Тіркелген салықтың ставкасы
Ф. 7.03-18
Мамутова К.К .
ЛЕКЦИЯЛЫҚ КЕШЕН
Шымкент, 20___ж
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Мамутова Катира Кудайбергенқызы
5В050900- Қаржы мамандығы студенттері үшін
Салық және салық салу пәнінен
лекциялық кешен
Шымкент, 20___ж
Кіріспе
Салық және салық салу тәжірибе жүзінде студент экономистердің барлығы жуық, әсіресе мемлекеттік қызметі жұмысқа тұруға ынталы қаржыгерлер оқып - үйренетін негізгі оқу пәні болып табылады. Оқу пәнінің құрылымы келесідей болып келеді: ең алдымен салықтардың құрылуының теориялық негіздер экономистердің салық деген ұғымға байланысты көзқарастарының даму кезеңдері, сондай - ақ, қандай да бір мемлекетте салықтық тетіктерді экономикалық процесстерді реттеуге қолдану мүмкіндігі қарастырылады. Содан кейін, қазіргі кезде Қазақстан Республикасындағы салық жүйесіне және нақты салықтардың түрлеріне мұқият тоқталады.
Салық туралы ғылым қаржы ғылымының бір бөлімі. Қаржы мен мемлекет туралы ғылым - салықтардың мәні мен салық механизмін үйренудің теориялық негізі болып табылады.
Пәнді оқытудың мақсаты студенттердің салықтың экономикалық категориясы және субьектісі, обьектісі, ставкасы сияқты элементтері мен салық саясаты және салық жүйесін меңгеруі болып табылады.
Жалпы Қазақстанда жүргізіліп жатқан экономикалық реформалардың стратегиясында негізгі рөлді салық салу жүйесі алады. Салықтар мемлекеттік бюджеттің кірістерін қалыптастырудағы негізгі көзі сапасында. Мемлекет пен кәсіпорындар арасындағы қатынастардың жаңа түрін құру салықтық қатынастар арқылы жүзеге асады.
Пәнді оқытудың міндеттері пәнді оқу үрдісінде студенттердің алдына қойылатын міндеттер: салық есебінің салық салу принциптерінің негізгі категориясының мазмұнын терең оқу, салық қызметі органдарында жұмыстардың тәжірибе жүзінде білім мен дағдысын меңгеру, салық салу шеңберінде казіргі кездегі мәселелерді талдауды білу және оларды шешу бағыттарын табу.
1-тақырып. Салықтар және салық салуды құрудың негіздері
1. Салықтың пайда болу тарихы, атқаратын қызметтері.
2.Салықтардың классификациясы және оның Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі рөлі.
3. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасу кезеңдері.
4. Салық саясаты мемлекеттің экономикалық, қаржылық және фискальдық саясатының негізгі бөлігі ретінде.
5. Салық механизмінің құрылымы.
1. Салықтың пайда болу тарихы, атқаратын қызметтері. Салықтар тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және мемлекеттің пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға қаражаттың қажет болуынан пайда болды.
Салық дегеніміз - белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.
Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып саналады. Мемлекетті ұстау үшін, халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде төлейтін жарналары қажет болады. Адамзаттың даму тарихында салықтың нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен қажеттеріне қарай бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырды.
Салықтың ең бірінші кезектегі атқаратын қызметі, бұл - қазыналық.
Мемлекет өз қазынасын толықтыру мақсатында табыс көздерін жасайды. Салық төлеушілерге нормативтік құқықтық актілер негізінде салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептейді, салық ставкалары мен төлеу мерзімін белгілейді. Салықтардың қазыналық қызметi - түрлi субъектiлер табысының бiр бөлігі мемлекет пайдасына өтедi. Салықтың қазыналық қызметi арқылы мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiгi құралып, салықтың қоғамдық мiндетi артады. Қорыта айтқанда, мемлекеттің бюджет саясаты жүзеге асырылады.
Салықтың келесі қызметтерінің бірі - бақылау (реттеу).
Мемлекет экономиканы дамыту жолында салықтық реттеу процесі арқылы экономиканың кейбір салаларын дамытуды ынталандырады және қажет жағдайда тежеп отырады (салық жеңілдіктері жасалады, салық ставкаларын төмендетеді). Салықтардың бақылау қызметінің арқасында салық жүйесiнiң тиiмдiлiгi бағаланады, қаржы ағымдары мен қызмет түрлерiне бақылау қамтамасыз етiледi.
Салықтың келесі атқаратын қызметтерінің бірі - қайта бөлу.
Салықтардың қайта бөлу қызметінің көмегiмен бюджетте ақша қаражаттары жиналады, сосын жалпы мемлекеттiк мәселелердi шешуге бағытталады, әлеуметтiк топтардың табыстары арасындағы қатынастарды өзгерту жолымен әлеуметтiк тепе-теңдiктi ұстап тұрады.
Салықтың экономикалық белгілері ретінде мыналарды атауға болады:
салық - мемлекетке тиесілі қоғамдық жиынтық өнімді бөледі;
салық - ақшалай нысанда төленеді;
салық - қайтарылмайтын төлем болып табылады;
салық - баламасыз сипатта болады;
салық - салықты төлеген кезде меншік нысандары айқындалады;
салық - тұрақты экономикалық қатынас туғызады.
Сонымен қатар салықтың құқықтық бірнеше белгілері бар, атап айтқанда:
салықты - мемлекет немесе уәкілдік берілген мемлекеттік орган белгілейді;
салық - құқықтық нысанда жүзеге асады;
салық - мемлекеттің бір жақты белгіленімі болып табылады;
салықты белгілеу арқылы - салық міндеттемесі туындайды;
салық - мәжбүрлеме сипатта болады;
салық төлеу арқылы ақшаны алу құқықтық сипатта жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасының салық заңдары салық салудың бірнеше принциптеріне негізделеді, атап айтқанда:
бірінші, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеудің міндеттілігі;
екінші, салық салудың айқындығы;
үшінші, салық салудың әділдігі;
төртінші, салық жүйесінің біртұтастығы;
бесінші, салық заңдарының жариялылығы принциптері.
Салық бюджетке төленетін міндетті төлем болып саналатын болса, ал салық салу салықтың түрлері бойынша енгізу, бекіту, есептеу және төлеу тәртібіндегі мемлекеттің жалпы ережелерін қарастырады.
Мемлекеттің тиімді салық салу процесін жүзеге асыру үшін бірнеше принциптері бар:
- Салықтардың созылымдылығы принципi - бұл принципiнiң мәнi мынада, яғни, мемлекет өзiнiң күнделiктi сұранысына байланысты салық ставкасын көтере немесе төмендете алады.
- Салық салудың шындық принципiне сәйкес, әрбiр адам өз табысына сай мемлекеттi қолдауға қатысуы қажет.
- Салық салудың үнемдiлiк принципiне сәйкес, салық жинау ең төменгі шығындарда жүргiзiлуi қажет.
- Қазақстан Республикасының салық заңдарының ережелері Салық кодексінде белгіленген салық салу принциптеріне қайшы келмеуі тиіс.
2. Салықтардың классификациясы және оның Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі рөлі. 2- суретке сәйкес қазіргі кездегі салықтың түрлері мынадай:
1. Корпоративтік табыс салығы.
2. Жеке табыс салығы.
3. Қосылған құн салығы.
4. Акциздер.
5. Экспортқа рента салығы.
6. Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнайы төлемдері.
7. Әлеуметтік салық.
8. Жер салығы.
9. Көлік құралдары салығы.
10. Мүлік салығы.
11. Ойын бизнесі салығы.
12. Тіркелген салық.
13. Бірыңғай жер салығы.
Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығы әр түрлі қағидаттар бойынша жіктеледі:
- салық салу объектілері бойынша;
- салықты алатын және салықтан жиналған сомаға билік жасайтын органға қарай;
- пайдалану төртібі бойынша;
- объектінің экономикалық белгісі бойынша.
3. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасу кезеңдері.
Салық ұғымымен салық жүйесі ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте алынатын салық түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, салық қызметі органдарының жиынтығы әдетте мемлекеттің салық жүйесін құрайды. Қазақстанда салық жүйесінің қалыптасуымен мен дамуының келесі кезеңдерін бөліп көрсетуге болады:
1-кезең (1991-1994 жж.) - салықтардың экономиканы тұрақтандыруға емес, мемлекеттік бюджет қазынасын толықтыруға ғана жұмыс істеген кезеңі. Салық саясатының мақсаты жылына 2000 пайызға жеткен инфляцияны төмендету болды. Осы кезеңде алғашқы салық заңы қабылданды (25.12.1991ж.).
2-кезең (1995-1998 жж.) салық саясаты келесі бағыттармен ерекшеленеді:
кәсіпкерлікті белсенді қорғау;
мемлекеттік бюджет тапшылығын минималдау;
қосарлы салық салу әділдікке жету;
аз қамтамасыз етілген азаматтарды әлеуметтік қорғау;
табыс алу көзінен тәуелсіз салық салудың бірыңғай шкаласын жасау;
мемлекеттің ұлттық және территориялық мүдделерін есепке алу;
салық салу жүйесінің әлемдік тәжірибесін пайдалануға тырысу.
Осы мақсатқа жету үшін 24.04.1995 ж. Салықтар және бюджетке төленетін басқа да төлемдер туралы Қазақстан Республикасының заңы қабылданды. Бұл заң күші іске 1995 жылдың бірінші шілдесінен бастап енді. Аталған заңға сәйкес республика территориясында салықтар мен алымдардың екі түрі болды. Салықтар мен алымдар санын бірінші заңмен салыстырғанда бірнеше есе қысқартумен қатар, осы заңның ерекшелігі заңды тұлғалардың пайдасына салық салудан табысқа салық салуға көшуі - бұл кезеңнің макроэкономикалық тұрақтылыққа жетумен, экономикалық субъектілердің қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесінің жақсаруымен байланысты және әлеуметтік мәселелерді шешуге мүмкіндіктің артуымен сипатталады. Ал макроэкономикалық тұрақтылық салық, бюджет механизмдері арқылы қайта бөлінетін қаражат арасындағы белгілі - бір жағдайға жету арқылы өндірістік-коммерциялық қызметтің дамуын ынталандырады, орта мерзімдік мақсаттарға бағытталуға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасы Президенттің 1995 жылының 21 желтоқсанында қабылданған Заң күші бар Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Жарлығы 1996 жылдың 1-ші қаңтарынан бастап салық жүйесіне бірқатар өзгеру енгізді.
Енгізген өзгерістер мен толықтырулардың қатарына мына төмендегілерді жатқызуға болады:
- салық салынбайтын минимумды анықтауда, ең төменгі жалақы орнына
есептеп көрсеткіш енгізілген;
- арнайы экономикалық аймақтарда тіркеліп, қызмет жасайтын заңды
тұлғалар табыс салығын 15%-тік ставка бойынша төлейтін болады;
- заңды тұлғалардың жалақыға жұмсалатын шығындары шектеліп,
белгіленген нормадан асқан жалақыға жұмсалған шығында салық
салынады;
- жер қойнауын пайдаланушылардың барлығы Қазақстан Үкіметінің
көшіру актіге тұрар алдында Бассалық инспекциясынан салықтық
экспертизадан өтулері тиіс. Біз тек енгізілген өзгерістердің басты-
бастыларын атап кеттік. Ал, барлық өзгеріс, толықтырулармен жоғарыда
көрсетілген құжат арқылы кеңірек танысуға болады .
3-кезең (1999-2002 жж.) - макроэкономикалық көрсеткіштердің артуымен сипатталынатын экономикалық өрлеудің басталуы, (2001-2004 жж.) - алғашқы Салық кодексінде қосылған құн салығы, корпоративтік табыс салығы, жеке табыс салығы сияқты негізгі салықтарды есептеу мен алу механизмі көп жағынан әлемдік тәжірибеге жақындады. Бұл кезең салық жүктемесін төмендету арқылы салық салу базасын кеңейтуге бағытталған және еліміздің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған.
4-кезең 2008 жылы 18 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Салық кодексіне өзгертулер мен толықтырулар енгізіліп, 2009 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілді.
Салық жүйесі - бұл салық төлеуші және мемлекет мүдделерін қамтамасыз ету мақсатымен бір-бірімен өзара байланыста болатын көптеген салық элементтерінен тұратын нақты кешені болып табылады. Бұл жүйенің құрамына келесілер кіреді:
- заңды және нормативті база, ол салық қатынастарын реттейді (салық кодексі, заң актілері, қаулылар, хаттар және т.б.);
- салықтарды және басқа да міндетті төлемдерді төлеу және құру
әдістері, олардың түрлері, салық салу принциптері, салық элементтері;
- салық бақылауын жүргізу әдістері және формалары (салық есебіне
камеральді бақылау, салық төлеушілер моноторингі, құжатты және
рейдтік салық тексерушілері және т. б.);
4. Салық саясаты мемлекеттің экономикалық, қаржылық және фискальдық саясатының негізгі бөлігі ретінде. Салық саясаты - мемлекет бюджетінің кіріс бөлігін және қоғам өмірі аяларының экономикалық өсуін қамтамасыз ететін, мемлекет белгілеген салық режимі болып табылады. Мемлекеттің экономикалық саясатының бір аясы салық саясаты болып табылады. Салық салу аясында мемлекет экономикалық мәселелерді өзінің міндеттері және өзін өзі ұстау жөніндегі мәселелерді ғана әзірлеумен айналысып қоймай, сонымен қатар өте ауқымды әлеуметтік және саясат тұрғысындағы мәселелерді шешуге атсалысатын саясатты да жүргізеді.
Салық саясаты бекітілген орта мерзімді фискалдық саясаттың міндеттері шеңберінде жүзеге асырылады. Сонымен қатар, Елбасының әлемдегі бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына кіру стратегиясын жүзеге асыруда, мемлекет кәсіпкерлік ортаның бастамаларын іске асырып қолайлы жағдайлар жасалды, сондай-ақ салықтық рәсімдер оңайлатуға және олардың ашықтығын арттыруда икемді салық саясаты жүзеге асырылады.
Фискалдық саясаттың міндеттерін іске асыру шеңберінде салық саясаты мемлекеттік қазынаны толықтырып қана қоймай, экономиканы басқарудың әлді құралы ретінде бағыт ұстап отыр.
Шағын және орта кәсіпкерлік суъбектілері қызметінің саласын барынша кеңейтуге және олардың қызметін жандандыруға бағытталған институционалдық жағдайларын жетілдіру есебінен, Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында Қазақстан Республикасында орта және шағын кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі жедел шаралар бағдарламасын іск асыру жалғасады.
Салық саясатын мемлекет салықтық реттеу саласындағы шаралар кешені арқылы жүзеге асырады. Мемлекет салықтарды, олардың ставкалары мен жеңілдіктерді белгілейді, жаңа төлемдер енгізеді, ескілерінің күшін жояды. Салық саясаты мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық бағдарламаларды іске асыруы мақсатында мемлекеттік бюджетке ақшалай қаражаттың түсуін қамтамасыз етеді.
Салық салу саласындағы мемлекеттік саясаттың айрықша бағыты мемлекет пен салық төлеушілердің өзара қарым-қатынасының одан әрі жақсаруында болуы тиіс, ол екі жақтың арасындағы өзара тығыз іс-әрекеттерде, болып жатқан барлық маңызды үдерістерді өзара түсіністікте құрылуы тиіс.Жүргізіліп жатқан сясаттың нәтижесінде бір жағынан, салық төлеушілердің салық заңдарының нормаларын сөзсіз ұғынуға қол жеткізу, салық төлеушілердің салық тәртібін сақтау деңгейін көтеру, екінші жағынан салық жүйесінің транспаренттігін, оның әділдігі, тұрақтылығы мен нақтылығын қамтамасыз ету, салық төлеушілердің барлық санаттары үшін салық жүктемесінің теңгерімдігіне қол жеткізу үшін қолайлы жағдайлар жасалатын болады, ол түпкі нәтижесінде экономикалық және саяси тұрақтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Сөйтіп, салық саясаты экономикалық реттеуіш ретінде жұмыс орындары санының, атқарылатын жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер көлемінің ұлғаюын қамтамасыз ете отырып, шағын және орта бизнес субъектілері санының өсуін ынталандырады.
Нарықты экономика мен мемлекеттiң салық саясатының негiзгi мақсаты - бюджеттiң кіріс бөлiгiн қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету болып табылады.
Салық саясатының стратегиясы - дайын тұжырымдама негізінде елдің салық жүйесін құру және реформалауға байланысты перспективалық мақсаттар мен ұзақ мерзімді міндеттерді шешу әдістерінің жиынтығы.
Стратегия ұзақ мерзімге жасалады және салық саясаты тұжырымдамасының жүзеге асырылған нысаны. Стратегия дәйекті де орындалу мүмкіндігі жоғары болу үшін елдің бюджеттік, экономикалық, әлеуметтік, экологиялық, халықаралық стратегияларымен өзара байланысты және сәйкес болуы тиіс.
Салық саясатының тактикасы - салық жүйесін басқарумен байланысты қалыптасқан стратегия негізінде оның кейбір элементтерін, қысқа және орта мерзімді міндеттерді шешу тәсілдері мен ағымдағы мақсаттар жиынтығы.
Салық саясатының тактикасы стратегиямен тығыз байланыста болады және таңдалған тұжырымдама мен стратегияны жүзеге асыру механизмі болып келеді. Салық саясатының тактикасы ҚР Үкіметімен, сондай-ақ өкілетгі министрлікпен, атқарушы органдармен белгіленеді.
5. Салық механизмінің құрылымы. Салық механизмі деген салық салуды басқарудың ұйымдық - құқықтық нормалары мен әдістерінің жиынтығы, оған қоса әртүрлі салық мөлшерлемелері, жеңілдіктері, салық салу тәсілдері және басқалар.
Мемлекет салық механизміне салық заңдылықтары арқылы заңдық форма береді және сол арқылы оны реттеп отырады.
Салық механизмінің әрбір элементі оның әрекет етуінде белгілі бір маңызды роль ойнайды.
Салық механизмін қалыптастырудағы негізгі элемент салық салудың субъектісі - бұл заңды және жеке тұлғалар болып табылады. Салық механизмін дұрыс пайдалануда салық төлеушіні маңызды түрде анықтап алудың маңызы өте зор.
Маштабы (көлемі) мен мәні жағынан салық механизімінің келесі маңызды элементі салық салу объектісі - табыс (пайда), мүлік, тауар бағасы немесе қызмет бағасы болып табылады.Салық салудың субъектісі мен объектісі әр уақытта салық алу көзімен, яғни салық төленетін табыспен әрдайым сәйкес келе бермейді.
Салық механизмінің тағы да маңызды элементтерінің бірі - салық мөлшерлемесі. Тиімді салық мөлшерлемесін белгілеу әдістемесі, оның негіздік шамасы - салық салу теориясы мен тәжірибесінің өзекті мәселесі. Салық мөлшерлемесінің көлемін белгілегенде - әртүрлі қызмет түріне түрлі әсер етуді қамтамасыз ету мақсатында нақты ескеру қажет, нарықтық процестердің еркін жүруін реттеу және өндірісті ынталандыру қажет.
Салық механизмінің құрамында жеңілдіктерге де маңызды орын беріледі, яғни салықты төмендету, оның мерзімін ұзарту және кейбір нақты субъектілер үшін төлеуден толығымен босату. Ол салық механизмінің басқа элементтеріне қосымша ретінде әрекет етеді. Ол әрбір жекелеген төлеушілерге икемді түрлі әрекет жасайды.
Салық жеңілдіктері ұдайы өндіріс процесінде басқаруды, инвестицияларды ынталандыруда, жаңа технологияны игеруде, қызмет аясын кеңейтуде кеңінен қолданылады.
Қазақстан Республикасының салық заңнамасы салық салу қағидаларына негiзделедi. Салық салу қағидаларына салық салудың мiндеттiлiгi, айқындылығы, әдiлдiгi, салық жүйесiнiң бiртұтастығы және Қазақстан Республикасы салық заңнамасының жариялылығы қағидалары жатады.
Салық салудың мақсаты - мемлекеттің ақша қаражатына деген қажеттілігін қанағаттандыру. Қоғамдық қажеттіліктерді салық салу арқылы қанағаттандыру мемлекеттің салық қарекетінің көмегімен ғана жүзеге асырылады. Мемлекеттің салық қарекеті оның өмір сүруі мен өзіне жүктелген қызметтерінің жүзеге асырылуын қамтамасыз етуге қажетті ақша қаражаттарын табуға бағытталған қаржылық қарекетінің бағыты болып табылады.
Салық салудың әдістері мемлекеттің салық әрекетімен байланысты анықталады.
Салық салудың құрамдас бөліктері:
1. мемлекеттің салық әрекеті салықты белгілеу мен қолданысқа енгізу арқылы өзара үйлесімді мемлекеттік салық жүйесін қалыптастыру;
2. салық салу аясында мемлекеттік органдардың құзырлығын анықтап, уәкілдерді анықтау;
3. мамандандырылған мемлекеттік кірістер органдары жүйесін құрып, олардың қызметін қамтамасыз ету;
4. салық заңдарын сақтау мен міндеттемелерінің атқарылуына салық заңдарында қарастырылған салықтық бақылауды ұйымдастыру мен мен жүзеге асыру;
5. салықты жинағанда салық төлеудің мәжбүрлі және ерікті төлеу жолымен уақытылы және толығымен қамтамасыз ету;
6. салық заңдарын бұзғаны үшін және оған жол берген тұлғаларды заңдық жауапкершілікке тартуда салық заңдарының сақталу режимін қамтамасыз ету.
Салық салуға қойылатын талаптар:
қаржы-қаражат жүйелерінің тұрақтылығын қамтамасыз ету;
мемлекеттік бюджеттің пайдалануын қамтиды;
әлеуметтік-әділеттілік болуы керек;
салықты - салық төлеушілерге бір қалыпты бөлуге мүмкіндік беру керек;
халықтың әлеуметтік кедей тобына арнайы жеңілдік жасау және әлеуметтік ақталмаған кірісті азайту.
Салық салудың әдістері мен жолдары, салық салудың негізгі қағидалары, салық салуды ұйымдастыру салық механизміне жатады.
Қандай да бір механизмнің құрамында бірнеше тетіктер мен элементтер болады. Сол сияқты салық механизмі де белгілі бір салық салу элементтерінен тұрады.
субъект;
объект;
салық көзі;
салық ставкасы;
салық өлшем бірлігі;
салық оклады;
салық жеңілдіктері;
салық төлеу мерзімі мен тәртібі;
салық төлеушінің және салық қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері;
салық төлеуін бақылау;
салықтық жазалау шаралары.
Осы элементтерге жеке-жеке тоқталатын болсақ:
Салық төлеуші (субъект) - салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі заңды міндеті бар тұлға.
Қазақстанда салық төлеушілер:
резидент және резидент емес заңды тұлғалар; жеке тұлғалар.
Салық объектісі - заң жүзінде негізделген салық салуға негіз болатын табыс, мүлік, қызмет көрсету, ақшалай операциялар және т.б. көптеген тауарлық-материалдық игіліктер.
Салық көзі - салық салынатын табыс. Салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыс пен шегерімдердің айырмасы ретінде анықталады.
Салық ставкасы - бір өлшем бірлігінен алынатын салық мөлшері. Ставкалар тұрақты немесе пайыз нысанында белгіленеді.
Пайыздық салық ставкасы прогрессивтік, регрессивтік және пропорционалдық (тұрақты) болып бөлінеді.
Прогрессивтік ставкалар салық салынатын табыстың өсуіне сәйкес ұлғайып отырады.
Пропорционалды ставкалар керісінше, салық салынатын табыстың мөлшеріне байланыссыз тұрақты пайызбен тағайындалады.
Регрессивті салық ставкасы - салық салынатын табыс мөлшерінің өсуіне қарай салық ставкасының төмендеуі.
Тұрақты салық ставкасы салық объектісінің көлемінен тәуелсіз бірыңғай сома түрінде белгіленеді.
Салық өлшем бірлігі - есептеу үшін берілген салық объектісінің өлшем бірлігі.
Салық оклады - салық төлеушінің белгілі бір объектісінен төлейтін салық сомасы.
Салық жеңілдіктері - заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп немесе салық төлеуден түгел босату. Салық жеңілдіктеріне салықтан толық босатылатын, салық салынбайтын минимум, шегерістер, салық ставкасын төмендету, салық төлеу мерзімін ұзарту т.б. жатады.
Салық төлеуші шегерімдерді жылдық жиынтық табыс алумен байланысты шығыстарды растайтын құжаттары болған кезде жүргізеді.
Салық төлеу мерзімі - салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің бюджетке төлену уақыты.
Салық төлеу тәртібі белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде алдымен бюджетке қандай салықтар төлеу керек екенін, яғни төлеу кезіндегі белгілі бір дәйектілікті белгілейді.
Бақылау сұрақтары:
Салықтың атқаратын қызметтері.
Салықтың белгілері.
Салық салу түсінігі және салық салуға қойылатын талаптар.
Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптерінің қажеттілігі
Қазақстан Республикаасында салық жүйесін қалыптастыру.
Салық кодексіне енгізілген өзгертулер мен толықтырулар.
Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері мен міндеттері.
Мемлекеттiң салық саясатының негiзгi мақсаты.
Салық саясатының бағыттары.
10. Салық элементтерiнің түрлері.
11. Салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу тәсілдері.
12. Салық міндеттемелерін орындауға жауапты тұлғаларға байланысты, салық төлеудің әдісітері.
2 - тақырып. Мүлік салығы.
Заңды тұлғалар мен дара кәсіпкерлердің мүлік салығын төлеушілер, салық салу объектісі. Салық ставкалары.
Заңды және дара тұлғалардың мүлік салығын есептеу тәртібі. Төлеу тәртібі.
3. Жеке тұлғалардың мүлік салығын төлеушілер, салық салу объектісі, салық базасы.
4. Жеке тұлғалардың мүлік салығын есептеу тәртібі. Төлеу тәртібі.
Заңды тұлғалар мен дара кәсіпкерлердің мүлік салығын төлеушілер, салық салу объектісі. Салық ставкалары. Заңды тұлғалар мен дара кәсiпкерлерге салынатын мүлік салығын төлеушiлер мыналар:
1) Қазақстан Республикасының аумағында меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе оралымды басқару құқығында салық салу объектiсi бар заңды тұлғалар;
2) Қазақстан Республикасының аумағында меншiк құқығында салық салу объектiсi бар дара кәсiпкерлер;
3) концессия шартына сәйкес концессия объектісі болып табылатын салық салу объектісін иеленуге, пайдалануға құқығы бар концессионер
Мыналар мүлiк салығын төлеушiлер болып табылмайды:
1) өз ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру, сақтау және қайта өңдеу процесінде тікелей пайдаланатын, меншік құқығында бар салық салу объектiлерi бойынша бiрыңғай жер салығын төлеушiлер.
Өз ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру, сақтау және қайта өңдеу процесінде тікелей пайдаланбайтын салық салу объектiлерi бойынша бiрыңғай жер салығын төлеушiлер мүлiк салығын осы бөлiмде белгiленген тәртiппен төлейдi;
2) мемлекеттiк мекемелер;
3) уәкiлеттi мемлекеттік органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу мекемелерiнiң мемлекеттiк кәсiпорындары;
4) дiни бiрлестiктер.
Заңды тұлғалар мен дара кәсіпкерлер үшiн негізгі құрал-жабдықтар немесе жылжымайтын мүлікке инвестициялар болып табылатын, Қазақстан Республикасының аумағындағы ғимараттар, құрылыстар, тұрғын үй құрылысы, үй-жайлар, сондай-ақ жермен берік байланыстағы өзге де құрылыстар (бұдан әрі - ғимараттар) салық салу объектiсi болып табылады.
Заңды тұлғалар мүлiк салығын салық салу объектiлерiнiң орташа жылдық құнының 1,5 процент ставкасы бойынша есептейдi.
Оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қолданатын дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар мүлiк салығын салық салу объектiлерiнiң орташа жылдық құнының 0,5 процент ставкасы бойынша есептейдi.
Төменде аталған заңды тұлғалар мүлiк салығын салық салу объектiлерiнiң орташа жылдық құнының 0,1 процент ставкасы бойынша есептейдi:
1) негiзгi қызмет түрi кiтапханалық қызмет көрсету саласындағы жұмыстарды орындау (қызметтер көрсету) болып табылатын ұйымдар;
2) ғылыми кадрларды мемлекеттiк аттестаттау саласындағы функцияларды жүзеге асыратын мемлекеттiк кәсiпорындар;
3) мемлекеттiк меншіктегі және бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылатын су қоймаларының, су тораптарының және табиғат қорғау мақсатындағы басқа да су шаруашылығы құрылыстарының объектiлерi бойынша заңды тұлғалар;
4) ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушi заңды тұлғалардың және шаруа немесе фермер қожалықтарының жерін суландыру үшiн пайдаланылатын гидромелиорациялық құрылыс объектiлерi бойынша заңды тұлғалар;
5) ауыз сумен қамту объектілерін пайдаланатын заңды тұлғалар.
2. Заңды және дара тұлғалардың мүлік салығын есептеу тәртібі. Төлеу тәртібі. Салықтың ағымдағы төлемдерiнiң сомаларын салық төлеушi салық кезеңiндегi мынадай мерзімнен кешiктiрмей тең үлестермен енгiзедi: 20 ақпанда; 20 мамырда; 20 тамызда; 20 қарашада.
Мүлiк салығын есептеу мен төлеу үшiн салық кезеңi - күнтізбелік жыл болып саналады.
Декларация есептi жылдан кейiнгi жылдың 31 наурызынан кешiктiрілмей табыс етiледi.
3. Жеке тұлғалардың мүлік салығын төлеушілер, салық салу объектісі, салық базасы. Жеке тұлғалардың мүлiк салығын төлеушiлер салық салу объектiсi бар жеке тұлғалар жеке тұлғалардың мүлiк салығын төлеушiлер болып табылады.
Мыналар жеке тұлғалардың мүлiк салығын төлеушiлер болып табылмайды:
мерзiмдi қызметті өткеру (оқу) кезеңiндегі мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер;
меншiк құқығындағы барлық салық салу объектiлерінiң жалпы құнынан тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгiленген айлық есептік көрсеткiштің 1000 еселенген мөлшері шегiнде - Кеңес Одағының Батырлары, Социалистiк Еңбек Ерлерi, Халық қаhарманы атағын алған, үш дәрежелi Даңқ орденiмен және Отан орденiмен наградталған адамдар, Ардақты ана атағын алған, Алтын алқа алқасымен наградталған көп балалы аналар, жеке тұратын зейнеткерлер;
меншiк құқығындағы барлық салық салу объектiлерiнiң жалпы құнынан тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгiленген айлық есептiк көрсеткiштің 1500 еселенген мөлшері шегiнде - Ұлы Отан соғысына қатысушылар мен оларға теңестiрiлген адамдар, I және II топтағы мүгедектер, сондай - ақ үшінші топтағы мүгедектер 2017 жылдан бастап меншігіндегі барлық мүліктің жалпы құнынан 1500 АЕК (айлық есептік көрсеткіш) еселенген мөлшері шегінде мүлік салығынан босатылды;
меншiк құқығындағы барлық салық салу объектiлерiнiң жалпы құнынан тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгiленген айлық есептiк көрсеткiштің 1500 еселенген мөлшері шегiнде - Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы жанқиярлық еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағының ордендерімен және медальдарымен наградталған адамдар, сондай-ақ 1941 жылғы 22 маусым - 1945 жылғы 9 мамыр аралығында кемінде алты ай жұмыс істеген (қызмет өткерген) және Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы жанқиярлық еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағының ордендерімен және медальдарымен наградталмаған адамдар.
Жеке тұлғаларға меншік құқығымен тиесілі Қазақстан Республикасының аумағындағы тұрғын үй-жайлар, саяжай құрылыстары, гараждар және өзге де құрылыстар, ғимараттар, үй-жайлар және аяқталмаған құрылыс объектiлерi қоныстану, пайдалану кезiнен бастап оларға мүлік салығын салу объектісі болып табылады. Әрбiр жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалатын мәмілелерді тіркеу саласындағы уәкiлеттi мемлекеттік орган белгiлейтiн, мынадай тәртіппен айқындалған салық салу объектiлерiнiң құны жеке тұлғалар үшiн тұрғын үй-жайлар, саяжай құрылыстары немесе аяқталған құрылыс объектілері бойынша салық базасы болып табылады:
Қ = Қб х S х К таб х К функц х К айм х К аек. өзг (1)
Қ - салық салу мақсаты үшін мүліктің құны,
Қ б - тұрғын үй-жайдың, саяжай құрылыстарының немесе аяқталмаған құрылыс объектісінің бір шаршы метрінің базалық құны,
S - тұрғын үй-жайдың, саяжай құрылыстарының немесе аяқталмаған құрылыс объектісінің шаршы метрмен пайдалы ауданы,
К таб - табиғи тозу коэффициенті,
К функц - функционалдық тозу коэффициенті,
К айм - аймақтау коэффициенті,
К аек. өзг - айлық есептік көрсеткіш өзгерісінің коэффициенті.
Әрбір жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша жылжымайтын мүлікке және олармен жасалатын мәмілелерге құқықтарды тіркеу саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган мынадай формула бойынша есептеген осындай объектінің құны тұрғын үйлердің салқын жапсаржайлары, шаруашылық (қызметтік) құрылыстары, шығыңқы ірге қабаттары, жертөлелері, гаражы бойынша салық базасы болып табылады:
Қ = Қ б x S x К таб х К аек өзг. х K айм (2)
Қ - салық салу мақсаты үшін құн,
Қ б - белгіленген базалық құнның мынадай мөлшерінде айқындалған бір шаршы метрдің базалық құны:
тұрғын үйлердің салқын жапсаржайлары, шаруашылық (қызметтік) құрылыстары, шығыңқы ірге қабаттары, жертөлелері бойынша - 25 процент, гараж бойынша - 15 процент.
S - тұрғын үйлердің салқын жапсаржайларының, шаруашылық (қызметтік) құрылыстарының, шығыңқы ірге қабаттарының, жертөлелерінің, гаражының шаршы метрмен жалпы ауданы,
К таб - табиѓи тозу коэффициенті,
К аек. өзг - айлық есептік көрсеткіш өзгерісінің коэффициенті,
К айм - айқындалған аймақтау коэффициенті.
Тұрғын үй - жайдың, саяжай құрылыстарының немесе аяқталмаған құрылыс объектісінің теңгемен көрсетілген бір шаршы метрінің базалық құны (Қ б) елді мекеннің түріне байланысты екендігін төмендегі кестеде айқындалады. (2- кестені қараңыз)
Кесте - 2 Тұрғын үй-жайдың, саяжай құрылыстарының немесе аяқталмаған құрылыс объектісінің теңгемен көрсетілген бір шаршы метрінің базалық құны
Рет
№
Елді мекеннің түрі
Базалық құн, теңгемен
1
2
3
Қалалар:
1.
Алматы
30000
2.
Астана
30000
3.
Ақтау
18000
4.
Ақтөбе
18000
5.
Атырау
18000
6.
Қарағанды
18000
7.
Қызылорда
18000
8.
Көкшетау
18000
9.
Қостанай
18000
10.
Павлодар
18000
11.
Петропавл
18000
12.
Талдыкорған
18000
13.
Тараз
18000
14.
Орал
18000
15.
Өскемен
18000
16.
Шымкент
18000
17.
Облыстық маңызы бар қалалар
12000
18.
Аудандық маңызы бар қалалар
6000
19.
Кенттер
4200
20.
Селолар (ауылдар)
2700
Тұрғын үй - жайдың, саяжай құрылыстарының немесе аяқталмаған құрылыс объектісінің табиғи тозу коэффициенті амортизация нормаларын және тиімді уақытын есепке ала отырып, мына формула бойынша айқындалады:
К таб = 1 - М таб (3)
М таб - тұрғын үй-жайдың, саяжай құрылыстарының немесе аяқталмаған құрылыс объектісінің табиғи тозуы.
Табиғи тозу мына формула бойынша айқындалады:
М таб = (Т баз - Т п.б) х Наморт100 (4)
Т баз - салық есептелген жыл,
Т п.б - объектінің пайдалануѓа берілген жылы,
Н аморт - амортизация нормасы.
Ғимараттың сипаттамасына байланысты табиғи тозуды айқындаған кезде амортизация нормалары қолданылатындығын төмендегі 3- кестеде көрсетілген.
Кесте - 3 Ғимараттың сипаттамасына байланысты табиғи тозуды айқындаған кездегі амортизация нормалары
Рет
№
Күрделік тобы
Ғимараттың сипаттамасы
Н аморт %
Қызмет ету мерзімі (жыл)
1
2
3
4
5
1.
1
Тастан салынған, ерекше күрделі, қабырғаларының қалыњдығы 2,5 кiрпiштен астам немесе темiрбетонды немесе металл қаңқалы кiрпiшті, аражабындары темiрбетонды және бетонды ғимараттар; қабырғалары iрi панельдi, аражабындары
темiр бетонды ғимараттар;
0,7
143
2.
2
Қабырғалары қалыњдығы 1,5-2,5 кірпіштен қаланған, аражабындары темір-бетонды, бетонды немесе ағаш; ірі блокты қабырғасы бар, аражабындары темірбетонды ғимараттар
0.8
125
3.
3
Қабырғалары жеңілдетіліп қаланған кірпіштен, монолитті шлакты бетоннан, жеңіл шлак блогынан, ұлу тастан қаланған, аражабындары темірбетонды
немесе бетонды ғимараттар; ірі блокты немесе кірпіштен, жеңілдетіліп монолитті
шлакты бетоннан, ұсаќ шлакты блоктардан қаланған ғимараттар
1,0
100
4.
4
Қабырғалары аралас, кесілген ағаштан немесе бедерлі кірпіштен қаланған ғимараттар
2,0
50
5.
5
Шитіден жасалған, жиналмалы-қалқанды, құйма қаңқалы, балшықтан соғылған, саман ғимараттар
3,3
30
6.
6
Қамыс-қаңқалы және басқа да жеңілдетілген ғимараттар
6,6
15
4. Жеке тұлғалардың мүлік салығын есептеу тәртібі. Төлеу тәртібі. Жеке тұлғалардың салық салу объектiлерi бойынша салықты есептеудi салық кезеңiнiң 1 тамызынан кешiктiрiлмейтiн мерзiмде тиiстi салық ставкасын салық базасына қолдану арқылы салық төлеушiнiң тұрғылықты жерiне қарамастан салық салу объектiлерiнiң орналасқан жерi бойынша мемлекеттік кірістер органдары жүргiзедi. Салық базасы жеке тұлғалардың мүлік салығы салық салу объектiлерiнiң құнына қарай, төмендегідей ставкалар бойынша есептелетiндігін көруге болады.(4 - кесте қараңыз)
Кесте - 4 Жеке тұлғалардың мүлік салығының ставкалары
1
2
3
1.
1 000 000 теңгеге дейін қоса алғанда
салық салу объектілері құнының 0,05 проценті
2.
1 000 000 теңгеден жоғары 2 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
500 теңге + 1 000 000 теңгеден асатын соманың 0,08 процентi
3.
2 000 000 теңгеден жоғары 3 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
1 300 теңге + 2 000 000 теңгеден асатын соманың 0,1 процентi
4.
3 000 000 теңгеден жоғары 4 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
2 300 теңге + 3 000 000 теңгеден асатын соманың 0,15 процентi
5.
4 000 000 теңгеден жоғары 5 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
3 800 теңге + 4 000 000 теңгеден асатын соманың 0,2 процентi
6.
5 000 000 теңгеден жоғары 6 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
5 800 теңге + 5 000 000
теңгеден асатын соманың 0,25 процентi
7.
6 000 000 теңгеден жоғары 7 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
8 300 теңге + 6 000 000 теңгеден асатын соманың 0,3 процентi
8.
7 000 000 теңгеден жоғары 8 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
11 300 теңге + 7 000 000 теңгеден асатын соманың 0,35 процентi
9.
8 000 000 теңгеден жоғары 9 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
14 800 теңге + 8 000 000 теңгеден асатын соманың 0,4 процентi
10.
9 000 000 теңгеден жоғары 10 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
18 800 теңге + 9 000 000 теңгеден асатын соманың 0,45 процентi
11.
10 000 000 теңгеден жоғары 50 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
23 300 теңге + 10 000 000 теңгеден асатын соманың 0,5 процентi
12.
50 000 000 теңгеден жоғары 120 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
223 300 теңге + 50 000 000 теңгеден асатын соманың 0,75 процентi
13.
120 000 000 теңгеден жоғары
748 300 теңге + 120 000 000 теңгеден асатын соманың 1 процентi
Бюджетке салық төлеу салық салу объектiлерiнiң орналасқан жерi бойынша есептi салық кезеңiнiң 1 қазанынан кешiктiрiлмей жүргiзiледi.
Салық төлеушілер салықты есептеуді салық базасына тиісті салық ставкаларын қолдану арқылы дербес жүргізеді.
Ортақ үлестік меншіктегі салық салу объектілері бойынша мүлік салығы әрбір салық төлеушінің мүлік құнындағы оның үлесіне барабар есептеледі. Салық төлеушілер салық кезеңі ішінде мүліксалығы бойынша ағымдағы төлемдерді тқлеуге міндетті, олар салық кезеңінің басында бухгалтерлік есеп деректері бойынша белгеленген салық салу объектілерінің қалдық құнына тиісті салық ставкасын қолдану арқылы анықталады.
Бюджетке салық төлеу салық салу объектілерінің орналасқан жері бойынша жүргізіледі.
Салық кезеңі ішінде сатып алынған салық салу объектілері бойынша мүлік салығының ағымдағы төлемдері салық салу объектісін сатып алу кезіндегі салық базасына салық ставкасын қолдану арқылы анықталады. Ағымдағы төлемдер сомасы тең үлестермен белгеленен мерзімде төленеді, бұ, бұл ретте салық салу объектілерін сатып аалған күннен кейінгі кезекті мерзім ағымдағы төлемдерді төлеудің бірінші мерзімі болып табылады.
Салық кезеңі ішінде шығып қалған салық салу объектілері бойынша ағымдағы төлемдер шығып қалған салық салу объектілерінің шығып қалған кездегі салық базасына салық ставкасын қолдану арқылы анықталатын салық сомасына азайтылады. Азайтылуға тиіс салық сомасы салық төлеудің қалған мерзімдеріне тең үлестермен бөлінеді.
Жеке тұлғалардың салық салу объектілері бойынша салықты есептеуді салық кезеңінің 1 тамызынан кешіктірілмейтін мерзімде тиісті салық ставкасын салық базасына қолдану арқылы салық төлеушінің тұрғылықты жеріне қарамастан салық салу объектілерінің орналасқан жері бойынша мемлекеттік кірістер органдары жүргізеді.
Егер салық кезеңінің ұзақтығы он екі айдан аз болса, төлеуге жататын мүлік салығы анықталған салық сомасын он екіге бөлу және салық кезеңінде меншік құқығын жүзеге асыру айларының санына көбейту жолымен есептеледі.
Әрбiр жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайтын уәкiлеттi орган белгiлейтiн салық салу объектiлерiнiң құны жеке тұлғалар үшiн салық базасы болып табылады.
Бақылау сұрақтары :
Салықты төлеушілер және салық салынатын объектілер.
Заңды тұлғалардың мүлік салығын есептеу тәртібі.
Жеке тұлғалардың мүлігіне салынатын салықты төлеушілер.
Жеке тұлғаларға салынатын салықты есептеу тәртібі.
Заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың мүлік салығын төлеу тәртібі.
3 - тақырып. Көлік құралы салығы.
1. Салықты төлеушілер. Салық салу объектiлерi. Салық ставкалары.
2. Салықты есептеу тәртібі және төлеу мерзімдері. Салық кезеңі және салық декларациясы.
1. Салықты төлеушілер. Салық салу объектiлерi. Салық ставкалары. Көлік құралдары салығын төлеушiлер мыналар болып табылады:
меншiк құқығында салық салу объектiлерi бар жеке тұлғалар;
меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе жедел басқару құқығында салық салу объектiлерi бар заңды тұлғалар;
заңды тұлғалардың құрылымдық бөлiмшелерi;
лизинг алушы қаржы лизингі шарты бойынша берілген(алынған) салық салу обьектілері бойынша.
Көлiк құралдары салығын төлеушiлер болып табылмайтындар:
1) жалпы меншік құқығында, меншік құқығында өзінің мүшелеріне тиесілі және өзінің ауыл шаруашылығы өнімін өндіру, сақтау және қайта өңдеу процесінде тікелей пайдаланылатын мынадай көлік құралдары бойынша бірыңғай жер салығын төлеушілер:
двигателінің көлемі 2500 текше см. дейінгіні қоса алғанда, бір жеңіл автомобиль;
двигателінің жиынтық қуаты 1000 га егістікке 1000 кВт мөлшеріндегі жүк автомобильдері;
2) өзінің ауыл шаруашылығы өнімін өндіруде пайдаланылатын мынадай мамандандырылған ауыл шаруашылығы техникасы бойынша бірыңғай жер салығын төлеушілерді қоса алғанда, ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілер:
сүт немесе ауыл шаруашылығы мақсаттарына су тасымалдауға арналған автомобиль-цистерналар;
ветеринария қызметінің автомобильдері,
автозообиологиялық зертханалар,
автожемтасығыштар;
автотиеуіштер,
дән сепкiштерге автоқұйғыштар;
тыңайтқыш енгiзуге арналған автомашиналар;
ұшақтарға минералдық тыңайтқыштарды және улы химикаттарды
автотиеуiштер;
тең штабельдерiн автотасымалдауыштар;
автоулыжемшашқыш;
пәлекжинағыш машиналар;
аш АН-2 әуе кемесi;
өздiгінен жүретiн дестелегiштер;
астық жинағыш комбайндар;
доңғалақты тракторлар, өздігінен жүретiн шассилер және оңтайлы энергетикалық құралдар;
мал азығын жинағыш комбайндар;
ауыл шаруашылығы машиналарын жөндеу және техникалық қызмет көрсету жөнiндегi автомобиль-шеберханалар;
өздiгінен жүретiн шөп шапқыштар;
маялағыштар;
жинағыш комбайндар (тамыржемiстiлердi, картопты, қызанақты, көк бұршақты, мақтаны және басқа да ауыл шаруашылығы өнімін жинауға арналған);
3) мемлекеттік мекемелер;
4) салық салу объектiсi болып табылатын бiр автокөлiк құралы бойынша Ұлы Отан соғысына қатысушылар, соларға теңестiрiлетiн адамдар, Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы жан қиярлық еңбегi мен мінсiз әскери қызметi үшiн бұрынғы КСР Одағы ордендерiмен және медальдарымен наградталған адамдар, сондай-ақ 1941 жылғы 22 маусымнан 1945 жылғы 9 мамырға дейінгі аралықта кемінде алты ай жұмыс істеген (қызмет еткен) және Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы жан қиярлық еңбегi мен мінсiз әскери қызметi үшiн бұрынғы КСР Одағы ордендерiмен және медальдарымен наградталмаған адамдар;
5) салық салу объектiсi болып табылатын бiр автокөлiк құралы бойынша - меншiгiнде мотоколяскалары мен автомобильдерi бар мүгедектер;
6) салық салу объектiсi болып табылатын бiр автокөлiк құралы бойынша - Кеңес Одағының Батырлары мен Социалистiк Еңбек Ерлерi, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мамутова К.К .
ЛЕКЦИЯЛЫҚ КЕШЕН
Шымкент, 20___ж
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Мамутова Катира Кудайбергенқызы
5В050900- Қаржы мамандығы студенттері үшін
Салық және салық салу пәнінен
лекциялық кешен
Шымкент, 20___ж
Кіріспе
Салық және салық салу тәжірибе жүзінде студент экономистердің барлығы жуық, әсіресе мемлекеттік қызметі жұмысқа тұруға ынталы қаржыгерлер оқып - үйренетін негізгі оқу пәні болып табылады. Оқу пәнінің құрылымы келесідей болып келеді: ең алдымен салықтардың құрылуының теориялық негіздер экономистердің салық деген ұғымға байланысты көзқарастарының даму кезеңдері, сондай - ақ, қандай да бір мемлекетте салықтық тетіктерді экономикалық процесстерді реттеуге қолдану мүмкіндігі қарастырылады. Содан кейін, қазіргі кезде Қазақстан Республикасындағы салық жүйесіне және нақты салықтардың түрлеріне мұқият тоқталады.
Салық туралы ғылым қаржы ғылымының бір бөлімі. Қаржы мен мемлекет туралы ғылым - салықтардың мәні мен салық механизмін үйренудің теориялық негізі болып табылады.
Пәнді оқытудың мақсаты студенттердің салықтың экономикалық категориясы және субьектісі, обьектісі, ставкасы сияқты элементтері мен салық саясаты және салық жүйесін меңгеруі болып табылады.
Жалпы Қазақстанда жүргізіліп жатқан экономикалық реформалардың стратегиясында негізгі рөлді салық салу жүйесі алады. Салықтар мемлекеттік бюджеттің кірістерін қалыптастырудағы негізгі көзі сапасында. Мемлекет пен кәсіпорындар арасындағы қатынастардың жаңа түрін құру салықтық қатынастар арқылы жүзеге асады.
Пәнді оқытудың міндеттері пәнді оқу үрдісінде студенттердің алдына қойылатын міндеттер: салық есебінің салық салу принциптерінің негізгі категориясының мазмұнын терең оқу, салық қызметі органдарында жұмыстардың тәжірибе жүзінде білім мен дағдысын меңгеру, салық салу шеңберінде казіргі кездегі мәселелерді талдауды білу және оларды шешу бағыттарын табу.
1-тақырып. Салықтар және салық салуды құрудың негіздері
1. Салықтың пайда болу тарихы, атқаратын қызметтері.
2.Салықтардың классификациясы және оның Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі рөлі.
3. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасу кезеңдері.
4. Салық саясаты мемлекеттің экономикалық, қаржылық және фискальдық саясатының негізгі бөлігі ретінде.
5. Салық механизмінің құрылымы.
1. Салықтың пайда болу тарихы, атқаратын қызметтері. Салықтар тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және мемлекеттің пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға қаражаттың қажет болуынан пайда болды.
Салық дегеніміз - белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.
Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып саналады. Мемлекетті ұстау үшін, халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде төлейтін жарналары қажет болады. Адамзаттың даму тарихында салықтың нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен қажеттеріне қарай бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырды.
Салықтың ең бірінші кезектегі атқаратын қызметі, бұл - қазыналық.
Мемлекет өз қазынасын толықтыру мақсатында табыс көздерін жасайды. Салық төлеушілерге нормативтік құқықтық актілер негізінде салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептейді, салық ставкалары мен төлеу мерзімін белгілейді. Салықтардың қазыналық қызметi - түрлi субъектiлер табысының бiр бөлігі мемлекет пайдасына өтедi. Салықтың қазыналық қызметi арқылы мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiгi құралып, салықтың қоғамдық мiндетi артады. Қорыта айтқанда, мемлекеттің бюджет саясаты жүзеге асырылады.
Салықтың келесі қызметтерінің бірі - бақылау (реттеу).
Мемлекет экономиканы дамыту жолында салықтық реттеу процесі арқылы экономиканың кейбір салаларын дамытуды ынталандырады және қажет жағдайда тежеп отырады (салық жеңілдіктері жасалады, салық ставкаларын төмендетеді). Салықтардың бақылау қызметінің арқасында салық жүйесiнiң тиiмдiлiгi бағаланады, қаржы ағымдары мен қызмет түрлерiне бақылау қамтамасыз етiледi.
Салықтың келесі атқаратын қызметтерінің бірі - қайта бөлу.
Салықтардың қайта бөлу қызметінің көмегiмен бюджетте ақша қаражаттары жиналады, сосын жалпы мемлекеттiк мәселелердi шешуге бағытталады, әлеуметтiк топтардың табыстары арасындағы қатынастарды өзгерту жолымен әлеуметтiк тепе-теңдiктi ұстап тұрады.
Салықтың экономикалық белгілері ретінде мыналарды атауға болады:
салық - мемлекетке тиесілі қоғамдық жиынтық өнімді бөледі;
салық - ақшалай нысанда төленеді;
салық - қайтарылмайтын төлем болып табылады;
салық - баламасыз сипатта болады;
салық - салықты төлеген кезде меншік нысандары айқындалады;
салық - тұрақты экономикалық қатынас туғызады.
Сонымен қатар салықтың құқықтық бірнеше белгілері бар, атап айтқанда:
салықты - мемлекет немесе уәкілдік берілген мемлекеттік орган белгілейді;
салық - құқықтық нысанда жүзеге асады;
салық - мемлекеттің бір жақты белгіленімі болып табылады;
салықты белгілеу арқылы - салық міндеттемесі туындайды;
салық - мәжбүрлеме сипатта болады;
салық төлеу арқылы ақшаны алу құқықтық сипатта жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасының салық заңдары салық салудың бірнеше принциптеріне негізделеді, атап айтқанда:
бірінші, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеудің міндеттілігі;
екінші, салық салудың айқындығы;
үшінші, салық салудың әділдігі;
төртінші, салық жүйесінің біртұтастығы;
бесінші, салық заңдарының жариялылығы принциптері.
Салық бюджетке төленетін міндетті төлем болып саналатын болса, ал салық салу салықтың түрлері бойынша енгізу, бекіту, есептеу және төлеу тәртібіндегі мемлекеттің жалпы ережелерін қарастырады.
Мемлекеттің тиімді салық салу процесін жүзеге асыру үшін бірнеше принциптері бар:
- Салықтардың созылымдылығы принципi - бұл принципiнiң мәнi мынада, яғни, мемлекет өзiнiң күнделiктi сұранысына байланысты салық ставкасын көтере немесе төмендете алады.
- Салық салудың шындық принципiне сәйкес, әрбiр адам өз табысына сай мемлекеттi қолдауға қатысуы қажет.
- Салық салудың үнемдiлiк принципiне сәйкес, салық жинау ең төменгі шығындарда жүргiзiлуi қажет.
- Қазақстан Республикасының салық заңдарының ережелері Салық кодексінде белгіленген салық салу принциптеріне қайшы келмеуі тиіс.
2. Салықтардың классификациясы және оның Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі рөлі. 2- суретке сәйкес қазіргі кездегі салықтың түрлері мынадай:
1. Корпоративтік табыс салығы.
2. Жеке табыс салығы.
3. Қосылған құн салығы.
4. Акциздер.
5. Экспортқа рента салығы.
6. Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнайы төлемдері.
7. Әлеуметтік салық.
8. Жер салығы.
9. Көлік құралдары салығы.
10. Мүлік салығы.
11. Ойын бизнесі салығы.
12. Тіркелген салық.
13. Бірыңғай жер салығы.
Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығы әр түрлі қағидаттар бойынша жіктеледі:
- салық салу объектілері бойынша;
- салықты алатын және салықтан жиналған сомаға билік жасайтын органға қарай;
- пайдалану төртібі бойынша;
- объектінің экономикалық белгісі бойынша.
3. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасу кезеңдері.
Салық ұғымымен салық жүйесі ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте алынатын салық түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, салық қызметі органдарының жиынтығы әдетте мемлекеттің салық жүйесін құрайды. Қазақстанда салық жүйесінің қалыптасуымен мен дамуының келесі кезеңдерін бөліп көрсетуге болады:
1-кезең (1991-1994 жж.) - салықтардың экономиканы тұрақтандыруға емес, мемлекеттік бюджет қазынасын толықтыруға ғана жұмыс істеген кезеңі. Салық саясатының мақсаты жылына 2000 пайызға жеткен инфляцияны төмендету болды. Осы кезеңде алғашқы салық заңы қабылданды (25.12.1991ж.).
2-кезең (1995-1998 жж.) салық саясаты келесі бағыттармен ерекшеленеді:
кәсіпкерлікті белсенді қорғау;
мемлекеттік бюджет тапшылығын минималдау;
қосарлы салық салу әділдікке жету;
аз қамтамасыз етілген азаматтарды әлеуметтік қорғау;
табыс алу көзінен тәуелсіз салық салудың бірыңғай шкаласын жасау;
мемлекеттің ұлттық және территориялық мүдделерін есепке алу;
салық салу жүйесінің әлемдік тәжірибесін пайдалануға тырысу.
Осы мақсатқа жету үшін 24.04.1995 ж. Салықтар және бюджетке төленетін басқа да төлемдер туралы Қазақстан Республикасының заңы қабылданды. Бұл заң күші іске 1995 жылдың бірінші шілдесінен бастап енді. Аталған заңға сәйкес республика территориясында салықтар мен алымдардың екі түрі болды. Салықтар мен алымдар санын бірінші заңмен салыстырғанда бірнеше есе қысқартумен қатар, осы заңның ерекшелігі заңды тұлғалардың пайдасына салық салудан табысқа салық салуға көшуі - бұл кезеңнің макроэкономикалық тұрақтылыққа жетумен, экономикалық субъектілердің қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесінің жақсаруымен байланысты және әлеуметтік мәселелерді шешуге мүмкіндіктің артуымен сипатталады. Ал макроэкономикалық тұрақтылық салық, бюджет механизмдері арқылы қайта бөлінетін қаражат арасындағы белгілі - бір жағдайға жету арқылы өндірістік-коммерциялық қызметтің дамуын ынталандырады, орта мерзімдік мақсаттарға бағытталуға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасы Президенттің 1995 жылының 21 желтоқсанында қабылданған Заң күші бар Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Жарлығы 1996 жылдың 1-ші қаңтарынан бастап салық жүйесіне бірқатар өзгеру енгізді.
Енгізген өзгерістер мен толықтырулардың қатарына мына төмендегілерді жатқызуға болады:
- салық салынбайтын минимумды анықтауда, ең төменгі жалақы орнына
есептеп көрсеткіш енгізілген;
- арнайы экономикалық аймақтарда тіркеліп, қызмет жасайтын заңды
тұлғалар табыс салығын 15%-тік ставка бойынша төлейтін болады;
- заңды тұлғалардың жалақыға жұмсалатын шығындары шектеліп,
белгіленген нормадан асқан жалақыға жұмсалған шығында салық
салынады;
- жер қойнауын пайдаланушылардың барлығы Қазақстан Үкіметінің
көшіру актіге тұрар алдында Бассалық инспекциясынан салықтық
экспертизадан өтулері тиіс. Біз тек енгізілген өзгерістердің басты-
бастыларын атап кеттік. Ал, барлық өзгеріс, толықтырулармен жоғарыда
көрсетілген құжат арқылы кеңірек танысуға болады .
3-кезең (1999-2002 жж.) - макроэкономикалық көрсеткіштердің артуымен сипатталынатын экономикалық өрлеудің басталуы, (2001-2004 жж.) - алғашқы Салық кодексінде қосылған құн салығы, корпоративтік табыс салығы, жеке табыс салығы сияқты негізгі салықтарды есептеу мен алу механизмі көп жағынан әлемдік тәжірибеге жақындады. Бұл кезең салық жүктемесін төмендету арқылы салық салу базасын кеңейтуге бағытталған және еліміздің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған.
4-кезең 2008 жылы 18 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Салық кодексіне өзгертулер мен толықтырулар енгізіліп, 2009 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілді.
Салық жүйесі - бұл салық төлеуші және мемлекет мүдделерін қамтамасыз ету мақсатымен бір-бірімен өзара байланыста болатын көптеген салық элементтерінен тұратын нақты кешені болып табылады. Бұл жүйенің құрамына келесілер кіреді:
- заңды және нормативті база, ол салық қатынастарын реттейді (салық кодексі, заң актілері, қаулылар, хаттар және т.б.);
- салықтарды және басқа да міндетті төлемдерді төлеу және құру
әдістері, олардың түрлері, салық салу принциптері, салық элементтері;
- салық бақылауын жүргізу әдістері және формалары (салық есебіне
камеральді бақылау, салық төлеушілер моноторингі, құжатты және
рейдтік салық тексерушілері және т. б.);
4. Салық саясаты мемлекеттің экономикалық, қаржылық және фискальдық саясатының негізгі бөлігі ретінде. Салық саясаты - мемлекет бюджетінің кіріс бөлігін және қоғам өмірі аяларының экономикалық өсуін қамтамасыз ететін, мемлекет белгілеген салық режимі болып табылады. Мемлекеттің экономикалық саясатының бір аясы салық саясаты болып табылады. Салық салу аясында мемлекет экономикалық мәселелерді өзінің міндеттері және өзін өзі ұстау жөніндегі мәселелерді ғана әзірлеумен айналысып қоймай, сонымен қатар өте ауқымды әлеуметтік және саясат тұрғысындағы мәселелерді шешуге атсалысатын саясатты да жүргізеді.
Салық саясаты бекітілген орта мерзімді фискалдық саясаттың міндеттері шеңберінде жүзеге асырылады. Сонымен қатар, Елбасының әлемдегі бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына кіру стратегиясын жүзеге асыруда, мемлекет кәсіпкерлік ортаның бастамаларын іске асырып қолайлы жағдайлар жасалды, сондай-ақ салықтық рәсімдер оңайлатуға және олардың ашықтығын арттыруда икемді салық саясаты жүзеге асырылады.
Фискалдық саясаттың міндеттерін іске асыру шеңберінде салық саясаты мемлекеттік қазынаны толықтырып қана қоймай, экономиканы басқарудың әлді құралы ретінде бағыт ұстап отыр.
Шағын және орта кәсіпкерлік суъбектілері қызметінің саласын барынша кеңейтуге және олардың қызметін жандандыруға бағытталған институционалдық жағдайларын жетілдіру есебінен, Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында Қазақстан Республикасында орта және шағын кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі жедел шаралар бағдарламасын іск асыру жалғасады.
Салық саясатын мемлекет салықтық реттеу саласындағы шаралар кешені арқылы жүзеге асырады. Мемлекет салықтарды, олардың ставкалары мен жеңілдіктерді белгілейді, жаңа төлемдер енгізеді, ескілерінің күшін жояды. Салық саясаты мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық бағдарламаларды іске асыруы мақсатында мемлекеттік бюджетке ақшалай қаражаттың түсуін қамтамасыз етеді.
Салық салу саласындағы мемлекеттік саясаттың айрықша бағыты мемлекет пен салық төлеушілердің өзара қарым-қатынасының одан әрі жақсаруында болуы тиіс, ол екі жақтың арасындағы өзара тығыз іс-әрекеттерде, болып жатқан барлық маңызды үдерістерді өзара түсіністікте құрылуы тиіс.Жүргізіліп жатқан сясаттың нәтижесінде бір жағынан, салық төлеушілердің салық заңдарының нормаларын сөзсіз ұғынуға қол жеткізу, салық төлеушілердің салық тәртібін сақтау деңгейін көтеру, екінші жағынан салық жүйесінің транспаренттігін, оның әділдігі, тұрақтылығы мен нақтылығын қамтамасыз ету, салық төлеушілердің барлық санаттары үшін салық жүктемесінің теңгерімдігіне қол жеткізу үшін қолайлы жағдайлар жасалатын болады, ол түпкі нәтижесінде экономикалық және саяси тұрақтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Сөйтіп, салық саясаты экономикалық реттеуіш ретінде жұмыс орындары санының, атқарылатын жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер көлемінің ұлғаюын қамтамасыз ете отырып, шағын және орта бизнес субъектілері санының өсуін ынталандырады.
Нарықты экономика мен мемлекеттiң салық саясатының негiзгi мақсаты - бюджеттiң кіріс бөлiгiн қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету болып табылады.
Салық саясатының стратегиясы - дайын тұжырымдама негізінде елдің салық жүйесін құру және реформалауға байланысты перспективалық мақсаттар мен ұзақ мерзімді міндеттерді шешу әдістерінің жиынтығы.
Стратегия ұзақ мерзімге жасалады және салық саясаты тұжырымдамасының жүзеге асырылған нысаны. Стратегия дәйекті де орындалу мүмкіндігі жоғары болу үшін елдің бюджеттік, экономикалық, әлеуметтік, экологиялық, халықаралық стратегияларымен өзара байланысты және сәйкес болуы тиіс.
Салық саясатының тактикасы - салық жүйесін басқарумен байланысты қалыптасқан стратегия негізінде оның кейбір элементтерін, қысқа және орта мерзімді міндеттерді шешу тәсілдері мен ағымдағы мақсаттар жиынтығы.
Салық саясатының тактикасы стратегиямен тығыз байланыста болады және таңдалған тұжырымдама мен стратегияны жүзеге асыру механизмі болып келеді. Салық саясатының тактикасы ҚР Үкіметімен, сондай-ақ өкілетгі министрлікпен, атқарушы органдармен белгіленеді.
5. Салық механизмінің құрылымы. Салық механизмі деген салық салуды басқарудың ұйымдық - құқықтық нормалары мен әдістерінің жиынтығы, оған қоса әртүрлі салық мөлшерлемелері, жеңілдіктері, салық салу тәсілдері және басқалар.
Мемлекет салық механизміне салық заңдылықтары арқылы заңдық форма береді және сол арқылы оны реттеп отырады.
Салық механизмінің әрбір элементі оның әрекет етуінде белгілі бір маңызды роль ойнайды.
Салық механизмін қалыптастырудағы негізгі элемент салық салудың субъектісі - бұл заңды және жеке тұлғалар болып табылады. Салық механизмін дұрыс пайдалануда салық төлеушіні маңызды түрде анықтап алудың маңызы өте зор.
Маштабы (көлемі) мен мәні жағынан салық механизімінің келесі маңызды элементі салық салу объектісі - табыс (пайда), мүлік, тауар бағасы немесе қызмет бағасы болып табылады.Салық салудың субъектісі мен объектісі әр уақытта салық алу көзімен, яғни салық төленетін табыспен әрдайым сәйкес келе бермейді.
Салық механизмінің тағы да маңызды элементтерінің бірі - салық мөлшерлемесі. Тиімді салық мөлшерлемесін белгілеу әдістемесі, оның негіздік шамасы - салық салу теориясы мен тәжірибесінің өзекті мәселесі. Салық мөлшерлемесінің көлемін белгілегенде - әртүрлі қызмет түріне түрлі әсер етуді қамтамасыз ету мақсатында нақты ескеру қажет, нарықтық процестердің еркін жүруін реттеу және өндірісті ынталандыру қажет.
Салық механизмінің құрамында жеңілдіктерге де маңызды орын беріледі, яғни салықты төмендету, оның мерзімін ұзарту және кейбір нақты субъектілер үшін төлеуден толығымен босату. Ол салық механизмінің басқа элементтеріне қосымша ретінде әрекет етеді. Ол әрбір жекелеген төлеушілерге икемді түрлі әрекет жасайды.
Салық жеңілдіктері ұдайы өндіріс процесінде басқаруды, инвестицияларды ынталандыруда, жаңа технологияны игеруде, қызмет аясын кеңейтуде кеңінен қолданылады.
Қазақстан Республикасының салық заңнамасы салық салу қағидаларына негiзделедi. Салық салу қағидаларына салық салудың мiндеттiлiгi, айқындылығы, әдiлдiгi, салық жүйесiнiң бiртұтастығы және Қазақстан Республикасы салық заңнамасының жариялылығы қағидалары жатады.
Салық салудың мақсаты - мемлекеттің ақша қаражатына деген қажеттілігін қанағаттандыру. Қоғамдық қажеттіліктерді салық салу арқылы қанағаттандыру мемлекеттің салық қарекетінің көмегімен ғана жүзеге асырылады. Мемлекеттің салық қарекеті оның өмір сүруі мен өзіне жүктелген қызметтерінің жүзеге асырылуын қамтамасыз етуге қажетті ақша қаражаттарын табуға бағытталған қаржылық қарекетінің бағыты болып табылады.
Салық салудың әдістері мемлекеттің салық әрекетімен байланысты анықталады.
Салық салудың құрамдас бөліктері:
1. мемлекеттің салық әрекеті салықты белгілеу мен қолданысқа енгізу арқылы өзара үйлесімді мемлекеттік салық жүйесін қалыптастыру;
2. салық салу аясында мемлекеттік органдардың құзырлығын анықтап, уәкілдерді анықтау;
3. мамандандырылған мемлекеттік кірістер органдары жүйесін құрып, олардың қызметін қамтамасыз ету;
4. салық заңдарын сақтау мен міндеттемелерінің атқарылуына салық заңдарында қарастырылған салықтық бақылауды ұйымдастыру мен мен жүзеге асыру;
5. салықты жинағанда салық төлеудің мәжбүрлі және ерікті төлеу жолымен уақытылы және толығымен қамтамасыз ету;
6. салық заңдарын бұзғаны үшін және оған жол берген тұлғаларды заңдық жауапкершілікке тартуда салық заңдарының сақталу режимін қамтамасыз ету.
Салық салуға қойылатын талаптар:
қаржы-қаражат жүйелерінің тұрақтылығын қамтамасыз ету;
мемлекеттік бюджеттің пайдалануын қамтиды;
әлеуметтік-әділеттілік болуы керек;
салықты - салық төлеушілерге бір қалыпты бөлуге мүмкіндік беру керек;
халықтың әлеуметтік кедей тобына арнайы жеңілдік жасау және әлеуметтік ақталмаған кірісті азайту.
Салық салудың әдістері мен жолдары, салық салудың негізгі қағидалары, салық салуды ұйымдастыру салық механизміне жатады.
Қандай да бір механизмнің құрамында бірнеше тетіктер мен элементтер болады. Сол сияқты салық механизмі де белгілі бір салық салу элементтерінен тұрады.
субъект;
объект;
салық көзі;
салық ставкасы;
салық өлшем бірлігі;
салық оклады;
салық жеңілдіктері;
салық төлеу мерзімі мен тәртібі;
салық төлеушінің және салық қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері;
салық төлеуін бақылау;
салықтық жазалау шаралары.
Осы элементтерге жеке-жеке тоқталатын болсақ:
Салық төлеуші (субъект) - салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі заңды міндеті бар тұлға.
Қазақстанда салық төлеушілер:
резидент және резидент емес заңды тұлғалар; жеке тұлғалар.
Салық объектісі - заң жүзінде негізделген салық салуға негіз болатын табыс, мүлік, қызмет көрсету, ақшалай операциялар және т.б. көптеген тауарлық-материалдық игіліктер.
Салық көзі - салық салынатын табыс. Салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыс пен шегерімдердің айырмасы ретінде анықталады.
Салық ставкасы - бір өлшем бірлігінен алынатын салық мөлшері. Ставкалар тұрақты немесе пайыз нысанында белгіленеді.
Пайыздық салық ставкасы прогрессивтік, регрессивтік және пропорционалдық (тұрақты) болып бөлінеді.
Прогрессивтік ставкалар салық салынатын табыстың өсуіне сәйкес ұлғайып отырады.
Пропорционалды ставкалар керісінше, салық салынатын табыстың мөлшеріне байланыссыз тұрақты пайызбен тағайындалады.
Регрессивті салық ставкасы - салық салынатын табыс мөлшерінің өсуіне қарай салық ставкасының төмендеуі.
Тұрақты салық ставкасы салық объектісінің көлемінен тәуелсіз бірыңғай сома түрінде белгіленеді.
Салық өлшем бірлігі - есептеу үшін берілген салық объектісінің өлшем бірлігі.
Салық оклады - салық төлеушінің белгілі бір объектісінен төлейтін салық сомасы.
Салық жеңілдіктері - заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп немесе салық төлеуден түгел босату. Салық жеңілдіктеріне салықтан толық босатылатын, салық салынбайтын минимум, шегерістер, салық ставкасын төмендету, салық төлеу мерзімін ұзарту т.б. жатады.
Салық төлеуші шегерімдерді жылдық жиынтық табыс алумен байланысты шығыстарды растайтын құжаттары болған кезде жүргізеді.
Салық төлеу мерзімі - салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің бюджетке төлену уақыты.
Салық төлеу тәртібі белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде алдымен бюджетке қандай салықтар төлеу керек екенін, яғни төлеу кезіндегі белгілі бір дәйектілікті белгілейді.
Бақылау сұрақтары:
Салықтың атқаратын қызметтері.
Салықтың белгілері.
Салық салу түсінігі және салық салуға қойылатын талаптар.
Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптерінің қажеттілігі
Қазақстан Республикаасында салық жүйесін қалыптастыру.
Салық кодексіне енгізілген өзгертулер мен толықтырулар.
Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері мен міндеттері.
Мемлекеттiң салық саясатының негiзгi мақсаты.
Салық саясатының бағыттары.
10. Салық элементтерiнің түрлері.
11. Салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу тәсілдері.
12. Салық міндеттемелерін орындауға жауапты тұлғаларға байланысты, салық төлеудің әдісітері.
2 - тақырып. Мүлік салығы.
Заңды тұлғалар мен дара кәсіпкерлердің мүлік салығын төлеушілер, салық салу объектісі. Салық ставкалары.
Заңды және дара тұлғалардың мүлік салығын есептеу тәртібі. Төлеу тәртібі.
3. Жеке тұлғалардың мүлік салығын төлеушілер, салық салу объектісі, салық базасы.
4. Жеке тұлғалардың мүлік салығын есептеу тәртібі. Төлеу тәртібі.
Заңды тұлғалар мен дара кәсіпкерлердің мүлік салығын төлеушілер, салық салу объектісі. Салық ставкалары. Заңды тұлғалар мен дара кәсiпкерлерге салынатын мүлік салығын төлеушiлер мыналар:
1) Қазақстан Республикасының аумағында меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе оралымды басқару құқығында салық салу объектiсi бар заңды тұлғалар;
2) Қазақстан Республикасының аумағында меншiк құқығында салық салу объектiсi бар дара кәсiпкерлер;
3) концессия шартына сәйкес концессия объектісі болып табылатын салық салу объектісін иеленуге, пайдалануға құқығы бар концессионер
Мыналар мүлiк салығын төлеушiлер болып табылмайды:
1) өз ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру, сақтау және қайта өңдеу процесінде тікелей пайдаланатын, меншік құқығында бар салық салу объектiлерi бойынша бiрыңғай жер салығын төлеушiлер.
Өз ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру, сақтау және қайта өңдеу процесінде тікелей пайдаланбайтын салық салу объектiлерi бойынша бiрыңғай жер салығын төлеушiлер мүлiк салығын осы бөлiмде белгiленген тәртiппен төлейдi;
2) мемлекеттiк мекемелер;
3) уәкiлеттi мемлекеттік органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу мекемелерiнiң мемлекеттiк кәсiпорындары;
4) дiни бiрлестiктер.
Заңды тұлғалар мен дара кәсіпкерлер үшiн негізгі құрал-жабдықтар немесе жылжымайтын мүлікке инвестициялар болып табылатын, Қазақстан Республикасының аумағындағы ғимараттар, құрылыстар, тұрғын үй құрылысы, үй-жайлар, сондай-ақ жермен берік байланыстағы өзге де құрылыстар (бұдан әрі - ғимараттар) салық салу объектiсi болып табылады.
Заңды тұлғалар мүлiк салығын салық салу объектiлерiнiң орташа жылдық құнының 1,5 процент ставкасы бойынша есептейдi.
Оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қолданатын дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар мүлiк салығын салық салу объектiлерiнiң орташа жылдық құнының 0,5 процент ставкасы бойынша есептейдi.
Төменде аталған заңды тұлғалар мүлiк салығын салық салу объектiлерiнiң орташа жылдық құнының 0,1 процент ставкасы бойынша есептейдi:
1) негiзгi қызмет түрi кiтапханалық қызмет көрсету саласындағы жұмыстарды орындау (қызметтер көрсету) болып табылатын ұйымдар;
2) ғылыми кадрларды мемлекеттiк аттестаттау саласындағы функцияларды жүзеге асыратын мемлекеттiк кәсiпорындар;
3) мемлекеттiк меншіктегі және бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылатын су қоймаларының, су тораптарының және табиғат қорғау мақсатындағы басқа да су шаруашылығы құрылыстарының объектiлерi бойынша заңды тұлғалар;
4) ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушi заңды тұлғалардың және шаруа немесе фермер қожалықтарының жерін суландыру үшiн пайдаланылатын гидромелиорациялық құрылыс объектiлерi бойынша заңды тұлғалар;
5) ауыз сумен қамту объектілерін пайдаланатын заңды тұлғалар.
2. Заңды және дара тұлғалардың мүлік салығын есептеу тәртібі. Төлеу тәртібі. Салықтың ағымдағы төлемдерiнiң сомаларын салық төлеушi салық кезеңiндегi мынадай мерзімнен кешiктiрмей тең үлестермен енгiзедi: 20 ақпанда; 20 мамырда; 20 тамызда; 20 қарашада.
Мүлiк салығын есептеу мен төлеу үшiн салық кезеңi - күнтізбелік жыл болып саналады.
Декларация есептi жылдан кейiнгi жылдың 31 наурызынан кешiктiрілмей табыс етiледi.
3. Жеке тұлғалардың мүлік салығын төлеушілер, салық салу объектісі, салық базасы. Жеке тұлғалардың мүлiк салығын төлеушiлер салық салу объектiсi бар жеке тұлғалар жеке тұлғалардың мүлiк салығын төлеушiлер болып табылады.
Мыналар жеке тұлғалардың мүлiк салығын төлеушiлер болып табылмайды:
мерзiмдi қызметті өткеру (оқу) кезеңiндегі мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер;
меншiк құқығындағы барлық салық салу объектiлерінiң жалпы құнынан тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгiленген айлық есептік көрсеткiштің 1000 еселенген мөлшері шегiнде - Кеңес Одағының Батырлары, Социалистiк Еңбек Ерлерi, Халық қаhарманы атағын алған, үш дәрежелi Даңқ орденiмен және Отан орденiмен наградталған адамдар, Ардақты ана атағын алған, Алтын алқа алқасымен наградталған көп балалы аналар, жеке тұратын зейнеткерлер;
меншiк құқығындағы барлық салық салу объектiлерiнiң жалпы құнынан тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгiленген айлық есептiк көрсеткiштің 1500 еселенген мөлшері шегiнде - Ұлы Отан соғысына қатысушылар мен оларға теңестiрiлген адамдар, I және II топтағы мүгедектер, сондай - ақ үшінші топтағы мүгедектер 2017 жылдан бастап меншігіндегі барлық мүліктің жалпы құнынан 1500 АЕК (айлық есептік көрсеткіш) еселенген мөлшері шегінде мүлік салығынан босатылды;
меншiк құқығындағы барлық салық салу объектiлерiнiң жалпы құнынан тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгiленген айлық есептiк көрсеткiштің 1500 еселенген мөлшері шегiнде - Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы жанқиярлық еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағының ордендерімен және медальдарымен наградталған адамдар, сондай-ақ 1941 жылғы 22 маусым - 1945 жылғы 9 мамыр аралығында кемінде алты ай жұмыс істеген (қызмет өткерген) және Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы жанқиярлық еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағының ордендерімен және медальдарымен наградталмаған адамдар.
Жеке тұлғаларға меншік құқығымен тиесілі Қазақстан Республикасының аумағындағы тұрғын үй-жайлар, саяжай құрылыстары, гараждар және өзге де құрылыстар, ғимараттар, үй-жайлар және аяқталмаған құрылыс объектiлерi қоныстану, пайдалану кезiнен бастап оларға мүлік салығын салу объектісі болып табылады. Әрбiр жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалатын мәмілелерді тіркеу саласындағы уәкiлеттi мемлекеттік орган белгiлейтiн, мынадай тәртіппен айқындалған салық салу объектiлерiнiң құны жеке тұлғалар үшiн тұрғын үй-жайлар, саяжай құрылыстары немесе аяқталған құрылыс объектілері бойынша салық базасы болып табылады:
Қ = Қб х S х К таб х К функц х К айм х К аек. өзг (1)
Қ - салық салу мақсаты үшін мүліктің құны,
Қ б - тұрғын үй-жайдың, саяжай құрылыстарының немесе аяқталмаған құрылыс объектісінің бір шаршы метрінің базалық құны,
S - тұрғын үй-жайдың, саяжай құрылыстарының немесе аяқталмаған құрылыс объектісінің шаршы метрмен пайдалы ауданы,
К таб - табиғи тозу коэффициенті,
К функц - функционалдық тозу коэффициенті,
К айм - аймақтау коэффициенті,
К аек. өзг - айлық есептік көрсеткіш өзгерісінің коэффициенті.
Әрбір жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша жылжымайтын мүлікке және олармен жасалатын мәмілелерге құқықтарды тіркеу саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган мынадай формула бойынша есептеген осындай объектінің құны тұрғын үйлердің салқын жапсаржайлары, шаруашылық (қызметтік) құрылыстары, шығыңқы ірге қабаттары, жертөлелері, гаражы бойынша салық базасы болып табылады:
Қ = Қ б x S x К таб х К аек өзг. х K айм (2)
Қ - салық салу мақсаты үшін құн,
Қ б - белгіленген базалық құнның мынадай мөлшерінде айқындалған бір шаршы метрдің базалық құны:
тұрғын үйлердің салқын жапсаржайлары, шаруашылық (қызметтік) құрылыстары, шығыңқы ірге қабаттары, жертөлелері бойынша - 25 процент, гараж бойынша - 15 процент.
S - тұрғын үйлердің салқын жапсаржайларының, шаруашылық (қызметтік) құрылыстарының, шығыңқы ірге қабаттарының, жертөлелерінің, гаражының шаршы метрмен жалпы ауданы,
К таб - табиѓи тозу коэффициенті,
К аек. өзг - айлық есептік көрсеткіш өзгерісінің коэффициенті,
К айм - айқындалған аймақтау коэффициенті.
Тұрғын үй - жайдың, саяжай құрылыстарының немесе аяқталмаған құрылыс объектісінің теңгемен көрсетілген бір шаршы метрінің базалық құны (Қ б) елді мекеннің түріне байланысты екендігін төмендегі кестеде айқындалады. (2- кестені қараңыз)
Кесте - 2 Тұрғын үй-жайдың, саяжай құрылыстарының немесе аяқталмаған құрылыс объектісінің теңгемен көрсетілген бір шаршы метрінің базалық құны
Рет
№
Елді мекеннің түрі
Базалық құн, теңгемен
1
2
3
Қалалар:
1.
Алматы
30000
2.
Астана
30000
3.
Ақтау
18000
4.
Ақтөбе
18000
5.
Атырау
18000
6.
Қарағанды
18000
7.
Қызылорда
18000
8.
Көкшетау
18000
9.
Қостанай
18000
10.
Павлодар
18000
11.
Петропавл
18000
12.
Талдыкорған
18000
13.
Тараз
18000
14.
Орал
18000
15.
Өскемен
18000
16.
Шымкент
18000
17.
Облыстық маңызы бар қалалар
12000
18.
Аудандық маңызы бар қалалар
6000
19.
Кенттер
4200
20.
Селолар (ауылдар)
2700
Тұрғын үй - жайдың, саяжай құрылыстарының немесе аяқталмаған құрылыс объектісінің табиғи тозу коэффициенті амортизация нормаларын және тиімді уақытын есепке ала отырып, мына формула бойынша айқындалады:
К таб = 1 - М таб (3)
М таб - тұрғын үй-жайдың, саяжай құрылыстарының немесе аяқталмаған құрылыс объектісінің табиғи тозуы.
Табиғи тозу мына формула бойынша айқындалады:
М таб = (Т баз - Т п.б) х Наморт100 (4)
Т баз - салық есептелген жыл,
Т п.б - объектінің пайдалануѓа берілген жылы,
Н аморт - амортизация нормасы.
Ғимараттың сипаттамасына байланысты табиғи тозуды айқындаған кезде амортизация нормалары қолданылатындығын төмендегі 3- кестеде көрсетілген.
Кесте - 3 Ғимараттың сипаттамасына байланысты табиғи тозуды айқындаған кездегі амортизация нормалары
Рет
№
Күрделік тобы
Ғимараттың сипаттамасы
Н аморт %
Қызмет ету мерзімі (жыл)
1
2
3
4
5
1.
1
Тастан салынған, ерекше күрделі, қабырғаларының қалыњдығы 2,5 кiрпiштен астам немесе темiрбетонды немесе металл қаңқалы кiрпiшті, аражабындары темiрбетонды және бетонды ғимараттар; қабырғалары iрi панельдi, аражабындары
темiр бетонды ғимараттар;
0,7
143
2.
2
Қабырғалары қалыњдығы 1,5-2,5 кірпіштен қаланған, аражабындары темір-бетонды, бетонды немесе ағаш; ірі блокты қабырғасы бар, аражабындары темірбетонды ғимараттар
0.8
125
3.
3
Қабырғалары жеңілдетіліп қаланған кірпіштен, монолитті шлакты бетоннан, жеңіл шлак блогынан, ұлу тастан қаланған, аражабындары темірбетонды
немесе бетонды ғимараттар; ірі блокты немесе кірпіштен, жеңілдетіліп монолитті
шлакты бетоннан, ұсаќ шлакты блоктардан қаланған ғимараттар
1,0
100
4.
4
Қабырғалары аралас, кесілген ағаштан немесе бедерлі кірпіштен қаланған ғимараттар
2,0
50
5.
5
Шитіден жасалған, жиналмалы-қалқанды, құйма қаңқалы, балшықтан соғылған, саман ғимараттар
3,3
30
6.
6
Қамыс-қаңқалы және басқа да жеңілдетілген ғимараттар
6,6
15
4. Жеке тұлғалардың мүлік салығын есептеу тәртібі. Төлеу тәртібі. Жеке тұлғалардың салық салу объектiлерi бойынша салықты есептеудi салық кезеңiнiң 1 тамызынан кешiктiрiлмейтiн мерзiмде тиiстi салық ставкасын салық базасына қолдану арқылы салық төлеушiнiң тұрғылықты жерiне қарамастан салық салу объектiлерiнiң орналасқан жерi бойынша мемлекеттік кірістер органдары жүргiзедi. Салық базасы жеке тұлғалардың мүлік салығы салық салу объектiлерiнiң құнына қарай, төмендегідей ставкалар бойынша есептелетiндігін көруге болады.(4 - кесте қараңыз)
Кесте - 4 Жеке тұлғалардың мүлік салығының ставкалары
1
2
3
1.
1 000 000 теңгеге дейін қоса алғанда
салық салу объектілері құнының 0,05 проценті
2.
1 000 000 теңгеден жоғары 2 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
500 теңге + 1 000 000 теңгеден асатын соманың 0,08 процентi
3.
2 000 000 теңгеден жоғары 3 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
1 300 теңге + 2 000 000 теңгеден асатын соманың 0,1 процентi
4.
3 000 000 теңгеден жоғары 4 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
2 300 теңге + 3 000 000 теңгеден асатын соманың 0,15 процентi
5.
4 000 000 теңгеден жоғары 5 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
3 800 теңге + 4 000 000 теңгеден асатын соманың 0,2 процентi
6.
5 000 000 теңгеден жоғары 6 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
5 800 теңге + 5 000 000
теңгеден асатын соманың 0,25 процентi
7.
6 000 000 теңгеден жоғары 7 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
8 300 теңге + 6 000 000 теңгеден асатын соманың 0,3 процентi
8.
7 000 000 теңгеден жоғары 8 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
11 300 теңге + 7 000 000 теңгеден асатын соманың 0,35 процентi
9.
8 000 000 теңгеден жоғары 9 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
14 800 теңге + 8 000 000 теңгеден асатын соманың 0,4 процентi
10.
9 000 000 теңгеден жоғары 10 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
18 800 теңге + 9 000 000 теңгеден асатын соманың 0,45 процентi
11.
10 000 000 теңгеден жоғары 50 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
23 300 теңге + 10 000 000 теңгеден асатын соманың 0,5 процентi
12.
50 000 000 теңгеден жоғары 120 000 000 теңгеге дейiн қоса алғанда
223 300 теңге + 50 000 000 теңгеден асатын соманың 0,75 процентi
13.
120 000 000 теңгеден жоғары
748 300 теңге + 120 000 000 теңгеден асатын соманың 1 процентi
Бюджетке салық төлеу салық салу объектiлерiнiң орналасқан жерi бойынша есептi салық кезеңiнiң 1 қазанынан кешiктiрiлмей жүргiзiледi.
Салық төлеушілер салықты есептеуді салық базасына тиісті салық ставкаларын қолдану арқылы дербес жүргізеді.
Ортақ үлестік меншіктегі салық салу объектілері бойынша мүлік салығы әрбір салық төлеушінің мүлік құнындағы оның үлесіне барабар есептеледі. Салық төлеушілер салық кезеңі ішінде мүліксалығы бойынша ағымдағы төлемдерді тқлеуге міндетті, олар салық кезеңінің басында бухгалтерлік есеп деректері бойынша белгеленген салық салу объектілерінің қалдық құнына тиісті салық ставкасын қолдану арқылы анықталады.
Бюджетке салық төлеу салық салу объектілерінің орналасқан жері бойынша жүргізіледі.
Салық кезеңі ішінде сатып алынған салық салу объектілері бойынша мүлік салығының ағымдағы төлемдері салық салу объектісін сатып алу кезіндегі салық базасына салық ставкасын қолдану арқылы анықталады. Ағымдағы төлемдер сомасы тең үлестермен белгеленен мерзімде төленеді, бұ, бұл ретте салық салу объектілерін сатып аалған күннен кейінгі кезекті мерзім ағымдағы төлемдерді төлеудің бірінші мерзімі болып табылады.
Салық кезеңі ішінде шығып қалған салық салу объектілері бойынша ағымдағы төлемдер шығып қалған салық салу объектілерінің шығып қалған кездегі салық базасына салық ставкасын қолдану арқылы анықталатын салық сомасына азайтылады. Азайтылуға тиіс салық сомасы салық төлеудің қалған мерзімдеріне тең үлестермен бөлінеді.
Жеке тұлғалардың салық салу объектілері бойынша салықты есептеуді салық кезеңінің 1 тамызынан кешіктірілмейтін мерзімде тиісті салық ставкасын салық базасына қолдану арқылы салық төлеушінің тұрғылықты жеріне қарамастан салық салу объектілерінің орналасқан жері бойынша мемлекеттік кірістер органдары жүргізеді.
Егер салық кезеңінің ұзақтығы он екі айдан аз болса, төлеуге жататын мүлік салығы анықталған салық сомасын он екіге бөлу және салық кезеңінде меншік құқығын жүзеге асыру айларының санына көбейту жолымен есептеледі.
Әрбiр жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайтын уәкiлеттi орган белгiлейтiн салық салу объектiлерiнiң құны жеке тұлғалар үшiн салық базасы болып табылады.
Бақылау сұрақтары :
Салықты төлеушілер және салық салынатын объектілер.
Заңды тұлғалардың мүлік салығын есептеу тәртібі.
Жеке тұлғалардың мүлігіне салынатын салықты төлеушілер.
Жеке тұлғаларға салынатын салықты есептеу тәртібі.
Заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың мүлік салығын төлеу тәртібі.
3 - тақырып. Көлік құралы салығы.
1. Салықты төлеушілер. Салық салу объектiлерi. Салық ставкалары.
2. Салықты есептеу тәртібі және төлеу мерзімдері. Салық кезеңі және салық декларациясы.
1. Салықты төлеушілер. Салық салу объектiлерi. Салық ставкалары. Көлік құралдары салығын төлеушiлер мыналар болып табылады:
меншiк құқығында салық салу объектiлерi бар жеке тұлғалар;
меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе жедел басқару құқығында салық салу объектiлерi бар заңды тұлғалар;
заңды тұлғалардың құрылымдық бөлiмшелерi;
лизинг алушы қаржы лизингі шарты бойынша берілген(алынған) салық салу обьектілері бойынша.
Көлiк құралдары салығын төлеушiлер болып табылмайтындар:
1) жалпы меншік құқығында, меншік құқығында өзінің мүшелеріне тиесілі және өзінің ауыл шаруашылығы өнімін өндіру, сақтау және қайта өңдеу процесінде тікелей пайдаланылатын мынадай көлік құралдары бойынша бірыңғай жер салығын төлеушілер:
двигателінің көлемі 2500 текше см. дейінгіні қоса алғанда, бір жеңіл автомобиль;
двигателінің жиынтық қуаты 1000 га егістікке 1000 кВт мөлшеріндегі жүк автомобильдері;
2) өзінің ауыл шаруашылығы өнімін өндіруде пайдаланылатын мынадай мамандандырылған ауыл шаруашылығы техникасы бойынша бірыңғай жер салығын төлеушілерді қоса алғанда, ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілер:
сүт немесе ауыл шаруашылығы мақсаттарына су тасымалдауға арналған автомобиль-цистерналар;
ветеринария қызметінің автомобильдері,
автозообиологиялық зертханалар,
автожемтасығыштар;
автотиеуіштер,
дән сепкiштерге автоқұйғыштар;
тыңайтқыш енгiзуге арналған автомашиналар;
ұшақтарға минералдық тыңайтқыштарды және улы химикаттарды
автотиеуiштер;
тең штабельдерiн автотасымалдауыштар;
автоулыжемшашқыш;
пәлекжинағыш машиналар;
аш АН-2 әуе кемесi;
өздiгінен жүретiн дестелегiштер;
астық жинағыш комбайндар;
доңғалақты тракторлар, өздігінен жүретiн шассилер және оңтайлы энергетикалық құралдар;
мал азығын жинағыш комбайндар;
ауыл шаруашылығы машиналарын жөндеу және техникалық қызмет көрсету жөнiндегi автомобиль-шеберханалар;
өздiгінен жүретiн шөп шапқыштар;
маялағыштар;
жинағыш комбайндар (тамыржемiстiлердi, картопты, қызанақты, көк бұршақты, мақтаны және басқа да ауыл шаруашылығы өнімін жинауға арналған);
3) мемлекеттік мекемелер;
4) салық салу объектiсi болып табылатын бiр автокөлiк құралы бойынша Ұлы Отан соғысына қатысушылар, соларға теңестiрiлетiн адамдар, Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы жан қиярлық еңбегi мен мінсiз әскери қызметi үшiн бұрынғы КСР Одағы ордендерiмен және медальдарымен наградталған адамдар, сондай-ақ 1941 жылғы 22 маусымнан 1945 жылғы 9 мамырға дейінгі аралықта кемінде алты ай жұмыс істеген (қызмет еткен) және Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы жан қиярлық еңбегi мен мінсiз әскери қызметi үшiн бұрынғы КСР Одағы ордендерiмен және медальдарымен наградталмаған адамдар;
5) салық салу объектiсi болып табылатын бiр автокөлiк құралы бойынша - меншiгiнде мотоколяскалары мен автомобильдерi бар мүгедектер;
6) салық салу объектiсi болып табылатын бiр автокөлiк құралы бойынша - Кеңес Одағының Батырлары мен Социалистiк Еңбек Ерлерi, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz