Шығындар есебінің мәні мен жіктеудуің табиғаты

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1. Шығындар есебінің мәні мен жіктеудуің табиғаты.

2. Табыс пен шығысты аңықтау үшін өндірістік шығындарының жіктемесі.

3. Шешім қабылдау және жоспарлау үшін шығындардың жіктемесі

4. Бақылау және реттеу үшін жасалған шығындар жіктемесі

5. Экономикалық элементтер мен өнімнің өзіндік құның калькуляциялаудың

мақсаты мен шығындарды жіктеу.

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

Қазіргі заманда мемлекеттің дамуы үшін бухгалтерлік басқарушылық есепке үлкен мән беріледі. Қазақстан Республикасы президенті Н. Ә. Назарбаев кәсіпкерлерге үндеуінде есепті, есеп беруді жетілдіріп, халықаралық стандартқа көшудің маңыздылығына тоқталды. Ол өзінің бұл үндеуінде қаржылық есеп беруді жасауды және ұсынуды ғана білдіріп қойған жоқ, сондай-ақ әр түрлі экономикалық шешімдерді қабылдай білуге шақырды. Сонымен байланысты басқарушылық есептің негізгі мақсаттарының, яғни жоспарлау, бақылау, шығындарды есепке алу және шешім қабылдаудың бұл жерде алатын орны өте зор.

Қазақстандық тәжірибеде шығындар динамикасы (қарқыны) туралы айту қабылданғанмен, бірақта «шығындардың әрекетті» термині, біздің пікірімізше, тек қарқынды ғана емес, сондай-ақ осы немесе басқа шығыстардың мүмкін болатын статикалық (тұрақты қалыпты) жағдайын көрсететін, өте ауқымды ұғым болып көрінеді. Шешім қабылдау үшін іскерлік белсенділік пен өндірістік қызметтің деңгейлерінен тәуелді “шығындардың әрекетті(қылығы) ” қалай өзгеретінін көрсету өте маңызды роль атқарады.

Сондықтан осыдан мынандай мәселелер туады:

- Келесі жылға өңдірістік қызметтің қандай көлемін жоспарлау қажет?

- Сатылатын тауарлардың көлемі өсуіне байланысты сату бағасын азайту керек пе?

Өнімді сатумен айналысатын қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу қандай нысанда болу керек: тек комиссиондық сыйақы, тек жалақы немесе олардың комбинациясы?
Өнім шығарудың мөлшерін арттыру үшін қосымша құрал жабдықтар сатып алу керек пе?

Бұндай құбылыстарды(объектілерді) ұғыну үшін осы немесе басқа белгілер бойынша шығындарды топтастыру жүргізіледі. Объектілерді жіктеу (классификациялау) белгілері көп болған сайын, оның зерттеліну деңгейі де жоғары болады. Бұл, өз кезегінде объектінің басқарушылық деңгейін арттырады.

Курстық жұмыс барысында жоғарыда айтылып өткен мәселелер толық қарастырылып, яғни басқару жүйесіндегі құбылыстарды ұғыну үшін арнайы белгілер бойынша шығындарды топтастыру арқылы өнінің өзіндік құның анықтау басты мақсат болып табылады. Өнімнің өіндік құны жайлы мәселе көтерілгенде әр шығынның өзіндік ерекшелігі мен сипатқа ие екені көрініс табады, сондықтан олардың әр қайсысына жете тоқталу өз алдына талап қояды.

Бұл курстық жұмысты жазу барысында алға қойған мақсатым өзіндік шығындарды дұрыс ұйымдастыру үшін оның ғылыми-негізделген жіктелімі туралы жетік ақпарат беру, яғни шығындардың жіктелуін толық әрі объективті түрде көрсету болып табылады. Теориялық материалдарды мазмұндау барысында сызбанұсқалармен көрсетуге көп көңіл бөлінді.

1. Шығындар есебінің мәні мен жіктеудің табиғаты.

Шығындарды жіктеудің осы немесе басқа жүйелерін таңдауда, алдымен “шығын” деген ұғымның өзін жете түсіну қажет, яғни оның терминологиялық мәнін, шығындарды топтастырудың қағидаларын және есебін түсіндіру керек.

“Шығындар, деп жазады Лисович Г. М., Ткаченко И. Ю. - бұл қолдағы бардың сатып алуға жұмсалғанын және оны шаруашылық субъектінің балансында актив ретінде көрсетілетін, келешекте табыс әкелуге қабілетті қаражаттар”. Бірақта, кәсіби әдебиеттерде осы ұғымның басқалай да трактовкасы(немесе түсіндірулері) кездеседі. Мәселен, проф. Хорнгрен Ч. Т., Фостер Дж. оны келесідей түрде тұжырымдайды: ”Әдетте, шығындар -тауарларға немесе қызметтерге төленуі қажет болатын, тұтынатын ресурстар (ақшалар) деп түсіндіреді”

Тура осындай мазмұндағы анықтаманы сәл кейінрек проф. Шеремет А. Д және басқа да авторлар берді.

Осы ұғымдардан “шығындар” тұжырымдамасының абстрактілі деңгейде екені көрініп тұр. Дәл сондықтан, осы күнге дейін экономикалық әдебиеттерде осы мәселе бойынша көзқарастардың біртұтастығы жоқ. Отандық тәжірибеде, ”шығындар”, ”шығыстар”, ”жұмсалған қаражат” ұғымдары бірдей деп теңдестіріледі немесе ұқсас болып келеді және “өндіріс шығындары”, не ”өндіріске жұмсалған шығын” терминдері қолданылады. Біздің пікірімізше, “шығын” деген сөздің табиғаты, әр қилы ахуалға байланысты әр түрлі мәндерге ие болып келетін сияқты. Басқару есебінде шығында әр түрлі мақсаттар үшін әр түрлі әдістермен жіктеледі, яғни ол бір мағыналы емес. Шығын факторы - бұл шығындардың пайда болуына әкелетін кез келген оқиғалар немесе жағдайлар.

Сондықтан мұндағы шығындардың ой өзегі, “әр түрлі мақсаттағы шығындар әр түрлі топтастырылуы ” мүмкін.

“Шығындар”ұғымына өндіріс шығындарының пайда болумен байланысты активтердің азаюы (материалдар, ақшалай қаражаттар) немесе міндеттемелердің артуы (әсіресе, кредиторлық қарыз) енеді. Бухгалтерлік есеп стандарттары бойынша “актив” келешекте одан табыс әкелінеді деп күтілетін және өткен оқиғалар нәтижесі ретінде, субъект бақылайтын ресурстар тұрғысынан қарастырылады. ”Шығындар” мен “шығыстар” ұғымдарын толық деңгейде ұқсас деуге болмайды. “Шығыстар”- бұл ағымдағы есептік кезеңге жатқызылатын шығындар баптары. Шығыстар ағымдағы кезең бойында табыс табу үшін пайдаланылған ресурстарды көрсетеді.

Бухгалтерлік есептін стандарттары бойынша “шығыстар” есепті кезеңде активтерді пайдалану немесе еспеғтен шығару жағдайында табыстын азаюын, сондай-ақ капиталдың азаюына әкелетін және соған сәйкес міндеттеиелердің пайда болуы мүмкін.

Енді біз “шығындардың” мәнің түсіну үшін ( бұдан былай“өзіндік құн” ретінде бірақ түпкілікті дәлелді ұғым емес), оны үш жақты қарастыру керек. Біріншіден, шығындар ресурстарды пайдаланумен анықталады. Екіншіден, шығындар ақшалай өлшеммен көрсетілген, пайдаланылған ресурстардың санын көрсетеді. Үшіншіден, шығындар кез келген бөлімшенің қызметі, өнімді өндіруді, яғни олардың іске асырылу жайын (мақсатын) салыстырады.

Осыдан келіп, шығындар өзіндік құнға қарағанда (өйткені шығының кейбір түрлері өзіндік құнға қосылмайды) едәуір кең және бір мезгілде белгілі мақсаттарға ақшалай (кейде натуралды немесе материалды емес) көріністе ресурстарды пайдалану деңгейін көрсетеді .

Осыдан барып, есептің мақсаты, атқаратын қызметі және мазмұндары өзгереді. Осыдан, “шығындарды” өздігінше есепте көрсету, оның соңғы өнімі болып табылмайды, ал ол мақсатқа жетудің құралы ретінде көрінеді. “Шығынның” мұндай әрекетін көре тұра, шетелдік әдебиеттерде әсіресе бухгалтерлік есеп бойынша теориялық еңбектерінде “шығыстардың әрекетті (қылығы) ” деген терминді өте жиі қолданады (cost behaviour) . Қазақстандық тәжірибеде шығындар динамикасы (қарқыны) туралы айту қабылданғанмен, бірақта «шығындардың әрекетті» термині, біздің пікірімізше, тек қарқынды ғана емес, сондай-ақ осы немесе басқа шығыстардың мүмкін болатын статикалық (тұрақты қалыпты) жағдайын көрсететін, өте ауқымды ұғым болып көрінеді. Шешім қабылдау үшін іскерлік белсенділік пен өндірістік қызметтің деңгейлерінен тәуелді “шығындардың әрекетті (қылығы) ” қалай өзгеретінін көрсету өте маңызды роль атқарады.

Сондықтан осыдан мынандай мәселелер туады:

- Келесі жылға өңдірістік қызметтің қандай көлемін жоспарлау қажет?

- Сатылатын тауарлардың көлемі өсуіне байланысты сату бағасын азайту керек пе?

Өнімді сатумен айналысатын қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу қандай нысанда болу керек: тек комиссиондық сыйақы, тек жалақы немесе олардың комбинациясы?
Өнім шығарудың мөлшерін арттыру үшін қосымша құрал жабдықтар сатып алу керек пе?

Бухгалтерлік ақпараттарды жіктеу схемасының (сызбасының) көптігіне қарамастан, эталон ретінде олардан6 қандай да біреуін бөліп алу мүмкін болмай отыр. Кез келген классификациялау схемасы ақпараттың арналымына (мақсатына) тәуелді. Сондықтан, шығындар есебін дұрыс ұйымдастыру үшін оларды ғылыми негізде жіктеудің үлкен мағыналық мәні бар ( ол кестеде көрсетілген ) . Өңдірілген өнімнің өзіңдік құнын анықтау үшін өңдірістік шығындарды классификациялау мәселесін қарастырғанда, шығынның осы түрін талқылауға тағыда оралуға тура келіп отыр.

Топтастырылатын белгілеріне байланысты жасалатын шығындар жіктемесі (классификациялау) . [8. ]

№: №

Жіктеудің белгілері: Жіктеудің белгілері

Шығын түрлері: Шығын түрлері

№: 1

Жіктеудің белгілері: Мазмұны бойынша

Шығын түрлері: Негізгі және үстеме

№: 2

Жіктеудің белгілері: Өнімнің өзіндік құнына енгізу әдісі бойынша

Шығын түрлері: Тікелей және жанама

№: 3

Жіктеудің белгілері: Өндіріс көлемінің өзгерісіне қатысы бойынша

Шығын түрлері: Айнымалы және тұрақты

Одан басқа, бақылау және реттеу функцияларын жүзеге асыру үшін басқарушы есебінде реттелетін және реттелмейтін шығындар тобы да ажыратылып көрсетіледі.

Демек, менің пікірімше, шығындардың жіктемесі басқару мәселелерін шешу үшін құрал ретінде, яғни шешімді қабылдайтын және оның зардаптарын анықтайтын процесіне қатысады. Дұрыс шешім қабылдау үшін оның қандай шығындар мен олжаға жетелейтінін білу керек. Релевантты(мәнді, мағыналы) шығындар деп тек шешімді қабылдау барысында ғана өзгеретін, болашақ шығындарды есептеуге болады

Шығындарды жіктеудің мақсаты - жалпы массадан тек релевантты шығындарды бөліп көрсету( оның өзгеруіне ықпал етуге болатын бөлігіне қатысты ) . Сондықтан жіктеудің әдістері ( немесе жіктеу бағыттары ) басшының алдыңда тұрған нақты мәселелерден тәуелді болып келеді. Басқарушы есебінің осындай негізгі мәселелеріне (немесе бағыттарына ) мыналар жатады:

1. Бірінші бағыт- жай өндірістік есеп, оның негізгі міндеті: өнімді сатудан күтілетін табыс (қызметтерден, тасымалдаудан, сатудан) және өнімнің(жұмыс, қызмет) өзіндік құнын анықтау үшін жұмсалған шығындар (тікелей және жанама) туралы есептік мәліметтерді алу болып табылады;

2. Екінші бағыт. -өзіндік құн туралы есеп берулер мен нақты шығындар туралы алынған ақпараттарды болашақ өндірістік шығындар мақсатында пайдалану және дұрыс шешімдер қабылдау үшін барлық деңгейдегі басшыларды(цехтардың, өндірістің, ШС) осы ақпараттармен қамтамасыз ету;

3. Үшінші бағыт- шығу орындары бойынша шығындарды бақылау мен реттеу мақсатында шығындар орталықтары бойынша да, жауапкершілік орталықтары бойынша да есепті ұйымдастыру.

Осы келтірілген мәселенің әрқайсысын шешуде шығындардың өзіндік жіктелуі жасалады(ол төменде берілген кестеде келтірілген) .

Басқару есебінің мақсатына сай жасалған шығындардың жіктемесі (мүмкін болатын варианттар) . [6, 8, 5. ]

Міндеттері: Міндеттері

Шығындардың жіктелуі: Шығындардың жіктелуі

Міндеттері: Өндірілген өнімнің өзіндік құнын есептеу, қорлардың құның және алынған табыстарды бағалау.

Шығындардың жіктелуі: Кіретін және шығатын; тікелей және жанама; негізгі және үстеме; өзіндік құнға кіретін және есепті кезең шығындары; бір элементтік және кешенді; ағымдағы және бір жолғы;

Міндеттері: Шешім қабылдау және жоспарлау.

Шығындардың жіктелуі: Тұрақты(шартты-тұрақты) және айнымалы; бағалау кезінде есепке алынатын және алынбайтын; қайтарымы жоқ шығындар; ескерілмеген ситуациялық шығындар; шекті және өсімді; жоспарлы және жоспарланбаған;

Міндеттері: Бақылау және реттеу

Шығындардың жіктелуі: Реттелетінжәне реттелмейтін;

Қарастырылып отырған жіктемемен сәйкес есепті жүргізу -отандық өндірістік шығындар есебінде жаңа құбылыс. Нарықтық қатынастарды жоспарлауда, нормалауда, болжауда және жалпы өндірісті басқару жүйесінде басқарушы есебінің (оның ішінде өндірістік есепте ) ролі күшейіп отыр.

Баптар бойынша шығындарды топтау “Негізгі өндіріс” шотында аяқталған көрінісі бойынша бейнеленеді, бірақта осы мәліметтер бойынша ШС әрбір өнім түрлерінің өтелуі жөнінде, оларда қабылданған шешімнің тиімділігі және қабылданатын шешімнің табыс пен шығыс деңгейіне әсері туралы қорытынды жасауға болмайды. Көп жағдайда осы мәселелерді шешу қолданылатын шығындар топтастырылуымен анықталады. Басқару мақсатын қанағаттандыратын шығындардың жіктемесі, өндірістік шығындар туралы ақпараттарды талдау және өңдеу әдісі, өндірістік қызметінде басқарушы есепті ұйымдастырудың басты қағидасы болып табылады.

Басқарушы есептің аясында шығындарды жіктеудің көптеген белгілері туралы қызу пікірталастың арқасында, шығындарды анықтаумен қатар, оның болашақтағы тенденцияларын анықтайды.

Осыдан келіп, есеп тәжірибесінде ШС-нің шығындарын тиімді басқаруға жаңа тәсілдерді дайындау және пайдалану мәселелері отандық және шетелдік экономикалық әдебиеттерде кеңінен талқыланып жатыр. Шығындар есебінің жалпы қабылданған мәнің анықтау деп, бұл “ шығындар есебі- белгілі бір уақытша кезеңде оларды сандық өлшеу(натуральды және құндық көрсеткіштер) арқылы жабдықтау, өндіру, олардың еңбегінің өнімін сату, дайын өнімдердің өзіндік құндарын қалыптастыру, тіркеу, топтастыру және жіктеп(кескінінде) талдау бойынша ШС-гі өтіп жатқан процестерді көрсетуге бағытталған саналы іс-әрекеттердің жиынтығы ”. Мұндай көрініс ШС басқаруға қажет толық ақпаратты алуды және қаржылық нәтижелерді шығару арқылы оның қызметін бағалауды қамтамасыз етеді.

Бірақта, дамыған өндірістік есеп теориясы мен басқару есебінің бастапқы даму жағдайында мұндай тәсілдің пайдалану бағыттары бойынша шектелген. Менің пікірімше, техникалық жағынан басқа өндіріс шығындарының есептік мәнің анықтау, өндірістік қызметін басқарушы есебін ұйымдастыруға немесе өңдіріс шығындары есебін трансформациялауға әдістін әр түрлі тәсілдерін қамту қажет. Сайып келгенде, шығындар есебінің мазмұның анықтау, ШС-де оны ұйымдастыру моделдерінің нақты алғы шарттарын жасайды. Дәл, басқару процесіне кері ақпараттық ағын ретінде, есеп тек шындықты ғана көрсетіп қоймай, сондай-ақ ШС-тісінің болашақтағы экономикасын модельдеу үшін ақпаратты дайындайды, демек мұндай есеп жүйесі өзіндік күнді басқарудың жоғарыда аталған негізгі мәселелеріне сәйкес келеді. Ықшамдалған қолданыстағы басқарушы есеп жүйесі келесі суретте белгіленген.

Табыс пен шығысты анықтау үшін өндірістік шығындарының жіктемесі.

Басқару есебінің (БЕ-нің) маңызды мәселелерінің бірі - ШС-ның табыстарын басқару, сондықтан БЕ-нің тура осындай тұрғыда шығындардың да осындай проблемасы басты назарда болады: олардың түрлері, шығу орындары, өндірістік шығындар элементтері және оларды басқару қағидалары. Сондықтан БЕ-тің маңызды объектілері болып, «шығындар», «жауапкершілік орталықтары» саналады.

БЕ-і тек нормативтік құжаттарда алдын ала белгіленген, құндық көрсеткіштердегі өндіріс шығындарының есебімен шектелмейді. Оның мазмұны анағұрлым кең және олар мыналардан тұрады:

Басқару мақсатында сандық өлшемде өндірістік процестерінен бейнелеу және олардың табысын анықтау;
Есеп объектісі ретінде шаруашылық процестерді және олармен байланысты шығындарды таңдау;
ШС-нің шеңберінде есеп объектісінің шектелуі;
Шығындардың үдей түсу процесін, өндіріс процестерінің барысымен тығыз байланыста бейнелеу үшін әдістердің элементтерін (жоспарлау, нормалау, өлшеу, тіркеу, бағалау, топтастыру, талдау, бақылау) жүйелі пайдалану
Бақылау және реттеу процесін жүзеге асыру; шешім қабылдау және жоспарлау; табыс алу және өнімнің өзіндік құнын анықтау үшін оларды басқару мақсаттарымен сәйкес шығындарды жіктеу;
Қажет болған жағдайда ішкі есеп беру көрсеткіштерін сыртқы есеп беру көрсеткіштеріне өңдеу және оны кәсіпорынға қабылдау, бұл кезде басқару деңгейлері бойынша ішкі есеп беруін қалыптастыру.

Менің пікірімше, осы және басқа факторлар ең алдымен келесі жағдайлармен байланысы бар сияқты, атап айтсақ: біріншіден, өндіріс жағдайы оның тиімділігімен, психологиялық параметрлермен, ҒТП жетістіктерін пайдалану деңгейімен, өндіріс процесіндегі қызметкерлердің алатын орны және атқаратын рөлдерімен сипатталады; екіншіден, ресурстарды шектеу мен жоспарланған тиімділікке жету барысында алынған табыстар мен шығындарды үнемі салыстыруды талап етеді; үшіншіден, жоғарыда келтірілген екі жағдай инфляцияның әсер ету ықпалын күшейте түседі, сондықтан өндіріс шығындары туралы мәліметтерді тұрақты түрде келешек шығындарды салыстырып отыруды талап етеді, себебі осы соңғы қомақты деңгейде сыртқы ортаның әсеріне тәуелді; төртіншіден, шығындар мен табыстарды басқару мақсатында әкімшілік әрбір бөлімшенің жұмыс тиімділігін, өнімнің әрбір түрін өндіруден алынған нәтижелерін бақылайды; бесіншіден, есепте қолданылатын шығындар топтамасының аналитикалығын ұлғайту негізінде, өндірістік бөлімшелердің өнімдерінің өзіндік құнын бақылау жүйесін кәсіпорындар үшін дайындау қажеттілігі мен өндірістік қызметтерінің шығындары жөніндегі себінің әдістемелерін зерттеуде басқарудың жаңа тәсілдер мен механизмдерін талап етеді.

Табыс пен шығындарды анықтау үшін барлық осы ақпараттарды алуда әр түрлі белгілер бойынша шығындарды топтарға жіктеу қажет.

Оларды былайша ажыратамыз:

кіретін және шығатын (өткен кезең шығындары) ;
тікелей және жанама;
негізгі және үстеме;
өнімнің өзіндік құнына кіретін жіне өндірістік емес сипаттағы шығындар;
бір элементті және кешенді.

Бір мезгілде бірнеше белгілер бойынша шығындарды осылайша жіктеу тек біздің отандық тәжірибеде, өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың, өндірістік шығындарды талдаудың және оның есебін ұйымдастырудың негізін құрайды, ал батысты олардың барлығы үш элементтен немесе номенклатуралық шығындар баптарынан (өйткені калькуляциялау баптпры мен элементтері бойынша шығындар құрамын белгілейтін толық сыныптама жоқ) тұрады:

тікелей материалдар;
тікелей еңбек ақы;
үстеме шығындар.

Бұл кезде бастапқы екеу өндіріс шығындарының негізін құрайды.

Мұндай бөлудің мақсаты - бұл алынған табыс пен қорлардың құнын анықтау. Бұл мәселені талқылауға төменде қайта ораламыз.

Алдымен кіретін және шығатын шығындардың талдауын бастайық, өйткені олар дайын өнімді бағалау мен калькуляциялау кезінде маңызды рольге ие болады, бірақта бұл олардың толығымен шығарылған өнім құнына трансформацияланады деген сөз емес. Шығарылған өнім құнына тек өндірістік шығындар қосылады. Кіретін шығындар - бұл болашақта табыс көзі болатын бұрыннан алынып қойған және қолда бар ресурстар. Баланста олар актив ретінде көрсетіледі.

Егер бұл қаражаттар есеп беру кезеңі бойында табыс алу үшін жұмсалса және бұдан былай табыс әкелу қабілетін жоғалтса, онда олар шығатын шығындар қатарына өтеді.

Кіретін және шығатын шығындардың топтамасы. [6. ]

Өнімнің кейбір түрлерін өзіндік құнға жатқызу әдістеріне байланысты шығындар тікелей және жанамаға бөлінеді. Тікелей деп өнімнің нақты түрлерін өндірумен байланысты шығындар есептелінеді, және де олар өнімнің өзіндік құнына тікелей енгізіледі (толтырылған бастапқы қаражаттар бойынша, жиынтық ведомостерінің мәліметтері бойынша) . Жанама деп бірнеше өнім түрлерін өндіру үшін жалпы сипатта болатын және олар өнімнің өзіндік құнына тарату әдістерінің көмегімен (ставка, пайыз, коэффциент) жанама түрде есептелінеді (үстеме шығындар, құрал-жабдықтарды пайдалану мен ұстап күту шығындары) .

Тікелей және жанама немесе олардың комбинациялары бойынша жасалған шығындардың топтамасы (көлеміне, сегменттеріне немесе белгілі бір өнім түрлеріне тәуелді етіп жасаған) [6, 3, 7]

Шығындардың келесі топтау түрі негізгі және үстеме болып табылады. Өзінің мазмұндылығы жағынан мұндай топтастыру - өзіндік құндық басқарудың қолайлы құралы болып көрінеді (немесе проф. Шеремет А. Д. оны өндіріс процесіндегі экономикалық рөлі бойынша топтастырылғаны деп санаса, ал проф. Безрукихтің П. С., есептеуінше ол технологиялық процеске қатысы бойынша деп санайды) .

Арналымы (немесе мазмұны) бойынша «классикалық» жіктемесі тек бізде ғана емес, сондай-ақ батыстың да есеп жүйесінде кездеседі. Бірақта бізде арналымы бойынша жіктеме бес немесе одан да көп элементтермен жіктелсе, ал оларда бар болғаны үш элемент немесе үш номенклатуралық шығындар баптар бойынша жіктеледі.

Батыста тікелей материалдар мен тікелей еңбек ақы негізгі шығыстарды білдірсе, бізде өнімді шығарумен байланысты тұтынылатын ресурстардың барлық түрлері (шикізат, материалдар, сатып алынатын жартылай фабрикаттар түріндегі еңбек құралдары; негізгі өндірістік жұмысшылардың оларға есептелген еңбек ақылары) негізгі шығыстарға жатады. Кез-келген ШС-де олар шығындардың маңызды бөлігін құрайды.

Бізге осы шығыстармен бірге, әлі де үстеме шығыстарға өндірісті ұйымдастыру функциясы мен өндірістік функциядан ерекшеленетін, өзіндік сипаты, арналымы және рөлі бойынша өндірісті басқарумен байланысты шығыстар жатқызылады. Бұл шығыстар ШС шеңберінде пайда болады және оларды: 7210 «Жалпы және әкімшілік шығыстар» шотында, 811 «Тауарларды сату бойынша шығыстар» шотында есепке алынады.

Бүгіндері «негізгі және үстеме» белгілері бойынша шығындарды топтастырудың мәнділігі де, мазмұны да, сондай-ақ калькуляциялау объектісі ретінде де біршама тереңдетілгені байқалады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.