ТАРИХ ПӘНІН ОҚЫТУДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІС ПАЙДАЛАНУ
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Павлодар педагогикалық университеті
Камал Е.Ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
XV ғасырдағы қазақ хандығы тақырыбын тарих сабақтарында оқыту
Білім беру бағдарламасы:
5В012900 География-тарих
Павлодар 2022
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Павлодар педагогикалық университеті
Жаратылыстану жоғары мектебі
Қорғауға жіберілді
ББ жетекшісі ___________ Каримова А.Е.
(қолы)
5В012900-География-тарих білім беру бағдарламасы бойынша
XV ғасырдағы қазақ хандығы тақырыбын тарих сабақтарында оқыту тақырыбы бойынша.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Орындады___________________ Камал Е.Ж.
(қолы)
Ғылыми жетекшісі
(т.ғ.к., доцент)________________Сыздыкова А.М.
(қолы)
Нормобақылаушы_____________ Айдаркеновна К.Б.
(қолы)
Павлодар 2022
нормативтік сілтемелер
Бұл дипломдық жұмыста төменде берілген нормативтік құжаттарға сілтемелер қолданылған:
Білім туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі № 319-III Заңы.
Ғылым туралы Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 18 ақпандағы № 407-IV Заңы.
Қазақстан Республикасындағы тiл туралы Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 11 шiлдедегі № 151 Заңы.
"Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 5 мамырдағы № 182 бұйрығы.
анықтамалар
Сауаттылық - білім беру нәтижесінің компоненті, жеке тұлғаның өзінің білім потенциалын одан әрі дамыту мен толықтыруға дайындығы.
Білім беруді ақпараттандыру білім беру саласында заманауи ақпараттық технологиялар мен құралдарды қолданудың теориясы мен практикалық әзірлемелер мен қамтамасыз етужәне қолдану.
Кәсіби құзыреттілік - өзіндік кәсіби білім деңгейімен, тәжірибесі мен,адамның жеке қабілеттіліктері мен, үздіксіз өз бетінше білім алу мен өзін-өзіжетілдіруге ұмтылуымен,іске шығармашылық пен жауапкершілік қарым-қатынасы мен анықталатын категория.
Педагогикалық технология - білім беру формаларын оңтайландыру міндетін көздейтін адам және техника ресурстарын есепке ала отырып, бүкіл оқыту және білімді игеру үдерісін жасаудың, қолданудың және анықтаудың жүйелі әдісі.
белгілер және қысқартулар
ҚР- Қазақстан Республикасы
АКТ-ақпараттық коммуникативтік технология
БАББК-бірыңғай ақпараттық білім беру кеңістігі.
ББМБАК-білім беру мекемесінің бірыңғай ақпараттық кеңістігі.
АT-ақпараттық технология.
АКТ-ақпараттық-коммуникациялық технология.
ОАТ-оқытудың ақпараттық технологиясы.
ЖАТ - жаңа ақпараттық технология.
ДК-дербес компьютер.
ОӘК-оқу-әдістемелік кешен.
СББР-сандық білім беру ресурсы.
ЭО-электронды оқулық.
ЭОӘК-электрондық оқу-әдістемелік кешен
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
АНЫҚТАМАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
ШАРТТЫҢ, БЕЛГІЛЕРДІҢ, СИМВОЛДАРДЫҢ, БІРЛІКТЕРДІҢ ЖӘНЕ ТЕРМИНДЕРДІҢ ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗБЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.БІЛІМ БЕРУДЕГІ ИННОВАЦИЯЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
Қазақстан Республикасындағы заманауи тарихи білім берудің мақсаттары мен міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
Білім берудегі заманауи инновациялық тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 15
2.ТАРИХ ПӘНІН ОҚЫТУДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІС ПАЙДАЛАНУ..21
Тарих пәнін оқыту әдістемесінің теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... 21
Негізгі мектепте тарих пәнін оқытуда ақпараттық - коммуникативтік тәсілді қолдану тұжырымдамасы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
3.ТАРИХ ПӘНІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІН ЖОСПАРЛАУ ... ... ... ... ... ... .. 34
3.1 Тарих сабағында ХV ғасырдағы Қазақ хандығы тақырыбын оқытуда инновациялық әдістемелерді пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..41
Кіріспе
Диплом тақырыбының өзектілігі еліміздің президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың ағымдағы жылғы Жолдауында белгіленген "әлеуметтік жаңғыртудың жаңа кезеңі" бағытына - уақыт талаптарына сәйкес білім беру сапасын, мұғалімдердің біліктілігін, оқулықтардың сапасын, инфрақұрылым мен материалдық қорды жақсарту проблемаларын шешуге, сондай-ақ Қазақстан Республикасы "Білім туралы" Заңының 11-бабының ережелеріне байланысты - "оқытудың жаңа технологияларын, білімнің қоғам мен еңбек нарығының өзгеретін қажеттіліктеріне тез бейімделуіне ықпал ететін кредиттік, қашықтықтан, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу және тиімді пайдалану туралы" атап айтты.
Елбасы, тұңғыш президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың 2018 жылғы қазандағы Қазақстан халқына кезекті Жолдауында айтқан сөздерімен," Қазақстан-2050 "Стратегиясының нұсқауларымен - "Бізге оқыту әдістемелерін жаңғырту және өңірлік мектеп орталықтарын құра отырып, онлайн-білім беру жүйелерін белсенді дамыту қажет", Елбасының бағдарламалық мақалаларында жазылған міндеттермен толықтырылды. Дәстүрлі педагогикалық, әдістемелік және дидактикалық жүйелермен салыстырғанда оқытудың жаңа технологияларын қолдану ғылыми зерттеу құндылығының жоғарылауын байқауға мүмкіндік береді, өйткені қазіргі уақытта әлемнің дамыған, өркениетті елдерінің көпшілігі жаңа оқыту технологияларын қолданады. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бастап,тарихи білім беруді дамыту, ұлттық тарихи сананы қалыптастыру, тарих ғылымын жетілдіру мақсатында мемлекеттік деңгейде бір қатар іргелі бағдарламалар қабылданып, іске асырылуда. Н.Ә.Нaзapбaeвтың Қaзaқcтaн-2050 cтpaтeгияcы: қaлыптacқaн мeмлeкeттiң жaңa caяcи бaғыты aтты Қaзaқcтaн xaлқынa Жoлдaуындa: Өркениетті ұлт, еңалдымен тарихымен, мәдениетімен, ұлтын ұлықтаған ірі тұлғаларымен, әлемдік мәдениеттің алтын қорына қосқан үлкенді-кішілі үлесімен мақтанады. Сөйтіп, тек өзінің ұлттық жол тарихымен мәдениеті арқылы ғана басқаға танылады-деген болатын.
Тәуелсіздік алғашқы жылдары еліміздегі саяси-экономикалық, мәдени-әлеуметтік реформаларды іске асыру барысында Қазақстан Республикасында тарихи сананы қалыптастыру тұжырымдамасы қабылданды, осы мемлекеттік тұжырымдама аясында Тарихи білімнің негізгі басымдықтары, Тарих ғылымының проблемалары, Тарихи білім берумен ағарту ісінің келешегі сияқты басты бағыттарды қамтыды. Осы бағыттарды іске асыруда тарихымыздың бұрмаланған, ақтаңдақ беттерін қалпына келтіруде ғылыми қоғамдастық өкілдері айтарлықтай іргелі ізденістер жүргізді. [1]
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазақ хандығы тақырыбын тарих сабақтарында оқыту жүйесін 2021-2022 оқу жылында Павлодар қаласы ЖББМ М.Алимбаев-да 6-7 сыныптарға арналған Қазақстан тарих сабағында жүзеге асырылды. 15-ғасырдағы Қазақ ғандығы тақырыбын түрлі әдістермен оқушыларға түсінікті оқыту түрлері іске асырылды. Карта мен жұмыс,презентация, видео материал арқылы тақырыпты ашып оқушыларға Қазақ хандығы жайлы кең көлемде ақпарат беріледі. Оқушылар түрлі тың деректер арқылы толық қанды ақпарат жинай алады.
Тарих - мектептегі оқу пәні ретінде жалпы негізгі білім беретін барлық гуманитарлық және қоғамтанушылық курстардың негізін құрайды. Тарих ұлттық өзіндік сана - сезімді және адамгершілік этикалық нормаларды қалыптастыра отырып, оқытудың дүниетанымдық негізін қалыптастырады. Тарихқа деген қызығушылығын арттыру үшін сапалы білім берудің тиімді жолдарын таңдау, тарихи және мәдени мұралармен таныстыру, қосымша элементтерді пайдалану мен тарихи деректерді оқып білім алып шығармашылықпен айналысуына жағдай жасау сияқты жаңа педагогикалық технологиялармен инновациялық бағыттарды, әдістер мен тәсілдерді енгізу.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты жан-жақты маман болуы мүмкін емес. Инновациялық технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани азаматтық және де басқа көптеген адами қабілетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Білім жүйесінің ерекшелігі - тек біліммен қаруланып қана қоймай, өздігінен білім алуды дамыта отырып, үздіксіз өз бетінше өрлеуіне қажеттілік тудыру. Елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, оның мазмұнының түбегейлі өзгеруі, оның дүниежүзілік білім кеңістігіне енуі бүкіл оқу әдістемелік жүйеге, мұғалімдер алдына жаңа талаптар мен міндеттер қойып отыр. Бұдан шығатыны, ХХІ ғасырдың алғашқы жылдарының бірі - Білім - бүкіл өміріңе қағидасынан Білім - бүкіл өмір бойына қағидасына өте алатын білім жүйесінің ұйымдық құрылымдарын іздеу болып табылады. Қазіргі білім беру ісінің шарттарының бірі болып оқушының өзіне керекті мәліметті өзі іздеп табуына үйретіп, олардың өз оқу бағыттарын өзінің таңдай білуі деп есептеледі.
Білім саласына еніп отырған жаңа технологиялардың ерекшелігі - өсіп келе жатқан жеке тұлғаны жан - жақты дамыту. Инновациялық білімді дамыту, жаңа идеялар мен жаңалықтарды өмірге әкелу. Бұрынғы оқушы тек қана тыңдаушы, орындаушы болып келсе, ал казіргі заманның оқушысы өздігінен білім іздейтін жеке тұлға екендігіне үлкен мән береміз. Өйткені, оқытудың әр түрлі технологиялары зерттелініп, жаңашыл педагогтардың іс - тәжірибесі зерттеліп мектеп өміріне енуде. Орта білім беру жүйесінде әлемдік жоғары деңгейге қол жеткізген анағұрлым танымал білім беру әдістемелері арасында өздігінен білім алуға негізделген тәсіл кең тараған. Сондықтан тарих пәнін оқыту барысында түрлі инновациялық әдіс-тәсілдерді қолдану заман талабы, яғни қашан да өзекті. [2]
Тарихты білу, өз еліңнің, ата-бабаңның тарихын білу кезек келген өскелең жас ұрпақтың парызы. Сондықтан, өзіңді тану үшін, тарихыңның терең де тағлымды екенін білу барысында қазақ ұғымының пайда болуынан бастап, бүгінгі күнге дейінгі жету жолдарын оқып-зердеу керек. Тарих пәнін оқу барысында ең алдымен Қазақ хандығының тарихын оқып-үйрену өте маңыздылығы мен өзектілігі сөзсіз.
Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы мен практикалық маңызы.XV ғасырдағы Қазақ хандығы тақырыбын оқыту барысында заманауи инновациялық ақпараттық-коммуникативтік технология әдісін қолданып оқыту. Қазіргі аумалы-төкпелі замандаға білім беру саласы үшін күрделі де жауапты уақыттардың бірі. Бүгінгі күні өзекті мәселелердің бірі онлайн форматтағы оқудың, оқу форматы ретінде енуі. "Қазақстан тарихы" пәнінің жаңартылған мазмұнына сәйкес мектепте ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданудың әдістемелік жүйесі әзірленді. Зерттеу нәтижелерін жалпы білім беретін мектептерде, орта және жоғары кәсіптік оқу орындарында, педагогикалық кадрларды даярлау және олардың біліктілігін арттыру жүйесінде кеңінен қолдануға болады. Сол себепті тарих пәнін оқытуда ақпараттық-коммуникативтік технологияны пайдалану оқудың кез-келген форматын үшін де оңтайлы екені анық.
Диплом жұмысының мақсаты тарих пәнін XV ғасырдағы Қазақ хандығы тақырыбын оқушыға түсінікті, қызықты, танымды әрі оқудың кез-келген форматына икемді болуы үшін инновациялық әдістерді қолдану болып табылады.
Диплом жұмысының мақсатына жету үшін келесі тапсырмалар шешілді:
-тарих пәнін XV ғасырдағы Қазақ хандығы тақырыбын оқушыға үйретудегі дәстүрлі әдістердің ерекшелігін зерделеу;
-тарих пәнін оқытудағы заманауи инновациялық оқыту әдістерін қолдану артықшылықтарын зерделеу;
-тарих пәнін XV ғасырдағы Қазақ хандығы тақырыбын оқушыға үйрету барысында тиімді инновациялық әдісін негіздеу.
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздерін танымның философиялық теориясы, олардың өзара байланысы, қызмет теориясы, тұлға теориясы, құзыреттілік, белсенділік, жеке, мәдени, танымдық, жүйелік, тұтас, ақпараттық, әдіснамалық тәсілдер мен принциптер негізінде "адам-әлеуметтік технологиялар" жүйесінің бірлігі туралы іргелі принциптер құрайды.
білім берудегі инновациялар
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЗАМАНАУИ ТАРИХИ БІЛІМ БЕРУДІҢ МАҚСАТТАРЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ
Мектептегі тарихи білім беру саласындағы түбегейлі өзгерістер болып жатқанын объективті ұғыну қажеттілігі күмән келтірмейді, өйткені ол Қазақстан Республикасындағы тарихи сананың қалыптасу тұжырымдамасының және Қазақстанның 2030 жылға дейінгі мемлекеттік даму бағдарламаларының құрамдас бөлігі болып саналады. Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарымен қатар, Еліміздің тұңғыш президентінің Қазақстан халқына жыл сайынғы Жолдауларын іске асыру жөніндегі негізгі іс-шаралардың жалпы ұлттық жоспарлары, білім беруді дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы сияқты бірқатар құжаттарда және Қазақстан Республикасының 2020 жылғы "Білім туралы" Заңының жаңа редакциясында білім беру саласындағы ұзақ мерзімді мемлекеттік саясаттың негізгі басымдықтары мен басты міндеттері тұжырымдалған.
Мемлекеттің экономикалық мүмкіндіктері мен қоғамның әл-ауқатының жақсаруымен білім беру жүйесіне қойылатын талаптар арта түседі. Алайда, жалпы білім беретін мектепте тарихи материалдың мазмұндық аспектілерінің өзгеруі әлі терең ғылыми зерттеу тақырыбына айналған жоқ.
Ең алғаш 1998 жылы ұлттық тарих жылы деп жариялап, Тұңғыш президент Н.Ә.Назарбаевтың "Тарих толқынында" атты кітабының жарыққа шығуына тарих білімінің дамуына қуатты серпін берді. Тарих ғылым ретінде әрқашан қоғамның тарихи санасының қалыптасуына тікелей әсер етті. Оның жас ұрпақтың рухани әлемін қалыптастыруға, оның дүниетанымына, азаматтық ұстанымына жауапкершілігі артатыны анық.
Н.Ә.Назарбаевтың сөйлеген сөздерінде "ХХІ ғасырда білімін дамыта алмайтын ел сәтсіздікке ұшырайды. Біз болашақтың жоғары технологиялық және ғылымды қажетсінетін, өндірістері үшін кадрлар қорын қалыптастыруға тиіспіз. Бірақ бәрі мектептен басталады. Сондықтан біз педагогтардың кәсіби деңгейін, оқулықтар мен білім беру бағдарламаларының сапасын арттыруымыз керек ... ". [3]
Тарихи сананың қалыптасу жолдарын түсіну үшін алдымен тарихи ғылымның әдіснамалық негіздері және тарихи білім мен ағартудағы бағдар ретінде әрекет ете алатын тарихи білімнің негізгі, іргелі басымдықтарын анықтау қажет.
Тарихтың әлеуметтік функциялары тұрақты және өзгермейтін шама емес. Олар тарих ғылымы мен қоғамның дамуымен бірге өзгереді. Тарихи шындыққа герменевтикалық көзқарасты қолданатын ғылым. Фактілерді зерттелген уақыт тұрғысынан бағалап отыру қажет. Сондықтан, білім беру жүйесінің тарихы мен елдегі әлеуметтік-экономикалық жағдайдың сипаттамасын көрсету үшін, Қазақстанның тарихын көрсетпей толық болмайды. Айта кету керек, көптеген маңызды мәселелер мен қазіргі жағдайдағы мектептің тарихи біліміне деген көзқарас бүкіл әлемде болып жатқан процестерге ұқсас тарихты оқытуда маңызды өзгерістер басталды. Бұл, ең алдымен, мектепті демократияландырумен және ынтымақтастық педагогикасының дамуымен қатар, жаңа әдістер мен инновациялық тәжірибені іздеумен, техникалық оқыту құралдарын кеңінен қолдана отырып және ақпараттандырумен байланыстыру болды. 12 жылдық мектеп орта арнаулы оқу орнының алғашқы жобасымен, сондай-ақ отбасы үлгісіндегі балалар үйлерін құрумен негізделді.
ХХ ғасырдың 90-ші жылдарының екінші жартысында тарих ғылымының ресми парадигмасын құрайтын көптеген қалыптасқан ұғымдар, тұжырымдамалар күмән тудырды. "Таптық күрес - қоғам дамуының қозғаушы күші" және "тарих- бұл төменнен жоғарыға дейінгі кезеңдік даму" деген негізгі тіркестер болып табылатын қалыптасу тәсіліне негізделген тарихтың материалистік тұжырымдамасына айтарлықтай түзетулер енгізілді. Тарих өркениеттік көзқарасты ескере отырып зерттеле бастады, бұл оның әр түрлі көріністері мен қызмет формаларында басты назар аударатын білдіреді. [4]
Бүгінгі таңда білім беру жүйесіне, оның ішінде өз елінің тарихын зерттеуге қойылатын талаптар түбегейлі өзгерету жағдайында жасөспірім ұрпақтың санасын жаңарту мәселесі бұрынғыдан да маңызды болып отыр. Бұл жерде Қазақстан тарихын зерделеудегі басты міндет өскелең ұрпақтың бойында ұлттық рухты және патриоттық тәрбиені қалыптастыру болып табылады.
Тарих пәнінің мұғалімдері өскелең ұрпақтың тарихи санасының қалыптасуындағы өз рөлін нақты ұғынуы тиіс. Бұл ретте ұлттық мемлекеттіліктің қалыптасу тарихы мен этностық процестерге ерекше назар аудару маңызды болып саналады.
Ұлттық мемлекеттіліктің қалыптасуы кезеңінен бұрын тарих ағымында ерекше рөл атқарған көптеген мемлекеттік құрылымдар құрылды. Тарих біздің еліміздің тарихын және оның халқының өмір баянын зерттейтін мектептегі пән. Тарих ғылымының маңыздылығын жоққа шығару мүмкін емес: ол кеңістіктегі және уақыттағы оқиғаларды, динамиканы және туындаған көптеген мемлекеттік сұрақтарды қарастыра отырып, толық жауап бере алады. Осыны ескере , жоғары білімнен орта білімге дейінгі барлық деңгейдегі тарихшылар жұмысының негізгі басымдықтарына баса назармен жұмыс жасау талап етіледі. Сол себептен, бұл Қазақстанның ежелгі, орта ғасырлық, жаңа және қазіргі заманғы тарихи мәселелерін түсіну бойынша ғылыми зерттеу тақырыбын кеңейту. Бүгінгі күні Қазақстан Республикасының өткені мен бүгінін әлемдік тарихпен өзара байланысын шешу,ең негізгі міндеттері , оның өзгешелігінде және сонымен бір мезгілде - Батыс пен Шығыстың басқа өркениеттерімен өзара қарым-қатынаста , өзара ықпалдасуда тереңірек ұғыну қажеттігі туындап отыр. [5]
Бұл мәселені қарастырудың әдіснамалық негізі, мысалы, кеңестік кезеңнің тарихи ғылымына тән қатаң формациялық модельдердің орнына, халықтардың экономикалық қалыптасу сатылары бойынша алға жылжуында және "алдыңғы қатарлы", "артта қалған" болып бөлінуі өткен әлемнің өркениеттік әртүрлілігін ашумен қатар қазіргі әлемді түсіну маңызды. Өркениеттік көзқарас түркі және славян халықтарының рухын сіңірген көп ұлтты ел ретінде - Қазақстан тарихын қарастыру ерекше маңызды және болашақ үшін көп пайдасын тигізеді.
Қазіргі уақытта тағы бір маңызды қиыншылық, тарих пәнін оқушыларға оқытып-үйрететін мұғалімдердің жұмысында жатыр. Мұнда тарих пәнін оқыту процесінде педагогикалық аспектілерді шешуге мұғалімдердің өзіндік қызығушылығы, ғылыми-зерттеу және шығармашылық қызметтен алшақтау мәселесін шешу маңызды екені анық. Соның салдарынан көптеген тарих пәнінің мұғалімдері тарих сабақтарында жергілікті өлкетану материалдарын жиі пайдаланбай, мектеп мұражайларының мүмкіндіктерін қолданбайды. Сонымен қатар, тарих пәнінің мұғалімдеріне,сонымен қатар, қоғамның болашақ толыққанды мүшелеріне, өз елінің шынайы азаматтарына патриоттық тәрбие беруде үлкен жауапкершілік жүктеледі.
Қазір Қазақстан тарихы пәнін мектептермен қатар, жоғары оқу орындарындағы оқыту үдерісіне баса назар аудару аса маңызды. Бұл тарих пәнінен курс оқыту процесін ұйымдастыруға және оған қатысты кейбір мәселелерге байланысты.
Қазақстан тарихы пәнін қарастыру кезінде оның Еуразиялық мәдениет пен тарихына байланыстылығы идеясына сүйену маңызды. Еуропа мен Азияның тоғысында орналасқан Қазақстан мемлекетінің аумағы түрлі өркениеттер, мәдениеттер мен халықтарды біріктіретін "көпір" болды. Мұнда отырықшы да, көшпелі өркениеттер де дамыды. Көшпелі және отырықшы өркениеттің өзіндік байланыс аймақтары болды, олардың бірі ретінде Отырарды айта аламыз. Қазақстанның аумағында бастапқыда ежелгі көшпенді тайпалардың мал шаруашылығынан егін шаруашылығына көшу процесі жүріп жатты, отырықшылықтың қалыптасуы мен қалалық мәдениеттің дамуы жүзеге асырылған өңірлердің бірі екендігі дәлелденді. [6]
Қазақстан аумағында түркі және иран тілді мәдениеттердің өзара әсері орын ала бастады. Біздің тарихымыз үшін славян және түркі, Қытай және түркі, моңғол және түркі өркениеттерін өзара жақсарту маңызды болды. Олардың біржақты қарсылығы мен кез-келгенінің басымдығы туралы идея қазіргі археология деректері және жазба дереккөздермен жоққа шығарылады.
Исламның Дешті-Қыпшаққа енуі қазақ мәдениеті ислам өркениетінің көптеген құндылықтарын қабылдады.
Осының бәрі ежелден тарихи-мәдени көп этностық және көп конфессиялық сипатын айқын көрсетеді. Осы күнге дейін ел осы факторлармен анықталған бірегейлікті жоғалтқан жоқ.
Қазақстанның тарихы мен мәдениеті бір-бірімен байланысты емес мәдениеттердің, халықтардың, дәуірлердің фрагменттері болып табылмайды.
Қазақстан тарихының үздіксіздігі, елді мекендеген халықтар мәдениеттерінің сабақтастығы, қазақ халқының тарихында Еуразияның көшпелі түркі тілдес тайпаларының дәстүрлері мен мәдениетінің жалғасуы, ел аумағы үшін қазақтардың - тарихи білімнің негізі бола алатын қағидасының идеялары.
Қазақстан тарихының үздіксіздігі оның аумағында өмір сүрген тайпалар мен халықтар негізінен ең алғашқы халық болғандығын білдіреді. Олар із-түссіз жоғалып кетпеді, бірақ әртүрлі этностардың әсерін бастан кешірді, басқа халықтарға бастама беруді көздеді. Туыстықтың генеалогиялық тізбегін, халықтардың шығу тегінің ортақтығын қазіргі қазақтардан бастап сақтар, үйсіндер, қаңлылар және одан әрі тайпаларына мәдениетінің үздіксіз орындалуын байқауға болады.
Қазақстан тарихының үздіксіздігі идеясы елдерді мекендеген халықтардың шығу тегімен, тарихы және мәдениетінің сабақтастығы идеясымен тығыз байланыста. Антропологиялық белгілер бойынша олар аралас европеоидті-монғолоид типті өкілдер, тілдік сипаттамасы бойынша - негізінен түркітілдес тайпалардың өкілдері, өркениет типі бойынша - негізінен көшпелілер өркениетінің тасымалдаушылары болып табылады.
Қазақ халқы Қазақстанды мекендеген халықтардың тарихы мен мәдениетінің мұрагері және өздеріне тән өмір салтының, тіл мен мәдениеттің иесі болып саналды. Қазақ руханияты әуел бастан синкретикалық сипатқа ие: мысалы, қазақтарда ислам дінін ұстанған.
Қазақтардың мемлекеттілігі - ірі көшпенді империялар мен жекелеген хандықтардың мемлекеттілігінің жалғасы болып табылады, ежелгі заманнан бері Қазақстан аумағында өмір сүрген ХV ғ. негізделген қазақ хандығы бірлігінің, саяси құрылымының және мәдениет, дін мен тілдің ортақтығының белгілері бойынша дербес мемлекет өлшемдеріне жауап берді.
Тарихи сананың негізін тарих ғылымы қалайды. Жақында ол идеологияландырылумен қатар догматизацияланды. Қазақстан тарихы бір өлшемді сызықтық эволюционизм, "қара" және "ақ" арасындағы күрт қарама-қайшылық, таптық көзқарас тұрғысынан, кеңестік кезеңге бір мәнді бағытталған топологиялық ұстанымдармен жазылды. [7]
Сонымен қатар, ежелгі және ортағасырлық Қазақстан тарихының негізгі дереккөздері жол жазбалары, Ұлы далаға келген дипломаттардың, саяхатшылардың, саудагерлердің күнделіктері және т.б. болды.
Тәуелсіздік алған жағдайда мектептердегі тарих жүйесіз жазылған түрлі басылымдар бойынша оқытылды. Тарих жөніндегі оқулықтардың едәуір бөлігі уақыттық, кеңістіктік және жылжымалы сипаттағы қателердің кең спектріне ие болды және осылайша оқушыларды тарихи кеңістікте қате бағдарлай бастады. Нәтижесінде, бүкіл ұрпақ, әсіресе 90-шы және нөлдік жылдардың басында, тарихи фактілер мен оқиғалардың қателіктерін бастан өткерді. Дереккөздерде хронологияда, кейбір ортағасырлық терминологияларда және т. б. айырмашылық болған. Оқулықтарда негізінен белгілі бір фактілер ғана айтылмай, мәтіндік ақпаратта қазақ даласындағы батырлардың жарқын бейнелері жоқ. Нәтижесінде, Қазақстан тарихы оқушыларға бір-біріне жиі қайшы келетін фактілерді қарапайым тізіп көрсетіп, зеріктіретін пән болып көрінді. Сонымен қатар, тарих оқулықтарында зерттелетін материал мазмұнының тәрбиелік мән мағыналары толық көрсетілмеген. Осыған байланысты қазіргі жастар арасында қазақстандық патриотизмді қалыптастыру мәселесі соңғы жылдары тарихты оқыту процесінде өте маңызды аспектке айналып отыр.
Мектептегі тарих пәнінің мұғалімі жоғары кәсібилікке ие бола отырып, оқу процесін әдістемелік тұрғыдан сауатты ұйымдастырушы болуы керек. Жаңа форматтағы курстардың арқасында осы тапсырманы жүзеге асырудың нақты мүмкіндігі жасалынды, сабақта тарих курсын зерттеуде әртүрлі тәсілдерді қолданудың негізгі тұжырымдамалық ережелері жасалынып қолданысқа енгізілді. Педагогика ғылымында "тәсіл", "әдіс", "қабылдау" термині оқыту немесе тәрбиелеу стратегиясының сериясын анықтайтын принциптердің жиынтығы ретінде анықталады. Әрбір принцип оқу процесінде туындайтын нақты қайшылықтардың шешілуін және олардың өзара әрекеттесуі мен оның негізгі қайшылықтарын шешуді реттейді. Айта кетсек, оқытудың кез-келген жаңа тәсілдері, сондай-ақ педагогикалық стратегия белгілі бір ғылыми тұжырымдамаға, оның ішінде білім беру мақсаттарына жетудің философиялық, психологиялық, дидактикалық және әлеуметтік-педагогикалық негіздемесіне негізделуі басты назарда болуы қажет.
Қолданылатын педагогикалық тәсіл индукция және дедукция әдістері жүйесінің барлық белгілеріне сәйкес келе отырып: процестің логикасы, оның барлық бөліктерінің өзара байланысы, тұтастық орындалуы керек. диагностикалық мақсат қою, оқу процесін жоспарлау, жобалау, кезең-кезеңмен диагностикалау, нәтижелерді түзету үшін құралдар мен әдістерді өзгерту мүмкіндігін қарастыруы тәсілді басқару арқылы жүзеге асырылады. Бұл Кембридж университетінің бағдарламасының жеті модулінің инновациялық стратегиялары тәсілді басқарудың белсенді тетігі болып табылады. [8]
Сондықтан оқу процесіне оқытудың инновациялық стратегиясын енгізу қазіргі заманғы білім берудің айқындаушы күші болып табылады. Дәстүрлі емес инновациялық технологияларды енгізу білім беру жүйесін дамыту процесіне айтарлықтай әсер етеді, бұл дамытушылық, тұлғаға бағытталған оқыту, саралау, ізгілендіру, ақпараттандыру, оқушының өсуінің жеке білім беру траекториясын қалыптастырудың көптеген мәселелерін шешуге мүмкіндік береді.
Оқытудың барлық стратегиялары жалпы белгілермен сипатталады: мұғалім мен оқушының іс-әрекеті туралы хабардар болу, тиімділік, ұтқырлық, ашықтық, тұтастық, оқушылардың тәуелсіз болуы, саралау. Оқытудың инновациялық тәсілдерін пайдаланудағы маңызды элемент оқушыларды шығармашылық дамуына бағыттылығы, оқушыларды білімді дербес "өндіруге" дайындау қажеттілігі және мәдени, шығармашылық, ұтқыр, бастамашыл және жалпы бәсекеге қабілетті тұлғаны дамыту , тәрбиелеу болып табылады.
Қазіргі жаңа ақпараттық және педагогикалық стратегиялар, оқытудың әдістері мен тәсілдері негізінде мұғалімнің рөлін өзгертті, ол тек білім алушы, оқу процесінің жетекшісі ғана емес, сонымен қатар консультант, оқушының өзіндік шығармашылық жұмысының бастамашысы болуға мүмкіндік туды. Мұнда мұғалімнің білім беру жүйесіндегі қызметтері нарықты дамытудың қазіргі жағдайларын түсінуімен өзекті болып отыр. Қазақстан тарихын оқытудың оқу үдерісінің тиімділігі мен сапасына қол жеткізу үшін тарих пәнінің мұғалімдері оқушыларға білім беру кезінде инновациялық, интерактивті моделін жинақтаудың маңызы зор. Интерактивті модель берілетін ақпаратты түсінуге және оған қол жеткізу қажеттіліктеріне бағытталған. Сонымен қатар, ақпаратты беру процесінің өзі мұғалім мен оқушының өзара әрекеттесу принципіне негізделе отырып, ол оқушының үлкен белсенділігін, алынған ақпаратты шығармашылық тұрғыдан қайта қарастыруды қамтамасыз етеді. Бүгінгі таңда білім беру жүйесі туралы айта отырып, мамандар оқушылардың қызығушылықтарын ескеруге және оқытудың мақсаттары мен міндеттері оқушылардың мүмкіндіктері мен тілектеріне қарай қазақстандық қоғамның әлеуметтік тапсырысына сәйкес болатындай етіп оқыту процесін құруға деген ұмтылысты атап өтсек болады. [9]
Сондай-ақ қазіргі заманғы білім беру жүйесінің заманға сай мұғалімдердің білім стандарттарын назардан тыс қалдырмау керек.
Тарих пәнінде қалыптасқан жағдайда және жалпы Қазақстан тарих пәнін оқыту проблемаларына жүргізілген қысқаша талдау тарихи білім беру сапасын жақсарту үшін мынадай міндеттерді белгілеу мүмкіндік ашады:
а) Қазақстанның ежелгі, орта ғасырлық және жаңа және қазіргі заман тарихын білу Қазақстандық Мемлекеттілікті ғылыми тарихи ұғынудың мәселелерін ғылыми зерттеу тақырыбын кеңейту;
б) Қазақстан тарихы пәні бойынша аталмыш тақырыптар бойынша фотокомпозицияны, деректі фильмдерді ұйымдастыру бойынша жұмысты күшейту қажет;
в) пәннің курсы бойынша түрлі деңгейлік тапсырмалары бар сабақтарды әзірлеумен неғұрлым оңтайлы (материалдық-техникалық базамен қамтамасыз етудің әртүрлі деңгейі, оқушылардың сапалық және сандық құрамы барысында) әдістемелік құралдар даярлау.
г) оқытудың стандартында спецификалық тәсіліне сәйкес оқулықтар сараланған сұрақтар мен тапсырмалар берілуі қажет;
д) Қазақстан тарих пәнінің мұғалімдері мектептен жоғары оқу орынға дейінгі оқытудың барлық деңгейлерінде өз қызметінде стандарттық оқытудың заманауи әдістері мен стратегияларын пайдалануымыз қажет;
е) мектептерде бағдарлауды сапалы жүргізу, оқушыларды тарих пәнінен мамандықтар таңдауына мүмкіндік беру.
Осы міндеттерді шеше отырып, біз тарих пәні мен жалпы Қазақстан тарих пәнін оқыту проблемаларының орнын толтыра аламыз, бұл өз кезегінде болашақ ұрпақты жоғары Отан сүйгіштікке рухында тәрбиелеуге жол береді, бұл өз уақытында қазіргі заманғы қоғамды жаңғырту талаптарына жауап береді.
БІЛІМ БЕРУДЕГІ ЗАМАНАУИ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТӘСІЛДЕР
Жаңғырту және инновациялық даму-Қазақстанға XXI ғасыр әлемдік бәсекеге қабілетті қоғамға айналуға, біздің барлық азаматтарымыздың лайықты өмір сүруін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін жалғыз жол. Осы стратегиялық міндеттерді шешу жағдайында бастамашылдық, шығармашылық ойлау және стандартты емес шешімдерді табу қабілеті, кәсіби жолды таңдау мүмкіндігі, өмір бойы оқуға дайын болу жеке тұлғаның маңызды қасиеттеріне айналады. Барлық осы дағдылар бала кезінен қалыптасады. Мектеп бұл оқу процесінің маңызды элементінің бірі болып саналады.
Қазіргі мектептің негізгі міндеттері - әр оқушының қабілеттерін аша отырып лайықты және Отан сүйгіш баланы, жоғары технологиялық, бәсекеге қабілетті өмір сүруге лайықты адамды тәрбиелей білу. Мектеп түлектері өз бетінше маңызды мақсаттар қойып, сол мақсаттарға қол жеткізе алатындай, әр түрлі жағдайларға дайын шебер жауап бере алатындай етіп құрылуы қажет. Қазақстандық стандартқа сәйкес білім беруді жаңғырту тұжырымдамасында, Қазақстандық білім беру саясатының басты міндеті "Оның фундаменталдығын сақтау және жеке тұлға мен қоғамның өзекті және перспективалық қажеттіліктеріне сәйкес білім берудің қазіргі заманғы сапасын қамтамасыз ету" болып саналады.
Білім беруді жаңартуды сабақтарда, оның ішінде тарих және қоғамтану пәндерінде заманға сай білім беру технологияларын пайдаланбай елестету мүмкін болмайды. Қазақстанда мемлекеттік бағдарламалар бойынша іске асыру оқу-тәрбие процесінде заманға сай білім беру технологияларын, оның ішінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды, педагогикалық процеске қатысушылардың барлығы - оқушылар мен тарих пәнінің мұғалімдерінің қолдануына қызығушылықты арттырып отыр. Мұғалімдер, оқушыларға, ең алдымен білім сапасына ,ақпарат рессурстарының өрісінің кеңеюіне, оқуға деген қызығушылығын қалыптастыруға ықпал жасаймыз. Олар қазіргі білім берудің негізге айналғаны сөзсіз.
Қазіргі заманда біздің еліміздегі білім беру жүйесі ақпараттық-коммуникациялық технологиялар қарқынды дамуына байланысты үлкен өзгерістерге ұшырау үстінде.
Бүгінгі уақытта қоғамның ақпараттық сипатын негізге ала отырып әлемдік ақпараттық процестерге қатысудың маңызы көп. Сондықтан білім берудің формалары мен әдістеріне көзқарас өзгере бастауда. Дамыған елдердің білім беру жүйесіндегі ең маңызды проблемалар қатарында оқытуды ақпараттандыру, оқу процесінде ақпараттық технологияларды пайдалану болып саналады.
Қазіргі заманның талаптарына сәйкес әлемде ақпараттық саланың мұғалімдері мен ғалымдарының оқытуда жаңа технологияларды пайдалануға қызығушылықтары артып келеді. Әлемнің дамыған елдерінің қатарына - АҚШ, Еуропа, Жапония және Ресей ғалымдары ХХІ ғасырдың басынан бастап қашықтықтан оқыту мен ақпараттық технологияларды пайдалану және тиімді қолдану мәселелеріне назар аудара бастады. Қашықтықтан - білім беруді қолдану және оқыту әдістерін жаңарту арқылы оқытудың әртүрлі жаңа технологияларын жасауға ерекше қызығушылықтар ояну үстінде. Осы тұрғыдан қарағанда, қазіргі уақыттағы электрондық оқыту жүйесі бойынша білім берудегі оқу пәні ретінде тарих пәніне қатысты зерттеулер жүргізу және оқыту жүйесіне енгізу бұл қазіргі қазақстандық қоғамдағы жаңа сапада жаңартылған, терең зерттеуді талап ететін жаңа және өзекті проблема екенін көрсетіп отыр.
Білім беру жүйесі өзгеруде: жаңа замануи мемлекеттік стандарт аясында басқа мазмұн, басқа тәсілдер, басқа қатынастар, басқа мінез-құлық, басқа педагогикалық менталитет ұсынылады. [10]
Білім стандарттарының ерекшелігі-оның белсенді сипаты, ол оқушының жеке басын дамытуды көздейді. Білім беру жүйесі білім, білік және дағды түрінде оқыту нәтижелерін дәстүрлі түрде көрсетуден бас тартады. Стандарттың тұжырымдары оқушының оқудың соңына дейін игеруі қажет екенін айқындау үстінде. Бұл оқыту жүйесі оқыту мен тәрбиелеудің инновациялық құралдарын, нысандарын және әдістерін іздеуді қажет етеді. Оқу процесінде оқушының танымдық және шығармашылық белсенділігін жүзеге асыру үшін қазіргі заманғы білім беру технологиялары белсенді қолданылады, бұл білім сапасын жақсартуға, оқу уақытын тиімді қолдануға және үй тапсырмасын орындауға бөлінген уақытты азайту арқылы оқушылардың репродуктивті іс-әрекетінің үлесін азайтуға мүмкіндік береді.
Заманауи білім беру технологиялары, соның ішінде ақпараттық-коммуникациялық технологиялар мұғалімге:
- білімнің тереңдігі мен беріктігін пысықтау, қызметтің әртүрлі салаларында іскерліктер мен дағдыларды бекіту;
- технологиялық ойлауды, өз бетінше жоспарлай білуді дамыту, оқу және өздігінен білім алу қызметі;
- оқу сабақтарын ұйымдастыруда технологиялық тәртіптің талаптарын нақты ұстану әдеттерін тәрбиелеу;
- оқушылардың жоғары оқу нәтижелеріне қол жеткізу.
Қазіргі білім беру стандартының негізгі мақсаты - даму жағдайларына бейімделуге қабілетті, өз бетінше ойлай алатын тұлғаны тәрбиелеу, оқушылардың өзін-өзі жетілдіру және өзін-өзі тәрбиелеу қабілетін және жеке көзқарасын қалыптастыру. Бұл мақсатқа сай оқу процесін тиімді құрастыру, оқытудың заманауи техникалық құралдарын, оқушылардың көп деңгейлі дайындығын ескеретін оқытудың жаңа әдістерін қолдану арқылы қол жеткізуге болады. Тарих пәнінің мұғалімінің басты міндеті-тарихи білімнің белгілі бір мөлшерін үйрету ғана емес, сонымен қатар болашақ өмірде білімнің практикалық құндылығын көрсете білу. Басқаша айтқанда, мектепті аяқтаған кезде балалар ойлау, әртүрлі көзқарастарды салыстыру, оларды талдау, себеп-салдар орната біл мен қажетті ақпараттармен байланыстары, қорытындылау және қорытынды жасау, өздерінің шығармашылық қабілеттерін одан әрі дамытуға үлес қосу.
Жаңа инновациялық технологияларды пайдалану дәстүрлі әдістермен шешу қиын немесе мүмкін емес педагогикалық және әдістемелік міндеттерді шешуге ықпал етеді. Тарих пәндерін оқыту әдістемесінде дәстүрлі білім беру жүйесінің оң нәтижелерінің жойылуына және жоғалуына жол берілмейтінін ескеру қажет. Оқытудың инновациялық және дәстүрлі әдістерді оқушыға білім беру барысында қатар қолдана отырып, оқушыға толыққанды білім беру қажет. [11]
Білім берудегі инновациялар дегеніміз-педагогикалық технологияларды жетілдіру процесі, оқыту әдістерінің және құралдарының жиынтығы. Қазіргі таңда жаңа әдістерді қолдану инновация болып табылады.
Инновация - бұл дәстүрлі жағдайларға, әдістерге, тәсілдерге қанағаттанбайтын және мазмұнның жаңалығын ғана емес, сапалы жаңа нәтижелерді қалайтын адамның ерекше іс-әрекетінің тұжырымы. Бірақ айта кету керек, жаңасын құру әрдайым барлық жерде оң нәтиже бермейді, әр инновация ұтымды, прогрессивті емес, педагогикалық жүйенің жұмысын жиі тұрақсыз, мұғалімдер мен олардың оқушылары үшін қиындықтар туғызуы мүмкін.
"Инновация" терминінің мағынасы оқытудың әдеттегі, жиі кездесетін әдістерінің жиынтығынан тыс түсіндіруге болады. Инновациялық оқыту - қазіргі мәдениет пен әлеуметтік ортаға инновациялық өзгерістерді енгізуге ынталандыратын оқу және білім беру қызметінің процесі мен нәтижесі. [12]
Оқытудың инновациялық әдістері болашақ маманның шығармашылық стилін қалыптастыруға ықпал етеді және мамандықты игерудің мотивациясын, тереңдігі мен толықтығын едәуір арттырады.
Оқу процесінде қолданылатын инновациялық оқыту әдістері: дөңгелек үстелдер, іскерлік ойындар, тренингтер, ситуациялық сұрақтар, мастер - кластар, шығармашылық тапсырмалар, баспасөз конференциялары, ғылыми мультимедиялық презентациялар, ГАЖ-технологиялар, пәнаралық зерттеулер және т. б.
Білім беру саласындағы ең көп таралған бағыт - ол оқу материалын ұсыну үшін мультимедиялық презентацияларды қолдану болып табылады. Сонымен қатар, тестілеу әдісі дамыды. Білімге жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологияларды енгізу оқу процесінде мультимедиялық кешендерді қолданудың артықшылықтары мен кемшіліктерін терең талдауды қажет етеді.
Оқытудың инновациялық әдістері оқушыда стандартты емес жағдайларда зерттеу, туындаған мәселелерді талдау, басқарушылық шешімдерді өз бетінше әзірлеу және іске асыру қабілеттерін дамытады.
Инновациялық әдістердің мазмұндық түрлері: оқушыларға, оқу материалдарына, оның ішінде электрондық құралдардың, мамандандырылған веб - сайттардың көмегімен жеткізу.
Оқытудың инновациялық әдістерінің әдістемелік түрлері: білім беру платформаларын, презентацияларды, сондай-ақ кәсіби интернет-сайттармен және веб-сервистермен жұмыс жасауды қолдана отырып сабақтарды өткізудің тиімді әдістері мен формаларын анықтау.
Оқытудың инновациялық әдістерінің ұйымдастырушылық аспектісі: білім беру процесіне қатысушылардың аудиториялық жағдайда да, онлайн режимінде де өзара әрекеттесуі. [13]
Оқытудың инновациялық әдістерінің тәрбиелік түрлері: жалпыадамзаттық құндылықтардың тарих пәндері арқылы білім алушылардың білімдері мен біліктерін алу, ой-өрісін кеңейту (пән тақырыбы бойынша бейне жаңалықтарды, әлеуметтік бейне жазбаларды көрсету, сабақтарға танымал практиктер мен ғалымдарды тарту).
Оқытудың инновациялық әдістерінің технологиялық түрлері: оқу процесінің барлық компоненттерін жүзеге асыру үшін заманауи техникалық құралдар мен технологияларды, модельдер мен бағдарламаларды қолдана алу. Дәл осы аспект басқаларды бір тұтастыққа біріктіреді және білім алу кезінде оң нәтиже береді.
Осы міндеттерді іске асыру үшін өз қызметін инновациялық білім беру технологияларын: ақпараттық - коммуникативтік, интерактивті оқыту технологиялары, сыни ойлауды дамыту технологиясы, жобалау технологиясы, денсаулықты сақтау технологиясы және басқала да технологияларды қолдану негізінде құру керек.
Қазіргі оқытуда пассивті, белсенді және интерактивті стратегиялар ерекшеленеді. Осы стратегиялардың шебер үйлесуі оқытудың тиімділігі мен білім сапасын қамтамасыз етеді.
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар дербес, зерттеушілік, шығармашылық жұмыс дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді, жеке тұлғаның өзін-өзі танытуына және өзін-өзі дамытуына ықпал етеді. Оқушылар оларды қолдануда өте жоғары нәтижелер көрсетеді, презентациялар жасайды. Білім беру процесінде ақпараттық - коммуникативтік технологияларды енгізу оқытудың көрнекілігі мен эмоциялық құрамдасын күшейтуге мүмкіндік берді, музейлерге виртуалды экскурсиялар және т. б. өткізуге мүмкіндік берді.
Қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды қолдану сабақта оқушылардың белсенділігін арттыруда, оқушылардың танымдық және зерттеу қызметін тиімді ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Сабақтың көрнекілігі мен эмоционалды толықтығын арттырды, осының бәрі оқушылардың шығармашылық қасиеттерін дамытуға және олардың өзін - өзі жүзеге асыруына ықпал етеді.
Интерактивті оқыту технологиялары білім беру іс - әрекетінің субъектісі ретінде мұғалім мен оқушы өзара қарым - қатынасы мен өзара іс-қимылы процесінде білімді игеру және білік пен дағдыларды қалыптастыру тәсілі ретінде қарастырылады. Сабақтардағы интерактивті қызмет өзара түсіністікке, өзара әрекеттесуге бірақ әр қатысушы үшін маңызды мәселелерді бірлесіп шешуге әкелетін диалогтық қарым - қатынасты ұйымдастыруды және дамытуды қамтиды. Оқытудың интерактивті технологияларында білім алушының (мұғалімнің орнына - оқушы) және білім алушының (әсер ету объектісінің орнына - өзара іс-қимыл субъектісі) ролдері, сондай-ақ ақпараттың ролі (ақпарат мақсат емес, іс-әрекеттер мен операцияларды игеру құралы) айтарлықтай өзгереді. Мұндай оқытуды енгізу танымдық, практикалық және шығармашылық қызметті ұйымдастыруға ықпал етеді.
Интерактивті оқытудың арқасында барлық оқушылар таным процесіне қатысады. Оқушылар өздері білетін және ойлайтын білімдерді түсінуге және талдауға мүмкіндік алады. Әр оқытушы білім алу барысында жаңа идеяларды оқушыларға ұсына отырып көптеген ерекше жеңіл қабылдауына жағдай жасайды. Сонымен қатар, бұл ізгілік пен өзара қолдау атмосферасында орын ала отырып, жаңа білім алып қана қоймай танымдық іс-әрекеттерді өзін дамытуға, оны ынтымақтастықтың жоғары формаларына аударуға мүмкіндік беруге жағдай жасайды.
Заманауи білім беру технологияларының бірі - бұл дегеніміз сыни ойлауды дамыту технологиясы, сонымен қатар қалыптасқан идеяларды жоққа шығаратын, өз тәжірибесіне, жаңа идеяларды жобалауға маңызды ойлау. Бұл технологияның негізіне мыналар жатады: проблеманы қою (оқушылар өз білімдерін өзектендіреді, білім алушыларға жаңа ақпарат алуға қандай да бір ақпарат алуға мүмкіндік береді), проблеманы жүзеге асыру (оқушылар жаңа ақпарат алады, оны бұрынғы білімімен салыстырады) және рефлексия (білім алушылар жаңа білімді бекітеді, зерделенетін білімдері туралы бастапқы түсініктерін өзгертеді, түсініктерін қайта түсіндіреді).
Сыни тұрғыдан ойлауды дамыту технологиясын қолдану нәтижелері ретінде мыналарды атап өтуге болады:
-оқушылардың оқуға деген жоғары ынтасы;
-ойлау процесі мен ойлау бейімділігін жетілдіру;
-өз бетінше құралған ұғымдармен жұмыс істеу;
-басқа адамның көзқарасын растау немесе теріске шығару;
-алынған ақпаратты талдау.
Жеке тұлғаға бағытталған оқытуды қамтамассыз ететін технологиялардың бірі - шығармашылық, танымдық іс-әрекетті, тәуелсіздікті дамыту тәсілі ретінде жобалау әдісін айтсақ болады. Әлеуметтану процесінде оқушылардың жедел білімді игерудегі жобалық және ғылыми-зерттеу қызметі перспективалы деп санаймын. Жобаны жүзеге асыра отырып, оқушылар оларды іздеу барысында білімді синтездейді, байланысты пәндер туралы ақпаратты біріктіреді, жоба мәселелерін шешудің тиімді жолдарын іздейді және соңында оларды бір - бірімен байланыстырады. Бірлескен іс - шаралар іс жүзінде ынтымақтастықтың кең мүмкіндіктерін көрсете отырып, оның барысында оқушылар мақсаттар қоя алады, оларға жетудің оңтайлы құралдарын анықтай алады, міндеттерді бөле біледі, жеке тұлғаның құзыреттілігін жан-жақты көрсетуге қабілетті болады (ұжымда жұмыс істей білу, өзін команда мүшесі ретінде сезіну, шешім таңдау үшін жауапкершілік алу, жауапкершілікті басқалармен бөлісу, қызмет нәтижелерін талдау және т. б.).
Жоғарыда айтылғандардың бәрін қорытындылай келе, инновациялық технологияларды қолдану оқушылардың тарих пәнін оқуға деген ынтасын арттыруға, оқытудың көрнекілігін арттыруға және оқушының сабақтағы белсенділігін арттыруға мүмкіндік беретінін атап өтуге болады. Тарих пәнінің сабақтарында жұмыс істеудің заманауи тәсілдері мен әдістері оқу орнының түлектерінің шығуына ықпал етеді, олар қоғамдық процестер мен жағдайларды түсінеді және сыни тұрғыдан талдайды.
Қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды және олардың элементтерін білім беру процесінде қолдану бойынша жүйелі жұмыс жасалуы тарих пәні бойынша үлгерімнің жоғарылауына әкеле отырып, оқушылардың тарих пән бойынша олимпиадаларға, ғылыми - практикалық конференцияларға белсенді әрі жемісті қатысуын қамтамасыз ететіні анық. [14]
ТАРИХ ПӘНІН ОҚЫТУДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІС ПАЙДАЛАНУ
2.1 ТАРИХ ПӘНІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Тарих пәнін оқыту әдістемесі - оның тиімділігін арттыру үшін тарихты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Павлодар педагогикалық университеті
Камал Е.Ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
XV ғасырдағы қазақ хандығы тақырыбын тарих сабақтарында оқыту
Білім беру бағдарламасы:
5В012900 География-тарих
Павлодар 2022
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Павлодар педагогикалық университеті
Жаратылыстану жоғары мектебі
Қорғауға жіберілді
ББ жетекшісі ___________ Каримова А.Е.
(қолы)
5В012900-География-тарих білім беру бағдарламасы бойынша
XV ғасырдағы қазақ хандығы тақырыбын тарих сабақтарында оқыту тақырыбы бойынша.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Орындады___________________ Камал Е.Ж.
(қолы)
Ғылыми жетекшісі
(т.ғ.к., доцент)________________Сыздыкова А.М.
(қолы)
Нормобақылаушы_____________ Айдаркеновна К.Б.
(қолы)
Павлодар 2022
нормативтік сілтемелер
Бұл дипломдық жұмыста төменде берілген нормативтік құжаттарға сілтемелер қолданылған:
Білім туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі № 319-III Заңы.
Ғылым туралы Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 18 ақпандағы № 407-IV Заңы.
Қазақстан Республикасындағы тiл туралы Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 11 шiлдедегі № 151 Заңы.
"Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 5 мамырдағы № 182 бұйрығы.
анықтамалар
Сауаттылық - білім беру нәтижесінің компоненті, жеке тұлғаның өзінің білім потенциалын одан әрі дамыту мен толықтыруға дайындығы.
Білім беруді ақпараттандыру білім беру саласында заманауи ақпараттық технологиялар мен құралдарды қолданудың теориясы мен практикалық әзірлемелер мен қамтамасыз етужәне қолдану.
Кәсіби құзыреттілік - өзіндік кәсіби білім деңгейімен, тәжірибесі мен,адамның жеке қабілеттіліктері мен, үздіксіз өз бетінше білім алу мен өзін-өзіжетілдіруге ұмтылуымен,іске шығармашылық пен жауапкершілік қарым-қатынасы мен анықталатын категория.
Педагогикалық технология - білім беру формаларын оңтайландыру міндетін көздейтін адам және техника ресурстарын есепке ала отырып, бүкіл оқыту және білімді игеру үдерісін жасаудың, қолданудың және анықтаудың жүйелі әдісі.
белгілер және қысқартулар
ҚР- Қазақстан Республикасы
АКТ-ақпараттық коммуникативтік технология
БАББК-бірыңғай ақпараттық білім беру кеңістігі.
ББМБАК-білім беру мекемесінің бірыңғай ақпараттық кеңістігі.
АT-ақпараттық технология.
АКТ-ақпараттық-коммуникациялық технология.
ОАТ-оқытудың ақпараттық технологиясы.
ЖАТ - жаңа ақпараттық технология.
ДК-дербес компьютер.
ОӘК-оқу-әдістемелік кешен.
СББР-сандық білім беру ресурсы.
ЭО-электронды оқулық.
ЭОӘК-электрондық оқу-әдістемелік кешен
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
АНЫҚТАМАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
ШАРТТЫҢ, БЕЛГІЛЕРДІҢ, СИМВОЛДАРДЫҢ, БІРЛІКТЕРДІҢ ЖӘНЕ ТЕРМИНДЕРДІҢ ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗБЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.БІЛІМ БЕРУДЕГІ ИННОВАЦИЯЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
Қазақстан Республикасындағы заманауи тарихи білім берудің мақсаттары мен міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
Білім берудегі заманауи инновациялық тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 15
2.ТАРИХ ПӘНІН ОҚЫТУДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІС ПАЙДАЛАНУ..21
Тарих пәнін оқыту әдістемесінің теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... 21
Негізгі мектепте тарих пәнін оқытуда ақпараттық - коммуникативтік тәсілді қолдану тұжырымдамасы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
3.ТАРИХ ПӘНІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІН ЖОСПАРЛАУ ... ... ... ... ... ... .. 34
3.1 Тарих сабағында ХV ғасырдағы Қазақ хандығы тақырыбын оқытуда инновациялық әдістемелерді пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..41
Кіріспе
Диплом тақырыбының өзектілігі еліміздің президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың ағымдағы жылғы Жолдауында белгіленген "әлеуметтік жаңғыртудың жаңа кезеңі" бағытына - уақыт талаптарына сәйкес білім беру сапасын, мұғалімдердің біліктілігін, оқулықтардың сапасын, инфрақұрылым мен материалдық қорды жақсарту проблемаларын шешуге, сондай-ақ Қазақстан Республикасы "Білім туралы" Заңының 11-бабының ережелеріне байланысты - "оқытудың жаңа технологияларын, білімнің қоғам мен еңбек нарығының өзгеретін қажеттіліктеріне тез бейімделуіне ықпал ететін кредиттік, қашықтықтан, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу және тиімді пайдалану туралы" атап айтты.
Елбасы, тұңғыш президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың 2018 жылғы қазандағы Қазақстан халқына кезекті Жолдауында айтқан сөздерімен," Қазақстан-2050 "Стратегиясының нұсқауларымен - "Бізге оқыту әдістемелерін жаңғырту және өңірлік мектеп орталықтарын құра отырып, онлайн-білім беру жүйелерін белсенді дамыту қажет", Елбасының бағдарламалық мақалаларында жазылған міндеттермен толықтырылды. Дәстүрлі педагогикалық, әдістемелік және дидактикалық жүйелермен салыстырғанда оқытудың жаңа технологияларын қолдану ғылыми зерттеу құндылығының жоғарылауын байқауға мүмкіндік береді, өйткені қазіргі уақытта әлемнің дамыған, өркениетті елдерінің көпшілігі жаңа оқыту технологияларын қолданады. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бастап,тарихи білім беруді дамыту, ұлттық тарихи сананы қалыптастыру, тарих ғылымын жетілдіру мақсатында мемлекеттік деңгейде бір қатар іргелі бағдарламалар қабылданып, іске асырылуда. Н.Ә.Нaзapбaeвтың Қaзaқcтaн-2050 cтpaтeгияcы: қaлыптacқaн мeмлeкeттiң жaңa caяcи бaғыты aтты Қaзaқcтaн xaлқынa Жoлдaуындa: Өркениетті ұлт, еңалдымен тарихымен, мәдениетімен, ұлтын ұлықтаған ірі тұлғаларымен, әлемдік мәдениеттің алтын қорына қосқан үлкенді-кішілі үлесімен мақтанады. Сөйтіп, тек өзінің ұлттық жол тарихымен мәдениеті арқылы ғана басқаға танылады-деген болатын.
Тәуелсіздік алғашқы жылдары еліміздегі саяси-экономикалық, мәдени-әлеуметтік реформаларды іске асыру барысында Қазақстан Республикасында тарихи сананы қалыптастыру тұжырымдамасы қабылданды, осы мемлекеттік тұжырымдама аясында Тарихи білімнің негізгі басымдықтары, Тарих ғылымының проблемалары, Тарихи білім берумен ағарту ісінің келешегі сияқты басты бағыттарды қамтыды. Осы бағыттарды іске асыруда тарихымыздың бұрмаланған, ақтаңдақ беттерін қалпына келтіруде ғылыми қоғамдастық өкілдері айтарлықтай іргелі ізденістер жүргізді. [1]
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазақ хандығы тақырыбын тарих сабақтарында оқыту жүйесін 2021-2022 оқу жылында Павлодар қаласы ЖББМ М.Алимбаев-да 6-7 сыныптарға арналған Қазақстан тарих сабағында жүзеге асырылды. 15-ғасырдағы Қазақ ғандығы тақырыбын түрлі әдістермен оқушыларға түсінікті оқыту түрлері іске асырылды. Карта мен жұмыс,презентация, видео материал арқылы тақырыпты ашып оқушыларға Қазақ хандығы жайлы кең көлемде ақпарат беріледі. Оқушылар түрлі тың деректер арқылы толық қанды ақпарат жинай алады.
Тарих - мектептегі оқу пәні ретінде жалпы негізгі білім беретін барлық гуманитарлық және қоғамтанушылық курстардың негізін құрайды. Тарих ұлттық өзіндік сана - сезімді және адамгершілік этикалық нормаларды қалыптастыра отырып, оқытудың дүниетанымдық негізін қалыптастырады. Тарихқа деген қызығушылығын арттыру үшін сапалы білім берудің тиімді жолдарын таңдау, тарихи және мәдени мұралармен таныстыру, қосымша элементтерді пайдалану мен тарихи деректерді оқып білім алып шығармашылықпен айналысуына жағдай жасау сияқты жаңа педагогикалық технологиялармен инновациялық бағыттарды, әдістер мен тәсілдерді енгізу.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты жан-жақты маман болуы мүмкін емес. Инновациялық технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани азаматтық және де басқа көптеген адами қабілетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Білім жүйесінің ерекшелігі - тек біліммен қаруланып қана қоймай, өздігінен білім алуды дамыта отырып, үздіксіз өз бетінше өрлеуіне қажеттілік тудыру. Елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, оның мазмұнының түбегейлі өзгеруі, оның дүниежүзілік білім кеңістігіне енуі бүкіл оқу әдістемелік жүйеге, мұғалімдер алдына жаңа талаптар мен міндеттер қойып отыр. Бұдан шығатыны, ХХІ ғасырдың алғашқы жылдарының бірі - Білім - бүкіл өміріңе қағидасынан Білім - бүкіл өмір бойына қағидасына өте алатын білім жүйесінің ұйымдық құрылымдарын іздеу болып табылады. Қазіргі білім беру ісінің шарттарының бірі болып оқушының өзіне керекті мәліметті өзі іздеп табуына үйретіп, олардың өз оқу бағыттарын өзінің таңдай білуі деп есептеледі.
Білім саласына еніп отырған жаңа технологиялардың ерекшелігі - өсіп келе жатқан жеке тұлғаны жан - жақты дамыту. Инновациялық білімді дамыту, жаңа идеялар мен жаңалықтарды өмірге әкелу. Бұрынғы оқушы тек қана тыңдаушы, орындаушы болып келсе, ал казіргі заманның оқушысы өздігінен білім іздейтін жеке тұлға екендігіне үлкен мән береміз. Өйткені, оқытудың әр түрлі технологиялары зерттелініп, жаңашыл педагогтардың іс - тәжірибесі зерттеліп мектеп өміріне енуде. Орта білім беру жүйесінде әлемдік жоғары деңгейге қол жеткізген анағұрлым танымал білім беру әдістемелері арасында өздігінен білім алуға негізделген тәсіл кең тараған. Сондықтан тарих пәнін оқыту барысында түрлі инновациялық әдіс-тәсілдерді қолдану заман талабы, яғни қашан да өзекті. [2]
Тарихты білу, өз еліңнің, ата-бабаңның тарихын білу кезек келген өскелең жас ұрпақтың парызы. Сондықтан, өзіңді тану үшін, тарихыңның терең де тағлымды екенін білу барысында қазақ ұғымының пайда болуынан бастап, бүгінгі күнге дейінгі жету жолдарын оқып-зердеу керек. Тарих пәнін оқу барысында ең алдымен Қазақ хандығының тарихын оқып-үйрену өте маңыздылығы мен өзектілігі сөзсіз.
Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы мен практикалық маңызы.XV ғасырдағы Қазақ хандығы тақырыбын оқыту барысында заманауи инновациялық ақпараттық-коммуникативтік технология әдісін қолданып оқыту. Қазіргі аумалы-төкпелі замандаға білім беру саласы үшін күрделі де жауапты уақыттардың бірі. Бүгінгі күні өзекті мәселелердің бірі онлайн форматтағы оқудың, оқу форматы ретінде енуі. "Қазақстан тарихы" пәнінің жаңартылған мазмұнына сәйкес мектепте ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданудың әдістемелік жүйесі әзірленді. Зерттеу нәтижелерін жалпы білім беретін мектептерде, орта және жоғары кәсіптік оқу орындарында, педагогикалық кадрларды даярлау және олардың біліктілігін арттыру жүйесінде кеңінен қолдануға болады. Сол себепті тарих пәнін оқытуда ақпараттық-коммуникативтік технологияны пайдалану оқудың кез-келген форматын үшін де оңтайлы екені анық.
Диплом жұмысының мақсаты тарих пәнін XV ғасырдағы Қазақ хандығы тақырыбын оқушыға түсінікті, қызықты, танымды әрі оқудың кез-келген форматына икемді болуы үшін инновациялық әдістерді қолдану болып табылады.
Диплом жұмысының мақсатына жету үшін келесі тапсырмалар шешілді:
-тарих пәнін XV ғасырдағы Қазақ хандығы тақырыбын оқушыға үйретудегі дәстүрлі әдістердің ерекшелігін зерделеу;
-тарих пәнін оқытудағы заманауи инновациялық оқыту әдістерін қолдану артықшылықтарын зерделеу;
-тарих пәнін XV ғасырдағы Қазақ хандығы тақырыбын оқушыға үйрету барысында тиімді инновациялық әдісін негіздеу.
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздерін танымның философиялық теориясы, олардың өзара байланысы, қызмет теориясы, тұлға теориясы, құзыреттілік, белсенділік, жеке, мәдени, танымдық, жүйелік, тұтас, ақпараттық, әдіснамалық тәсілдер мен принциптер негізінде "адам-әлеуметтік технологиялар" жүйесінің бірлігі туралы іргелі принциптер құрайды.
білім берудегі инновациялар
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЗАМАНАУИ ТАРИХИ БІЛІМ БЕРУДІҢ МАҚСАТТАРЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ
Мектептегі тарихи білім беру саласындағы түбегейлі өзгерістер болып жатқанын объективті ұғыну қажеттілігі күмән келтірмейді, өйткені ол Қазақстан Республикасындағы тарихи сананың қалыптасу тұжырымдамасының және Қазақстанның 2030 жылға дейінгі мемлекеттік даму бағдарламаларының құрамдас бөлігі болып саналады. Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарымен қатар, Еліміздің тұңғыш президентінің Қазақстан халқына жыл сайынғы Жолдауларын іске асыру жөніндегі негізгі іс-шаралардың жалпы ұлттық жоспарлары, білім беруді дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы сияқты бірқатар құжаттарда және Қазақстан Республикасының 2020 жылғы "Білім туралы" Заңының жаңа редакциясында білім беру саласындағы ұзақ мерзімді мемлекеттік саясаттың негізгі басымдықтары мен басты міндеттері тұжырымдалған.
Мемлекеттің экономикалық мүмкіндіктері мен қоғамның әл-ауқатының жақсаруымен білім беру жүйесіне қойылатын талаптар арта түседі. Алайда, жалпы білім беретін мектепте тарихи материалдың мазмұндық аспектілерінің өзгеруі әлі терең ғылыми зерттеу тақырыбына айналған жоқ.
Ең алғаш 1998 жылы ұлттық тарих жылы деп жариялап, Тұңғыш президент Н.Ә.Назарбаевтың "Тарих толқынында" атты кітабының жарыққа шығуына тарих білімінің дамуына қуатты серпін берді. Тарих ғылым ретінде әрқашан қоғамның тарихи санасының қалыптасуына тікелей әсер етті. Оның жас ұрпақтың рухани әлемін қалыптастыруға, оның дүниетанымына, азаматтық ұстанымына жауапкершілігі артатыны анық.
Н.Ә.Назарбаевтың сөйлеген сөздерінде "ХХІ ғасырда білімін дамыта алмайтын ел сәтсіздікке ұшырайды. Біз болашақтың жоғары технологиялық және ғылымды қажетсінетін, өндірістері үшін кадрлар қорын қалыптастыруға тиіспіз. Бірақ бәрі мектептен басталады. Сондықтан біз педагогтардың кәсіби деңгейін, оқулықтар мен білім беру бағдарламаларының сапасын арттыруымыз керек ... ". [3]
Тарихи сананың қалыптасу жолдарын түсіну үшін алдымен тарихи ғылымның әдіснамалық негіздері және тарихи білім мен ағартудағы бағдар ретінде әрекет ете алатын тарихи білімнің негізгі, іргелі басымдықтарын анықтау қажет.
Тарихтың әлеуметтік функциялары тұрақты және өзгермейтін шама емес. Олар тарих ғылымы мен қоғамның дамуымен бірге өзгереді. Тарихи шындыққа герменевтикалық көзқарасты қолданатын ғылым. Фактілерді зерттелген уақыт тұрғысынан бағалап отыру қажет. Сондықтан, білім беру жүйесінің тарихы мен елдегі әлеуметтік-экономикалық жағдайдың сипаттамасын көрсету үшін, Қазақстанның тарихын көрсетпей толық болмайды. Айта кету керек, көптеген маңызды мәселелер мен қазіргі жағдайдағы мектептің тарихи біліміне деген көзқарас бүкіл әлемде болып жатқан процестерге ұқсас тарихты оқытуда маңызды өзгерістер басталды. Бұл, ең алдымен, мектепті демократияландырумен және ынтымақтастық педагогикасының дамуымен қатар, жаңа әдістер мен инновациялық тәжірибені іздеумен, техникалық оқыту құралдарын кеңінен қолдана отырып және ақпараттандырумен байланыстыру болды. 12 жылдық мектеп орта арнаулы оқу орнының алғашқы жобасымен, сондай-ақ отбасы үлгісіндегі балалар үйлерін құрумен негізделді.
ХХ ғасырдың 90-ші жылдарының екінші жартысында тарих ғылымының ресми парадигмасын құрайтын көптеген қалыптасқан ұғымдар, тұжырымдамалар күмән тудырды. "Таптық күрес - қоғам дамуының қозғаушы күші" және "тарих- бұл төменнен жоғарыға дейінгі кезеңдік даму" деген негізгі тіркестер болып табылатын қалыптасу тәсіліне негізделген тарихтың материалистік тұжырымдамасына айтарлықтай түзетулер енгізілді. Тарих өркениеттік көзқарасты ескере отырып зерттеле бастады, бұл оның әр түрлі көріністері мен қызмет формаларында басты назар аударатын білдіреді. [4]
Бүгінгі таңда білім беру жүйесіне, оның ішінде өз елінің тарихын зерттеуге қойылатын талаптар түбегейлі өзгерету жағдайында жасөспірім ұрпақтың санасын жаңарту мәселесі бұрынғыдан да маңызды болып отыр. Бұл жерде Қазақстан тарихын зерделеудегі басты міндет өскелең ұрпақтың бойында ұлттық рухты және патриоттық тәрбиені қалыптастыру болып табылады.
Тарих пәнінің мұғалімдері өскелең ұрпақтың тарихи санасының қалыптасуындағы өз рөлін нақты ұғынуы тиіс. Бұл ретте ұлттық мемлекеттіліктің қалыптасу тарихы мен этностық процестерге ерекше назар аудару маңызды болып саналады.
Ұлттық мемлекеттіліктің қалыптасуы кезеңінен бұрын тарих ағымында ерекше рөл атқарған көптеген мемлекеттік құрылымдар құрылды. Тарих біздің еліміздің тарихын және оның халқының өмір баянын зерттейтін мектептегі пән. Тарих ғылымының маңыздылығын жоққа шығару мүмкін емес: ол кеңістіктегі және уақыттағы оқиғаларды, динамиканы және туындаған көптеген мемлекеттік сұрақтарды қарастыра отырып, толық жауап бере алады. Осыны ескере , жоғары білімнен орта білімге дейінгі барлық деңгейдегі тарихшылар жұмысының негізгі басымдықтарына баса назармен жұмыс жасау талап етіледі. Сол себептен, бұл Қазақстанның ежелгі, орта ғасырлық, жаңа және қазіргі заманғы тарихи мәселелерін түсіну бойынша ғылыми зерттеу тақырыбын кеңейту. Бүгінгі күні Қазақстан Республикасының өткені мен бүгінін әлемдік тарихпен өзара байланысын шешу,ең негізгі міндеттері , оның өзгешелігінде және сонымен бір мезгілде - Батыс пен Шығыстың басқа өркениеттерімен өзара қарым-қатынаста , өзара ықпалдасуда тереңірек ұғыну қажеттігі туындап отыр. [5]
Бұл мәселені қарастырудың әдіснамалық негізі, мысалы, кеңестік кезеңнің тарихи ғылымына тән қатаң формациялық модельдердің орнына, халықтардың экономикалық қалыптасу сатылары бойынша алға жылжуында және "алдыңғы қатарлы", "артта қалған" болып бөлінуі өткен әлемнің өркениеттік әртүрлілігін ашумен қатар қазіргі әлемді түсіну маңызды. Өркениеттік көзқарас түркі және славян халықтарының рухын сіңірген көп ұлтты ел ретінде - Қазақстан тарихын қарастыру ерекше маңызды және болашақ үшін көп пайдасын тигізеді.
Қазіргі уақытта тағы бір маңызды қиыншылық, тарих пәнін оқушыларға оқытып-үйрететін мұғалімдердің жұмысында жатыр. Мұнда тарих пәнін оқыту процесінде педагогикалық аспектілерді шешуге мұғалімдердің өзіндік қызығушылығы, ғылыми-зерттеу және шығармашылық қызметтен алшақтау мәселесін шешу маңызды екені анық. Соның салдарынан көптеген тарих пәнінің мұғалімдері тарих сабақтарында жергілікті өлкетану материалдарын жиі пайдаланбай, мектеп мұражайларының мүмкіндіктерін қолданбайды. Сонымен қатар, тарих пәнінің мұғалімдеріне,сонымен қатар, қоғамның болашақ толыққанды мүшелеріне, өз елінің шынайы азаматтарына патриоттық тәрбие беруде үлкен жауапкершілік жүктеледі.
Қазір Қазақстан тарихы пәнін мектептермен қатар, жоғары оқу орындарындағы оқыту үдерісіне баса назар аудару аса маңызды. Бұл тарих пәнінен курс оқыту процесін ұйымдастыруға және оған қатысты кейбір мәселелерге байланысты.
Қазақстан тарихы пәнін қарастыру кезінде оның Еуразиялық мәдениет пен тарихына байланыстылығы идеясына сүйену маңызды. Еуропа мен Азияның тоғысында орналасқан Қазақстан мемлекетінің аумағы түрлі өркениеттер, мәдениеттер мен халықтарды біріктіретін "көпір" болды. Мұнда отырықшы да, көшпелі өркениеттер де дамыды. Көшпелі және отырықшы өркениеттің өзіндік байланыс аймақтары болды, олардың бірі ретінде Отырарды айта аламыз. Қазақстанның аумағында бастапқыда ежелгі көшпенді тайпалардың мал шаруашылығынан егін шаруашылығына көшу процесі жүріп жатты, отырықшылықтың қалыптасуы мен қалалық мәдениеттің дамуы жүзеге асырылған өңірлердің бірі екендігі дәлелденді. [6]
Қазақстан аумағында түркі және иран тілді мәдениеттердің өзара әсері орын ала бастады. Біздің тарихымыз үшін славян және түркі, Қытай және түркі, моңғол және түркі өркениеттерін өзара жақсарту маңызды болды. Олардың біржақты қарсылығы мен кез-келгенінің басымдығы туралы идея қазіргі археология деректері және жазба дереккөздермен жоққа шығарылады.
Исламның Дешті-Қыпшаққа енуі қазақ мәдениеті ислам өркениетінің көптеген құндылықтарын қабылдады.
Осының бәрі ежелден тарихи-мәдени көп этностық және көп конфессиялық сипатын айқын көрсетеді. Осы күнге дейін ел осы факторлармен анықталған бірегейлікті жоғалтқан жоқ.
Қазақстанның тарихы мен мәдениеті бір-бірімен байланысты емес мәдениеттердің, халықтардың, дәуірлердің фрагменттері болып табылмайды.
Қазақстан тарихының үздіксіздігі, елді мекендеген халықтар мәдениеттерінің сабақтастығы, қазақ халқының тарихында Еуразияның көшпелі түркі тілдес тайпаларының дәстүрлері мен мәдениетінің жалғасуы, ел аумағы үшін қазақтардың - тарихи білімнің негізі бола алатын қағидасының идеялары.
Қазақстан тарихының үздіксіздігі оның аумағында өмір сүрген тайпалар мен халықтар негізінен ең алғашқы халық болғандығын білдіреді. Олар із-түссіз жоғалып кетпеді, бірақ әртүрлі этностардың әсерін бастан кешірді, басқа халықтарға бастама беруді көздеді. Туыстықтың генеалогиялық тізбегін, халықтардың шығу тегінің ортақтығын қазіргі қазақтардан бастап сақтар, үйсіндер, қаңлылар және одан әрі тайпаларына мәдениетінің үздіксіз орындалуын байқауға болады.
Қазақстан тарихының үздіксіздігі идеясы елдерді мекендеген халықтардың шығу тегімен, тарихы және мәдениетінің сабақтастығы идеясымен тығыз байланыста. Антропологиялық белгілер бойынша олар аралас европеоидті-монғолоид типті өкілдер, тілдік сипаттамасы бойынша - негізінен түркітілдес тайпалардың өкілдері, өркениет типі бойынша - негізінен көшпелілер өркениетінің тасымалдаушылары болып табылады.
Қазақ халқы Қазақстанды мекендеген халықтардың тарихы мен мәдениетінің мұрагері және өздеріне тән өмір салтының, тіл мен мәдениеттің иесі болып саналды. Қазақ руханияты әуел бастан синкретикалық сипатқа ие: мысалы, қазақтарда ислам дінін ұстанған.
Қазақтардың мемлекеттілігі - ірі көшпенді империялар мен жекелеген хандықтардың мемлекеттілігінің жалғасы болып табылады, ежелгі заманнан бері Қазақстан аумағында өмір сүрген ХV ғ. негізделген қазақ хандығы бірлігінің, саяси құрылымының және мәдениет, дін мен тілдің ортақтығының белгілері бойынша дербес мемлекет өлшемдеріне жауап берді.
Тарихи сананың негізін тарих ғылымы қалайды. Жақында ол идеологияландырылумен қатар догматизацияланды. Қазақстан тарихы бір өлшемді сызықтық эволюционизм, "қара" және "ақ" арасындағы күрт қарама-қайшылық, таптық көзқарас тұрғысынан, кеңестік кезеңге бір мәнді бағытталған топологиялық ұстанымдармен жазылды. [7]
Сонымен қатар, ежелгі және ортағасырлық Қазақстан тарихының негізгі дереккөздері жол жазбалары, Ұлы далаға келген дипломаттардың, саяхатшылардың, саудагерлердің күнделіктері және т.б. болды.
Тәуелсіздік алған жағдайда мектептердегі тарих жүйесіз жазылған түрлі басылымдар бойынша оқытылды. Тарих жөніндегі оқулықтардың едәуір бөлігі уақыттық, кеңістіктік және жылжымалы сипаттағы қателердің кең спектріне ие болды және осылайша оқушыларды тарихи кеңістікте қате бағдарлай бастады. Нәтижесінде, бүкіл ұрпақ, әсіресе 90-шы және нөлдік жылдардың басында, тарихи фактілер мен оқиғалардың қателіктерін бастан өткерді. Дереккөздерде хронологияда, кейбір ортағасырлық терминологияларда және т. б. айырмашылық болған. Оқулықтарда негізінен белгілі бір фактілер ғана айтылмай, мәтіндік ақпаратта қазақ даласындағы батырлардың жарқын бейнелері жоқ. Нәтижесінде, Қазақстан тарихы оқушыларға бір-біріне жиі қайшы келетін фактілерді қарапайым тізіп көрсетіп, зеріктіретін пән болып көрінді. Сонымен қатар, тарих оқулықтарында зерттелетін материал мазмұнының тәрбиелік мән мағыналары толық көрсетілмеген. Осыған байланысты қазіргі жастар арасында қазақстандық патриотизмді қалыптастыру мәселесі соңғы жылдары тарихты оқыту процесінде өте маңызды аспектке айналып отыр.
Мектептегі тарих пәнінің мұғалімі жоғары кәсібилікке ие бола отырып, оқу процесін әдістемелік тұрғыдан сауатты ұйымдастырушы болуы керек. Жаңа форматтағы курстардың арқасында осы тапсырманы жүзеге асырудың нақты мүмкіндігі жасалынды, сабақта тарих курсын зерттеуде әртүрлі тәсілдерді қолданудың негізгі тұжырымдамалық ережелері жасалынып қолданысқа енгізілді. Педагогика ғылымында "тәсіл", "әдіс", "қабылдау" термині оқыту немесе тәрбиелеу стратегиясының сериясын анықтайтын принциптердің жиынтығы ретінде анықталады. Әрбір принцип оқу процесінде туындайтын нақты қайшылықтардың шешілуін және олардың өзара әрекеттесуі мен оның негізгі қайшылықтарын шешуді реттейді. Айта кетсек, оқытудың кез-келген жаңа тәсілдері, сондай-ақ педагогикалық стратегия белгілі бір ғылыми тұжырымдамаға, оның ішінде білім беру мақсаттарына жетудің философиялық, психологиялық, дидактикалық және әлеуметтік-педагогикалық негіздемесіне негізделуі басты назарда болуы қажет.
Қолданылатын педагогикалық тәсіл индукция және дедукция әдістері жүйесінің барлық белгілеріне сәйкес келе отырып: процестің логикасы, оның барлық бөліктерінің өзара байланысы, тұтастық орындалуы керек. диагностикалық мақсат қою, оқу процесін жоспарлау, жобалау, кезең-кезеңмен диагностикалау, нәтижелерді түзету үшін құралдар мен әдістерді өзгерту мүмкіндігін қарастыруы тәсілді басқару арқылы жүзеге асырылады. Бұл Кембридж университетінің бағдарламасының жеті модулінің инновациялық стратегиялары тәсілді басқарудың белсенді тетігі болып табылады. [8]
Сондықтан оқу процесіне оқытудың инновациялық стратегиясын енгізу қазіргі заманғы білім берудің айқындаушы күші болып табылады. Дәстүрлі емес инновациялық технологияларды енгізу білім беру жүйесін дамыту процесіне айтарлықтай әсер етеді, бұл дамытушылық, тұлғаға бағытталған оқыту, саралау, ізгілендіру, ақпараттандыру, оқушының өсуінің жеке білім беру траекториясын қалыптастырудың көптеген мәселелерін шешуге мүмкіндік береді.
Оқытудың барлық стратегиялары жалпы белгілермен сипатталады: мұғалім мен оқушының іс-әрекеті туралы хабардар болу, тиімділік, ұтқырлық, ашықтық, тұтастық, оқушылардың тәуелсіз болуы, саралау. Оқытудың инновациялық тәсілдерін пайдаланудағы маңызды элемент оқушыларды шығармашылық дамуына бағыттылығы, оқушыларды білімді дербес "өндіруге" дайындау қажеттілігі және мәдени, шығармашылық, ұтқыр, бастамашыл және жалпы бәсекеге қабілетті тұлғаны дамыту , тәрбиелеу болып табылады.
Қазіргі жаңа ақпараттық және педагогикалық стратегиялар, оқытудың әдістері мен тәсілдері негізінде мұғалімнің рөлін өзгертті, ол тек білім алушы, оқу процесінің жетекшісі ғана емес, сонымен қатар консультант, оқушының өзіндік шығармашылық жұмысының бастамашысы болуға мүмкіндік туды. Мұнда мұғалімнің білім беру жүйесіндегі қызметтері нарықты дамытудың қазіргі жағдайларын түсінуімен өзекті болып отыр. Қазақстан тарихын оқытудың оқу үдерісінің тиімділігі мен сапасына қол жеткізу үшін тарих пәнінің мұғалімдері оқушыларға білім беру кезінде инновациялық, интерактивті моделін жинақтаудың маңызы зор. Интерактивті модель берілетін ақпаратты түсінуге және оған қол жеткізу қажеттіліктеріне бағытталған. Сонымен қатар, ақпаратты беру процесінің өзі мұғалім мен оқушының өзара әрекеттесу принципіне негізделе отырып, ол оқушының үлкен белсенділігін, алынған ақпаратты шығармашылық тұрғыдан қайта қарастыруды қамтамасыз етеді. Бүгінгі таңда білім беру жүйесі туралы айта отырып, мамандар оқушылардың қызығушылықтарын ескеруге және оқытудың мақсаттары мен міндеттері оқушылардың мүмкіндіктері мен тілектеріне қарай қазақстандық қоғамның әлеуметтік тапсырысына сәйкес болатындай етіп оқыту процесін құруға деген ұмтылысты атап өтсек болады. [9]
Сондай-ақ қазіргі заманғы білім беру жүйесінің заманға сай мұғалімдердің білім стандарттарын назардан тыс қалдырмау керек.
Тарих пәнінде қалыптасқан жағдайда және жалпы Қазақстан тарих пәнін оқыту проблемаларына жүргізілген қысқаша талдау тарихи білім беру сапасын жақсарту үшін мынадай міндеттерді белгілеу мүмкіндік ашады:
а) Қазақстанның ежелгі, орта ғасырлық және жаңа және қазіргі заман тарихын білу Қазақстандық Мемлекеттілікті ғылыми тарихи ұғынудың мәселелерін ғылыми зерттеу тақырыбын кеңейту;
б) Қазақстан тарихы пәні бойынша аталмыш тақырыптар бойынша фотокомпозицияны, деректі фильмдерді ұйымдастыру бойынша жұмысты күшейту қажет;
в) пәннің курсы бойынша түрлі деңгейлік тапсырмалары бар сабақтарды әзірлеумен неғұрлым оңтайлы (материалдық-техникалық базамен қамтамасыз етудің әртүрлі деңгейі, оқушылардың сапалық және сандық құрамы барысында) әдістемелік құралдар даярлау.
г) оқытудың стандартында спецификалық тәсіліне сәйкес оқулықтар сараланған сұрақтар мен тапсырмалар берілуі қажет;
д) Қазақстан тарих пәнінің мұғалімдері мектептен жоғары оқу орынға дейінгі оқытудың барлық деңгейлерінде өз қызметінде стандарттық оқытудың заманауи әдістері мен стратегияларын пайдалануымыз қажет;
е) мектептерде бағдарлауды сапалы жүргізу, оқушыларды тарих пәнінен мамандықтар таңдауына мүмкіндік беру.
Осы міндеттерді шеше отырып, біз тарих пәні мен жалпы Қазақстан тарих пәнін оқыту проблемаларының орнын толтыра аламыз, бұл өз кезегінде болашақ ұрпақты жоғары Отан сүйгіштікке рухында тәрбиелеуге жол береді, бұл өз уақытында қазіргі заманғы қоғамды жаңғырту талаптарына жауап береді.
БІЛІМ БЕРУДЕГІ ЗАМАНАУИ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТӘСІЛДЕР
Жаңғырту және инновациялық даму-Қазақстанға XXI ғасыр әлемдік бәсекеге қабілетті қоғамға айналуға, біздің барлық азаматтарымыздың лайықты өмір сүруін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін жалғыз жол. Осы стратегиялық міндеттерді шешу жағдайында бастамашылдық, шығармашылық ойлау және стандартты емес шешімдерді табу қабілеті, кәсіби жолды таңдау мүмкіндігі, өмір бойы оқуға дайын болу жеке тұлғаның маңызды қасиеттеріне айналады. Барлық осы дағдылар бала кезінен қалыптасады. Мектеп бұл оқу процесінің маңызды элементінің бірі болып саналады.
Қазіргі мектептің негізгі міндеттері - әр оқушының қабілеттерін аша отырып лайықты және Отан сүйгіш баланы, жоғары технологиялық, бәсекеге қабілетті өмір сүруге лайықты адамды тәрбиелей білу. Мектеп түлектері өз бетінше маңызды мақсаттар қойып, сол мақсаттарға қол жеткізе алатындай, әр түрлі жағдайларға дайын шебер жауап бере алатындай етіп құрылуы қажет. Қазақстандық стандартқа сәйкес білім беруді жаңғырту тұжырымдамасында, Қазақстандық білім беру саясатының басты міндеті "Оның фундаменталдығын сақтау және жеке тұлға мен қоғамның өзекті және перспективалық қажеттіліктеріне сәйкес білім берудің қазіргі заманғы сапасын қамтамасыз ету" болып саналады.
Білім беруді жаңартуды сабақтарда, оның ішінде тарих және қоғамтану пәндерінде заманға сай білім беру технологияларын пайдаланбай елестету мүмкін болмайды. Қазақстанда мемлекеттік бағдарламалар бойынша іске асыру оқу-тәрбие процесінде заманға сай білім беру технологияларын, оның ішінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды, педагогикалық процеске қатысушылардың барлығы - оқушылар мен тарих пәнінің мұғалімдерінің қолдануына қызығушылықты арттырып отыр. Мұғалімдер, оқушыларға, ең алдымен білім сапасына ,ақпарат рессурстарының өрісінің кеңеюіне, оқуға деген қызығушылығын қалыптастыруға ықпал жасаймыз. Олар қазіргі білім берудің негізге айналғаны сөзсіз.
Қазіргі заманда біздің еліміздегі білім беру жүйесі ақпараттық-коммуникациялық технологиялар қарқынды дамуына байланысты үлкен өзгерістерге ұшырау үстінде.
Бүгінгі уақытта қоғамның ақпараттық сипатын негізге ала отырып әлемдік ақпараттық процестерге қатысудың маңызы көп. Сондықтан білім берудің формалары мен әдістеріне көзқарас өзгере бастауда. Дамыған елдердің білім беру жүйесіндегі ең маңызды проблемалар қатарында оқытуды ақпараттандыру, оқу процесінде ақпараттық технологияларды пайдалану болып саналады.
Қазіргі заманның талаптарына сәйкес әлемде ақпараттық саланың мұғалімдері мен ғалымдарының оқытуда жаңа технологияларды пайдалануға қызығушылықтары артып келеді. Әлемнің дамыған елдерінің қатарына - АҚШ, Еуропа, Жапония және Ресей ғалымдары ХХІ ғасырдың басынан бастап қашықтықтан оқыту мен ақпараттық технологияларды пайдалану және тиімді қолдану мәселелеріне назар аудара бастады. Қашықтықтан - білім беруді қолдану және оқыту әдістерін жаңарту арқылы оқытудың әртүрлі жаңа технологияларын жасауға ерекше қызығушылықтар ояну үстінде. Осы тұрғыдан қарағанда, қазіргі уақыттағы электрондық оқыту жүйесі бойынша білім берудегі оқу пәні ретінде тарих пәніне қатысты зерттеулер жүргізу және оқыту жүйесіне енгізу бұл қазіргі қазақстандық қоғамдағы жаңа сапада жаңартылған, терең зерттеуді талап ететін жаңа және өзекті проблема екенін көрсетіп отыр.
Білім беру жүйесі өзгеруде: жаңа замануи мемлекеттік стандарт аясында басқа мазмұн, басқа тәсілдер, басқа қатынастар, басқа мінез-құлық, басқа педагогикалық менталитет ұсынылады. [10]
Білім стандарттарының ерекшелігі-оның белсенді сипаты, ол оқушының жеке басын дамытуды көздейді. Білім беру жүйесі білім, білік және дағды түрінде оқыту нәтижелерін дәстүрлі түрде көрсетуден бас тартады. Стандарттың тұжырымдары оқушының оқудың соңына дейін игеруі қажет екенін айқындау үстінде. Бұл оқыту жүйесі оқыту мен тәрбиелеудің инновациялық құралдарын, нысандарын және әдістерін іздеуді қажет етеді. Оқу процесінде оқушының танымдық және шығармашылық белсенділігін жүзеге асыру үшін қазіргі заманғы білім беру технологиялары белсенді қолданылады, бұл білім сапасын жақсартуға, оқу уақытын тиімді қолдануға және үй тапсырмасын орындауға бөлінген уақытты азайту арқылы оқушылардың репродуктивті іс-әрекетінің үлесін азайтуға мүмкіндік береді.
Заманауи білім беру технологиялары, соның ішінде ақпараттық-коммуникациялық технологиялар мұғалімге:
- білімнің тереңдігі мен беріктігін пысықтау, қызметтің әртүрлі салаларында іскерліктер мен дағдыларды бекіту;
- технологиялық ойлауды, өз бетінше жоспарлай білуді дамыту, оқу және өздігінен білім алу қызметі;
- оқу сабақтарын ұйымдастыруда технологиялық тәртіптің талаптарын нақты ұстану әдеттерін тәрбиелеу;
- оқушылардың жоғары оқу нәтижелеріне қол жеткізу.
Қазіргі білім беру стандартының негізгі мақсаты - даму жағдайларына бейімделуге қабілетті, өз бетінше ойлай алатын тұлғаны тәрбиелеу, оқушылардың өзін-өзі жетілдіру және өзін-өзі тәрбиелеу қабілетін және жеке көзқарасын қалыптастыру. Бұл мақсатқа сай оқу процесін тиімді құрастыру, оқытудың заманауи техникалық құралдарын, оқушылардың көп деңгейлі дайындығын ескеретін оқытудың жаңа әдістерін қолдану арқылы қол жеткізуге болады. Тарих пәнінің мұғалімінің басты міндеті-тарихи білімнің белгілі бір мөлшерін үйрету ғана емес, сонымен қатар болашақ өмірде білімнің практикалық құндылығын көрсете білу. Басқаша айтқанда, мектепті аяқтаған кезде балалар ойлау, әртүрлі көзқарастарды салыстыру, оларды талдау, себеп-салдар орната біл мен қажетті ақпараттармен байланыстары, қорытындылау және қорытынды жасау, өздерінің шығармашылық қабілеттерін одан әрі дамытуға үлес қосу.
Жаңа инновациялық технологияларды пайдалану дәстүрлі әдістермен шешу қиын немесе мүмкін емес педагогикалық және әдістемелік міндеттерді шешуге ықпал етеді. Тарих пәндерін оқыту әдістемесінде дәстүрлі білім беру жүйесінің оң нәтижелерінің жойылуына және жоғалуына жол берілмейтінін ескеру қажет. Оқытудың инновациялық және дәстүрлі әдістерді оқушыға білім беру барысында қатар қолдана отырып, оқушыға толыққанды білім беру қажет. [11]
Білім берудегі инновациялар дегеніміз-педагогикалық технологияларды жетілдіру процесі, оқыту әдістерінің және құралдарының жиынтығы. Қазіргі таңда жаңа әдістерді қолдану инновация болып табылады.
Инновация - бұл дәстүрлі жағдайларға, әдістерге, тәсілдерге қанағаттанбайтын және мазмұнның жаңалығын ғана емес, сапалы жаңа нәтижелерді қалайтын адамның ерекше іс-әрекетінің тұжырымы. Бірақ айта кету керек, жаңасын құру әрдайым барлық жерде оң нәтиже бермейді, әр инновация ұтымды, прогрессивті емес, педагогикалық жүйенің жұмысын жиі тұрақсыз, мұғалімдер мен олардың оқушылары үшін қиындықтар туғызуы мүмкін.
"Инновация" терминінің мағынасы оқытудың әдеттегі, жиі кездесетін әдістерінің жиынтығынан тыс түсіндіруге болады. Инновациялық оқыту - қазіргі мәдениет пен әлеуметтік ортаға инновациялық өзгерістерді енгізуге ынталандыратын оқу және білім беру қызметінің процесі мен нәтижесі. [12]
Оқытудың инновациялық әдістері болашақ маманның шығармашылық стилін қалыптастыруға ықпал етеді және мамандықты игерудің мотивациясын, тереңдігі мен толықтығын едәуір арттырады.
Оқу процесінде қолданылатын инновациялық оқыту әдістері: дөңгелек үстелдер, іскерлік ойындар, тренингтер, ситуациялық сұрақтар, мастер - кластар, шығармашылық тапсырмалар, баспасөз конференциялары, ғылыми мультимедиялық презентациялар, ГАЖ-технологиялар, пәнаралық зерттеулер және т. б.
Білім беру саласындағы ең көп таралған бағыт - ол оқу материалын ұсыну үшін мультимедиялық презентацияларды қолдану болып табылады. Сонымен қатар, тестілеу әдісі дамыды. Білімге жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологияларды енгізу оқу процесінде мультимедиялық кешендерді қолданудың артықшылықтары мен кемшіліктерін терең талдауды қажет етеді.
Оқытудың инновациялық әдістері оқушыда стандартты емес жағдайларда зерттеу, туындаған мәселелерді талдау, басқарушылық шешімдерді өз бетінше әзірлеу және іске асыру қабілеттерін дамытады.
Инновациялық әдістердің мазмұндық түрлері: оқушыларға, оқу материалдарына, оның ішінде электрондық құралдардың, мамандандырылған веб - сайттардың көмегімен жеткізу.
Оқытудың инновациялық әдістерінің әдістемелік түрлері: білім беру платформаларын, презентацияларды, сондай-ақ кәсіби интернет-сайттармен және веб-сервистермен жұмыс жасауды қолдана отырып сабақтарды өткізудің тиімді әдістері мен формаларын анықтау.
Оқытудың инновациялық әдістерінің ұйымдастырушылық аспектісі: білім беру процесіне қатысушылардың аудиториялық жағдайда да, онлайн режимінде де өзара әрекеттесуі. [13]
Оқытудың инновациялық әдістерінің тәрбиелік түрлері: жалпыадамзаттық құндылықтардың тарих пәндері арқылы білім алушылардың білімдері мен біліктерін алу, ой-өрісін кеңейту (пән тақырыбы бойынша бейне жаңалықтарды, әлеуметтік бейне жазбаларды көрсету, сабақтарға танымал практиктер мен ғалымдарды тарту).
Оқытудың инновациялық әдістерінің технологиялық түрлері: оқу процесінің барлық компоненттерін жүзеге асыру үшін заманауи техникалық құралдар мен технологияларды, модельдер мен бағдарламаларды қолдана алу. Дәл осы аспект басқаларды бір тұтастыққа біріктіреді және білім алу кезінде оң нәтиже береді.
Осы міндеттерді іске асыру үшін өз қызметін инновациялық білім беру технологияларын: ақпараттық - коммуникативтік, интерактивті оқыту технологиялары, сыни ойлауды дамыту технологиясы, жобалау технологиясы, денсаулықты сақтау технологиясы және басқала да технологияларды қолдану негізінде құру керек.
Қазіргі оқытуда пассивті, белсенді және интерактивті стратегиялар ерекшеленеді. Осы стратегиялардың шебер үйлесуі оқытудың тиімділігі мен білім сапасын қамтамасыз етеді.
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар дербес, зерттеушілік, шығармашылық жұмыс дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді, жеке тұлғаның өзін-өзі танытуына және өзін-өзі дамытуына ықпал етеді. Оқушылар оларды қолдануда өте жоғары нәтижелер көрсетеді, презентациялар жасайды. Білім беру процесінде ақпараттық - коммуникативтік технологияларды енгізу оқытудың көрнекілігі мен эмоциялық құрамдасын күшейтуге мүмкіндік берді, музейлерге виртуалды экскурсиялар және т. б. өткізуге мүмкіндік берді.
Қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды қолдану сабақта оқушылардың белсенділігін арттыруда, оқушылардың танымдық және зерттеу қызметін тиімді ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Сабақтың көрнекілігі мен эмоционалды толықтығын арттырды, осының бәрі оқушылардың шығармашылық қасиеттерін дамытуға және олардың өзін - өзі жүзеге асыруына ықпал етеді.
Интерактивті оқыту технологиялары білім беру іс - әрекетінің субъектісі ретінде мұғалім мен оқушы өзара қарым - қатынасы мен өзара іс-қимылы процесінде білімді игеру және білік пен дағдыларды қалыптастыру тәсілі ретінде қарастырылады. Сабақтардағы интерактивті қызмет өзара түсіністікке, өзара әрекеттесуге бірақ әр қатысушы үшін маңызды мәселелерді бірлесіп шешуге әкелетін диалогтық қарым - қатынасты ұйымдастыруды және дамытуды қамтиды. Оқытудың интерактивті технологияларында білім алушының (мұғалімнің орнына - оқушы) және білім алушының (әсер ету объектісінің орнына - өзара іс-қимыл субъектісі) ролдері, сондай-ақ ақпараттың ролі (ақпарат мақсат емес, іс-әрекеттер мен операцияларды игеру құралы) айтарлықтай өзгереді. Мұндай оқытуды енгізу танымдық, практикалық және шығармашылық қызметті ұйымдастыруға ықпал етеді.
Интерактивті оқытудың арқасында барлық оқушылар таным процесіне қатысады. Оқушылар өздері білетін және ойлайтын білімдерді түсінуге және талдауға мүмкіндік алады. Әр оқытушы білім алу барысында жаңа идеяларды оқушыларға ұсына отырып көптеген ерекше жеңіл қабылдауына жағдай жасайды. Сонымен қатар, бұл ізгілік пен өзара қолдау атмосферасында орын ала отырып, жаңа білім алып қана қоймай танымдық іс-әрекеттерді өзін дамытуға, оны ынтымақтастықтың жоғары формаларына аударуға мүмкіндік беруге жағдай жасайды.
Заманауи білім беру технологияларының бірі - бұл дегеніміз сыни ойлауды дамыту технологиясы, сонымен қатар қалыптасқан идеяларды жоққа шығаратын, өз тәжірибесіне, жаңа идеяларды жобалауға маңызды ойлау. Бұл технологияның негізіне мыналар жатады: проблеманы қою (оқушылар өз білімдерін өзектендіреді, білім алушыларға жаңа ақпарат алуға қандай да бір ақпарат алуға мүмкіндік береді), проблеманы жүзеге асыру (оқушылар жаңа ақпарат алады, оны бұрынғы білімімен салыстырады) және рефлексия (білім алушылар жаңа білімді бекітеді, зерделенетін білімдері туралы бастапқы түсініктерін өзгертеді, түсініктерін қайта түсіндіреді).
Сыни тұрғыдан ойлауды дамыту технологиясын қолдану нәтижелері ретінде мыналарды атап өтуге болады:
-оқушылардың оқуға деген жоғары ынтасы;
-ойлау процесі мен ойлау бейімділігін жетілдіру;
-өз бетінше құралған ұғымдармен жұмыс істеу;
-басқа адамның көзқарасын растау немесе теріске шығару;
-алынған ақпаратты талдау.
Жеке тұлғаға бағытталған оқытуды қамтамассыз ететін технологиялардың бірі - шығармашылық, танымдық іс-әрекетті, тәуелсіздікті дамыту тәсілі ретінде жобалау әдісін айтсақ болады. Әлеуметтану процесінде оқушылардың жедел білімді игерудегі жобалық және ғылыми-зерттеу қызметі перспективалы деп санаймын. Жобаны жүзеге асыра отырып, оқушылар оларды іздеу барысында білімді синтездейді, байланысты пәндер туралы ақпаратты біріктіреді, жоба мәселелерін шешудің тиімді жолдарын іздейді және соңында оларды бір - бірімен байланыстырады. Бірлескен іс - шаралар іс жүзінде ынтымақтастықтың кең мүмкіндіктерін көрсете отырып, оның барысында оқушылар мақсаттар қоя алады, оларға жетудің оңтайлы құралдарын анықтай алады, міндеттерді бөле біледі, жеке тұлғаның құзыреттілігін жан-жақты көрсетуге қабілетті болады (ұжымда жұмыс істей білу, өзін команда мүшесі ретінде сезіну, шешім таңдау үшін жауапкершілік алу, жауапкершілікті басқалармен бөлісу, қызмет нәтижелерін талдау және т. б.).
Жоғарыда айтылғандардың бәрін қорытындылай келе, инновациялық технологияларды қолдану оқушылардың тарих пәнін оқуға деген ынтасын арттыруға, оқытудың көрнекілігін арттыруға және оқушының сабақтағы белсенділігін арттыруға мүмкіндік беретінін атап өтуге болады. Тарих пәнінің сабақтарында жұмыс істеудің заманауи тәсілдері мен әдістері оқу орнының түлектерінің шығуына ықпал етеді, олар қоғамдық процестер мен жағдайларды түсінеді және сыни тұрғыдан талдайды.
Қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды және олардың элементтерін білім беру процесінде қолдану бойынша жүйелі жұмыс жасалуы тарих пәні бойынша үлгерімнің жоғарылауына әкеле отырып, оқушылардың тарих пән бойынша олимпиадаларға, ғылыми - практикалық конференцияларға белсенді әрі жемісті қатысуын қамтамасыз ететіні анық. [14]
ТАРИХ ПӘНІН ОҚЫТУДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІС ПАЙДАЛАНУ
2.1 ТАРИХ ПӘНІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Тарих пәнін оқыту әдістемесі - оның тиімділігін арттыру үшін тарихты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz