықаралық балалар құқығын қорғауды қалыптастыру және дамыту
Балалардың құқықтары бар немесе болуы керек деген идея салыстырмалы түрде жақында пайда болды. Тарихи тұрғыдан алғанда балалар әлеуметтік маңызды емес және қорланған жағдайда саналды. Балаларға мемлекет тарапынан ерекше қамқорлық көрсетілмеген. Балаларды саяси кепілге алу және қарыздың кепілі ретінде пайдалану Вавилон тарихында көрсетілген. Ежелгі әлемде балаларға жыныстық зорлық-зомбылық көрсету, құрбандыққа шалу және некесіз туылған әйелдердің нәрестені өлтіру сияқты құбылыстарға жол берілді. Қалаусыз немесе әлсіз балалар отбасын құрғатады деп есептелді, олар көбіне тастанды, құлдыққа немесе жезөкшелікке сатылды. Балалық шақ физикалық және психикалық жетілмеген маңызды емес өтпелі кезең болып саналды.
Ата-аналар балаларына қатысты абсолютті құқықтарға, мойынсұнушылыққа, қызметтері мен табыстарына ие болды, сондай-ақ 19 ғасырға дейін жеке адамдар мен мүлікті толық бақылауда ұстады, бұл Рим құқығы Patria potestas (әкелік билік) доктринасының кең таралған және тұрақты әсерімен байланысты болды. . Бұл латын фразасы Рим заңы бойынша әкесіне, оның әйелі мен балаларына қатысты отағасы ретінде тиесілі болатын осы өкілеттіктер мен құқықтардың жиынтығын көрсетті.
Тарихшылардың пікірінше, өмірдің жеке кезеңі ретінде балалық шақтың пайда болу тұжырымдамасы салыстырмалы түрде жақында пайда болды және бұл еуропалық қоғамдық құрылыс. Бұған дейін балалар мен ересектер арасында айырмашылық аз болған. Балаларға қатысты зорлық-зомбылыққа және олардың физикалық және эмоционалдық әл-ауқатына алаңдаушылыққа қарсы қоғамдық пікір 18 ғасырдың аяғы мен 19 ғасырда күшейе түсті. Балалық шақтың тұжырымдамасы жасалды: балалар барған сайын ересектер қоғамынан алшақтайды, балалар формальды білім беру жүйесіне белсене араласады және өндірістен шығарылады.
19 ғасырда балалардың құқықтық мәртебесі танылды. Балалардың құқықтары мен міндеттері бар деген ұғымды қабылдаудың маңызды шарты - балалардың әлеуметтік мәртебесін нығайту. Балалардың құқықтарын қорғау қозғалысының басталуын 19 ғасырдың ортасында, Жан Валестің француз төңкерісінен кейінгі балалардың құқықтарын қорғау лигасын құруға тырысқан кезінен бастауға болады. 1852 жылы Нидерландыда Слогволк журналы Балалардың құқықтары атты мақала жариялады.
Балаларды осал және тәуелді деп қабылдаудың өсуінің әсерінен мемлекеттер балалардың физикалық, психикалық және моральдық әл-ауқатын қорғау үшін арнайы заңдар шығарады. Бұрын заңнама, егер ол балаларды сыртқы әлемнің шешімдерінің қаталдығынан қорғауға тырысатын болса, бірақ ол ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынасқа минималды араласу саясатын жүргізеді.
Өнеркәсіптік төңкерістен кейін қабылданған балалардың әл-ауқатына қатысты заңнамада балаларға қатысты ата-аналық міндеттерін бұзудың төтенше жағдайларында қылмыстық санкциялар қолдану және ата-ана құқығынан айыру қарастырылған. Балаларға негізгі жалпы білім беру және кәсіптік білім беру үшін міндетті білім туралы заңдар енгізілді. Балалардың еңбегі жұмыс уақыты мен жұмыс жағдайына байланысты шектелді.
19 ғасырдың екінші жартысындағы медицина, тамақтану және психология саласындағы жетістіктер балалар жай ересек адамдар ғана емес, олардың өзіндік ерекшеліктері мен қажеттіліктері бар деген көзқарасты растады. 19 ғасырдың аяғында индустриясы дамыған елдерде балаларды ересек түрмелерден шығарып, балалар үйлері құрып, ақыл-есі кем балаларға жақсы емдеу жүргізілді. Мемлекет, керісінше, өзін бала мен отбасы арасында орналастырып, әкенің шексіз билігін шектеді. Бұл әке әрдайым балаларына қамқор болу керек деген ұғымның жойылуына және баланың мүдделері деген анықталмаған стандарттың пайда болуына түрткі болды. Екі ата-ана да баланы оқыту мен қорғаудың жалпы жауапкершілігін алды.
Халықаралық балалар құқығы қозғалысы 20 ғасырдың басында басталды. Ол Халықаралық Қызыл Крест Комитеті, Ұлттар Лигасы және Халықаралық Еңбек Ұйымы сияқты топтардың гуманитарлық мұраттарын интернационалдандыру және институционалдауымен сипатталады. Балаларды топ ретінде қарастырған алғашқы шарттардың бірі - 1904 жылы 18 мамырда Парижде жасалған Ақ құлдар трафигін жою туралы халықаралық келісім. Халықаралық балалар құқығын қорғау 1919 жылы Ұлттар Лигасы мен Халықаралық Еңбек Ұйымын құрумен қосымша серпін алды. Версаль шарты 1919 жылы 28 маусымда жасалды және оның кіріспесінде балалар мен жастарды қорғау туралы жарияланды. Халықаралық еңбек конференциясы өзінің бірінші сессиясында өнеркәсіптегі ең төменгі жас туралы конвенцияны қабылдады және содан бері көптеген конвенциялар мен әртүрлі кәсіптерге жұмысқа кіруге арналған ең төменгі жасқа, сондай-ақ жұмыс уақыты мен жұмыс уақытына қатысты ұсыныстар қабылдады. Құрылғаннан кейін он жыл ішінде Ұлттар Лигасы 1921 жылғы әйелдер мен балалар саудасына қарсы халықаралық конвенцияны және 1926 жылғы құлдық конвенциясын қабылдады.
1923 жылы ағылшын Эглантин Джебб Балаларды құтқару қорын құрды және балалар хартиясы идеясын бастады. Бала құқықтары туралы алғашқы Декларацияны (көбінесе Женева Декларациясы деп атайды) Ұлттар Лигасы 1924 жылы 26 қыркүйекте қабылдады, басқалармен қатар, Декларацияда балаға өзінің қалыпты жағдайына қажет құралдармен қамтамасыз етілуі керек деп айтылды. материалдық және рухани даму және балаларды қанаудың барлық түрлерінен қорғау керек.1924 жылғы Женева Декларациясы мемлекеттер үшін заңды міндеттемелерге әкеп соққан жоқ. Бұл декларация болды - моральдық міндеттемелердің жиынтығы. Бұл мәні бойынша ұмтылыс стандарттары болды. Ұлттар Лигасы, мүше мемлекеттерді балаларды әлеуметтік қорғау принциптерін басшылыққа алуға шақырды. Осылайша, лиганың әр мүшесінің өз ресурстары мен нақты жағдайлары шеңберінде тиісті шаралар қабылдау өз еркінде қалды. 1945 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының құрылуымен гуманитарлық идеалдарды интернационалдандыру және институционалдауға деген ұмтылыс күш алды. 1946 жылы Экономикалық және әлеуметтік кеңес Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас ассамблеясына Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде елдері күйреген балалардың өмірін қалпына келтіруге көмектесу үшін БҰҰ-ның Халықаралық балаларды қорғаудың төтенше қорын (жалпы ЮНИСЕФ деп атайды) құруды ұсынды. 1946 жылы 11 желтоқсанда Бас ассамблея 57-қарарға сәйкес ЮНИСЕФ құрды. 1953 жылы ол тұрақты болып, аббревиатурасын сақтай отырып, БҰҰ Балалар қоры болып өзгертілді. 1961 жылы ЮНИСЕФ білім мен оқытуға көмек, балалардың әл-ауқаты және отбасын жоспарлау үшін қаржыландыруды ұлғайтты. ЮНИСЕФ соғыстан, құрғақшылықтан, аштықтан және басқа да төтенше жағдайлардан зардап шеккен балаларға көмек көрсетуді жалғастыра отырып, дамып келе жатқан елдердегі сәбилердің жоғары өлім-жітіміне, денсаулықтың нашарлауына және балалар арасындағы аштыққа қарсы бағытталған денсаулық сақтау және тамақтану бағдарламаларын қамтиды. 1959 жылы 20 қарашада БҰҰ Бас ассамблеясы бірауыздан Бала құқықтары туралы декларация қабылдады. Декларация балалар құқықтарының толық тізімін қамтыған алғашқы халықаралық құжат болды. 1989 жылғы Бала құқықтары туралы конвенцияға дейін Декларация балалар мен олардың құқықтары туралы ең маңызды саяси мәлімдеме ретінде қабылданды. 1924 жылғы Женева Декларациясында Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін қиратудан зардап шеккен балалардың материалдық қажеттіліктері туралы қамқорлық көрініс тапқан болса, 1959 жылғы Бала құқықтары декларациясы балалардың қамтылуы мен мүдделерін әлеуметтік қамсыздандырудың осындай салаларын қамтитын кең контекстте шешуге тырысады тұрғын үй ретінде., әлеуметтік қамсыздандыру, денсаулық сақтау және медициналық көмек, тамақтану және тамақтану, ұлтына қарамастан әр баланың туа біткен құқығы.
Осылайша, 1959 жылғы Декларация үкіметтің балаларды қорғау және басқа заңнамалық және әкімшілік шаралар арқылы балаларға қамқорлық пен қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі бағдарламалық міндеттемесін жасайды. Алайда, 1959 жылы баланың құқықтары туралы декларацияларда танылған құқықтардың кеңінен қабылдануы 30 жылдан кейін, баланың құқықтары туралы конвенцияда олардың заңды танылуына жасалған маңызды қадам болды. 1970 жылдары ЮНИСЕФ жүргізген зерттеулер балалардың құқықтарын бұзу жаһандық құбылыс екенін және халықаралық келісімдер елеусіз қалғанын анықтады. Балалық шақ адамның дамуындағы ең маңызды кезең және балалар физикалық және психикалық жетілмегендіктен, сондай-ақ тәуелділіктің салдары ретінде ересек адам ретінде берілетіндерден басқа ерекше кепілдіктерді қажет етеді деген тұжырымдама кристалданған. осалдық. Ұлттық заңнаманың бұл проблемамен күресу үшін жеткіліксіз екендігіне және бірыңғай минималды халықаралық құқықтық нормалар арқылы сыртқы араласу қажет деп тануға.
1976 жылға қарай ЮНИСЕФ бүкіл әлемдегі балалардың ауыр жағдайларына алаңдағаны соншалық, оның басшылығы БҰҰ Бас ассамблеясына 1979 жылды Халықаралық балалар жылы деп жариялау туралы өтініш жасады.
Халықаралық балалар жылына арналған салымдардың бірі ретінде Польша үкіметі 1978 жылдың басында БҰҰ-ның Адам құқығы жөніндегі комиссиясына 1979 жылы оны қабылдау мақсатында баланың құқықтары туралы конвенция жобасының ұсынылған мәтінін ұсынды. Поляк бастамасы 1959 жылғы Бала құқықтары туралы декларацияның қалаулы мұраттарын заңды түрде міндетті халықаралық міндеттемелерге айналдыруға деген ұмтылысынан туындады. Бұл бастамадан басқа 1979 жылы Варшавада баланың құқықтарын құқықтық қорғау бойынша конференция өтті, оған Батыс және Шығыс Еуропаның 19 елінен қатысушылар қатысты.
Қатысушылар білім беру, денсаулық сақтау, демалыс, балалар еңбегі, босқын балалар және әлеуметтік қорғау сияқты салаларда баланың құқықтарын заңды қорғауға қатысты әртүрлі ережелерді бірауыздан қабылдады.
Балалардың халықаралық құқықтарын қорғаудың қалыптасуы мен дамуы әлемдік қоғамдастықтың балалардың сипаттамаларын біртіндеп мойындауын көрсетеді: бір жағынан, олар мәні бойынша адамдар және олар тікелей құқықтарға жатуы керек; екінші жағынан, олар ата-аналарының немесе оларды алмастыратын адамдардың, қоғамның, мемлекеттің қолдауына мұқтаж, өйткені олар әлеуметтік тұрғыдан осал және толық әрекет қабілеттілігі жоқ.
ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАЛАЛАР ҚҰҚЫҒЫН ҚОРҒАУ.
Балалар құқықтарын қорғаудағы Қазақстан Республикасының негізгі алғысшарттары.
Бала құқықтарын қорғау-бұл мемлекеттің, қоғамның, сондай-ақ халықаралық және отандық үкіметтік емес ұйымдардың өзара байланысты іс-қимыл жүйесі. Тәуелсіздік жылдары Қазақстанда балалардың құқықтарын қорғау бойынша негізгі халықаралық құжаттар ратификацияланды. Сондай-ақ, мемлекетте заңдар мен жарлықтар қабылданды, онда кәмелетке толмағандардың құқықтары да жазылған. Халықаралық құжаттар балалардың негізгі проблемалары мен қауіптерін шешуге арналған:
- кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыс;
- бейәлеуметтік отбасыларда тұру;
- сапасыз медициналық қызмет көрсетуден болатын өлім-жітім;
- панасыздық;
- білімнің болмауы;
-- қатер өмірі мен құқықтарын бұзу. Адам құқығын қамтамасыз ету-кез-келген мемлекеттің өркендеуінің негізі. Адам қай жерде өмір сүрсе де, оған білім, медицинаға қол жетімділік, құқық қорғау органдарының қорғауы және қозғалыс еркіндігі қажет. Әсіресе, осы тұрғыда баланың құқықтары мен бостандықтарын қорғау өте маңызды -- жасына байланысты "өзі үшін тұра алмайтын"кішкентай азамат. Бұл жағдайда мемлекет, халықаралық ұйымдар және құқық қорғаушылар бүкіл әлемдегі балалардың құқықтарын реттейтін құжаттарды құру және қабылдау арқылы көмекке келеді.
Бүкіл әлем бойынша балалардың құқықтарын қорғайтын басты құжат -- Бала құқықтары туралы Конвенция. Оны 1989 жылы 20 қарашада БҰҰ Бас Ассамблеясы қабылдады. Содан кейін бала алғаш рет адам құқықтарының барлық спектріне сене алатын құқық субъектісі деп аталды және танылды. Бала құқықтары туралы конвенцияны 190 ел, оның ішінде Қазақстан 1994 жылғы 8 маусымда ратификациялады.Конвенция ережелерінің орындалуын бақылайды-Бала құқықтары жөніндегі Комитет. Комитет әрбір бес жыл сайын Конвенция ережелерін жүзеге асыру бойынша өздері қабылдаған шаралар туралы мемлекеттердің баяндамаларын қарайды. Қазақстан 2003 жылы БҰҰ Бала құқықтары жөніндегі комитетінің 33-сессиясында алғашқы есеп берді. Содан кейін Комитет баяндама нәтижелері бойынша ескертулер мен ұсыныстар пакетін дайындады, сонымен бірге балалардың құқықтарын қорғау және мемлекеттік органдардың халықаралық ұйымдармен ынтымақтастығын дамыту саласындағы заңнамалық базаның жетілдірілгенін атап өтті. Осылайша, бала құқықтары туралы Конвенцияның жалпы қағидаттары мен нормалары Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу және қылмыстық-атқару кодекстерінде ескерілген, сондай-ақ азаматтық, отбасылық және басқа да құқық салаларында көрініс тапқан.Заңның міндеттері-жастардың құқықтары мен мүдделерін қорғау, балалар мен жастарды елдің әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси өміріне тарту, сондай-ақ азаматтық қоғам шеңберінде тәрбиелеу. "Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы және балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы" Қазақстан Республикасының Заңы; Құжат балалардың заңды құқықтары мен мүдделерін сақтауға қатысты мемлекеттік саясатты іске асыра отырып, кәмелетке толмағандардың заңсыз қызметіне жол бермейді. Заң балалар үшін құқықтық және әлеуметтік кепілдіктер, кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың алдын алу жүйесін құрайтын органдар мен мекемелерді материалдық-техникалық, қаржылық, ғылыми-әдістемелік және кадрлық қамтамасыз етуді жасайды.
Құжат балалар мүддесі үшін мемлекеттік саясаттың мақсаттарын анықтайды. Сонымен, барлық балалар шығу тегіне, нәсіліне және ұлтына, әлеуметтік және мүліктік жағдайына, жынысына, тіліне, біліміне, дінге көзқарасына, тұрғылықты жеріне, денсаулық жағдайына және бала мен оның ата-анасына немесе басқа заңды өкілдеріне қатысты өзге де жағдайларға қарамастан тең құқықтарға ие. Некеде де, одан тыс жерде де туылған балалар тең және жан-жақты қорғауды пайдаланады. Заңда балалар мүддесін көздейтін мемлекеттік саясат мемлекеттік органдар қызметінің басым саласы болып табылады, ол балаларға толыққанды тәрбие беруді, олардың құқықтарын қорғауды, оларды қоғамда толыққанды өмір сүруге дайындауды қамтамасыз ету үшін бала құқықтарын заңнамалық қамтамасыз етуге және отбасын мемлекеттік қолдауға негізделген.Балаларды қорғау және шетелдік асырап алуға қатысты ынтымақтастық туралы Конвенция Гаагада 1993 жылы 29 мамырда қабылданды. Конвенцияға қол қойған мемлекеттер баланың толық және үйлесімді дамуы үшін отбасында, бақыт, махаббат және түсіністік жағдайында өсуі керек екенін мойындайды. Бұл жағдайда бала туылған отбасына басымдық беріледі. Егер белгілі бір жағдайлар бойынша балалар өз отбасында өмір сүре алмаса немесе елде қолайлы отбасы табылмаса, шетелдік асырап алу балаға тұрақты отбасының болуына байланысты артықшылықтар бере алады. Шетелдік бала асырап алу баланың мүдделері мен оның негізгі құқықтары сақталған кезде ғана, сондай-ақ балаларды ұрлаудың, сатудың немесе сатудың алдын алу үшін орын алады.
2.2 Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау.
Осы жылдың 1-сәуірінде Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне баланың құқықтарын қорғау жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын ұйымдардың қызметімен байланысты мәселелер бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы жаңа Заңына қол қойды. Ол күшіне енді.Осы Заңдағы өзгерістер балалардың құқықтарын қорғауда жаңа бағыт беруге жол ашып отыр деп ойлаймын. Ол маңызды бес бағытты қамтиды.
Қабылданған Заң қоғамның жанына бататын нақты мәселелерді шешпек. Олар мыналар:
Білім беру, денсаулық сақтау, халықты әлеуметтік қорғау ұйымдарының қызметкерлері өздеріне белгілі болған балалармен немесе оларға қарсы жасалған құқық бұзушылық фактілері туралы құқық қорғау органдарына хабарлауы міндеттелген. Осы парызын орындамаған жағдайда әкімшілік немесе қылмыстық жауапкершілікке тартылады.
Мәселен, ҚР ӘҚБТК-нің 127-1 бабына сай лауазымды тұлғаға бірінші рет хабарламағаны үшін 25 250, ал қайталанған жағдайда 75 750 теңге айыппұл салынады.
Бұндай ұсыныс неден туды? Бұл не үшін қажет?
Ең бастысы - кәмелетке толмағандардың құқығы. Өздеріңіз білесіз алдыңғы жылы Түркістан облысының Сарыағаш ауданында болған оқиға туралы тиісті жауапты қызметкерлер білгенімен ұзақ уақыт бойы айтылмай келді. Сосын тіркелмей, ешқайда хабарланбаған. Әлеуметтік проблема ретінде қаралмады. Ата-аналардың балаларды тәрбиелеуге және білім беруіне жауаптылық күшейтілді. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы Заңында өздерінің қаржылық мүмкіндіктерінің және қабілеттерінің шегінде деген сөздер алып тасталды.
Яғни, ата-аналар балаларды бағып-күтуге, оның толыққанды дамуына, құқықтары мен мүдделерін қорғауға жауапты. Бұрынғыдай қаржылық мүмкіндіктерім шектеулі деп құтыла алмайды. Ондай өмірлік қиын жағдайға түскен кезде мемлекеттік тарапынан тиісті көмек беріледі.
Бүгінгі күні еңбек етуге ерініп, әйелінің тапқан ақшасын ішімдік пен есірткіге жұмсап, балаларын аш-жалаңаш қуып шыққан азаматтар аз емес. Отбасынан безініп, алимент төлеуден қашып жүргендер қаншама.
Тағы бір жаңалық. Егер балалар мектепке себепсіз бармаған жағдайда олардың ата-аналары сол үшін ҚР ӘҚБТК-нің 127 бабымен әкімшілік жауапкершілікке тартылады.
Бірінші рет 7 575 теңге айыппұл салынады. Ал бір жыл ішінде қайталаған жағдайда 15 150 теңге айыппұл немесе бес тәулікке дейін әкімшілік қамаққа алынады. Әрине, баланың сабаққа келмеуі жүйелі түрде болу тиіс. Оның себептері жан-жақты қаралатын болады.Ашығын айтсақ, жазаны күшейтеміз деп, керісінше, бүлдіріп алмаймыз ба?! Ата-анасына салынған айыппұл түбінде бүкіл отбасына салмақ болып түседі ғой.
Кәмелетке толмағандарды зорлағаны және сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттері үшін бас бостандығынан айыру мерзімі арттырылды және өгей әкесі мен өгей шешесінің жауаптылығы күшейтілді. Бұрын олар басқа бөтен адамдар сияқты жалпы негіздермен жауакершілікке тартылған. Қазір олардың балалар тәрбиесіне үлесі зор екенін ескере отырып жауаптылығы ата-анасымен теңестірілді. Осындай зомбылықтың ең осал жері - жәбірленуші мен агрессор үнемі бірге, бір шаңырақтың астында. Зорлаушының қабағына қарап, әр күнін қорқынышпен өткізген әлсіз жан әрдайым стресспен ғұмыр кешеді. Бұл жазаны ауырлататын мән-жай ретінде бағалануы дұрыс болды.Енді Қылмыстық кодексінің 120, 121 баптары өзгертіліп, 3-1 бөлігімен толықтырылды. Егер зорлау және сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттері:
1) көрінеу кәмелетке толмаған адамға қатысты жасалса;
2) кәмелетке толмаған адамға қатысты ата-анасы, өгей әкесі, өгей шешесі, педагог не оны тәрбиелеу жөніндегі міндеттер заңмен жүктелген өзге адам жасаса, 12-17 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айырылады. Қосымша өмір бойы балалармен жұмыс жасау құқығынан шектеледі. Балаларға арналған ақпарат психологиялық жас ерекшеліктерін, ақпараттық ортаның теріс ықпалына осалдығын ескере отырып, жас санаттарына бөлінеді. Бұл жұмыс жүйелі мен кешенді шаралар негізінде іске асырылады, оның ішінде тарихи және өзге де дәстүрлерді, қоғам мен мемлекеттің мәдени құндылықтарын насихаттау жүргізіледі.
Балаларды денсаулығы мен дамуына зардабын тигізетін ақпараттан қорғау туралы заңнамасын бұзған кезде тиісті жауаптылыққа тартылады.
Жалпы, біздің қоғам зомбылыққа тым кешірімді. Біреу түнде музыканы шулатып қойса немесе жөндеу жұмыстарын жасаса, көршілер жетіп келеді. Тыныштық сақтауды талап етеді. Ал, отбасында балаларды сабап жатса, ешкім тырп етпейді. Айқайлап, көмек сұраса да полиция шақырмайды.
Санамызда қатып қалған бір стереотип бар - отбасы әр адамның жеке шаруасы. Жабулы қазан жабулы күйінде қалсын дедік. Әйелін және балдарын ұрғанды кейбіреулер тіпті дұрыс деп санайды.
Ал, күнде ұрыс-керіс пен қол жұмсауды көріп өскен баланың ертеңі қандай болмақ? Ата-ананың дұрыс тәрбиесін алмаған бала, отбасын құрғанда әкесінен көргенін әйеліне, бала-шағасына жасайды.
Сөзімді тиянақтай келе мынаны ескерткім келеді. Бұл түзетулер - біздің балаларды қорғау заңнамасын Европа елдерінің озық тәжірибесіне теңестіретін қадам.
Сондықтан, Елбасы айтқандай, барымызды салып, құлшынып жұмыс істесек, алынбайтын қамал, шешілмейтін сұрақ жоқ. Ең бастысы, балалардың қауіпсіздігін одан сайын жақсартамыз. Сөйтіп, әділетті, мықты, ашық, адам құқығына ерекшмән беретін ел боламыз.
2020 жылғы 23 қарашадағы отырыста Парламент Мәжілісінің депутаттары бірінші оқылымда педофилдерге жазаны қатайту туралы заң жобасын мақұлдады. Түзетулерге сәйкес "балаларға қарсы жыныстық тиіспеушілік туралы" баптар бойынша сотталған адамдар мерзімін тек қатаң режимдегі колонияларда өтейтін болады. Сондай-ақ, мұндай сотталғандардың мерзімінен бұрын шартты түрде босату және кешірім жасау құқығы болмайды.
Балаларды қорғау үшін заңдарға алдыңғы түзетулер 2019 жылдың желтоқсанында енгізілді. Сол кезде ел Президенті 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енген "кейбір заңнамалық актілерге қылмыстық, қылмыстық іс жүргізу заңнамасын жетілдіру және жеке адамның құқықтарын қорғауды күшейту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Заңға қол қойды. Оның айтуынша, зорлық-зомбылық ауыр қылмыс болып саналды, ал 14 жасқа дейінгі балаларға қатысты зорлық-зомбылық қазіргі уақытта кемінде 20 жыл нақты жаза түрінде жазаланады. Сондай-ақ, олар үшін жауапкершілік заңдастырылды.
Полиция Азаттықтың сауалына жауап бере отырып, "ішкі істер органдарының басым міндеті кәмелетке толмағандардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету, оның ішінде балаларды қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау болып табылады"деп хабарлады. Бірақ сонымен бірге олар "кәмелетке толмағандарға қатысты қылмыстарға ата-аналардың бақылауының болмауы ықпал етеді"деп баса айтады.
Бас прокуратураның Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитеті ұсынған ресми статистикаға сәйкес, 2020 жылдың 11 айында полиция тіркеген 71 кәмелетке толмаған баланы зорлауды ата-анасы, қамқоршысы немесе педагог жасаған.
Статистика комитетінің хабарлауынша, Қазақстанда 2020 жылы "кәмелетке толмаған баланы зорлау"бабы бойынша 199 қылмыс тіркелген. Осы жағдайлардың ішінде 128 эпизод -- жас балаға қатысты. Бір жағдайда бала алған жарақатының салдарынан қайтыс болды.
120-баптан ("зорлау") басқа, Қазақстанда қылмыстық кодекстің "сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттері" (121-бап), "он алты жасқа толмаған адаммен жыныстық қатынас немесе сексуалдық сипаттағы өзге де әрекеттер" (122-бап), "жас балаларды азғыру" (124-бап) баптары да бар.
Толық емес 2020 жылы балаларға қатысты жыныстық қол сұғылмаушылыққа қарсы тіркелген қылмыстар саны өсті. Мысалы, 2019 жылы "Зорлау" бабы бойынша 85 іс тіркелді, оның ішінде 2018 жылы -- 132 іс, 2017 жылы-146 іс.
- Талдау көрсеткендей, кәмелетке толмағандарға қатысты қылмыс жасауға ықпал ететін жағдайлар ата -- аналар тарапынан бақылаудың болмауы, кәмелетке толмағандарды қараусыз жалғыз қалдыру (үйде, үйден тыс, көшеде, көршілерге, достарға бару), таныстарына, туыстарына, көршілеріне сенім білдіру, сондай-ақ оларда ой-ниеттің жоқтығына сенім білдіру болып табылады, - деп хабарлайды ІІМ ішкі және сыртқы коммуникациялар департаменті директорының міндетін атқарушы Альбина Махамбетова.
Полицияның тағы бір факторы-бұл отбасындағы проблема.
"Отбасындағы қолайсыздық әлеуметтік-тұрмыстық сипаттағы мәселе болып табылады, оны шешу полицияның құзыретінен тыс", -- деп хабарлайды Махамбетова өз жауабында.
Полицейлер 2020 жылы сегіз мыңнан астам жедел-профилактикалық іс-шара өткізді. Бұл шаралар "оң әсер етеді" дейді ІІМ.
Халықаралық сарапшылар " педофилия қайдан пайда болады?. Алайда, соңғы зерттеулердің бірі балаларға қарсы қылмыс жасаған адамдар балалық шақта міндетті түрде зорлық-зомбылыққа ұшырамайтындығын көрсетті, өйткені бұл бұрын ойлағандай болған.
- Зардап шеккен балалар болашақта зиянды заттарға айналудан гөрі заттарды теріс пайдалану, депрессия, тұрақты травматикалық стресс немесе қылмыстық агрессия қаупі жоғары. Сарапшылардың пікірінше, қылмыскерлердің басым көпшілігі бала кезіндегі жыныстық зорлық-зомбылықты жоққа шығарады, тіпті олар сотта жанашырлыққа ие бола алады. "Хаотикалық балалық шақ кез -- келген ретсіз ересек өмірдің ықтималдығын арттырады", - деді Джеймс Кантор, сексуалдылық орталығының директоры (Торонто, Канада) Нью-Йорк Таймс сайтында 2019 жылдың күзінде жарияланған зерттеуде.
Ғалымдар педофилия биологиялық бұзылыс деп санайды. "Ешкім педофил болуды армандамайды", -- деді Джон Хопкинс секс және гендерлік клиниканың директоры доктор Фред Берлин.
3 ТАРАУ. БАЛАЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АРНАЙЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚОРҒАУДЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
3.1. Балалардың құқықтарын бүкіл әлемдегі зиянды дәстүрлі тәжірибелерден қорғау
Зиянды тәжірибелер дәстүрлі немесе жаңадан пайда болуы мүмкін, бірақ оның негізінде кейбір мәдени, әлеуметтік немесе діни дәстүрлер бар. Көбіне зорлық-зомбылық сипаттағы зиянды әрекеттер баланың дамуы мен біліміне қауіп төндіреді, ауыр және тұрақты психологиялық және денсаулыққа салдар қалдырады, мүгедектікке немесе өлімге әкелуі мүмкін.
Бұған зиянды дәстүрлі дәстүрлерді жатқызуға қатысты пікірталастар туындап отыр және БҰҰ балаларға қатысты зорлық-зомбылыққа қатысты зерттеулеріне мыналар кіреді:
- өзін-өзі кесу (соның ішінде әйелдерді сүндеттеу - қыздардан жыныс мүшелерін алу, еркектерді сүндеттеу, әйелдің кеудесін үтіктеу, мәжбүрлеп тамақтандыру және тамақтануға тыйым салу, қыздықты тексеру);
- балаларға жыныстық зорлық-зомбылық жасау, сондай-ақ қыздарды ерте тұрмысқа беру немесе мәжбүрлі түрде тұрмысқа беру;
- кісі өлтіру - әдетте ер адамдар отбасының ар-намысын қорғау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті
Әуе қатынастарын халықаралық-құқықтық реттеу мәселесі
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
5В030200 - Халықаралық құқық
Ғылыми жетекші: Жабелова Т. Е
Студенттер: Ахметова Айзат
Шаймуратова Жанерке
Мирзатаева Диана
Алматы 2022
Диплом жобаның орындаудың
КҮНТІЗБЕЛІК КЕСТЕІ
№
Іс-әрекет түрлері
Мерзімі
Орындалуы туралы белгі
1
Диплом жұмысының тaқырыбын бeкіту
Қыркүйек
2
Зeрттeу жұмысының өзектілiгін негіздеу
Қазан
3
Диплом жұмысының жоспарын жасау
қараша
4
Дерек көздерiн жинaу және әдебиеттeрді іріктеу, оқу, зерделey өңдey
қараша
5
Диплoм жұмыcының тeopиялық бөлiмін жaзу
желтоқан-
қантар
6
Зерттey нәтижелeрiн aпробaциялау А) Cтуденттepдің ғылыми конференцияcынa қaтыcy
Б) зерттey тaқырыбы бoйыншa мaқaлa жaзy
желтоқан
7
Тәжiрбиeлiк - жұмыcты ұйымдacтырy жәнe тапсыру
қаңтар- сәуір
8
Диплoм жұмыcының тәжiрбиeлік бөлiмiн жaзy
ақпан-
сәуір
9
Диплoм жұмыcының қорытындын жасау
сәуір
10
Диплoм жұмыcын aлдын aла қoрғaу
мамыр
11
Бaяндама, дeмонстрaциялық мaтeриалдapды дайындay
мамыр
11
Диплoм жұмыcын қорғay
маусым
Тапсырма берілген күн _____ ___________20___ж
Ғылыми жетекші: Жабелова Т.Е
Студент: Мұсақан Шамиль
Бейсенғали Айдана
Алмасбекқызы Бағлан
Негізгі әдебиеттер тізімі:
1989 жылғы 20 қарашада қабылданған Бала құқықтары туралы Конвенциясы.
2002 жылы 8 тамыздағы баланың құқықтары туралы заңы.
С.Н. Сабикенов. Проблемы борьбы с торговлей женщинами и детьми в целях сексуальной эксплуатаций в европейских странах, Сборник материалов международных конференций, Алматы, 2011 г. - С.234-237.
Сабитова А.А. Международно - правовые аспекты защиты прав человека. 20 - лет кафедре международного права Казну им Аль - Фараби, Алматы, 2011 г. - С.52-56.
Макеева А.А. Реализация международно-правовых норм в сфере защиты прав детей Журнал. 2011. № 9 (177). С. 100-106. [Электронный ресурс].
Женевская декларация прав ребёнка 1924 года. Гусева А. Д., Яскевич Я.С. Права человека: Учёбное пособие. Минск, 2002
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ТАРАУ. ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ ИММУНИТЕТТЕР МЕН АРТЫҚШЫЛЫҚТАРДЫҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Дипломатиялық иммуниттер мен артықшылықтар институтының дамуының тарихы
1.2. Халықаралық балалар құқығын қорғауды қалыптастыру және дамыту
ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАЛАЛАР ҚҰҚЫҒЫН ҚОРҒАУ.
Балалар құқықтарын қорғаудағы Қазақстан Республикасының негізгі алғысшарттары.
2.2 Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау.
3 ТАРАУ. БАЛАЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АРНАЙЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚОРҒАУДЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
3.1. Балалардың құқықтарын бүкіл әлемдегі зиянды дәстүрлі тәжірибелерден қорғау
3.2. Әлемдегі балалар еңбегін қанаудың өзекті мәселелері
3.3. Балаларды жыныстық қанаудан халықаралық қорғау
3.4. Қарулы қақтығыстардағы балалардың құқықтарын қорғау мәселелері
ҚОРЫТЫНДЫ
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Балалар құқығының қорғалу деңгейі - кез-келген өркениетті қоғамның, мемлекеттік саясаттың әлеуметтік бағыттылығының басты индикаторы. Бала - бұл көпшілік жағдайда әлеуметтік-экономикалық тұрақсыздықтан жапа шегетін азаматтар категориясы. Қазіргі әлемдік қауымдастықтың дамуы балалар құқығы мәселесіне көбірек көңіл бөлу керек екендігін анықтап отыр. Адам құқығы мен
бостандығының заңдылық тұрғыда бекітілуі, олардың қамтамасыз етілуі саяси экономикалық, әлеуметтік, мәдени т.б. жүйелердің қалыптасып, динамикалық дамуының қажетті шарттары болып табылады. Адам құқығы, оның қамтамасыз етілуі - әлемдік тұрақты даму стратегиясының маңызды факторы болатын демократиялық, құқықтық құндылықтарға негізделген мемелекет дамуының түпкілікті мақсаты және басты нәтижесі. БҰҰ Мыңжылдық декларациясында балалар құқығын халықаралық қорғау үшінші мыңжылдықтағы алты жаһандық проблеманың бірі деп жариялады. 1989 жылы БҰҰ Бала құқықтары туралы конвенцияны қабылдады, ол басқа халықаралық құжаттармен салыстырғанда бұрын-соңды болмаған көбеюге ие болды. 2015 жылы Оңтүстік Судан мен Сомали Бала құқықтары туралы конвенцияға қосылды. Жаңа мыңжылдықта бүкіл балалардың 97% -ы тұратын әлемнің 195 елі Бала құқықтары туралы конвенцияны ратификациялады деп айтуға болады. Бір ғана мемлекет, БҰҰ мүшесі - Америка Құрама Штаттары қол қойды, бірақ бала құқықтары туралы конвенцияны әлі ратификацияламады. Барлық балалар қорғалуға құқылы. Олар өмір сүруге, қауіпсіз болуға, жеке тұлға болуға, естуге, қамқорлық жасауға және қауіпсіз ортада өсуге құқылы. Отбасы - балалар үшін бірінші қорғаныс желісі. Ата-аналар немесе басқалар үйдегі қауіпсіз және сүйікті ортаны қамтамасыз етуге жауапты. Мектептер мен қауымдастықтар баланың үйінен тыс жерде қауіпсіз және қолайлы орта құруға міндетті. Отбасында, мектепте және қоғамда балалар өмір сүруі, өсуі, білім алуы және толық мүмкіндіктері бойынша дамуы үшін оларды толықтай қорғау қажет. Дүниежүзілік қоғамдастық әлемдегі балалардың құқықтарын қорғаудың құқықтық құралдарын іске асыруға алаңдаулы. Біріккен Ұлттар Ұйымы балалардың құқықтарын халықаралық-құқықтық қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған іс-шаралар үшін арнайы органдар құрды: БҰҰ-ның Бала құқықтары жөніндегі комитеті мен БҰҰ-ның балалар қоры (ЮНИСЕФ), қорғауды БҰҰ-ның басқа институционалдық механизмдері жүзеге асырады.
Зерттеу нысаны балалардың құқықтарын қорғаудың халықаралық тәжірибесінде туындайтын құқықтық қатынастардың кешені болды.
Зерттеудің міндеттері.
- халықаралық құқықтық қорғау тұжырымдамасын зерттеу
- балалар құқығын халықаралық қорғаудың қалыптасуы мен дамуын бөлектеу;
- халықаралық актілерді балалардың құқықтарын қорғаудың құқықтық механизмі ретінде қарастыру;
- балалар құқығын халықаралық қорғаудың институционалдық механизмін зерттеу;
- зиянды тәжірибеден халықаралық-құқықтық қорғау мәселелерін қарастыру;
- балаларды еңбекті қанаудан қорғаудың арнайы шараларын бөліп көрсету;
- қарулы қақтығыстардағы балаларды халықаралық-құқықтық қорғау проблемаларын бөліп көрсету.
Жобаны зерттеу барысындағы ұсыныстар:
Мемлекеттiк органдардың кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың, зорлық-зомбылықтың және қатыгездікпен қараудың профилактикасы, оларды әлеуметтік оңалту жөніндегі қызметін жетілдіруге бағытталған бағдарламалар мен әдiстемелердi әзiрлеу.
Кәмелетке толмағандарды зорлағаны және сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттері үшін бас бостандығынан айыру мерзімі арттыру және өгей әкесі мен өгей шешесінің жауаптылығы күшейтілуі. Қазір олардың балалар тәрбиесіне үлесі зор екенін ескере отырып жауаптылығы ата-анасымен теңестірілді. Осындай зомбылықтың ең осал жері - жәбірленуші мен агрессор үнемі бірге, бір шаңырақтың астында тұруы. Зорлаушының қабағына қарап, әр күнін қорқынышпен өткізген әлсіз жан әрдайым стресспен ғұмыр кешеді. Бұл жазаны ауырлататын мән-жай ретінде бағалануы керек.
Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алуы қажет
Дипломдық жұмыстың зерттелуінің әдістемелік негізі. Халықаралық-құқықтық, саяси-құқықтық, философиялық, әлеуметтік және т.б. балалар құқықтарын қорғайтын институты қолданатын басқа да ғылыми дәйектемелер, мемлекеттік және құқықтық құбылыстарды зерттеудің жалпы ғылыми және диалектикалық үйлестікке қазақстандық ғана емес, халықаралық едәуір толық және сыни тұрғыда қарастыруға мүмкіндік береді.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ТАРАУ. БАЛАЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚОРҒАУДЫҢ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ ЖӘНЕ ДАМУЫ
1.1. Балалар құқығын халықаралық-құқықтық қорғаудың түсінігі мен ерекшеліктері
Әлемдік қоғамдастық Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін балалардың құқықтарын қорғау проблемасының әлемдік деңгейдегі маңыздылығын түсінді, ал ХХ ғасырдың аяғында адам құқығын халықаралық-құқықтық қорғау барынша қарқынды дамыды. Таза ұлттықтан бастап бұл проблема халықаралық проблемаға айнала бастады, нәтижесінде барлық елдердің заңдары біртіндеп халықаралық стандарттардың ықпалына түсе бастады. Қазір балалардың құқықтары, қай елде болса да өмір сүреді, оның елінің конституциясы мен бүкіл заң жүйесі ғана емес, бүкіл әлемдік қауымдастық қорғалатындығы жалпыға танылды.
Баланың халықаралық құқықтарын қорғау адам құқықтарын халықаралық қорғаудың ажырамас бөлігі болып табылады, сондықтан оның барлық ережелері оған қолданылады. Сонымен бірге, адам құқығын халықаралық қорғау шеңберінде баланың құқықтарына байланысты мәселелерді тәуелсіз субъектіге бөлу, ең алдымен, объективті себептерге байланысты: біріншіден, бірқатар тарихи жағдайлар нәтижесінде әлеуметтік балалардың мәртебесі ересектерге қарағанда төмен, ал халықаралық құқық баланың құқықтарын қорғау ересектермен тең құқықтар мен мүмкіндіктерді қамтамасыз етуге бағытталған; екіншіден, физикалық және психикалық жетілмегендіктен балаға ерекше құқықтар мен қосымша қорғаныс қажет.
Балалар атынан халықаралық іс-әрекеттің жалпы бағыты - олардың эмоционалдық, физикалық және психологиялық осалдығын, ерекше күтімге мұқтаждығын моральдық-құқықтық тұрғыдан тану және олардың құқықтарын, соның ішінде олардың құқықтарын құрметтеу және қамтамасыз ету міндеттерін мойындау. пікір. Бұл мәселелер қоғамның балаларды ересек өмірге арналған алаң ретінде емес, олардың жеке басы үшін бағалайтын құндылығын көрсетеді. Сонымен қатар, біз балалық шақтағы барлық оқиғалар ересектерге, демек, бүкіл қоғамға үлкен әсер ететіндігін мойындауымыз керек. Балалардың құқықтарын халықаралық-құқықтық қорғаудың негізгі тұжырымдамасы - балалар - жеке тұлға ретінде - құқықтарға ие және олар тізімге енуі, заңды түрде міндетті және баланың дамуы үшін көрсетілуі керек.
Т.А. Титова, балаларды халықаралық-құқықтық қорғау тетіктерін әзірлеуде өзінің терең философиялық және гуманитарлық дәстүрлері болған жоқ. ХХ ғасырдың соңғы ширегінде ғылымда балалар құқығының мәніне қатысты тек екі қарама-қарсы теория болды - протекционизм және либерализм. Протекционизм немесе патернализм балалық шақты толық тәуелділік пен төтенше дәрменсіздік кезеңі, либерализм, керісінше, баланың тәуелсіздік кезеңі ретінде қарастырады.
Балаларды қорғаудың заманауи халықаралық-құқықтық механизмі бала құқықтарының ерекше тұжырымдамасын - либералды патернализмді көрсетеді. Либералдық патернализм балалық шақты баланың тәуелділікке (сәби кезінен) тәуелсіздікке (өсіп-өнуге) дейінгі кезең-кезеңімен даму процесі ретінде қарастырады. Ересек адамның міндеті - балаға ой мен іс-әрекетте біртіндеп тәуелсіздік алуға көмектесу. Сонымен, ата-аналардың және балаға қамқорлық жасайтындардың күші мақсатты сипатқа ие, яғни оның өзін-өзі тануы мен өзін-өзі анықтау қабілетін дамытуға бағытталған, содан кейін олар оны жоғалтады.
Балалардың жеке тұлға ретіндегі құқықтары басқалардың құқықтарымен тығыз байланысты. Адам құқықтарының көпшілігі ересектерге беріледі және жеке тұлғаның құқықтары мен міндеттері негізінде бағаланады. Балалардың жеке тұлға ретінде заңның субъектісі екендігін мойындай отырып, шын мәнінде баса отырып, сонымен бірге балалардың құқықтары өздері үшін маңызды басқа адамдардың құқықтарымен тығыз байланысты екендігін атап өткен жөн. Жалпы алғанда, бұл екі жолмен жүреді: Жалпы алғанда, ересектердің құқықтарын қорғау ересек адамның құқықтарды қорғауға әсер ететін шешімдер қабылдауға немесе өз көзқарасын білдіру қабілетіне ие болуын қамтамасыз ету тұжырымдамасына негізделген. Мысалы, Босқындар туралы конвенцияда әркімнің өз еліне оралуға құқығы бар, дегенмен, бұл құқықты пайдалану мүмкіндігі барлық қажетті ақпарат пен осы шешімді қабылдау үшін қажетті түсінігі бар босқынға байланысты. Бала мұндай шешімдер қабылдай алмайтыны және егде жастағы адамдарға тәуелді екені анық. Ересек балалар өздерінің жеке ерекшеліктеріне сәйкес және жас ерекшеліктеріне сәйкес шешім қабылдау мүмкіндігіне ие, сонымен қатар әртүрлі дәрежеде болса да, өз құқықтарын қорғауға ересектерге тәуелді. Кеңірек түрде, баланың құқықтарын тиімді қорғау және алға жылжыту көбінесе бала тәуелді болған ересектердің құқықтарын тиімді қорғау және ілгерілетумен тығыз байланысты болуы мүмкін. Мысалы, 3 балаға жауап беретін ересек босқын өз еркімен ұсталған кезде, ересек адамның құқығының бұзылуының тікелей салдары ретінде 3 баланың құқығы бұзылуы мүмкін.
Балалар көптеген құқықтардан пайдаланады, олар бір уақытта ата-аналарының немесе баланың басқа заңды өкілдерінің құқықтарымен қатар жүреді.
Бұл баланың мүдделері үшін шешім қабылдауда осы адамдар үшін маңызды рөлді қамтуы мүмкін. Сіз ересектердің құқықтарын бұзбай, баланың құқықтарын құрметтей білу және олардың мүдделерін алға жылжытуыңыз керек. Қатаң заңды мағынада ата-аналардың және балалардың басқа қамқоршыларының құқықтары баланың мүдделерімен шектеледі.
Ересектерден айырмашылығы, балалардың құқықтарына дәл осындай бұзушылықтар ауырырақ зиян тигізуі мүмкін. Балалардың дамуындағы кемшіліктер жағымсыз әлеуетке ие және оларға ересектерге қарағанда едәуір әсер етуі мүмкін. Қарулы қақтығыстар жағдайында өмір сүретін, үйінен қоныс аударатын, тұрақты жұмыс таба алмайтын және 4 жыл бойы тамақтанбау мен қорлықтан зардап шегетін ересек адам себептерін жойғаннан кейін өз өмірін әдеттегідей жалғастырады деп күтуге болады. оның қозғалысы үшін. Бала дәл осындай жағдайды бастан кешіреді: тамақтанбау және асыра пайдалану салдарынан өсудің артта қалуы мен ақыл-ойдың артта қалуынан өмір бойы зардап шегуі мүмкін; қозғалыс кезінде мектепке кіруге мүмкіндік болмаса, ол ешқашан жоғалған білім беру мүмкіндіктерін қалпына келтіріп, болашақта көптеген мүмкіндіктерден айырылып қалуы мүмкін. Ересектер мен балалардың бірдей құқықтарына бірдей қауіп-қатер әр түрлі әсер етуі мүмкін екендігі анық. Бұдан шығатыны, балалар қорғаудың және құқықтарды ілгерілетудің ерекше түрлерін қажет етеді.
Жас ерекшеліктеріне сәйкес балалар өз құқықтарының бұзылуынан қорғану қабілеті төмендеуі мүмкін немесе тіпті қолда бар қорғаныс шараларын пайдалана алады. Сонымен қатар, нақты жағдайлар немесе жағдайлар балалар үшін ересектерге қарағанда қауіпті болуы мүмкін. Шынында да, кейбір бұзушылықтар тек балалармен кездеседі. Педофилия және балаларды порнографияда қолдану, мысалы балаларға арналған арнайы әрекеттер. Әйелдердің жыныстық мүшелерін кесу қыздарға бағытталады, олардың жастығы осындай рәсімдерден өту немесе өтпеу туралы шешім қабылдағанда олардың пікірін ескеруді қиындатады. Белгілі бір жағдайларда балалар, егер олар ешқандай қылмыс жасамаса да, қылмыстық жауапкершілікке тартылуы мүмкін. Бұл кейде, мысалы, қала көшелерінде немесе вокзалдарда тұратын балалар үшін болады.
Балалардың көпшілігінің олардың құқықтарының қосымша бұзылуына осалдығын едәуір арттыратын бірқатар факторлар бар. Оларға білімге қол жетімділіктің жеткіліксіздігі; медициналық көмекке қол жетімділіктің қиын болуы; бала тұратын аймақтағы қарулы қақтығыс жағдайлары; халықтың қоныс аударуы; отбасының бұзылуы; және өте кедейлік. Атап айтқанда, бұл көбінесе ең үлкен осалдығын тудыратын әртүрлі факторлардың тіркесімі немесе дәйектілігі екенін ескеру қажет; мысалы, нашар білім мен халықтың қоныс аударуының үйлесуі АИТВ ЖИТС-тің таралуын күшейтетін факторлар болуы мүмкін, бұл өз кезегінде отбасының бұзылуына ықпал етеді (ата-аналар ауырып, қайтыс болады) және балалар кедейлігіне әкеледі.
Балалардың құқықтарына қатысты кейбір қатерлер қыздарға ұлдарға қарағанда көбірек немесе керісінше болуы мүмкін. Мысалы, ер балалар көбінесе балалар сарбаздары ретінде алынады, ал қыздар көбінесе солдаттар немесе қарулы оппозициялық топтар тарапынан жыныстық қанауға ұшырайды. Қыздар ертерек ертерек мәжбүрлеудің құрбаны болу ықтималдығы жоғары. Алайда, тәуекелдерді жынысы бойынша жіктеу кезінде абай болу керек, өйткені қыздарды әскер қатарына тартуға және ұлдарды жыныстық қанауға мәжбүр етуге болады.
Халықаралық құқықтық қорғау балалар үшін арнайы жүзеге асырылады, әлемдік қоғамдастық осы арнайы құқықтық механизмді кеңейтеді. Осал қауымдастық ретінде балалардың ерекше қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін арнайы бағдарламалардың қажеттілігі танылады.
Балалардың құқықтарын қорғаудың халықаралық-құқықтық жүйесі - бұл балалардың құқықтарының бұзылуын болдырмауға, жауап беруге, тиісті қамтамасыз етілмеуге бағытталған өзара байланысты құқықтық тетіктердің жиынтығы (мысалы, халықаралық актілер) және институционалдық тетіктер (мысалы, халықаралық ұйымдар), қанау және балаларға қатысты зорлық-зомбылықтың басқа түрлері.
1.2. Халықаралық балалар құқығын қорғауды қалыптастыру және дамыту
Балалардың құқықтары бар немесе болуы керек деген идея салыстырмалы түрде жақында пайда болды. Тарихи тұрғыдан алғанда балалар әлеуметтік маңызды емес және қорланған жағдайда саналды. Балаларға мемлекет тарапынан ерекше қамқорлық көрсетілмеген. Балаларды саяси кепілге алу және қарыздың кепілі ретінде пайдалану Вавилон тарихында көрсетілген. Ежелгі әлемде балаларға жыныстық зорлық-зомбылық көрсету, құрбандыққа шалу және некесіз туылған әйелдердің нәрестені өлтіру сияқты құбылыстарға жол берілді. Қалаусыз немесе әлсіз балалар отбасын құрғатады деп есептелді, олар көбіне тастанды, құлдыққа немесе жезөкшелікке сатылды. Балалық шақ физикалық және психикалық жетілмеген маңызды емес өтпелі кезең болып саналды.
Ата-аналар балаларына қатысты абсолютті құқықтарға, мойынсұнушылыққа, қызметтері мен табыстарына ие болды, сондай-ақ 19 ғасырға дейін жеке адамдар мен мүлікті толық бақылауда ұстады, бұл Рим құқығы Patria potestas (әкелік билік) доктринасының кең таралған және тұрақты әсерімен байланысты болды. . Бұл латын фразасы Рим заңы бойынша әкесіне, оның әйелі мен балаларына қатысты отағасы ретінде тиесілі болатын осы өкілеттіктер мен құқықтардың жиынтығын көрсетті.
Тарихшылардың пікірінше, өмірдің жеке кезеңі ретінде балалық шақтың пайда болу тұжырымдамасы салыстырмалы түрде жақында пайда болды және бұл еуропалық қоғамдық құрылыс. Бұған дейін балалар мен ересектер арасында айырмашылық аз болған. Балаларға қатысты зорлық-зомбылыққа және олардың физикалық және эмоционалдық әл-ауқатына алаңдаушылыққа қарсы қоғамдық пікір 18 ғасырдың аяғы мен 19 ғасырда күшейе түсті. Балалық шақтың тұжырымдамасы жасалды: балалар барған сайын ересектер қоғамынан алшақтайды, балалар формальды білім беру жүйесіне белсене араласады және өндірістен шығарылады.
19 ғасырда балалардың құқықтық мәртебесі танылды. Балалардың құқықтары мен міндеттері бар деген ұғымды қабылдаудың маңызды шарты - балалардың әлеуметтік мәртебесін нығайту. Балалардың құқықтарын қорғау қозғалысының басталуын 19 ғасырдың ортасында, Жан Валестің француз төңкерісінен кейінгі балалардың құқықтарын қорғау лигасын құруға тырысқан кезінен бастауға болады. 1852 жылы Нидерландыда Слогволк журналы Балалардың құқықтары атты мақала жариялады.
Балаларды осал және тәуелді деп қабылдаудың өсуінің әсерінен мемлекеттер балалардың физикалық, психикалық және моральдық әл-ауқатын қорғау үшін арнайы заңдар шығарады. Бұрын заңнама, егер ол балаларды сыртқы әлемнің шешімдерінің қаталдығынан қорғауға тырысатын болса, бірақ ол ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынасқа минималды араласу саясатын жүргізеді.
Өнеркәсіптік төңкерістен кейін қабылданған балалардың әл-ауқатына қатысты заңнамада балаларға қатысты ата-аналық міндеттерін бұзудың төтенше жағдайларында қылмыстық санкциялар қолдану және ата-ана құқығынан айыру қарастырылған. Балаларға негізгі жалпы білім беру және кәсіптік білім беру үшін міндетті білім туралы заңдар енгізілді. Балалардың еңбегі жұмыс уақыты мен жұмыс жағдайына байланысты шектелді.
19 ғасырдың екінші жартысындағы медицина, тамақтану және психология саласындағы жетістіктер балалар жай ересек адамдар ғана емес, олардың өзіндік ерекшеліктері мен қажеттіліктері бар деген көзқарасты растады. 19 ғасырдың аяғында индустриясы дамыған елдерде балаларды ересек түрмелерден шығарып, балалар үйлері құрып, ақыл-есі кем балаларға жақсы емдеу жүргізілді. Мемлекет, керісінше, өзін бала мен отбасы арасында орналастырып, әкенің шексіз билігін шектеді. Бұл әке әрдайым балаларына қамқор болу керек деген ұғымның жойылуына және баланың мүдделері деген анықталмаған стандарттың пайда болуына түрткі болды. Екі ата-ана да баланы оқыту мен қорғаудың жалпы жауапкершілігін алды.
Халықаралық балалар құқығы қозғалысы 20 ғасырдың басында басталды. Ол Халықаралық Қызыл Крест Комитеті, Ұлттар Лигасы және Халықаралық Еңбек Ұйымы сияқты топтардың гуманитарлық мұраттарын интернационалдандыру және институционалдауымен сипатталады. Балаларды топ ретінде қарастырған алғашқы шарттардың бірі - 1904 жылы 18 мамырда Парижде жасалған Ақ құлдар трафигін жою туралы халықаралық келісім. Халықаралық балалар құқығын қорғау 1919 жылы Ұлттар Лигасы мен Халықаралық Еңбек Ұйымын құрумен қосымша серпін алды. Версаль шарты 1919 жылы 28 маусымда жасалды және оның кіріспесінде балалар мен жастарды қорғау туралы жарияланды. Халықаралық еңбек конференциясы өзінің бірінші сессиясында өнеркәсіптегі ең төменгі жас туралы конвенцияны қабылдады және содан бері көптеген конвенциялар мен әртүрлі кәсіптерге жұмысқа кіруге арналған ең төменгі жасқа, сондай-ақ жұмыс уақыты мен жұмыс уақытына қатысты ұсыныстар қабылдады. Құрылғаннан кейін он жыл ішінде Ұлттар Лигасы 1921 жылғы әйелдер мен балалар саудасына қарсы халықаралық конвенцияны және 1926 жылғы құлдық конвенциясын қабылдады.
1923 жылы ағылшын Эглантин Джебб Балаларды құтқару қорын құрды және балалар хартиясы идеясын бастады. Бала құқықтары туралы алғашқы Декларацияны (көбінесе Женева Декларациясы деп атайды) Ұлттар Лигасы 1924 жылы 26 қыркүйекте қабылдады, басқалармен қатар, Декларацияда балаға өзінің қалыпты жағдайына қажет құралдармен қамтамасыз етілуі керек деп айтылды. материалдық және рухани даму және балаларды қанаудың барлық түрлерінен қорғау керек.1924 жылғы Женева Декларациясы мемлекеттер үшін заңды міндеттемелерге әкеп соққан жоқ. Бұл декларация болды - моральдық міндеттемелердің жиынтығы. Бұл мәні бойынша ұмтылыс стандарттары болды. Ұлттар Лигасы, мүше мемлекеттерді балаларды әлеуметтік қорғау принциптерін басшылыққа алуға шақырды. Осылайша, лиганың әр мүшесінің өз ресурстары мен нақты жағдайлары шеңберінде тиісті шаралар қабылдау өз еркінде қалды. 1945 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының құрылуымен гуманитарлық идеалдарды интернационалдандыру және институционалдауға деген ұмтылыс күш алды. 1946 жылы Экономикалық және әлеуметтік кеңес Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас ассамблеясына Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде елдері күйреген балалардың өмірін қалпына келтіруге көмектесу үшін БҰҰ-ның Халықаралық балаларды қорғаудың төтенше қорын (жалпы ЮНИСЕФ деп атайды) құруды ұсынды. 1946 жылы 11 желтоқсанда Бас ассамблея 57-қарарға сәйкес ЮНИСЕФ құрды. 1953 жылы ол тұрақты болып, аббревиатурасын сақтай отырып, БҰҰ Балалар қоры болып өзгертілді. 1961 жылы ЮНИСЕФ білім мен оқытуға көмек, балалардың әл-ауқаты және отбасын жоспарлау үшін қаржыландыруды ұлғайтты. ЮНИСЕФ соғыстан, құрғақшылықтан, аштықтан және басқа да төтенше жағдайлардан зардап шеккен балаларға көмек көрсетуді жалғастыра отырып, дамып келе жатқан елдердегі сәбилердің жоғары өлім-жітіміне, денсаулықтың нашарлауына және балалар арасындағы аштыққа қарсы бағытталған денсаулық сақтау және тамақтану бағдарламаларын қамтиды. 1959 жылы 20 қарашада БҰҰ Бас ассамблеясы бірауыздан Бала құқықтары туралы декларация қабылдады. Декларация балалар құқықтарының толық тізімін қамтыған алғашқы халықаралық құжат болды. 1989 жылғы Бала құқықтары туралы конвенцияға дейін Декларация балалар мен олардың құқықтары туралы ең маңызды саяси мәлімдеме ретінде қабылданды. 1924 жылғы Женева Декларациясында Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін қиратудан зардап шеккен балалардың материалдық қажеттіліктері туралы қамқорлық көрініс тапқан болса, 1959 жылғы Бала құқықтары декларациясы балалардың қамтылуы мен мүдделерін әлеуметтік қамсыздандырудың осындай салаларын қамтитын кең контекстте шешуге тырысады тұрғын үй ретінде., әлеуметтік қамсыздандыру, денсаулық сақтау және медициналық көмек, тамақтану және тамақтану, ұлтына қарамастан әр баланың туа біткен құқығы.
Осылайша, 1959 жылғы Декларация үкіметтің балаларды қорғау және басқа заңнамалық және әкімшілік шаралар арқылы балаларға қамқорлық пен қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі бағдарламалық міндеттемесін жасайды. Алайда, 1959 жылы баланың құқықтары туралы декларацияларда танылған құқықтардың кеңінен қабылдануы 30 жылдан кейін, баланың құқықтары туралы конвенцияда олардың заңды танылуына жасалған маңызды қадам болды. 1970 жылдары ЮНИСЕФ жүргізген зерттеулер балалардың құқықтарын бұзу жаһандық құбылыс екенін және халықаралық келісімдер елеусіз қалғанын анықтады. Балалық шақ адамның дамуындағы ең маңызды кезең және балалар физикалық және психикалық жетілмегендіктен, сондай-ақ тәуелділіктің салдары ретінде ересек адам ретінде берілетіндерден басқа ерекше кепілдіктерді қажет етеді деген тұжырымдама кристалданған. осалдық. Ұлттық заңнаманың бұл проблемамен күресу үшін жеткіліксіз екендігіне және бірыңғай минималды халықаралық құқықтық нормалар арқылы сыртқы араласу қажет деп тануға.
1976 жылға қарай ЮНИСЕФ бүкіл әлемдегі балалардың ауыр жағдайларына алаңдағаны соншалық, оның басшылығы БҰҰ Бас ассамблеясына 1979 жылды Халықаралық балалар жылы деп жариялау туралы өтініш жасады.
Халықаралық балалар жылына арналған салымдардың бірі ретінде Польша үкіметі 1978 жылдың басында БҰҰ-ның Адам құқығы жөніндегі комиссиясына 1979 жылы оны қабылдау мақсатында баланың құқықтары туралы конвенция жобасының ұсынылған мәтінін ұсынды. Поляк бастамасы 1959 жылғы Бала құқықтары туралы декларацияның қалаулы мұраттарын заңды түрде міндетті халықаралық міндеттемелерге айналдыруға деген ұмтылысынан туындады. Бұл бастамадан басқа 1979 жылы Варшавада баланың құқықтарын құқықтық қорғау бойынша конференция өтті, оған Батыс және Шығыс Еуропаның 19 елінен қатысушылар қатысты.
Қатысушылар білім беру, денсаулық сақтау, демалыс, балалар еңбегі, босқын балалар және әлеуметтік қорғау сияқты салаларда баланың құқықтарын заңды қорғауға қатысты әртүрлі ережелерді бірауыздан қабылдады.
Балалардың халықаралық құқықтарын қорғаудың қалыптасуы мен дамуы әлемдік қоғамдастықтың балалардың сипаттамаларын біртіндеп мойындауын көрсетеді: бір жағынан, олар мәні бойынша адамдар және олар тікелей құқықтарға жатуы керек; екінші жағынан, олар ата-аналарының немесе оларды алмастыратын адамдардың, қоғамның, мемлекеттің қолдауына мұқтаж, өйткені олар әлеуметтік тұрғыдан осал және толық әрекет қабілеттілігі жоқ.
ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАЛАЛАР ҚҰҚЫҒЫН ҚОРҒАУ.
Балалар құқықтарын қорғаудағы Қазақстан Республикасының негізгі алғысшарттары.
Бала құқықтарын қорғау-бұл мемлекеттің, қоғамның, сондай-ақ халықаралық және отандық үкіметтік емес ұйымдардың өзара байланысты іс-қимыл жүйесі. Тәуелсіздік жылдары Қазақстанда балалардың құқықтарын қорғау бойынша негізгі халықаралық құжаттар ратификацияланды. Сондай-ақ, мемлекетте заңдар мен жарлықтар қабылданды, онда кәмелетке толмағандардың құқықтары да жазылған. Халықаралық құжаттар балалардың негізгі проблемалары мен қауіптерін шешуге арналған:
- кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыс;
- бейәлеуметтік отбасыларда тұру;
- сапасыз медициналық қызмет көрсетуден болатын өлім-жітім;
- панасыздық;
- білімнің болмауы;
-- қатер өмірі мен құқықтарын бұзу. Адам құқығын қамтамасыз ету-кез-келген мемлекеттің өркендеуінің негізі. Адам қай жерде өмір сүрсе де, оған білім, медицинаға қол жетімділік, құқық қорғау органдарының қорғауы және қозғалыс еркіндігі қажет. Әсіресе, осы тұрғыда баланың құқықтары мен бостандықтарын қорғау өте маңызды -- жасына байланысты "өзі үшін тұра алмайтын"кішкентай азамат. Бұл жағдайда мемлекет, халықаралық ұйымдар және құқық қорғаушылар бүкіл әлемдегі балалардың құқықтарын реттейтін құжаттарды құру және қабылдау арқылы көмекке келеді.
Бүкіл әлем бойынша балалардың құқықтарын қорғайтын басты құжат -- Бала құқықтары туралы Конвенция. Оны 1989 жылы 20 қарашада БҰҰ Бас Ассамблеясы қабылдады. Содан кейін бала алғаш рет адам құқықтарының барлық спектріне сене алатын құқық субъектісі деп аталды және танылды. Бала құқықтары туралы конвенцияны 190 ел, оның ішінде Қазақстан 1994 жылғы 8 маусымда ратификациялады.Конвенция ережелерінің орындалуын бақылайды-Бала құқықтары жөніндегі Комитет. Комитет әрбір бес жыл сайын Конвенция ережелерін жүзеге асыру бойынша өздері қабылдаған шаралар туралы мемлекеттердің баяндамаларын қарайды. Қазақстан 2003 жылы БҰҰ Бала құқықтары жөніндегі комитетінің 33-сессиясында алғашқы есеп берді. Содан кейін Комитет баяндама нәтижелері бойынша ескертулер мен ұсыныстар пакетін дайындады, сонымен бірге балалардың құқықтарын қорғау және мемлекеттік органдардың халықаралық ұйымдармен ынтымақтастығын дамыту саласындағы заңнамалық базаның жетілдірілгенін атап өтті. Осылайша, бала құқықтары туралы Конвенцияның жалпы қағидаттары мен нормалары Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу және қылмыстық-атқару кодекстерінде ескерілген, сондай-ақ азаматтық, отбасылық және басқа да құқық салаларында көрініс тапқан.Заңның міндеттері-жастардың құқықтары мен мүдделерін қорғау, балалар мен жастарды елдің әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси өміріне тарту, сондай-ақ азаматтық қоғам шеңберінде тәрбиелеу. "Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы және балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы" Қазақстан Республикасының Заңы; Құжат балалардың заңды құқықтары мен мүдделерін сақтауға қатысты мемлекеттік саясатты іске асыра отырып, кәмелетке толмағандардың заңсыз қызметіне жол бермейді. Заң балалар үшін құқықтық және әлеуметтік кепілдіктер, кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың алдын алу жүйесін құрайтын органдар мен мекемелерді материалдық-техникалық, қаржылық, ғылыми-әдістемелік және кадрлық қамтамасыз етуді жасайды.
Құжат балалар мүддесі үшін мемлекеттік саясаттың мақсаттарын анықтайды. Сонымен, барлық балалар шығу тегіне, нәсіліне және ұлтына, әлеуметтік және мүліктік жағдайына, жынысына, тіліне, біліміне, дінге көзқарасына, тұрғылықты жеріне, денсаулық жағдайына және бала мен оның ата-анасына немесе басқа заңды өкілдеріне қатысты өзге де жағдайларға қарамастан тең құқықтарға ие. Некеде де, одан тыс жерде де туылған балалар тең және жан-жақты қорғауды пайдаланады. Заңда балалар мүддесін көздейтін мемлекеттік саясат мемлекеттік органдар қызметінің басым саласы болып табылады, ол балаларға толыққанды тәрбие беруді, олардың құқықтарын қорғауды, оларды қоғамда толыққанды өмір сүруге дайындауды қамтамасыз ету үшін бала құқықтарын заңнамалық қамтамасыз етуге және отбасын мемлекеттік қолдауға негізделген.Балаларды қорғау және шетелдік асырап алуға қатысты ынтымақтастық туралы Конвенция Гаагада 1993 жылы 29 мамырда қабылданды. Конвенцияға қол қойған мемлекеттер баланың толық және үйлесімді дамуы үшін отбасында, бақыт, махаббат және түсіністік жағдайында өсуі керек екенін мойындайды. Бұл жағдайда бала туылған отбасына басымдық беріледі. Егер белгілі бір жағдайлар бойынша балалар өз отбасында өмір сүре алмаса немесе елде қолайлы отбасы табылмаса, шетелдік асырап алу балаға тұрақты отбасының болуына байланысты артықшылықтар бере алады. Шетелдік бала асырап алу баланың мүдделері мен оның негізгі құқықтары сақталған кезде ғана, сондай-ақ балаларды ұрлаудың, сатудың немесе сатудың алдын алу үшін орын алады.
2.2 Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау.
Осы жылдың 1-сәуірінде Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне баланың құқықтарын қорғау жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын ұйымдардың қызметімен байланысты мәселелер бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы жаңа Заңына қол қойды. Ол күшіне енді.Осы Заңдағы өзгерістер балалардың құқықтарын қорғауда жаңа бағыт беруге жол ашып отыр деп ойлаймын. Ол маңызды бес бағытты қамтиды.
Қабылданған Заң қоғамның жанына бататын нақты мәселелерді шешпек. Олар мыналар:
Білім беру, денсаулық сақтау, халықты әлеуметтік қорғау ұйымдарының қызметкерлері өздеріне белгілі болған балалармен немесе оларға қарсы жасалған құқық бұзушылық фактілері туралы құқық қорғау органдарына хабарлауы міндеттелген. Осы парызын орындамаған жағдайда әкімшілік немесе қылмыстық жауапкершілікке тартылады.
Мәселен, ҚР ӘҚБТК-нің 127-1 бабына сай лауазымды тұлғаға бірінші рет хабарламағаны үшін 25 250, ал қайталанған жағдайда 75 750 теңге айыппұл салынады.
Бұндай ұсыныс неден туды? Бұл не үшін қажет?
Ең бастысы - кәмелетке толмағандардың құқығы. Өздеріңіз білесіз алдыңғы жылы Түркістан облысының Сарыағаш ауданында болған оқиға туралы тиісті жауапты қызметкерлер білгенімен ұзақ уақыт бойы айтылмай келді. Сосын тіркелмей, ешқайда хабарланбаған. Әлеуметтік проблема ретінде қаралмады. Ата-аналардың балаларды тәрбиелеуге және білім беруіне жауаптылық күшейтілді. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы Заңында өздерінің қаржылық мүмкіндіктерінің және қабілеттерінің шегінде деген сөздер алып тасталды.
Яғни, ата-аналар балаларды бағып-күтуге, оның толыққанды дамуына, құқықтары мен мүдделерін қорғауға жауапты. Бұрынғыдай қаржылық мүмкіндіктерім шектеулі деп құтыла алмайды. Ондай өмірлік қиын жағдайға түскен кезде мемлекеттік тарапынан тиісті көмек беріледі.
Бүгінгі күні еңбек етуге ерініп, әйелінің тапқан ақшасын ішімдік пен есірткіге жұмсап, балаларын аш-жалаңаш қуып шыққан азаматтар аз емес. Отбасынан безініп, алимент төлеуден қашып жүргендер қаншама.
Тағы бір жаңалық. Егер балалар мектепке себепсіз бармаған жағдайда олардың ата-аналары сол үшін ҚР ӘҚБТК-нің 127 бабымен әкімшілік жауапкершілікке тартылады.
Бірінші рет 7 575 теңге айыппұл салынады. Ал бір жыл ішінде қайталаған жағдайда 15 150 теңге айыппұл немесе бес тәулікке дейін әкімшілік қамаққа алынады. Әрине, баланың сабаққа келмеуі жүйелі түрде болу тиіс. Оның себептері жан-жақты қаралатын болады.Ашығын айтсақ, жазаны күшейтеміз деп, керісінше, бүлдіріп алмаймыз ба?! Ата-анасына салынған айыппұл түбінде бүкіл отбасына салмақ болып түседі ғой.
Кәмелетке толмағандарды зорлағаны және сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттері үшін бас бостандығынан айыру мерзімі арттырылды және өгей әкесі мен өгей шешесінің жауаптылығы күшейтілді. Бұрын олар басқа бөтен адамдар сияқты жалпы негіздермен жауакершілікке тартылған. Қазір олардың балалар тәрбиесіне үлесі зор екенін ескере отырып жауаптылығы ата-анасымен теңестірілді. Осындай зомбылықтың ең осал жері - жәбірленуші мен агрессор үнемі бірге, бір шаңырақтың астында. Зорлаушының қабағына қарап, әр күнін қорқынышпен өткізген әлсіз жан әрдайым стресспен ғұмыр кешеді. Бұл жазаны ауырлататын мән-жай ретінде бағалануы дұрыс болды.Енді Қылмыстық кодексінің 120, 121 баптары өзгертіліп, 3-1 бөлігімен толықтырылды. Егер зорлау және сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттері:
1) көрінеу кәмелетке толмаған адамға қатысты жасалса;
2) кәмелетке толмаған адамға қатысты ата-анасы, өгей әкесі, өгей шешесі, педагог не оны тәрбиелеу жөніндегі міндеттер заңмен жүктелген өзге адам жасаса, 12-17 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айырылады. Қосымша өмір бойы балалармен жұмыс жасау құқығынан шектеледі. Балаларға арналған ақпарат психологиялық жас ерекшеліктерін, ақпараттық ортаның теріс ықпалына осалдығын ескере отырып, жас санаттарына бөлінеді. Бұл жұмыс жүйелі мен кешенді шаралар негізінде іске асырылады, оның ішінде тарихи және өзге де дәстүрлерді, қоғам мен мемлекеттің мәдени құндылықтарын насихаттау жүргізіледі.
Балаларды денсаулығы мен дамуына зардабын тигізетін ақпараттан қорғау туралы заңнамасын бұзған кезде тиісті жауаптылыққа тартылады.
Жалпы, біздің қоғам зомбылыққа тым кешірімді. Біреу түнде музыканы шулатып қойса немесе жөндеу жұмыстарын жасаса, көршілер жетіп келеді. Тыныштық сақтауды талап етеді. Ал, отбасында балаларды сабап жатса, ешкім тырп етпейді. Айқайлап, көмек сұраса да полиция шақырмайды.
Санамызда қатып қалған бір стереотип бар - отбасы әр адамның жеке шаруасы. Жабулы қазан жабулы күйінде қалсын дедік. Әйелін және балдарын ұрғанды кейбіреулер тіпті дұрыс деп санайды.
Ал, күнде ұрыс-керіс пен қол жұмсауды көріп өскен баланың ертеңі қандай болмақ? Ата-ананың дұрыс тәрбиесін алмаған бала, отбасын құрғанда әкесінен көргенін әйеліне, бала-шағасына жасайды.
Сөзімді тиянақтай келе мынаны ескерткім келеді. Бұл түзетулер - біздің балаларды қорғау заңнамасын Европа елдерінің озық тәжірибесіне теңестіретін қадам.
Сондықтан, Елбасы айтқандай, барымызды салып, құлшынып жұмыс істесек, алынбайтын қамал, шешілмейтін сұрақ жоқ. Ең бастысы, балалардың қауіпсіздігін одан сайын жақсартамыз. Сөйтіп, әділетті, мықты, ашық, адам құқығына ерекшмән беретін ел боламыз.
2020 жылғы 23 қарашадағы отырыста Парламент Мәжілісінің депутаттары бірінші оқылымда педофилдерге жазаны қатайту туралы заң жобасын мақұлдады. Түзетулерге сәйкес "балаларға қарсы жыныстық тиіспеушілік туралы" баптар бойынша сотталған адамдар мерзімін тек қатаң режимдегі колонияларда өтейтін болады. Сондай-ақ, мұндай сотталғандардың мерзімінен бұрын шартты түрде босату және кешірім жасау құқығы болмайды.
Балаларды қорғау үшін заңдарға алдыңғы түзетулер 2019 жылдың желтоқсанында енгізілді. Сол кезде ел Президенті 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енген "кейбір заңнамалық актілерге қылмыстық, қылмыстық іс жүргізу заңнамасын жетілдіру және жеке адамның құқықтарын қорғауды күшейту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Заңға қол қойды. Оның айтуынша, зорлық-зомбылық ауыр қылмыс болып саналды, ал 14 жасқа дейінгі балаларға қатысты зорлық-зомбылық қазіргі уақытта кемінде 20 жыл нақты жаза түрінде жазаланады. Сондай-ақ, олар үшін жауапкершілік заңдастырылды.
Полиция Азаттықтың сауалына жауап бере отырып, "ішкі істер органдарының басым міндеті кәмелетке толмағандардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету, оның ішінде балаларды қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау болып табылады"деп хабарлады. Бірақ сонымен бірге олар "кәмелетке толмағандарға қатысты қылмыстарға ата-аналардың бақылауының болмауы ықпал етеді"деп баса айтады.
Бас прокуратураның Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитеті ұсынған ресми статистикаға сәйкес, 2020 жылдың 11 айында полиция тіркеген 71 кәмелетке толмаған баланы зорлауды ата-анасы, қамқоршысы немесе педагог жасаған.
Статистика комитетінің хабарлауынша, Қазақстанда 2020 жылы "кәмелетке толмаған баланы зорлау"бабы бойынша 199 қылмыс тіркелген. Осы жағдайлардың ішінде 128 эпизод -- жас балаға қатысты. Бір жағдайда бала алған жарақатының салдарынан қайтыс болды.
120-баптан ("зорлау") басқа, Қазақстанда қылмыстық кодекстің "сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттері" (121-бап), "он алты жасқа толмаған адаммен жыныстық қатынас немесе сексуалдық сипаттағы өзге де әрекеттер" (122-бап), "жас балаларды азғыру" (124-бап) баптары да бар.
Толық емес 2020 жылы балаларға қатысты жыныстық қол сұғылмаушылыққа қарсы тіркелген қылмыстар саны өсті. Мысалы, 2019 жылы "Зорлау" бабы бойынша 85 іс тіркелді, оның ішінде 2018 жылы -- 132 іс, 2017 жылы-146 іс.
- Талдау көрсеткендей, кәмелетке толмағандарға қатысты қылмыс жасауға ықпал ететін жағдайлар ата -- аналар тарапынан бақылаудың болмауы, кәмелетке толмағандарды қараусыз жалғыз қалдыру (үйде, үйден тыс, көшеде, көршілерге, достарға бару), таныстарына, туыстарына, көршілеріне сенім білдіру, сондай-ақ оларда ой-ниеттің жоқтығына сенім білдіру болып табылады, - деп хабарлайды ІІМ ішкі және сыртқы коммуникациялар департаменті директорының міндетін атқарушы Альбина Махамбетова.
Полицияның тағы бір факторы-бұл отбасындағы проблема.
"Отбасындағы қолайсыздық әлеуметтік-тұрмыстық сипаттағы мәселе болып табылады, оны шешу полицияның құзыретінен тыс", -- деп хабарлайды Махамбетова өз жауабында.
Полицейлер 2020 жылы сегіз мыңнан астам жедел-профилактикалық іс-шара өткізді. Бұл шаралар "оң әсер етеді" дейді ІІМ.
Халықаралық сарапшылар " педофилия қайдан пайда болады?. Алайда, соңғы зерттеулердің бірі балаларға қарсы қылмыс жасаған адамдар балалық шақта міндетті түрде зорлық-зомбылыққа ұшырамайтындығын көрсетті, өйткені бұл бұрын ойлағандай болған.
- Зардап шеккен балалар болашақта зиянды заттарға айналудан гөрі заттарды теріс пайдалану, депрессия, тұрақты травматикалық стресс немесе қылмыстық агрессия қаупі жоғары. Сарапшылардың пікірінше, қылмыскерлердің басым көпшілігі бала кезіндегі жыныстық зорлық-зомбылықты жоққа шығарады, тіпті олар сотта жанашырлыққа ие бола алады. "Хаотикалық балалық шақ кез -- келген ретсіз ересек өмірдің ықтималдығын арттырады", - деді Джеймс Кантор, сексуалдылық орталығының директоры (Торонто, Канада) Нью-Йорк Таймс сайтында 2019 жылдың күзінде жарияланған зерттеуде.
Ғалымдар педофилия биологиялық бұзылыс деп санайды. "Ешкім педофил болуды армандамайды", -- деді Джон Хопкинс секс және гендерлік клиниканың директоры доктор Фред Берлин.
3 ТАРАУ. БАЛАЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АРНАЙЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚОРҒАУДЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
3.1. Балалардың құқықтарын бүкіл әлемдегі зиянды дәстүрлі тәжірибелерден қорғау
Зиянды тәжірибелер дәстүрлі немесе жаңадан пайда болуы мүмкін, бірақ оның негізінде кейбір мәдени, әлеуметтік немесе діни дәстүрлер бар. Көбіне зорлық-зомбылық сипаттағы зиянды әрекеттер баланың дамуы мен біліміне қауіп төндіреді, ауыр және тұрақты психологиялық және денсаулыққа салдар қалдырады, мүгедектікке немесе өлімге әкелуі мүмкін.
Бұған зиянды дәстүрлі дәстүрлерді жатқызуға қатысты пікірталастар туындап отыр және БҰҰ балаларға қатысты зорлық-зомбылыққа қатысты зерттеулеріне мыналар кіреді:
- өзін-өзі кесу (соның ішінде әйелдерді сүндеттеу - қыздардан жыныс мүшелерін алу, еркектерді сүндеттеу, әйелдің кеудесін үтіктеу, мәжбүрлеп тамақтандыру және тамақтануға тыйым салу, қыздықты тексеру);
- балаларға жыныстық зорлық-зомбылық жасау, сондай-ақ қыздарды ерте тұрмысқа беру немесе мәжбүрлі түрде тұрмысқа беру;
- кісі өлтіру - әдетте ер адамдар отбасының ар-намысын қорғау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz