Экологиялық мәдениет ұғымына берілген анықтамалар
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті
Жұманғазиева Т.С.
Жасыл ел жастар еңбек жасағы көмегімен білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастыру
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В010300 - Педагогика және психология мамандығы бойынша
Талдықорған, 2020
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі Баженова Э.Д
Жасыл ел жастар еңбек жасағы көмегімен білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастыру
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В010300 - Педагогика және психология мамандығы бойынша
Орындаған Жұманғазиева Т.С.
Ғылыми жетекшісі
п.ғ.к., аға оқытушы Жексембаева Ж.Р.
Талдықорған 2020
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I тарау Жасыл ел жастар еңбек жасағы көмегімен білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастырудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 8
I.1 Жасыл ел жастар еңбек жасағының құрылу тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...8
I.2 Ғылымдағы экология, мәдениет, экологиялық мәдениет ұғымдарына сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22 I.3 Жасыл ел жастар еңбек жасағының студенттерде экологиялық мәдениет қалыптастыру мүмкіндіктері, әдіс, формалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..37
II тарау Жасыл ел жастар еңбек жасағы аясында білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастыру жұмысын тәжірибелік тұрғыда зерттеу ... ... ... ... ... ... ..55
II.1 Білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастырудағы Экологиялық мәдениет - мәдениет бастауы атты декадасының мақсат, міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
II.2 Білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастыру бойынша тәжірибелік-эксперимент жұмысының нәтижелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...71
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...78Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..80 Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..85
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Еліміз ел болып, тұғырлы тәуелсіздігін жариялағанына 28 жыл толды. Осы уақыт ішінде Қазақстан Республикасы көптеген биіктерді, алып асуларды бағындырды. Халықтың әлеуметтік жағдайы жақсарып, алыс-жақын шетелдермен байланыс орнатылып, экономика нығая түсті. Алайда, глобализация үдерісі, экономикалық нарықтағы бәсекелестік, экологиялық мәселелер туындататын әлеуметтік тәуекелдердің көбеюі, дамыған замандағы ірілі-ұсақты өнеркәсіптердің дамуы, заводтар мен шахталардан шығатын лас ауа табиғат жағдайы мен әлеуметтік ортаның ластануына әкелді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша, экологияның ластануы адам ағзасына, денсаулығына және психикалық жағына да өзінің кері әсерін тигізуде, себебі адамдар арасындағы барлық аурудың 80-90 пайызы күнделікті ішетін ас-суымен қатар демалатын ауаның нашарлығынан туындайды. Әрине, осындай экологиялық мәселелер тек біздің елімізде ғана емес, яғни әлем бойынша барлық мемлекетттерде орын алуда. Еліміз КСРО-ның құрамында болған уақытта көптеген экологиялық мәселелерге тап болды. Оған дәлел Арал өңірі мен Семейдің ядролық қаруды сынау алаңына айналуы. Жалпы алған аумағы 18,5 мың шаршы километр болса, онда сынақ ретінде 470 жарылыс жүргізілген. Бұл жүргізілген ядролық қару сынағының 70 пайызын құрады. Бұдан бөлек жер шаруашылығын пайдалануда жерге дұрыс күтім жасалмағаннан, еліміздің көптеген аймақтарында жеріміз эрозияға ұшырап, құнарлылығын жолғалтты. Экологиялық мәдениет бүкіл дүниежүзілік мәселелерді туындатып, осыған байланысты декларация, заңнамалар қабылдай бастады. Оған дәлел: Айналадағы орта мен даму жөніндегі Рио-де-Жанейрода 1992 жылы (114 мемлекет басшысы, 1600 мемлекеттік емес ұйым басшылары болды) қабылданған Декларация, Қазақстан Республикасының экологиялық қауіпсіздігі тұжырымдамасы (1996), Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы (1992), Қазақстан Республикасының Қазақстан-2030 стартегиялық бағдарламасы (1996), Қазақстан Республикасының Қоршаған ортаны қорғау туралы Заңы (1997) және Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрліктерінің бекіткен Қазақстан Республикасының экологиялық білім беру тұжырымдамасы (2002), Экологиялық сараптама туралы (1997), Атмосфералық ауаны қорғау туралы (2002), Қазақстан Республикасының экологиялық кодексі (2006) ресми құжаттары экологиялық ахуалды жақсартуға бағытталған.
Елімізде экологиялық ахуалды жақсарту мақсатында қабылданған заңнамалар соңғы уақытта өзекті мәселенің біріне айнала бастады. Жоғарыда аталған заңдармен қатар 1998 жылы 26 маусымда қабылданған Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздігі туралы заңында экологиялық қауіпсіздік - жеке адамның, қоғам мен мемлекеттің өмірлік маңызды мүдделері мен құқықтарының қоршаған ортаға антропогендік және өзге де әсерлер салдарынан туындататын қауіп-қатерден қорғалуының жай-күйі деп анықтама беріліп өткен. Аталған заңның "Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету" деген 21-бабында: "Тиісті мемлекеттік органдардың, меншік нысандарына қарамастан ұйымдардың, лауазымды адамдар мен азаматтардың міндеті дей келе төмендегі мәселелер қарастырылған: қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану және қорғау, Қазакстанға экологиялық жағынан қауіпті технологиялардың, заттар мен материалдардың бақылаусыз әкелінуіне жол бермеу; ел аумағының радиоактивті, химиялық ластануына, бактериологиялық зарарлануына жол бермеу; экологиялық жағынан қауіпті және жетілдірілмеген технологиялардың колданылу ауқымын қыскарту; шаруашылық және өзіне де кызметтің келеңсіз экологиялық, зардаптарын жою болып табылады" деп көрсетіліп өткен.
Еліміздің ертеңін, еліміздің болашағын жасаушы бүгінгі жас ұрпақ. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың Халықаралық стан - дарттарға сәйкес қоршаған ор - таны қорғауды және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету -деген сөзі экологиялық саясатты дамытудың түп негізі болып табылады.
Зерттеу жұмысының қарама-қайшылығы: Білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастыру мақсатында Жасыл ел еңбек жасағының тәжірибесі мен мүмкіндігінің мол екендігіне қарамастан өз дәрежесінде пайдаланбау, экологиялық мәселе мен экологиялық мәдениетті қалыптастыруға назардың дұрыс бөлінбеуі көрініс тауып отыр.
Бұл қайшылықтарды шешу зерттеу жұмысымыздың тақырыбын Жасыл ел жастар еңбек жасағы көмегімен білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастыру деп таңдауға себеп болды.
Зерттеу нысаны: білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастыру үрдісі
Зерттеу пәні: жоғары оқу орындарындағы білімгерлерде Жасыл ел еңбек жасағы тәжірибесінде экологиялық мәдениет қалыптастыру үрдісі.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Жасыл ел жастар еңбек жасағының тәжірибесінде жоғары оқу орындарындағы білімгерлердің бойына экологиялық мәдениетті қалыптастыруды теориялық тұрғыда негіздеу және практикалық ұсыныс жасау және әдістеме ұсыну.
Зерттеудің міндеттері
-Жасыл ел жастар еңбек жасағының құрылу тарихын зерттеу;
-мәдениет, экология, экологиялық мәдениет ұғымдарының мәнін айқындау;
-Жасыл ел жастар еңбек жасағының студенттерде экологиялық мәдениет қалыптастыру мүмкіндіктерін анықтау;
- Жоғары оқу орындарындағы білімгерлердің бойына экологиялық мәдениетін қалыптастыруға бағытталған әдістемелік ұсыныс даярлау.
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер, білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастыруда Жасыл ел еңбек жасағының мүмкіндіктері анықталса, әдістемесі құрастырылса, онда, қоршаған ортаға жанашыр, экологиялық мәдениеттің мәнін тереңінен түсінетін білімді, экологиялық мәдениеті жоғары жастарды қалыптастырар едік. Себебі ... ...
Дипломдық жұмыстың теориялық және әдіснамалық негізі ретінде педагогика, философия, мәдениеттану, психология, экология ғылымдарының білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастыру, экологиялық мәдениет туралы ілімдерді, теория мен тәжірибе арасындағы байланыстар туралы қағидаларды, экологиялық мәдениет қалыптастыру мәселесін зерттеген ғалымдардан Дж. Андерсон, И.Д. Зверев, А.Н. Захлебный, Э.В. Гирусов, Б.И. Иоганзен, Дж. Стиглиц, И.Т. Суравегина, Е.Н. Кудрявцева, В.И. Вернадский, Уолден Белло және т.б. ғалымдардың еңбектерін атап өткен жөн. Экологялық білім, тәрбие берудің теориясы мен практикасы мәселелерінің шешімін С.Н. Глазычев, А.Я. Ясвин, С.Д. Дерябо, С.В. Алекторов сияқты зерттеушілердің еңбектерінен көре аламыз.
Экологиялық мәдениетке байланысты мәселелерді қазақстандық ғалымдар Ж.Ж.Жатқанбаев, Г.К. Ділімбетова, Ж.Ж. Молдабеков, Ә.Н. Нысанбаев, Н.С. Сарыбеков, Ұ. Есназарова, Ә.С. Жақсыбеков, А.С. Бейсенова, Р. Орынбекова, К. Исламова, Х.Т. Ғабитов, С.М. Каупенбаева, М.Н. Сарыбеков, В.Г. Данилкин, В.В. Егоров, К.А. Абишев, Ж.Б. Чилдибаев, А.Г. Сармурзина, М.А. Лигай, К.Ш. Нұрланова, К.Х. Рахматулин және Р.С. Сартаева т.б. еңбектерінде кеңінен зерттелген. Экологиялық мәдениетті зерттеуші ғалымдардың көзқарастары бірнеше бағытта қарастырылған. Экологиялық мәдениетті жалпы мәдениеттің бір бөлігі ретінде қарастыратын ғалымдар (Л.П. Печко, А.М. Испандиярова, И.П. Сафоронов, Э.Д. Гирусов, К.И. Исламова, Н.Ф. Реймерс, Э.О. Сағындықова), болашақ мамандар мен студенттердің (Л.А. Ситак және т.б.) экологиялық мәдениетін қалыптастыру; оқушылардың экологиялық мәденитін биология, физика, табиғаттану пәндерін оқыту процесінде (Т.В. Коросталева, Р.С. Монгуш, Г.И. Макеенков, О.В. Котко, К.А. Юрьев, В.К. Назаров және т.б.) экологиялық мәдениетті қалыптастырудағы қарастырған еңбектер көптеп кедеседі. Жоғарыда келтірілген зерттеу бағыттары және білім беру жүйесіндегі (жоғары оқу орындарында) білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастыру туралы еңбектер жазылып, зерттелгенімен, экологиялық мәдениеттің төмен болуы, экологиялық мәдениетті қалыптастырудағы шешімі табылмаған мәселе екенін байқаймыз. Қазақстан болашағы - бүгінгі жас ұрпақ болғандықтан білімгерлердің бойына экологиялық мәдениетті қалыптастыру қоғамда аса маңызды орынға ие.
Мектептен тыс ұйымдарда экологиялық мәдениетті қалыптастыру жөнінде ғылыми еңбекпен айналысқан (А.В. Гришин, Е.Г. Шаронова, Н.Л. Панченко, К.Ж. Бұзаубақова, Е.В. Экзерцева, Ш.Ж. Арзымбетова және Ж.Р. Жексембаева, С.М. Каупенбаева, Ж.С. Кенжеева, В.В. Рыжов т.б.) ғалымдардың еңбектері біз үшін қызығушылық тудырды. Біздің зерттеу тақырыбымызға сәйкес келетін білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастыруда: болашақ мамандар мен студенттердің (Л.А. Ситак және т.б.) экологиялық мәдениетін қалыптастыру бағытында қарастырылған еңбектер көптеп кездеседі. Сонымен білімгерлердің бойында экологиялық мәдениетті қалыптастыру бағытында атқарылған ғылыми зерттеу жұмысына арналған талдау Жасыл ел жастар еңбек жасағы арқылы білімгерлердің бойына экологиялық мәдениетті қалыптастыру мәселелері осы уақытқа дейін зерттеушілердің назарынан тыс қалғандығын дәлелдейді. Жасыл ел жастар еңбек жасағының білімгерлерді экологиялық мәдениет қалыптастырудағы мүмкіншілігінің молдығымен білімгерлерді экологиялық мәдениетті қалыптастыру үрдісінде өз деңгейінде пайдаланбау арасындағы қарама-қайшылық біздің зерттеу жұмысымыздың тақырыбын таңдауға себеп болды.
Зерттеудің ғылыми жаңашылдығы және практикалық маңыздылығы:
Зерттеу тақырыбы бойынша ғылыми әдебиеттерден экология, мәдениет, экологиялық мәдениет ұғымдарына анықтама берілді;
экологиялық мәдениетті қалыптастыру жұмыстарының теориялық негіздеріне шолу жасалынып, жүйеленді;
білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастырудағы Жасыл ел жастар еңбек жасағының мүмкіндіктері айқындалды,
экологиялық мәдениетті қалыптастыруда педагогикалық-психологиялық әдіс, формаларды тиімді қолданылып, декада жоспары құрылды;
зерттеу материалдарын жоғары оқу орындарында білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастыру мақсатында және әдістемелік нұсқау жасау кезінде пайдалануға болады.
Зерттеу әдістері:
Теориялық: білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастыруда Жасыл ел жастар еңбек жасағының тәжірибесін зерттеу, экологиялық мәдениет қалыптастырудың теориясы мен практикасы туралы философиялық, психологиялық-педагогикалалық және әдістемелік әдебиеттерді зерттеу, жүйелеу және талдау жасау әдістері;
Эмпирикалық: педагогикалық бақылау, саралау, салыстыру, сауалнама әдістері; Экологиялық мәдениет деңгейін анықтауға арналған экологиялық білімділік, экологиялық саналылық, экологиялық іс-әрекетті зерттеуге байланысты Е.В. Асафованың әдістемелері қолданылды.
Дипломдық жұмыс жазылуының тәжірибелік базасы: І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті, Педагогика және психология факультеті, ПҚ-111 тобы
Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.
1 ЖАСЫЛ ЕЛ ЖАСТАР ЕҢБЕК ЖАСАҒЫ КӨМЕГІМЕН БІЛІМГЕРЛЕРДЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘДЕНИЕТ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
4.1 Жасыл ел жастар еңбек жасағының құрылу тарихы
Қоғамның қай кезеңі болмасын өзіне тән ерекшелігі, сол қоғамда орын алатын мәселелері сан түрлеп кездеседі. Осы уақытқа дейін зерттеліп, зерделеніп
келе жатқан мәселе, адамзат өмір сүретін қоршаған ортаның экологиялық ластануы. Қоғам қанша өзгергенімен қоршаған ортаны қорғау, экологиялық жағдайды жақсарту, қоғамға пайдалы қызмет атқару дәл бүгінгі күнге дейін өзіндік мақсатын жойған емес. Адамзаттың іс-әрекеті, ғылыми-техникалық құралдардың жылдам дамуы нәтижесінде көптеген экологиялық мәселелер орын алды. Осыған байланысты елде құрылған еңбек жасақтары көптеген тәрбиелік, экономикалық, экологиялық міндеттерді шешуге атсалысқан. Еліміз тәуелсіздігін алғанға дейін КСРО-ның құрамында болғаны бәрімізге белгілі. Сол уақыттарда құрылған еңбек жасақтары Қазақстан аумағына қызмет атқарған.
Сол кездегі елеулі қозғалыстың бірі ретінде тимурлықтар тәжірибесіне тоқталайық. Тимурлықтар - кеңестік уақыттағы түсініктің бірі, яғни олар үлгілі, тәрбиелі пионер отрядтары, әлеуметтік ортаға еш ақысыз көмек көрсетушілер.
Тимурлық жасақ туралы Аркадий Гайдардың Тимур және оның командасы атты еңбегінде айтылған. Пионер отрядтары тимур балалар жасағын құрып, егде жастағы немесе сырқаттанған адамдарға жасырын түрде көмек берген. Осы кітап жарық көргеннен кейін тимурлік қозғалыстар арта түсті. Тимурлық жасақ кеңестік кезеңнің үлкен бөлшегіне айналған. Сол кездегі оқушылар үшін бұл романтикаға толы, еш ақысыз қайырымдылық жасауға шақыратын ізгі туынды еді. Тимурлық жасақты зерттеген ғалымдардың ішінен
А.Н. Балакирев [1], В.П. Татарова [2], В.В. Грибанов және Э.П. Теплов [3] сынды ғалымдарды атауға болады.
Студенттік еңбек жасағының басты тапсырмасының бірі өндірістік еңбектену болып табылған. Ғылыми зерттеулердің басым бөлігінде ғалымдар еңбек жасағының қызмет әрекеттеріне талдау жасай келе оның ұйымдасуына көңіл бөлген. Студенттік еңбек жасағының атқарған қызметтері тәрбиелік мәнге ие болу мақсатында олар кей-кездері 12-14 сағатқа дейін жұмыс істеген. Алайда саяси-идеялық іс-шараларға аз көңіл бөлген. Зерттеушілер студенттік еңбек жасағының жұмыс жасау аймағын қарастырғанда олар өз аймақтарын аяқтап өзге аймақтарды қамтып үлгерген. Кеңестік кезеңдегі студенттік еңбек жасағының құрамы көпұлтты құрамнан тұрған. Ғылыми баяндамалар, кітаптар мен диссертациялық жұмыс авторлары әртүрлі аудандардағы әлеуметтік экономиканың дамуы мен әлеуметтік инфрақұрылымның құрылуында студенттік еңбек жасағының қызметін өз еңбектерінде жоғары бағалаған.
Ал Бүкілодақтық студенттік еңбек жасағы (құрылыс жасағы, білімгерлік жасақ) бүкілодақтық комсомол орталық комитеті аясында бастау алып, өз еріктерімен сабақтан тыс уақытта (жазғы демалыс кезінде) халық шаруашылығының әртүрлі обьектерін салу мен қалпына келтіру мақсатында құрылды. Сол уақытта еңбек жасағы өз алдына тікелей табыс табу көзі ғана емес, сонымен қатар студенттердің бойындағы шығармашылық әріптестік пен еңбекке деген дұрыс қатынасты тәрбиелеуді мақсат етіп қойды. Оларға адамгершілік қасиеттер мен отансүйгіштік сезімді қалыптастыруда үлкен жауапкершілік артылды. Еңбек жасағы әлеуметтік қоғамға пайдалы еңбекті білім алушылардың бойына қалыптастыруда маңызды орын алды.
Студенттік жасақтың қозғалысы 1959 жылдан бастау алады. М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу университетінің физика факультетінің 339 ерікті білімгерлері жазғы демалыс кезінде Қазақстанға тыл еңбек жұмыстарына жіберілді. Олар Солтүстік Қазақстан облысында 16 обьекті салды. Келесі жылдың жазында құрылыс саласына Мәскеу мемлекеттік университетінен 520 білімгер қатысты [4]. Студенттік жасақтың қозғалу тарихын (1 кестеден) көре аласыздар.
Кесте 1. Студенттік жасақтардың құрылу тарихы (1960-1968)
№
Жылы Білімгер саны
Атқарылған қызметтері
1
1960ж
520 білімгер
Солтүстік Қазақстан облысындағы Булаевский совхозында ең алғашқы көшені құрды. Көше атын Университеттік деп атауға шешім қабылданды.
2
1961ж
1000-ға жуық білімгер
Құрылыс жұмыстарымен айналысатын білімгерлердің Молодой целинник газеті шықты. И.М. Сеченов атындағы Мәскеу медициналық университетінде алғашқы Спутник пионер лагері құрылды.
3
1962ж
10000 білімгер
900 астам ауылшаруашылық обьектері, мектеп, тұрғын үйлер тұрғызылды. Студенттік еңбек жасағының алғашқы жарғысы қабылданды.
4
1963ж
19000 білімгер
Еңбек жасағында медициналық қызмет, байланыс қызметі, сантехник, монтаж, электрификатор бригадасында еңбек жасағына қажетті заттарды дайындап отыратын қызметтер пайда болды.
5
1964ж
30000 білімг
3860 обьект тұрғызылды, 3000 мыңнан астам мерекелер ұйымдастырылды, ауылдық еңбеккерлерге 5000 дәріс оқылды.
6
1965ж үлкен аумақты қамтыды
Студенттік құрылыс жасақтары комсомолдық құрылысқа көшті. Тюмень облысы Абакан-Тайшет темір жолындағы мұнай, газ жұмыстарымен айналысты.
7
1966ж
100000 білім
Олардың 2000 Ташкент қаласында болған жер сілкінісінен зардап шеккен адамдарды қауіпсіз орындарға көшірумен айналысты.
8
1967ж
Сонымен қатар осы уақытта еңбек жасақтарының қызметін бақылаушы, олардың басқа мекемелермен қарым-қатынасын бақылайтын нормативтік құжаттар жасалынды.
9
1968ж
270000 білімгер
Соловец монастырындығы ең алғаш құрылған қайта қалпына келтіру жасағы тарихи жәдігерлермен сәулеткерлік жұмыстарды қайта қалпына келтірумен айналысты.
1960-1968 жылдар аралығында құрылған студенттік еңбек жасағы өз жұмыстарын 520 білімгермен бастап осы уақыт аралығында жалпы саны 270 000 білімгерді өз қатарына қосып үлгерген екен. Студенттік еңбек жасағының құрамында болған білімгерлер әртүрлі қызметтерді атқарып келген. Яғни олар өздерінің мамандықтары бойынша іс-тәжірибе жасай отырып, мамандықтарын тереңінен зерттей отырып, білім алған. Мысалы айтар болсақ: еңбек жасағының бір бөлігі құрылыс саласында жұмыс атқарған болса, екінші бөлігі медицина саласында, ендігілері сантехник, монтаж, байланыс қызметтері бойынша өздерінің жаз мезгіліндегі бос уақыттарын дұрыс пайдалана білген. 1970-1984 жылдар аралығындағы жасақтың қозғалысын (2 кестеден) көре аласыздар.
Кесте - 2. Студенттік жасақтардың құрылу тарихы (1970-1984)
1
1970ж
Еңбек жасағының танымалдылығы барлық қалаларға мәлім болды. Мысалы Волжский және Камский көлік заводы, Нориль тау-қопарғыш комбинаты, Солтүстік-орталық және Орта Азия-Орталық газ өткізу Тюмень-Тобольск-Сургут темір жол құрылысы.
2
1971ж
Еңбек жасағына қатысушыларға әртүрлі аудандар мен қалалардан 13300 обьект берілді. Еңбек жасағында дәрігерлер, қайта қалпына келтірушілер, теміржол вагондарын жіберушілер жұмыс істеді.
3
1972ж
Кеңестік одақтың комунистік партиясының орталық комитетінің хатшылығы студенттердің Смолен облысы, Гагарин қаласын басшылыққа алу идеясын қолдады.
4
1973ж
Студенттік еңбек жасағы 100% комсомолдық құрылыста жұмыс істеді. Осы жылы бүкілодақтық студенттік жасақ жұмыс мөлшерін қойылған жоспардан миллиард рубльден астам еңбек етті.
5
1974ж
Алғашқы 2000 жасақ барлығына танымал бүкілодақтық құрылыс нысан - Байкал-Амур тас жолы магистралін салуда жұмыс атқарды. Бұл құрылыс нысаны 10 жылға дейін созылды.
6
1975ж
Бұл жылы студенттік еңбек жасағында жаңа дәстүр пайда болды яғни олар Бүкілодақтық жасақтың белгісін таңдап келесі 12 ай бойы жұмыс атқаратын аймақты таңдап отырды.
7
1976ж
Еңбек жасағының жазғы уақыттарда жұмыстарын жақсарту туралы Бүкілодақтық кеңес бойынша жарғы қабылданды.
8
1979ж
Сәуір айында студенттік еңбек жасағы сол кездегі Алма-Ата қаласында құрылды. 800000 мың құрамнан тұратын еңбек жасағы 1,5 миллиард рубльден тұратын жұмыс атқарды.
9
1980ж
800000 астам
Теңіз жағалауларындағы жұмыстарға алғаш рет студенттік еңбек жасағы құрылды. Олимпиада-80 еңбек жасағы жоғары бағаға ие болды.
10
1981ж
840000
Бүкілодақтық кеңестің XXVI сьезінде студенттік еңбек жасағына атау қойылды. 840000 болашақ мамандар жұмыс барысын 1,7 миллиард рубльге орындады.
11
1982ж
Мал шаруашылығы, жер өңдеу жасақтары құрылды. Қоршаған ортаны қорғау мақсатымен Табиғат тексеріс бөлімі жүргізілді.
12
1983ж
860000
Бүкілодақтық студенттік еңбек жасағы жұмыс ауқымын 1,8 миллиард рубльге аяқтап шықты.
13
1984ж
Мамыр айында Алматы қаласында Бүкілодақтық студенттік еңбек жасағы 25-жылдық патриоттық қозғалыстың дамуының қорытындысын шығарды.
Ғылыми әдебиеттерді талдап отырсақ 1965-1991 жылдар аралығында қызмет атқарған студенттік еңбек жасағының құрамында 13 миллионға дейін жігіттер мен қыздар болған екен. Студенттер халық шаруашылығының барлық салаларында, барлық аймақтарында облыс, аудан, республика көлемінде еңбек еткен. Осы уақыт аралығында мекемелердің нақты ережесі және студенттік еңбек жасағының нормативтері, техникалық қауіпсіздік ережелері қабылданып, мемлекет студенттік жасақты қалыптастырудың жоспарына көшіп, заң жүзінде еңбек жасағының құрамындағы жастарға арнайы қаржылай көмек тағайындалған екен.
Кеңестік кезеңде құрылған студенттік еңбек жасақтарын көптеген ғалымдар өз еңбектерінде жарыққа шығарған. Нақтырақ айтсақ: А.Ю. Ховрин [5], П.П. Фролкина [6], Ф. Эсманович [7] еңбектерінде Бүкілодақтық Лениндік комунистік жастар одағының ұйымдастыруымен білім ордасындағы жастардың тәрбиесі, студенттік еңбек жасақтары, шығу тарихы мен патриоттық іс-әрекеттердің дамуы,оның бағыттарын жеке аспектісі туралы айтылғанын көруге болады. Сонымен қатар еңбек жасақтарының еңбектері, білім алып жатқан жастардың патриоттық тәрбиесі және басқа қалалардағы студенттік еңбек жасағының еңбектерінің қорытындысын жинақтауға мүмкіндіктер қарастырылған.
Посткеңестік кезеңде В.А. Приступко өзінің еңбегінде студенттік еңбек жасағының даму динамикасын, пайда болуын, студенттік еңбек жасағының іс-әрекеттерінің құрылуын, бүкілодақтық көлемде дамуын, жасақтың жақсы,жаман жағынан тәжірибелерін қарастырған. Автор партия мен комсомолдық ұйымдардың әртүрлі бағыттары мен білім мекемелерінің еңбек жасақты нығайту барысын көрсеткен [8]. 1959-1990 жылдар аралығын қамтитын зерттеу жұмыстары келесі жағдайлармен анықталады. Біріншіден жоғары және орта кәсіби білім беретін оқу орындарының студенттік еңбек жасақтары іс-тәжірибенің барлық кезеңінде қоғамдық өмірден табылып отырған. Екіншіден диссертанттардың алдына студенттік жасақтың қоғамдық, мемлекеттік өмірдегі маңызын, халықшаруашылығының міндеті мен болашақ мамандарды қалыптастырудағы зерттеу мақсаты қойылған. Үшіншіден таңдалынып алынған кезең қоғамдық өмір мен мемлекеттің жағдайын анықтауға арналған. Төртіншіден кеңестік жүйе мамандарды даярлауда қоғамдық өмірде маңызды жетістіктерге ие болды және оның негізін студенттік еңбек жасағы құрады. Зерттеу аралығын қамтыған бұл уақытта отандық білім беру жүйесінің тарихы көптеген өзгерістеге төтеп берді. Білім беру мен кәсіптік дайындық барынша сәйкестендірілді, сонымен қатар білім беру мен білімгерлерді, оқушыларды еңбектену ісін біріктірді.
Е.Ф. Артемьев еңбегінде студенттік еңбек жасағының тарихы, дамуы, адамгершілік тәрбиесі жайлы айтылып қана қоймай, Бүкілодақтық Лениндік комунистік жастар одағының ұйымдастыруымен еңбек жасақтарында патриоттық қозғалыстар жөніндегі ақпараттармен толықтырылған [9]. 1970-1980 жылдардағы студенттік еңбек жасағының қозғалу тарихында ерекше қызығушылықтар пайда болды. Е.Ф. Артемьев айтуы бойынша студенттік еңбек жасағының қозғалысы Бүкілкеңестік көлемде талқыланып, жасақтың қоғамдағы аларр орны туралы айтып өткен. Орталық зерттеу алаңының ұйымдастыруымен студенттік еңбек жасағының құрылымын нығайту туралы ұсыныс өабылданған. Сонымен қатар автор қоғамдық жұмыста, еңбек жасақтарында жалпыға ортақ тәрбие беру жұмысын ұсынған. Жоғары білім маман дайындауда көп көңіл соның дайындығына аударылған.
Т.В. Хорошилова ғылыми жұмысында Краснояр өлкесіндегі студенттік еңбек жасағының пайда болуы, құрылу тарихы туралы ақпараттар жинақталған. Сонымен қатар автордың пікірі бойынша студенттік еңбек жасақтары мемлекеттік жастар саясатымен тікелей байланысты себебі кәсіптік білім алуда студенттер өндірістік іс-тәжірибеден өтеді және теориялық білімдерін іс-тәжірибе кезінде шыңдайды, өз отанының географиялық аймақтарымен танысады, адамгершілік, патриоттық тәрбие алатыны туралы айтқан [10]. Бүгінгі күнге дейін дамыған студенттік жасақ, кеңестік кезеңдегі студенттік еңбек жасағының тәжірибесіне сүйенеді. Бұл үшін елдегі әрбір облыс, аудан бойынша дамыған студенттік жасақтың құрылуы мен дамуының тарихын мемлекеттік жастар саясатында үнемі жаңғыртып отыру шарт. 1953-1990 жылдары Краснояр өлкесіндегі жоғары оқу орындары мен техникумда білім алушы студенттер совхоз және колхозға күзгі астықты жинаудан еңбек жолдары басталады. Мысалы Сібір ормантехникалық институтының 1500 білімгері мен оқытушылары күзгі астық жинауға атсалысқан. Жыл сайын студенттік еңбек жасағы көптеген жетістіктерге жетіп отырған. Ғалым өз еңбегінде белгілі аймақтағы еңбек жасағының қызмет атқарған жылдары туралы толық айтып өткен.
С.А. Шлыкова еңбегінде студенттерді әлеуметтік-экономикалық даму аймақтарына қатыстыру өскелең ұрпақты жасақ негізінде тәрбиелеу сынды ойларын айтуға болады [11]. Ғалымның зерттеуі 1960-1980 жылдар аралығын қамтиды. Дәл осы уақыт аралығында Иркутск облысындағы студенттік еңбек жасағының пайда болуы мен құрылу дамуымен есте қалған. Студенттік еңбек жасағын жергілікті өңірдегі және облыстық комитет партиясының басшылығымен құрған. Сол уақыттарда студенттер алдында құқықтық шаралар тұрды. Себебі, қарым-қатынаста қиындық тудырған, жергілікті өндірістік ұйымдармен, салықтық ұйымдармен жұмыс барысында міндеттерді орындауда жауапкершілік танытпағаны үшін арнайы шаралар жүргізіліп отырған.
Т.М. Королева еңбегінде Ленинградтық студенттік еңбек жасағының қозғалу тарихын көруге болады. Сондай-ақ студенттік жасақтар әр қалада өз еріктерімен құрылып үлкен жұмыстарды атқарғандығы туралы мәліметтер кеңінен көрсетілген [12]. Кеңестік кезеңдегі тарихтың ерекше бетінің бірі ол - шығармашылық іс-әрекеттің көңілді жастары. Дәл осы студент жастардың ортасында жас ұрпаққа сапалы тәрбие берудің жағымды жақтары пайда болып, әсер етті. Сонымен қатар студенттік еңбек жасақтары жоғары жақтың бұйрығымен емес, 1959 жылы өздерінің шығармашылық ойларымен елдің барлық аймақтарында құрылды. Кейіннен еңбек жасағының қызметі 1991 жылға дейін созылды, яғни Кеңестік кезең ыдырағанға дейін сақталып келді. Студенттік еңбек жасағын сол кездерде құрылысшылар деп атағанымен, олардың бірнеше бағыттағы мақсаттары болды. Экономикалық жағынан алғанда олар алыс елді-мекендердегі халықшаруашылығының құрылысындағы көптеген міндеттерді шешті. Студенттік жасақтың бүкіл әлемге белгілі жетістігі энергетика саласындағы құрылысы, ғимараттар мен жол салудағы нәтижелерін айтуға болады. Әлеуметтік маңыздылығына келер болсақ, студенттік жасақта жастар мен жаңа ортадағы әріптестермен қарым-қатынастың жаңа түрі қалыптасты. Сонымен қатар қиын сәттерде жауапкершіліктен аттамай, көмек қолын созуға үйреніп отырған. Еңбек жасағында іс-тәжірибеден өтушілердің ішінен жаңа маман түрлері қалыптасты. Яғни тек білім мен құндылықтарды игеруші ғана емес, сондай-ақ ұйымдастырушылық шеберлігі, еңбек жасағына жетекші бола алатын мамандар шықты. Білімгерлер өз еңбектерінің нәтижесіне жауапкершілікті болған.
Студенттік еңбек жасағының адамгершілігі, патриоттық тәрбиесінің алар орны ерекше. Студенттік жасақта азаматтық, патриоттық, тапсырылған іске жауапкершілік, топтық және жеке қызығушылықтары, табиғатқа сыйластық қарым-қатынас, сыртқы және ішкі құндылықтары, сөзі мен ісіне адалдығы, сенімділігі секілді сапалар қалыптасты.
90-жылдары Бүкілодақтық елдерде студенттік еңбек жасағы жойылғаннан кейін, жаңадан студенттік жасақ қалыптаса бастады. 2000 жылы жазғы айларда студенттердің жұмыс жасауын ұйымдастыру белгілі дәрежеге өсті. Әртүрлі аудандарда штабтар пайда болып, бірігуге күш жымылдырды. 2003 жылы бұл қозғалысты дамытуға деген ой Ресей Федерациясының білім беру министірлігінен қолдау тапты. 2003-2013 жыл аралығындағы еңбек жасағының қозғалысын (кесте 3) көре аласыздар.
Кесте 3. Еңбек жасағының 2003 жылдан бергі қозғалу тарихы
№
Жылы
Атқарылған қызметтері
1
2003 жылы
9 маусым
Мәскеуде жастар ісін басқару комиссиясымен Студенттерді және студенттік еңбек жасағына мемлекеттік қолдау туралы тақырып талқыланды. Комисссия мүшелері елде студенттік жасақтың дамуына байланысты 2004 жылға мерекелік жоспар құрды. 27-28 қараша 2003 жылы Екатеринбургте Ресей Федерациясының білім беру министірлігінің қолдауымен студенттік еңбек жасағының алғашқы қадамы жасалынды.
2
2004 жылы 4 шілде
Мәскеуде алғашқы бүкілресейлік студденттік еңбек жасағының штаб жетекшілерімен кездесу өтті. 17 ақпан 2004 жылды заманауи студенттік еңбек жасағының туылған күні деп есептеуге болады. Әр жыл сайын үлкен көлемде мерекелік іс-шара өткізіліп тұрды. Сонымен қатар шарада еңбек жасақтарының жылдық жұмыс қорытындысы баяндалып, белсенді студенттер марапатталды және келесі жылдық жоспарды талқылап отырды.
3
2005 жылы
Ресейлік 4,5 мың студент жасағын құрды, ал жалпы студент саны 160000 құрады.
4
2006 жылдан
бастап студенттік еңбек жасағы ұлттық жобаларды жүзеге асыруға яғни Қолжетімді және ыңғайлы баспана-Ресей тұрғындарына белсене кірісті. Бірден екі эксперименттік жоба Свердлов облысында жүргізілді. Студенттік еңбек жасағы бойынша тапқан табыс арнайы банктік шотқа аударылып отырды, 150 еңбек ауысымын орындаған жас отбасылардың субсидия алуға мүмкіндіктері болды. Еңбек жасағында тапқан табыстары баспана алу кезінде алғашқы қаражат ретінде аударылып отырды. Осы арқылы Свердлов облысында 2006 жылы 5-студенттік отбасы баспаналы болса, келесі жылы 18-отбасы баспаналы болды.
Кесте - 3 жалғасы
5
2007 жылы
Ресейлік студенттік еңбек жасағы 7 Бүкілресейлік студенттік еңбек жасағын құрды. Олар: Воронеж, Белгород, Ленинград облыстары, Краснодар және Алтай аймақтары, Бурятя және Мордовия республикалары.
6
2008 жылы
Алғашқы 40 студенттік жасақ Краснояр және Краснодар аймақтарындағы олимпиадалық обьектілермен жұмыс жасауға кірісті. Жазғы уақытта студенттер таусырғанау шаңғысы мен поликлиниканың құрылысынды ең жоғарғы бағада еңбек сіңірді.
7
2009 жылы
Мәскеуде Бүкілресейлік студенттік еңбек жасақтың мерейтойы аталып өтті. Мерейтойға 78 ауданнан 6000 адам қатысты. Осы себеппен ММУ-нің физика факультетінің алдына 14 қараша күні студенттік жасақтарға ескерткіш орнатылды
8
2010 жылы
Студенттік еңбек жасағы Ресейдің барлық аудандарында жұмыс атқарды. Студенттердің педагогикалық жасақтары 2010 жылы жарты миллионға жуық балалар мен жасөспірімдердің тәрбиесімен айналысты. Жылдың аяқталуын еңбек жасағы осы жолы Омскі облысында өткізді.
9
2011 жылы мамыр айында
Бүкілресейлік студенттік еңбек жасағы Академиалық құрылыс сайысына қатысты. Сайыс нәтижесі бойынша 26 студенттік еңбек жасағы, 13 ауданнан 420 адам сайыс қатысушылары болып есептелінді.
10
2012 жылдың 12 желтоқсан
Ресей Федерациясының Президенті В.В.Путин өзінің жолдауында Студенттік еңбек жасағы пайда болса, оларды қолдау маңызды деп санаймын деп еңбек жасағын бағалап өтті.
11
2013 жылы
5 бүкілресейлік студенттік еңбек жасағы және Дельфин.RU жобасымен бірікті. Бованенково холдингімен Стройгазконсалтинг және Заполярпромгражданстрой біріге отырып үлкен ауқымда дамыды.Студенттік жасақ ең соңғы рет Сочидегі қысқы ойындар құрылысында кездесті.
Бүкілресейлік студенттік еңбек жасағы 54-ші еңбек семестрі кезінде Сочи қаласында жабылды.Осыған орай І Бүкілресейлік студенттік еңбек жасағының спартакиасы болып, ең жақсы аудандық штаб анықталды және ол Алтай штабы болып есептелінді.
Қазіргі уақытта Ресейде көптеген жобалар іске асуда. Олар елді дамытуға, экономиканы көтеруге, халықтың тұрмыс жағдайын жақсартуға сонымен қатар Ресейді алдыңғы мемлекеттер қатарына шығаруға бағытталған.
Қазақстан Республикасы өз егемендігін алғалы бері экологиялық ахуалды жақсартуға экологиялық заңнамаларды қабылдады. Осы орайда қазақстандық ғалымдарда Н. Сарыбеков және Қ. Сарыбеков [13], Ә.С. Жақсыбеков [14], Б.К. Шаушекова [15], А.Т. Қуатбаев Г.С. Оспанова., Г.Т. Бозшатаева , А.Ж. Ақбасова, Г.Ә. Саинова [16] және т.б ғалымдар өз еңбектерінде экологиялық мәселелерді көтеріп, олардың алдын алуға көптеген ұсыныстар жасаған. Әрине елімізде экологиялық ахуалы нашар аймақтар аз емес, алайда елбасының жүргізген салихалы саясатының арқасында осы уақытқа дейін көптеген жұмыстар атқарылып келеді.
КСРО - ыдырап, Қазақстан өз егемендігін алғаннан кейін елде XX ғасырдың 90-шы жылдарында экологиялық ұйымдардың құрылуы бастау алды. Бұл ұйымдар экологиялық білім беру мен тәрбиелеу, экологиялық құқық секілді мәселелермен айналыса бастады. Сонымен қатар елімізде мемлекеттік ұйымдармен қатар халықтың экологиялықой-санасын қалыптастыруда мемлекеттік емес ұйымдар да белсенділігік танытып отырған. Қазақстанда басқа ұйымдардан қарағанда экологиялық ұйымдар көп болған. Сол уақыттардағы елдің экологиялық жағдайы өте нашар болды. 1990 жылдардың аяғында мемлекеттік, мемлекеттік емес экологиялық ұйымдар мен қозғалыстар саны 60-тан асқан. Олардың мақсаты - белгілі бір нақты мәселені оқшаулап аып, шешу болған. Оған дәлел Феникс қоғамдық антиядролық экологиялық қоры, олардың негізгі міндеті - Семей ядролық полигонында атом қаруларын тәжірибелеуде зардап шеккендерге қол ұшын беріп, жәрдемдесу болып табылады. Дэкситинэйджер-центр рухани экология және әлеуметтік бейімделу орталығы жасөспірімдер мен жастардың экологиялық білімі мен экологиялық мәдениетінің деңгейін көтерумен айналысты.
Ал үкіметтік емес ұйымдардың санының артуы Невада-Семей ядроға қарсы қозғалысының жеңуіне әкелді. Осыдан кейін елдегі ұйымдар мен халықаралық ұйымдардың пайда болуы етек алды. Кейіннен Азия елдерінде болған қаржылық дағдарыс Қазақстанның экономикасына кері әсер етіп, елдегі экологиялық ұйымдардың одан әрі дамуына, қызметіне әсерін тигізді. Әрине уақыт өте келе салихалы саясаттың нәтижесінде ел экономикасы көтеріліп, елдегі ахуал біршама көтерілді. Осыған байланысты елді экологияға байланысты жаңа бағдарламалар құрыла бастады.
Келешегіміз бүгінгі жас ұрпақтың қолында болғандықтан, жастар саясатын іске асыру бүгінгі таңдағы негізгі міндеттердің бірі. Жастарды бәсекеге қабілетті, рухани жан-дүниесінің дамуы сонымен қатар елін, жерін құрметтейтін патриотизмге тәрбиелеу ішкі саясаттығы тұрақтылықты нығайту болып табылады. Еліміздегі жастар саясаты бойынша қабылданған бағдарламаның бірі Жасыл ел жастар еңбек жасағының құрылуы. Өз алдына өзіндік мақсаты мен міндеті бар бұл бағдарлама жастардың бос уақытын дұрыс ұйымдастырып, елін, жерін көркейтуге, адал еңбек етуге үгіттейді. Бүгінгі таңға дейін бағдарлама арқылы көптеген жастар жұмыспен қамтылып, елімізді көркейтуге атсалысып келеді.
Жасыл ел бағдарламасының негiзi Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында атты 2005 жылғы 18 ақпанда өзінің халыққа жолдауында студенттерге жазғы демалыс кезінде еңбек жасақтарында қызмет атқарып, елді көгалдандыру бойынша Жасыл ел еңбек жасағы туралы алғаш сөз қозғады. Бағдарламаны іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының үкіметінің басшылығымен 2005 жылы 25 маусымда №632 бұйрығымен Жасыл ел бағдарламасы іске асты [17].
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасында белгiленгенiндей, ормандар алқаптарын ұлғайту, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесiнiң ресурстарын сақтау және ұтымды пайдалану қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы негiзгi мiндеттердiң бiрi ретiнде алға қойылып отыр.
Осыған байланысты елдi көгалдандырудың арнайы бағдарламасы әзiрлендi. Онда ағаш отырғызу жұмыстарын ұлғайту, елдi мекендердi көгалдандыру және түптеп келгенде осы процестерге жастарды тарту арқылы республика аумағының орманды жерлерiн кеңейту жөнiндегi негiзгi мақсаттар мен мiндеттер айқындалған.
Бағдарламаны әзiрлеудiң көкейкестiлігіне, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясын одан әрi iске асыру жөнiндегi шаралар туралы" 2001 жылғы 4 желтоқсандағы № 735 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейiнгi стратегиялық даму жоспары айқындаған басым мiндеттердiң алға қойылуы негiз болды, онда қоршаған ортаны қорғау саласында таяудағы он жылға ормандарды сақтауға қатысты мынадай стратегиялық мiндеттер айқындалған оларға жекелей тоқтай кететін болсақ: -қолданыстағы заңнаманы жетiлдiру; -табиғат пайдалану және қоршаған ортаны қорғау жүйесiн оңтайландыру; -экологиялық ағартуды қамтамасыз ету; сондай-ақ қоғамдық-саяси ахуалды тұрақтандыру саласындағы қазақстан қоғамын топтастыру сияқты мiндеттер айқындалған [18].
Нәтижесінде 2005 жылы Астана қаласында Жасыл ел жастар еңбек жасағының республикалық штабы құрылып, елiмiздiң барлық облыстарында филиалдары ашылды. Сол кезден бастап Елбасының бастауымен Қазақстан Республикасында Жасыл Ел бағдарламасы кең етек жайды. Еліміздің барлық аймақтарында яғни 14 облысы мен Алматы және Астана қалаларында Жасыл Елдің аймақтық штабы өз жұмыстарын бастады. Бағдарлама бойынша 18-29 жас аралығындағы жастарды жұмыспен қамту. Сонымен қатар бағдарлама негізінде жұмыс істеуге ниет білдірген студент жастардың жұмысқа қабылдануы Қазақстан Республкасының заңнамасына сәйкес жүреді, яғни азаматтың денсаулығына, қалыпты дамуына , рухани дамуына және оның оқу үрдісіне кедергі келтірмейтін жағдайда ғана мүмкіндіктері бар. Осыдан кейін арнайы шарттарға сәйкес қабылдаушы жақпен келісім шартқа отыру арқылы маусымдық жұмысқа қабылданады. Жұмыс барысында азаматтар мен азаматшалардың қауіпсіздігіне қабылдаушы тарап жауапкершілікті өз мойнына алады.
Жасыл ел бағдарламасының мақсаты: -табиғи экожүйелердi сақтау және қалпына келтiру бойынша жағдай жасау; -ормандық ортаны қорғау және ортаны қалыптастыру рөлiн арттыру мақсатында кейiннен орман шаруашылығын жүргiзу тиiмдiлiгiн арттыру; -ағаш отырғызу көлемiн ұлғайту үшiн ормандарды күзету, қорғау және молықтыру, оларды ұтымды пайдалану және әлеуетiн еселей түсу саласындағы ахуалды тұрақтандыру; -елдi мекендердi көгалдандыру мен олардың төңiрегiнде жасыл аймақтар құруға жастарды тарту арқылы осы
процестердi iске асыру [18, 2б].
Жасыл ел бағдарламасының мiндеттерi: -Жасыл экономиканы дамыту; -қоршаған ортаның құрамдауыштары мен денсаулыққа антропогендiк әсер етудi төмендету; -табиғи экожүйелердi сақтау және қалпына
келтiру; -қоршаған ортаның сапасын басқару жүйесiн дамыту және жетiлдiру; -орман шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар және елдi мекендердi көгалдандыру; -ормандарды өрттен, заңсыз ағаш кесуден және орман заңнамасын басқа да бұзушылықтан күзету, оларды зиянкестер мен аурулардан қорғау тиiмдiлiгiн арттыру саласындағы нормативтiк құқықтық кесiмдердi әзiрлеу және қабылдау; -орман тұқымы және питомник шаруашылығын қалпына келтiру; ормандарды молықтыру және орман өсiру жөнiнде жаңа технологиялар әзiрлеу және енгiзу; -жаңа технологиялар негiзiнде орман орналастыру және жобалау-iздестiру жұмыстарының көлемiн ұлғайту;орман орналастыру жобаларының сапасын арттыру; -ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару жоспарларын әзiрлеудi қамтамасыз ету; -ормандардың ұтымды пайдалануын ұйымдастыру; жеке орман қорын дамыту үшiн жағдайлар жасау; -орман және бақ-парк шаруашылығы саласындағы кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыру; -ормандарды молықтыру және орман өсiру, елдi мекендердi көгалдандыру және көркейту жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асыруға жастарды, соның iшiнде мектеп оқушылары мен студенттердi кеңiнен тарту; -жастар бастамашылықтарын дамыту [18,3б].
Жалпы, бағдарламаның негiзгi мақсаты - жалындаған жастардың күшiмен елiмiздi көгалдандыру, абаттандыру, облыс, аудан, ауылды аймақтарды жасыл ағаштармен көркейту, сондай-ақ жастардың отанға, жерге, елге, сотабиғатқа деген махаббатын, патриоттық сезiмiн ояту. Сонымен қатар ең маңызды ескеретін ол жылына мыңдаған жастарды іске тарту арқылы, жастар арасындағы жұмыссыздықты төмендету.
Жасыл ел еңбек жасағының негізгі міндеті: Жас ұрпақты отан алдындағы еңбекке араластыру, жастарды жұмыспен қамту, ауылды мекендерді абаттандыру және көгалдандыру, орман аумақтарын жастарды осы іске қатыстыру арқылы үлкейту. Жастардың бойына отанға деген сүйіспеншілікті дарыту, еліне, жеріне деген құрметін арттыру, бос уақытын дұрыс ұйымдастыруға қалыптастыру.
Бағдарламаның аясында 2005 жылы жастар еңбек жасағының республикалық штабы құрылды, яғни олар еліміздің 16 аймағында ашылды. Жасыл ел бағдарламасын іске асыру бастамасында екі жүз елу мыңнан астам студент жасағы жиналды. Студенттік еңбек жасағымен 148 992 гектар жерге 44,295 миллион ағаш отырғызылды [19].
Қазақстан республикасының аумағында Менің есімімнің ағашы, Туған қалаңа тал отырғыз, Жасыл бақ - таза қала, Таза аула - таза үй атты акциялар өткізу дәстүрге айналды. Сонымен қатар мектептерде орманшылық істері белсенді түрде қайта қалпына келтіріле бастады. 2005-2006 еңбек жасағында қызмет атқарған жасақшылар санын (кесте 4) көре аласыздар.
Кесте 4. 2005-2016 жылдар аралығындағы Жасыл ел СЕЖ атқарған жұмыс санағы
Жылы
Отырғызылған ағаштар саны (мың)
Қолданылған жер көлемі (гектар)
Еңбек жасағындағы білімгерлер саны
2005жылы
5000
8000
28000
2006жылы
11000
19000
32000
2007жылы
9000
11929
20409
Кесте - 4 жалғасы
2008жылы
9800
12200
21000
2009жылы
2043
12500
22178
2010жылы
4700
12700
15630
2011жылы
993639
12900
12000
2012жылы
1010
12100
35500
2013жылы
4646
10000
16989
2014жылы
105412
7612
13580
2015жылы
69663
15347
24015
2016жылы
109390
14704
18010
Барлығы
44295,704
148992
259611
Ауылдың көркейуі-Қазақстанның көркейуі 2010 жылдың 28 мамырында Ақтөбе қаласының облыстық әкімдігі алаңында Ауылдың көркейуі-Қазақстанның көркейуі атты орасан зор марафон эстафетасы бастау алды. Кең ауқымдағы акцияны өткізу Ақтөбе қаласының жастарының ынта білдіруі негізінде өткізілді. Сонымен қатар акцияға басқа да аудандардан жігіттер мен қыздар қатысты. 2011 жылы 18 наурызда Ауылдың көркейуі-Қазақстанның көркейуі марафон-эстафетасының екінші кезеңі болған.
Марафон-эстафетаның қатысушылары жалпы білім беретін мекемелердің 8 - 11 сынып оқушылары, колледж және жоғары оқу орындарының білімгерлері қатысты. Қатысушылардың жалпы саны 300 000 адамды құрады. [20] Марафон-эстафетаның қатысушылары ауылды аймақтарды, қалаларды, таулы аймақтарды абаттандыру жұмыстарымен айналысқан: ауыл мен қалалы аймақтарды тазалау және көгалдандыру жұмыстарын жүргізген; оқу мекемелеріне іргелі аймақтарды тазалау және көгалдандырумен айналысқан; жасыл көшеттерді отырғызып және күтім оларға күтім жасаған; жол құрылысындағы абаттандыру жұмыстарына қатысқан; гүлдерді бөлу және оларға күтім жасау, саябақтарды санитарлық тазалау жұмыстарын жүргізген; көше аттарын ағартып, бояған; су айдындарын қоқыстардан тазалаған; спорттық алаңдар мен мектеп стадиондарын көгалдандыру жұмыстарымен айналысқан.
2010 жылы Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі Шығыс Қазақстан облысында Жасыл ел жастар еңбек жасағының қатысуымен Жасыл десант атты экологиялық экспедиция жүргізілген екен.
Жаз - демалыс уақыты, барлық адамдар көл, өзенді таңдайды, алайда барлық демалушылар табиғатта өздерін қалай ұстау керектігін біле бермейді. Көп жағдайда тұрақтарда қажетсіз қоқыстар қалып жатады, көптеген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті
Жұманғазиева Т.С.
Жасыл ел жастар еңбек жасағы көмегімен білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастыру
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В010300 - Педагогика және психология мамандығы бойынша
Талдықорған, 2020
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі Баженова Э.Д
Жасыл ел жастар еңбек жасағы көмегімен білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастыру
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В010300 - Педагогика және психология мамандығы бойынша
Орындаған Жұманғазиева Т.С.
Ғылыми жетекшісі
п.ғ.к., аға оқытушы Жексембаева Ж.Р.
Талдықорған 2020
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I тарау Жасыл ел жастар еңбек жасағы көмегімен білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастырудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 8
I.1 Жасыл ел жастар еңбек жасағының құрылу тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...8
I.2 Ғылымдағы экология, мәдениет, экологиялық мәдениет ұғымдарына сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22 I.3 Жасыл ел жастар еңбек жасағының студенттерде экологиялық мәдениет қалыптастыру мүмкіндіктері, әдіс, формалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..37
II тарау Жасыл ел жастар еңбек жасағы аясында білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастыру жұмысын тәжірибелік тұрғыда зерттеу ... ... ... ... ... ... ..55
II.1 Білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастырудағы Экологиялық мәдениет - мәдениет бастауы атты декадасының мақсат, міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
II.2 Білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастыру бойынша тәжірибелік-эксперимент жұмысының нәтижелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...71
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...78Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..80 Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..85
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Еліміз ел болып, тұғырлы тәуелсіздігін жариялағанына 28 жыл толды. Осы уақыт ішінде Қазақстан Республикасы көптеген биіктерді, алып асуларды бағындырды. Халықтың әлеуметтік жағдайы жақсарып, алыс-жақын шетелдермен байланыс орнатылып, экономика нығая түсті. Алайда, глобализация үдерісі, экономикалық нарықтағы бәсекелестік, экологиялық мәселелер туындататын әлеуметтік тәуекелдердің көбеюі, дамыған замандағы ірілі-ұсақты өнеркәсіптердің дамуы, заводтар мен шахталардан шығатын лас ауа табиғат жағдайы мен әлеуметтік ортаның ластануына әкелді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша, экологияның ластануы адам ағзасына, денсаулығына және психикалық жағына да өзінің кері әсерін тигізуде, себебі адамдар арасындағы барлық аурудың 80-90 пайызы күнделікті ішетін ас-суымен қатар демалатын ауаның нашарлығынан туындайды. Әрине, осындай экологиялық мәселелер тек біздің елімізде ғана емес, яғни әлем бойынша барлық мемлекетттерде орын алуда. Еліміз КСРО-ның құрамында болған уақытта көптеген экологиялық мәселелерге тап болды. Оған дәлел Арал өңірі мен Семейдің ядролық қаруды сынау алаңына айналуы. Жалпы алған аумағы 18,5 мың шаршы километр болса, онда сынақ ретінде 470 жарылыс жүргізілген. Бұл жүргізілген ядролық қару сынағының 70 пайызын құрады. Бұдан бөлек жер шаруашылығын пайдалануда жерге дұрыс күтім жасалмағаннан, еліміздің көптеген аймақтарында жеріміз эрозияға ұшырап, құнарлылығын жолғалтты. Экологиялық мәдениет бүкіл дүниежүзілік мәселелерді туындатып, осыған байланысты декларация, заңнамалар қабылдай бастады. Оған дәлел: Айналадағы орта мен даму жөніндегі Рио-де-Жанейрода 1992 жылы (114 мемлекет басшысы, 1600 мемлекеттік емес ұйым басшылары болды) қабылданған Декларация, Қазақстан Республикасының экологиялық қауіпсіздігі тұжырымдамасы (1996), Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы (1992), Қазақстан Республикасының Қазақстан-2030 стартегиялық бағдарламасы (1996), Қазақстан Республикасының Қоршаған ортаны қорғау туралы Заңы (1997) және Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрліктерінің бекіткен Қазақстан Республикасының экологиялық білім беру тұжырымдамасы (2002), Экологиялық сараптама туралы (1997), Атмосфералық ауаны қорғау туралы (2002), Қазақстан Республикасының экологиялық кодексі (2006) ресми құжаттары экологиялық ахуалды жақсартуға бағытталған.
Елімізде экологиялық ахуалды жақсарту мақсатында қабылданған заңнамалар соңғы уақытта өзекті мәселенің біріне айнала бастады. Жоғарыда аталған заңдармен қатар 1998 жылы 26 маусымда қабылданған Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздігі туралы заңында экологиялық қауіпсіздік - жеке адамның, қоғам мен мемлекеттің өмірлік маңызды мүдделері мен құқықтарының қоршаған ортаға антропогендік және өзге де әсерлер салдарынан туындататын қауіп-қатерден қорғалуының жай-күйі деп анықтама беріліп өткен. Аталған заңның "Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету" деген 21-бабында: "Тиісті мемлекеттік органдардың, меншік нысандарына қарамастан ұйымдардың, лауазымды адамдар мен азаматтардың міндеті дей келе төмендегі мәселелер қарастырылған: қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану және қорғау, Қазакстанға экологиялық жағынан қауіпті технологиялардың, заттар мен материалдардың бақылаусыз әкелінуіне жол бермеу; ел аумағының радиоактивті, химиялық ластануына, бактериологиялық зарарлануына жол бермеу; экологиялық жағынан қауіпті және жетілдірілмеген технологиялардың колданылу ауқымын қыскарту; шаруашылық және өзіне де кызметтің келеңсіз экологиялық, зардаптарын жою болып табылады" деп көрсетіліп өткен.
Еліміздің ертеңін, еліміздің болашағын жасаушы бүгінгі жас ұрпақ. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың Халықаралық стан - дарттарға сәйкес қоршаған ор - таны қорғауды және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету -деген сөзі экологиялық саясатты дамытудың түп негізі болып табылады.
Зерттеу жұмысының қарама-қайшылығы: Білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастыру мақсатында Жасыл ел еңбек жасағының тәжірибесі мен мүмкіндігінің мол екендігіне қарамастан өз дәрежесінде пайдаланбау, экологиялық мәселе мен экологиялық мәдениетті қалыптастыруға назардың дұрыс бөлінбеуі көрініс тауып отыр.
Бұл қайшылықтарды шешу зерттеу жұмысымыздың тақырыбын Жасыл ел жастар еңбек жасағы көмегімен білімгерлерде экологиялық мәдениет қалыптастыру деп таңдауға себеп болды.
Зерттеу нысаны: білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастыру үрдісі
Зерттеу пәні: жоғары оқу орындарындағы білімгерлерде Жасыл ел еңбек жасағы тәжірибесінде экологиялық мәдениет қалыптастыру үрдісі.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Жасыл ел жастар еңбек жасағының тәжірибесінде жоғары оқу орындарындағы білімгерлердің бойына экологиялық мәдениетті қалыптастыруды теориялық тұрғыда негіздеу және практикалық ұсыныс жасау және әдістеме ұсыну.
Зерттеудің міндеттері
-Жасыл ел жастар еңбек жасағының құрылу тарихын зерттеу;
-мәдениет, экология, экологиялық мәдениет ұғымдарының мәнін айқындау;
-Жасыл ел жастар еңбек жасағының студенттерде экологиялық мәдениет қалыптастыру мүмкіндіктерін анықтау;
- Жоғары оқу орындарындағы білімгерлердің бойына экологиялық мәдениетін қалыптастыруға бағытталған әдістемелік ұсыныс даярлау.
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер, білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастыруда Жасыл ел еңбек жасағының мүмкіндіктері анықталса, әдістемесі құрастырылса, онда, қоршаған ортаға жанашыр, экологиялық мәдениеттің мәнін тереңінен түсінетін білімді, экологиялық мәдениеті жоғары жастарды қалыптастырар едік. Себебі ... ...
Дипломдық жұмыстың теориялық және әдіснамалық негізі ретінде педагогика, философия, мәдениеттану, психология, экология ғылымдарының білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастыру, экологиялық мәдениет туралы ілімдерді, теория мен тәжірибе арасындағы байланыстар туралы қағидаларды, экологиялық мәдениет қалыптастыру мәселесін зерттеген ғалымдардан Дж. Андерсон, И.Д. Зверев, А.Н. Захлебный, Э.В. Гирусов, Б.И. Иоганзен, Дж. Стиглиц, И.Т. Суравегина, Е.Н. Кудрявцева, В.И. Вернадский, Уолден Белло және т.б. ғалымдардың еңбектерін атап өткен жөн. Экологялық білім, тәрбие берудің теориясы мен практикасы мәселелерінің шешімін С.Н. Глазычев, А.Я. Ясвин, С.Д. Дерябо, С.В. Алекторов сияқты зерттеушілердің еңбектерінен көре аламыз.
Экологиялық мәдениетке байланысты мәселелерді қазақстандық ғалымдар Ж.Ж.Жатқанбаев, Г.К. Ділімбетова, Ж.Ж. Молдабеков, Ә.Н. Нысанбаев, Н.С. Сарыбеков, Ұ. Есназарова, Ә.С. Жақсыбеков, А.С. Бейсенова, Р. Орынбекова, К. Исламова, Х.Т. Ғабитов, С.М. Каупенбаева, М.Н. Сарыбеков, В.Г. Данилкин, В.В. Егоров, К.А. Абишев, Ж.Б. Чилдибаев, А.Г. Сармурзина, М.А. Лигай, К.Ш. Нұрланова, К.Х. Рахматулин және Р.С. Сартаева т.б. еңбектерінде кеңінен зерттелген. Экологиялық мәдениетті зерттеуші ғалымдардың көзқарастары бірнеше бағытта қарастырылған. Экологиялық мәдениетті жалпы мәдениеттің бір бөлігі ретінде қарастыратын ғалымдар (Л.П. Печко, А.М. Испандиярова, И.П. Сафоронов, Э.Д. Гирусов, К.И. Исламова, Н.Ф. Реймерс, Э.О. Сағындықова), болашақ мамандар мен студенттердің (Л.А. Ситак және т.б.) экологиялық мәдениетін қалыптастыру; оқушылардың экологиялық мәденитін биология, физика, табиғаттану пәндерін оқыту процесінде (Т.В. Коросталева, Р.С. Монгуш, Г.И. Макеенков, О.В. Котко, К.А. Юрьев, В.К. Назаров және т.б.) экологиялық мәдениетті қалыптастырудағы қарастырған еңбектер көптеп кедеседі. Жоғарыда келтірілген зерттеу бағыттары және білім беру жүйесіндегі (жоғары оқу орындарында) білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастыру туралы еңбектер жазылып, зерттелгенімен, экологиялық мәдениеттің төмен болуы, экологиялық мәдениетті қалыптастырудағы шешімі табылмаған мәселе екенін байқаймыз. Қазақстан болашағы - бүгінгі жас ұрпақ болғандықтан білімгерлердің бойына экологиялық мәдениетті қалыптастыру қоғамда аса маңызды орынға ие.
Мектептен тыс ұйымдарда экологиялық мәдениетті қалыптастыру жөнінде ғылыми еңбекпен айналысқан (А.В. Гришин, Е.Г. Шаронова, Н.Л. Панченко, К.Ж. Бұзаубақова, Е.В. Экзерцева, Ш.Ж. Арзымбетова және Ж.Р. Жексембаева, С.М. Каупенбаева, Ж.С. Кенжеева, В.В. Рыжов т.б.) ғалымдардың еңбектері біз үшін қызығушылық тудырды. Біздің зерттеу тақырыбымызға сәйкес келетін білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастыруда: болашақ мамандар мен студенттердің (Л.А. Ситак және т.б.) экологиялық мәдениетін қалыптастыру бағытында қарастырылған еңбектер көптеп кездеседі. Сонымен білімгерлердің бойында экологиялық мәдениетті қалыптастыру бағытында атқарылған ғылыми зерттеу жұмысына арналған талдау Жасыл ел жастар еңбек жасағы арқылы білімгерлердің бойына экологиялық мәдениетті қалыптастыру мәселелері осы уақытқа дейін зерттеушілердің назарынан тыс қалғандығын дәлелдейді. Жасыл ел жастар еңбек жасағының білімгерлерді экологиялық мәдениет қалыптастырудағы мүмкіншілігінің молдығымен білімгерлерді экологиялық мәдениетті қалыптастыру үрдісінде өз деңгейінде пайдаланбау арасындағы қарама-қайшылық біздің зерттеу жұмысымыздың тақырыбын таңдауға себеп болды.
Зерттеудің ғылыми жаңашылдығы және практикалық маңыздылығы:
Зерттеу тақырыбы бойынша ғылыми әдебиеттерден экология, мәдениет, экологиялық мәдениет ұғымдарына анықтама берілді;
экологиялық мәдениетті қалыптастыру жұмыстарының теориялық негіздеріне шолу жасалынып, жүйеленді;
білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастырудағы Жасыл ел жастар еңбек жасағының мүмкіндіктері айқындалды,
экологиялық мәдениетті қалыптастыруда педагогикалық-психологиялық әдіс, формаларды тиімді қолданылып, декада жоспары құрылды;
зерттеу материалдарын жоғары оқу орындарында білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастыру мақсатында және әдістемелік нұсқау жасау кезінде пайдалануға болады.
Зерттеу әдістері:
Теориялық: білімгерлердің экологиялық мәдениетін қалыптастыруда Жасыл ел жастар еңбек жасағының тәжірибесін зерттеу, экологиялық мәдениет қалыптастырудың теориясы мен практикасы туралы философиялық, психологиялық-педагогикалалық және әдістемелік әдебиеттерді зерттеу, жүйелеу және талдау жасау әдістері;
Эмпирикалық: педагогикалық бақылау, саралау, салыстыру, сауалнама әдістері; Экологиялық мәдениет деңгейін анықтауға арналған экологиялық білімділік, экологиялық саналылық, экологиялық іс-әрекетті зерттеуге байланысты Е.В. Асафованың әдістемелері қолданылды.
Дипломдық жұмыс жазылуының тәжірибелік базасы: І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті, Педагогика және психология факультеті, ПҚ-111 тобы
Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.
1 ЖАСЫЛ ЕЛ ЖАСТАР ЕҢБЕК ЖАСАҒЫ КӨМЕГІМЕН БІЛІМГЕРЛЕРДЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘДЕНИЕТ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
4.1 Жасыл ел жастар еңбек жасағының құрылу тарихы
Қоғамның қай кезеңі болмасын өзіне тән ерекшелігі, сол қоғамда орын алатын мәселелері сан түрлеп кездеседі. Осы уақытқа дейін зерттеліп, зерделеніп
келе жатқан мәселе, адамзат өмір сүретін қоршаған ортаның экологиялық ластануы. Қоғам қанша өзгергенімен қоршаған ортаны қорғау, экологиялық жағдайды жақсарту, қоғамға пайдалы қызмет атқару дәл бүгінгі күнге дейін өзіндік мақсатын жойған емес. Адамзаттың іс-әрекеті, ғылыми-техникалық құралдардың жылдам дамуы нәтижесінде көптеген экологиялық мәселелер орын алды. Осыған байланысты елде құрылған еңбек жасақтары көптеген тәрбиелік, экономикалық, экологиялық міндеттерді шешуге атсалысқан. Еліміз тәуелсіздігін алғанға дейін КСРО-ның құрамында болғаны бәрімізге белгілі. Сол уақыттарда құрылған еңбек жасақтары Қазақстан аумағына қызмет атқарған.
Сол кездегі елеулі қозғалыстың бірі ретінде тимурлықтар тәжірибесіне тоқталайық. Тимурлықтар - кеңестік уақыттағы түсініктің бірі, яғни олар үлгілі, тәрбиелі пионер отрядтары, әлеуметтік ортаға еш ақысыз көмек көрсетушілер.
Тимурлық жасақ туралы Аркадий Гайдардың Тимур және оның командасы атты еңбегінде айтылған. Пионер отрядтары тимур балалар жасағын құрып, егде жастағы немесе сырқаттанған адамдарға жасырын түрде көмек берген. Осы кітап жарық көргеннен кейін тимурлік қозғалыстар арта түсті. Тимурлық жасақ кеңестік кезеңнің үлкен бөлшегіне айналған. Сол кездегі оқушылар үшін бұл романтикаға толы, еш ақысыз қайырымдылық жасауға шақыратын ізгі туынды еді. Тимурлық жасақты зерттеген ғалымдардың ішінен
А.Н. Балакирев [1], В.П. Татарова [2], В.В. Грибанов және Э.П. Теплов [3] сынды ғалымдарды атауға болады.
Студенттік еңбек жасағының басты тапсырмасының бірі өндірістік еңбектену болып табылған. Ғылыми зерттеулердің басым бөлігінде ғалымдар еңбек жасағының қызмет әрекеттеріне талдау жасай келе оның ұйымдасуына көңіл бөлген. Студенттік еңбек жасағының атқарған қызметтері тәрбиелік мәнге ие болу мақсатында олар кей-кездері 12-14 сағатқа дейін жұмыс істеген. Алайда саяси-идеялық іс-шараларға аз көңіл бөлген. Зерттеушілер студенттік еңбек жасағының жұмыс жасау аймағын қарастырғанда олар өз аймақтарын аяқтап өзге аймақтарды қамтып үлгерген. Кеңестік кезеңдегі студенттік еңбек жасағының құрамы көпұлтты құрамнан тұрған. Ғылыми баяндамалар, кітаптар мен диссертациялық жұмыс авторлары әртүрлі аудандардағы әлеуметтік экономиканың дамуы мен әлеуметтік инфрақұрылымның құрылуында студенттік еңбек жасағының қызметін өз еңбектерінде жоғары бағалаған.
Ал Бүкілодақтық студенттік еңбек жасағы (құрылыс жасағы, білімгерлік жасақ) бүкілодақтық комсомол орталық комитеті аясында бастау алып, өз еріктерімен сабақтан тыс уақытта (жазғы демалыс кезінде) халық шаруашылығының әртүрлі обьектерін салу мен қалпына келтіру мақсатында құрылды. Сол уақытта еңбек жасағы өз алдына тікелей табыс табу көзі ғана емес, сонымен қатар студенттердің бойындағы шығармашылық әріптестік пен еңбекке деген дұрыс қатынасты тәрбиелеуді мақсат етіп қойды. Оларға адамгершілік қасиеттер мен отансүйгіштік сезімді қалыптастыруда үлкен жауапкершілік артылды. Еңбек жасағы әлеуметтік қоғамға пайдалы еңбекті білім алушылардың бойына қалыптастыруда маңызды орын алды.
Студенттік жасақтың қозғалысы 1959 жылдан бастау алады. М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу университетінің физика факультетінің 339 ерікті білімгерлері жазғы демалыс кезінде Қазақстанға тыл еңбек жұмыстарына жіберілді. Олар Солтүстік Қазақстан облысында 16 обьекті салды. Келесі жылдың жазында құрылыс саласына Мәскеу мемлекеттік университетінен 520 білімгер қатысты [4]. Студенттік жасақтың қозғалу тарихын (1 кестеден) көре аласыздар.
Кесте 1. Студенттік жасақтардың құрылу тарихы (1960-1968)
№
Жылы Білімгер саны
Атқарылған қызметтері
1
1960ж
520 білімгер
Солтүстік Қазақстан облысындағы Булаевский совхозында ең алғашқы көшені құрды. Көше атын Университеттік деп атауға шешім қабылданды.
2
1961ж
1000-ға жуық білімгер
Құрылыс жұмыстарымен айналысатын білімгерлердің Молодой целинник газеті шықты. И.М. Сеченов атындағы Мәскеу медициналық университетінде алғашқы Спутник пионер лагері құрылды.
3
1962ж
10000 білімгер
900 астам ауылшаруашылық обьектері, мектеп, тұрғын үйлер тұрғызылды. Студенттік еңбек жасағының алғашқы жарғысы қабылданды.
4
1963ж
19000 білімгер
Еңбек жасағында медициналық қызмет, байланыс қызметі, сантехник, монтаж, электрификатор бригадасында еңбек жасағына қажетті заттарды дайындап отыратын қызметтер пайда болды.
5
1964ж
30000 білімг
3860 обьект тұрғызылды, 3000 мыңнан астам мерекелер ұйымдастырылды, ауылдық еңбеккерлерге 5000 дәріс оқылды.
6
1965ж үлкен аумақты қамтыды
Студенттік құрылыс жасақтары комсомолдық құрылысқа көшті. Тюмень облысы Абакан-Тайшет темір жолындағы мұнай, газ жұмыстарымен айналысты.
7
1966ж
100000 білім
Олардың 2000 Ташкент қаласында болған жер сілкінісінен зардап шеккен адамдарды қауіпсіз орындарға көшірумен айналысты.
8
1967ж
Сонымен қатар осы уақытта еңбек жасақтарының қызметін бақылаушы, олардың басқа мекемелермен қарым-қатынасын бақылайтын нормативтік құжаттар жасалынды.
9
1968ж
270000 білімгер
Соловец монастырындығы ең алғаш құрылған қайта қалпына келтіру жасағы тарихи жәдігерлермен сәулеткерлік жұмыстарды қайта қалпына келтірумен айналысты.
1960-1968 жылдар аралығында құрылған студенттік еңбек жасағы өз жұмыстарын 520 білімгермен бастап осы уақыт аралығында жалпы саны 270 000 білімгерді өз қатарына қосып үлгерген екен. Студенттік еңбек жасағының құрамында болған білімгерлер әртүрлі қызметтерді атқарып келген. Яғни олар өздерінің мамандықтары бойынша іс-тәжірибе жасай отырып, мамандықтарын тереңінен зерттей отырып, білім алған. Мысалы айтар болсақ: еңбек жасағының бір бөлігі құрылыс саласында жұмыс атқарған болса, екінші бөлігі медицина саласында, ендігілері сантехник, монтаж, байланыс қызметтері бойынша өздерінің жаз мезгіліндегі бос уақыттарын дұрыс пайдалана білген. 1970-1984 жылдар аралығындағы жасақтың қозғалысын (2 кестеден) көре аласыздар.
Кесте - 2. Студенттік жасақтардың құрылу тарихы (1970-1984)
1
1970ж
Еңбек жасағының танымалдылығы барлық қалаларға мәлім болды. Мысалы Волжский және Камский көлік заводы, Нориль тау-қопарғыш комбинаты, Солтүстік-орталық және Орта Азия-Орталық газ өткізу Тюмень-Тобольск-Сургут темір жол құрылысы.
2
1971ж
Еңбек жасағына қатысушыларға әртүрлі аудандар мен қалалардан 13300 обьект берілді. Еңбек жасағында дәрігерлер, қайта қалпына келтірушілер, теміржол вагондарын жіберушілер жұмыс істеді.
3
1972ж
Кеңестік одақтың комунистік партиясының орталық комитетінің хатшылығы студенттердің Смолен облысы, Гагарин қаласын басшылыққа алу идеясын қолдады.
4
1973ж
Студенттік еңбек жасағы 100% комсомолдық құрылыста жұмыс істеді. Осы жылы бүкілодақтық студенттік жасақ жұмыс мөлшерін қойылған жоспардан миллиард рубльден астам еңбек етті.
5
1974ж
Алғашқы 2000 жасақ барлығына танымал бүкілодақтық құрылыс нысан - Байкал-Амур тас жолы магистралін салуда жұмыс атқарды. Бұл құрылыс нысаны 10 жылға дейін созылды.
6
1975ж
Бұл жылы студенттік еңбек жасағында жаңа дәстүр пайда болды яғни олар Бүкілодақтық жасақтың белгісін таңдап келесі 12 ай бойы жұмыс атқаратын аймақты таңдап отырды.
7
1976ж
Еңбек жасағының жазғы уақыттарда жұмыстарын жақсарту туралы Бүкілодақтық кеңес бойынша жарғы қабылданды.
8
1979ж
Сәуір айында студенттік еңбек жасағы сол кездегі Алма-Ата қаласында құрылды. 800000 мың құрамнан тұратын еңбек жасағы 1,5 миллиард рубльден тұратын жұмыс атқарды.
9
1980ж
800000 астам
Теңіз жағалауларындағы жұмыстарға алғаш рет студенттік еңбек жасағы құрылды. Олимпиада-80 еңбек жасағы жоғары бағаға ие болды.
10
1981ж
840000
Бүкілодақтық кеңестің XXVI сьезінде студенттік еңбек жасағына атау қойылды. 840000 болашақ мамандар жұмыс барысын 1,7 миллиард рубльге орындады.
11
1982ж
Мал шаруашылығы, жер өңдеу жасақтары құрылды. Қоршаған ортаны қорғау мақсатымен Табиғат тексеріс бөлімі жүргізілді.
12
1983ж
860000
Бүкілодақтық студенттік еңбек жасағы жұмыс ауқымын 1,8 миллиард рубльге аяқтап шықты.
13
1984ж
Мамыр айында Алматы қаласында Бүкілодақтық студенттік еңбек жасағы 25-жылдық патриоттық қозғалыстың дамуының қорытындысын шығарды.
Ғылыми әдебиеттерді талдап отырсақ 1965-1991 жылдар аралығында қызмет атқарған студенттік еңбек жасағының құрамында 13 миллионға дейін жігіттер мен қыздар болған екен. Студенттер халық шаруашылығының барлық салаларында, барлық аймақтарында облыс, аудан, республика көлемінде еңбек еткен. Осы уақыт аралығында мекемелердің нақты ережесі және студенттік еңбек жасағының нормативтері, техникалық қауіпсіздік ережелері қабылданып, мемлекет студенттік жасақты қалыптастырудың жоспарына көшіп, заң жүзінде еңбек жасағының құрамындағы жастарға арнайы қаржылай көмек тағайындалған екен.
Кеңестік кезеңде құрылған студенттік еңбек жасақтарын көптеген ғалымдар өз еңбектерінде жарыққа шығарған. Нақтырақ айтсақ: А.Ю. Ховрин [5], П.П. Фролкина [6], Ф. Эсманович [7] еңбектерінде Бүкілодақтық Лениндік комунистік жастар одағының ұйымдастыруымен білім ордасындағы жастардың тәрбиесі, студенттік еңбек жасақтары, шығу тарихы мен патриоттық іс-әрекеттердің дамуы,оның бағыттарын жеке аспектісі туралы айтылғанын көруге болады. Сонымен қатар еңбек жасақтарының еңбектері, білім алып жатқан жастардың патриоттық тәрбиесі және басқа қалалардағы студенттік еңбек жасағының еңбектерінің қорытындысын жинақтауға мүмкіндіктер қарастырылған.
Посткеңестік кезеңде В.А. Приступко өзінің еңбегінде студенттік еңбек жасағының даму динамикасын, пайда болуын, студенттік еңбек жасағының іс-әрекеттерінің құрылуын, бүкілодақтық көлемде дамуын, жасақтың жақсы,жаман жағынан тәжірибелерін қарастырған. Автор партия мен комсомолдық ұйымдардың әртүрлі бағыттары мен білім мекемелерінің еңбек жасақты нығайту барысын көрсеткен [8]. 1959-1990 жылдар аралығын қамтитын зерттеу жұмыстары келесі жағдайлармен анықталады. Біріншіден жоғары және орта кәсіби білім беретін оқу орындарының студенттік еңбек жасақтары іс-тәжірибенің барлық кезеңінде қоғамдық өмірден табылып отырған. Екіншіден диссертанттардың алдына студенттік жасақтың қоғамдық, мемлекеттік өмірдегі маңызын, халықшаруашылығының міндеті мен болашақ мамандарды қалыптастырудағы зерттеу мақсаты қойылған. Үшіншіден таңдалынып алынған кезең қоғамдық өмір мен мемлекеттің жағдайын анықтауға арналған. Төртіншіден кеңестік жүйе мамандарды даярлауда қоғамдық өмірде маңызды жетістіктерге ие болды және оның негізін студенттік еңбек жасағы құрады. Зерттеу аралығын қамтыған бұл уақытта отандық білім беру жүйесінің тарихы көптеген өзгерістеге төтеп берді. Білім беру мен кәсіптік дайындық барынша сәйкестендірілді, сонымен қатар білім беру мен білімгерлерді, оқушыларды еңбектену ісін біріктірді.
Е.Ф. Артемьев еңбегінде студенттік еңбек жасағының тарихы, дамуы, адамгершілік тәрбиесі жайлы айтылып қана қоймай, Бүкілодақтық Лениндік комунистік жастар одағының ұйымдастыруымен еңбек жасақтарында патриоттық қозғалыстар жөніндегі ақпараттармен толықтырылған [9]. 1970-1980 жылдардағы студенттік еңбек жасағының қозғалу тарихында ерекше қызығушылықтар пайда болды. Е.Ф. Артемьев айтуы бойынша студенттік еңбек жасағының қозғалысы Бүкілкеңестік көлемде талқыланып, жасақтың қоғамдағы аларр орны туралы айтып өткен. Орталық зерттеу алаңының ұйымдастыруымен студенттік еңбек жасағының құрылымын нығайту туралы ұсыныс өабылданған. Сонымен қатар автор қоғамдық жұмыста, еңбек жасақтарында жалпыға ортақ тәрбие беру жұмысын ұсынған. Жоғары білім маман дайындауда көп көңіл соның дайындығына аударылған.
Т.В. Хорошилова ғылыми жұмысында Краснояр өлкесіндегі студенттік еңбек жасағының пайда болуы, құрылу тарихы туралы ақпараттар жинақталған. Сонымен қатар автордың пікірі бойынша студенттік еңбек жасақтары мемлекеттік жастар саясатымен тікелей байланысты себебі кәсіптік білім алуда студенттер өндірістік іс-тәжірибеден өтеді және теориялық білімдерін іс-тәжірибе кезінде шыңдайды, өз отанының географиялық аймақтарымен танысады, адамгершілік, патриоттық тәрбие алатыны туралы айтқан [10]. Бүгінгі күнге дейін дамыған студенттік жасақ, кеңестік кезеңдегі студенттік еңбек жасағының тәжірибесіне сүйенеді. Бұл үшін елдегі әрбір облыс, аудан бойынша дамыған студенттік жасақтың құрылуы мен дамуының тарихын мемлекеттік жастар саясатында үнемі жаңғыртып отыру шарт. 1953-1990 жылдары Краснояр өлкесіндегі жоғары оқу орындары мен техникумда білім алушы студенттер совхоз және колхозға күзгі астықты жинаудан еңбек жолдары басталады. Мысалы Сібір ормантехникалық институтының 1500 білімгері мен оқытушылары күзгі астық жинауға атсалысқан. Жыл сайын студенттік еңбек жасағы көптеген жетістіктерге жетіп отырған. Ғалым өз еңбегінде белгілі аймақтағы еңбек жасағының қызмет атқарған жылдары туралы толық айтып өткен.
С.А. Шлыкова еңбегінде студенттерді әлеуметтік-экономикалық даму аймақтарына қатыстыру өскелең ұрпақты жасақ негізінде тәрбиелеу сынды ойларын айтуға болады [11]. Ғалымның зерттеуі 1960-1980 жылдар аралығын қамтиды. Дәл осы уақыт аралығында Иркутск облысындағы студенттік еңбек жасағының пайда болуы мен құрылу дамуымен есте қалған. Студенттік еңбек жасағын жергілікті өңірдегі және облыстық комитет партиясының басшылығымен құрған. Сол уақыттарда студенттер алдында құқықтық шаралар тұрды. Себебі, қарым-қатынаста қиындық тудырған, жергілікті өндірістік ұйымдармен, салықтық ұйымдармен жұмыс барысында міндеттерді орындауда жауапкершілік танытпағаны үшін арнайы шаралар жүргізіліп отырған.
Т.М. Королева еңбегінде Ленинградтық студенттік еңбек жасағының қозғалу тарихын көруге болады. Сондай-ақ студенттік жасақтар әр қалада өз еріктерімен құрылып үлкен жұмыстарды атқарғандығы туралы мәліметтер кеңінен көрсетілген [12]. Кеңестік кезеңдегі тарихтың ерекше бетінің бірі ол - шығармашылық іс-әрекеттің көңілді жастары. Дәл осы студент жастардың ортасында жас ұрпаққа сапалы тәрбие берудің жағымды жақтары пайда болып, әсер етті. Сонымен қатар студенттік еңбек жасақтары жоғары жақтың бұйрығымен емес, 1959 жылы өздерінің шығармашылық ойларымен елдің барлық аймақтарында құрылды. Кейіннен еңбек жасағының қызметі 1991 жылға дейін созылды, яғни Кеңестік кезең ыдырағанға дейін сақталып келді. Студенттік еңбек жасағын сол кездерде құрылысшылар деп атағанымен, олардың бірнеше бағыттағы мақсаттары болды. Экономикалық жағынан алғанда олар алыс елді-мекендердегі халықшаруашылығының құрылысындағы көптеген міндеттерді шешті. Студенттік жасақтың бүкіл әлемге белгілі жетістігі энергетика саласындағы құрылысы, ғимараттар мен жол салудағы нәтижелерін айтуға болады. Әлеуметтік маңыздылығына келер болсақ, студенттік жасақта жастар мен жаңа ортадағы әріптестермен қарым-қатынастың жаңа түрі қалыптасты. Сонымен қатар қиын сәттерде жауапкершіліктен аттамай, көмек қолын созуға үйреніп отырған. Еңбек жасағында іс-тәжірибеден өтушілердің ішінен жаңа маман түрлері қалыптасты. Яғни тек білім мен құндылықтарды игеруші ғана емес, сондай-ақ ұйымдастырушылық шеберлігі, еңбек жасағына жетекші бола алатын мамандар шықты. Білімгерлер өз еңбектерінің нәтижесіне жауапкершілікті болған.
Студенттік еңбек жасағының адамгершілігі, патриоттық тәрбиесінің алар орны ерекше. Студенттік жасақта азаматтық, патриоттық, тапсырылған іске жауапкершілік, топтық және жеке қызығушылықтары, табиғатқа сыйластық қарым-қатынас, сыртқы және ішкі құндылықтары, сөзі мен ісіне адалдығы, сенімділігі секілді сапалар қалыптасты.
90-жылдары Бүкілодақтық елдерде студенттік еңбек жасағы жойылғаннан кейін, жаңадан студенттік жасақ қалыптаса бастады. 2000 жылы жазғы айларда студенттердің жұмыс жасауын ұйымдастыру белгілі дәрежеге өсті. Әртүрлі аудандарда штабтар пайда болып, бірігуге күш жымылдырды. 2003 жылы бұл қозғалысты дамытуға деген ой Ресей Федерациясының білім беру министірлігінен қолдау тапты. 2003-2013 жыл аралығындағы еңбек жасағының қозғалысын (кесте 3) көре аласыздар.
Кесте 3. Еңбек жасағының 2003 жылдан бергі қозғалу тарихы
№
Жылы
Атқарылған қызметтері
1
2003 жылы
9 маусым
Мәскеуде жастар ісін басқару комиссиясымен Студенттерді және студенттік еңбек жасағына мемлекеттік қолдау туралы тақырып талқыланды. Комисссия мүшелері елде студенттік жасақтың дамуына байланысты 2004 жылға мерекелік жоспар құрды. 27-28 қараша 2003 жылы Екатеринбургте Ресей Федерациясының білім беру министірлігінің қолдауымен студенттік еңбек жасағының алғашқы қадамы жасалынды.
2
2004 жылы 4 шілде
Мәскеуде алғашқы бүкілресейлік студденттік еңбек жасағының штаб жетекшілерімен кездесу өтті. 17 ақпан 2004 жылды заманауи студенттік еңбек жасағының туылған күні деп есептеуге болады. Әр жыл сайын үлкен көлемде мерекелік іс-шара өткізіліп тұрды. Сонымен қатар шарада еңбек жасақтарының жылдық жұмыс қорытындысы баяндалып, белсенді студенттер марапатталды және келесі жылдық жоспарды талқылап отырды.
3
2005 жылы
Ресейлік 4,5 мың студент жасағын құрды, ал жалпы студент саны 160000 құрады.
4
2006 жылдан
бастап студенттік еңбек жасағы ұлттық жобаларды жүзеге асыруға яғни Қолжетімді және ыңғайлы баспана-Ресей тұрғындарына белсене кірісті. Бірден екі эксперименттік жоба Свердлов облысында жүргізілді. Студенттік еңбек жасағы бойынша тапқан табыс арнайы банктік шотқа аударылып отырды, 150 еңбек ауысымын орындаған жас отбасылардың субсидия алуға мүмкіндіктері болды. Еңбек жасағында тапқан табыстары баспана алу кезінде алғашқы қаражат ретінде аударылып отырды. Осы арқылы Свердлов облысында 2006 жылы 5-студенттік отбасы баспаналы болса, келесі жылы 18-отбасы баспаналы болды.
Кесте - 3 жалғасы
5
2007 жылы
Ресейлік студенттік еңбек жасағы 7 Бүкілресейлік студенттік еңбек жасағын құрды. Олар: Воронеж, Белгород, Ленинград облыстары, Краснодар және Алтай аймақтары, Бурятя және Мордовия республикалары.
6
2008 жылы
Алғашқы 40 студенттік жасақ Краснояр және Краснодар аймақтарындағы олимпиадалық обьектілермен жұмыс жасауға кірісті. Жазғы уақытта студенттер таусырғанау шаңғысы мен поликлиниканың құрылысынды ең жоғарғы бағада еңбек сіңірді.
7
2009 жылы
Мәскеуде Бүкілресейлік студенттік еңбек жасақтың мерейтойы аталып өтті. Мерейтойға 78 ауданнан 6000 адам қатысты. Осы себеппен ММУ-нің физика факультетінің алдына 14 қараша күні студенттік жасақтарға ескерткіш орнатылды
8
2010 жылы
Студенттік еңбек жасағы Ресейдің барлық аудандарында жұмыс атқарды. Студенттердің педагогикалық жасақтары 2010 жылы жарты миллионға жуық балалар мен жасөспірімдердің тәрбиесімен айналысты. Жылдың аяқталуын еңбек жасағы осы жолы Омскі облысында өткізді.
9
2011 жылы мамыр айында
Бүкілресейлік студенттік еңбек жасағы Академиалық құрылыс сайысына қатысты. Сайыс нәтижесі бойынша 26 студенттік еңбек жасағы, 13 ауданнан 420 адам сайыс қатысушылары болып есептелінді.
10
2012 жылдың 12 желтоқсан
Ресей Федерациясының Президенті В.В.Путин өзінің жолдауында Студенттік еңбек жасағы пайда болса, оларды қолдау маңызды деп санаймын деп еңбек жасағын бағалап өтті.
11
2013 жылы
5 бүкілресейлік студенттік еңбек жасағы және Дельфин.RU жобасымен бірікті. Бованенково холдингімен Стройгазконсалтинг және Заполярпромгражданстрой біріге отырып үлкен ауқымда дамыды.Студенттік жасақ ең соңғы рет Сочидегі қысқы ойындар құрылысында кездесті.
Бүкілресейлік студенттік еңбек жасағы 54-ші еңбек семестрі кезінде Сочи қаласында жабылды.Осыған орай І Бүкілресейлік студенттік еңбек жасағының спартакиасы болып, ең жақсы аудандық штаб анықталды және ол Алтай штабы болып есептелінді.
Қазіргі уақытта Ресейде көптеген жобалар іске асуда. Олар елді дамытуға, экономиканы көтеруге, халықтың тұрмыс жағдайын жақсартуға сонымен қатар Ресейді алдыңғы мемлекеттер қатарына шығаруға бағытталған.
Қазақстан Республикасы өз егемендігін алғалы бері экологиялық ахуалды жақсартуға экологиялық заңнамаларды қабылдады. Осы орайда қазақстандық ғалымдарда Н. Сарыбеков және Қ. Сарыбеков [13], Ә.С. Жақсыбеков [14], Б.К. Шаушекова [15], А.Т. Қуатбаев Г.С. Оспанова., Г.Т. Бозшатаева , А.Ж. Ақбасова, Г.Ә. Саинова [16] және т.б ғалымдар өз еңбектерінде экологиялық мәселелерді көтеріп, олардың алдын алуға көптеген ұсыныстар жасаған. Әрине елімізде экологиялық ахуалы нашар аймақтар аз емес, алайда елбасының жүргізген салихалы саясатының арқасында осы уақытқа дейін көптеген жұмыстар атқарылып келеді.
КСРО - ыдырап, Қазақстан өз егемендігін алғаннан кейін елде XX ғасырдың 90-шы жылдарында экологиялық ұйымдардың құрылуы бастау алды. Бұл ұйымдар экологиялық білім беру мен тәрбиелеу, экологиялық құқық секілді мәселелермен айналыса бастады. Сонымен қатар елімізде мемлекеттік ұйымдармен қатар халықтың экологиялықой-санасын қалыптастыруда мемлекеттік емес ұйымдар да белсенділігік танытып отырған. Қазақстанда басқа ұйымдардан қарағанда экологиялық ұйымдар көп болған. Сол уақыттардағы елдің экологиялық жағдайы өте нашар болды. 1990 жылдардың аяғында мемлекеттік, мемлекеттік емес экологиялық ұйымдар мен қозғалыстар саны 60-тан асқан. Олардың мақсаты - белгілі бір нақты мәселені оқшаулап аып, шешу болған. Оған дәлел Феникс қоғамдық антиядролық экологиялық қоры, олардың негізгі міндеті - Семей ядролық полигонында атом қаруларын тәжірибелеуде зардап шеккендерге қол ұшын беріп, жәрдемдесу болып табылады. Дэкситинэйджер-центр рухани экология және әлеуметтік бейімделу орталығы жасөспірімдер мен жастардың экологиялық білімі мен экологиялық мәдениетінің деңгейін көтерумен айналысты.
Ал үкіметтік емес ұйымдардың санының артуы Невада-Семей ядроға қарсы қозғалысының жеңуіне әкелді. Осыдан кейін елдегі ұйымдар мен халықаралық ұйымдардың пайда болуы етек алды. Кейіннен Азия елдерінде болған қаржылық дағдарыс Қазақстанның экономикасына кері әсер етіп, елдегі экологиялық ұйымдардың одан әрі дамуына, қызметіне әсерін тигізді. Әрине уақыт өте келе салихалы саясаттың нәтижесінде ел экономикасы көтеріліп, елдегі ахуал біршама көтерілді. Осыған байланысты елді экологияға байланысты жаңа бағдарламалар құрыла бастады.
Келешегіміз бүгінгі жас ұрпақтың қолында болғандықтан, жастар саясатын іске асыру бүгінгі таңдағы негізгі міндеттердің бірі. Жастарды бәсекеге қабілетті, рухани жан-дүниесінің дамуы сонымен қатар елін, жерін құрметтейтін патриотизмге тәрбиелеу ішкі саясаттығы тұрақтылықты нығайту болып табылады. Еліміздегі жастар саясаты бойынша қабылданған бағдарламаның бірі Жасыл ел жастар еңбек жасағының құрылуы. Өз алдына өзіндік мақсаты мен міндеті бар бұл бағдарлама жастардың бос уақытын дұрыс ұйымдастырып, елін, жерін көркейтуге, адал еңбек етуге үгіттейді. Бүгінгі таңға дейін бағдарлама арқылы көптеген жастар жұмыспен қамтылып, елімізді көркейтуге атсалысып келеді.
Жасыл ел бағдарламасының негiзi Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында атты 2005 жылғы 18 ақпанда өзінің халыққа жолдауында студенттерге жазғы демалыс кезінде еңбек жасақтарында қызмет атқарып, елді көгалдандыру бойынша Жасыл ел еңбек жасағы туралы алғаш сөз қозғады. Бағдарламаны іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының үкіметінің басшылығымен 2005 жылы 25 маусымда №632 бұйрығымен Жасыл ел бағдарламасы іске асты [17].
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасында белгiленгенiндей, ормандар алқаптарын ұлғайту, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесiнiң ресурстарын сақтау және ұтымды пайдалану қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы негiзгi мiндеттердiң бiрi ретiнде алға қойылып отыр.
Осыған байланысты елдi көгалдандырудың арнайы бағдарламасы әзiрлендi. Онда ағаш отырғызу жұмыстарын ұлғайту, елдi мекендердi көгалдандыру және түптеп келгенде осы процестерге жастарды тарту арқылы республика аумағының орманды жерлерiн кеңейту жөнiндегi негiзгi мақсаттар мен мiндеттер айқындалған.
Бағдарламаны әзiрлеудiң көкейкестiлігіне, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясын одан әрi iске асыру жөнiндегi шаралар туралы" 2001 жылғы 4 желтоқсандағы № 735 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейiнгi стратегиялық даму жоспары айқындаған басым мiндеттердiң алға қойылуы негiз болды, онда қоршаған ортаны қорғау саласында таяудағы он жылға ормандарды сақтауға қатысты мынадай стратегиялық мiндеттер айқындалған оларға жекелей тоқтай кететін болсақ: -қолданыстағы заңнаманы жетiлдiру; -табиғат пайдалану және қоршаған ортаны қорғау жүйесiн оңтайландыру; -экологиялық ағартуды қамтамасыз ету; сондай-ақ қоғамдық-саяси ахуалды тұрақтандыру саласындағы қазақстан қоғамын топтастыру сияқты мiндеттер айқындалған [18].
Нәтижесінде 2005 жылы Астана қаласында Жасыл ел жастар еңбек жасағының республикалық штабы құрылып, елiмiздiң барлық облыстарында филиалдары ашылды. Сол кезден бастап Елбасының бастауымен Қазақстан Республикасында Жасыл Ел бағдарламасы кең етек жайды. Еліміздің барлық аймақтарында яғни 14 облысы мен Алматы және Астана қалаларында Жасыл Елдің аймақтық штабы өз жұмыстарын бастады. Бағдарлама бойынша 18-29 жас аралығындағы жастарды жұмыспен қамту. Сонымен қатар бағдарлама негізінде жұмыс істеуге ниет білдірген студент жастардың жұмысқа қабылдануы Қазақстан Республкасының заңнамасына сәйкес жүреді, яғни азаматтың денсаулығына, қалыпты дамуына , рухани дамуына және оның оқу үрдісіне кедергі келтірмейтін жағдайда ғана мүмкіндіктері бар. Осыдан кейін арнайы шарттарға сәйкес қабылдаушы жақпен келісім шартқа отыру арқылы маусымдық жұмысқа қабылданады. Жұмыс барысында азаматтар мен азаматшалардың қауіпсіздігіне қабылдаушы тарап жауапкершілікті өз мойнына алады.
Жасыл ел бағдарламасының мақсаты: -табиғи экожүйелердi сақтау және қалпына келтiру бойынша жағдай жасау; -ормандық ортаны қорғау және ортаны қалыптастыру рөлiн арттыру мақсатында кейiннен орман шаруашылығын жүргiзу тиiмдiлiгiн арттыру; -ағаш отырғызу көлемiн ұлғайту үшiн ормандарды күзету, қорғау және молықтыру, оларды ұтымды пайдалану және әлеуетiн еселей түсу саласындағы ахуалды тұрақтандыру; -елдi мекендердi көгалдандыру мен олардың төңiрегiнде жасыл аймақтар құруға жастарды тарту арқылы осы
процестердi iске асыру [18, 2б].
Жасыл ел бағдарламасының мiндеттерi: -Жасыл экономиканы дамыту; -қоршаған ортаның құрамдауыштары мен денсаулыққа антропогендiк әсер етудi төмендету; -табиғи экожүйелердi сақтау және қалпына
келтiру; -қоршаған ортаның сапасын басқару жүйесiн дамыту және жетiлдiру; -орман шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар және елдi мекендердi көгалдандыру; -ормандарды өрттен, заңсыз ағаш кесуден және орман заңнамасын басқа да бұзушылықтан күзету, оларды зиянкестер мен аурулардан қорғау тиiмдiлiгiн арттыру саласындағы нормативтiк құқықтық кесiмдердi әзiрлеу және қабылдау; -орман тұқымы және питомник шаруашылығын қалпына келтiру; ормандарды молықтыру және орман өсiру жөнiнде жаңа технологиялар әзiрлеу және енгiзу; -жаңа технологиялар негiзiнде орман орналастыру және жобалау-iздестiру жұмыстарының көлемiн ұлғайту;орман орналастыру жобаларының сапасын арттыру; -ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару жоспарларын әзiрлеудi қамтамасыз ету; -ормандардың ұтымды пайдалануын ұйымдастыру; жеке орман қорын дамыту үшiн жағдайлар жасау; -орман және бақ-парк шаруашылығы саласындағы кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыру; -ормандарды молықтыру және орман өсiру, елдi мекендердi көгалдандыру және көркейту жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асыруға жастарды, соның iшiнде мектеп оқушылары мен студенттердi кеңiнен тарту; -жастар бастамашылықтарын дамыту [18,3б].
Жалпы, бағдарламаның негiзгi мақсаты - жалындаған жастардың күшiмен елiмiздi көгалдандыру, абаттандыру, облыс, аудан, ауылды аймақтарды жасыл ағаштармен көркейту, сондай-ақ жастардың отанға, жерге, елге, сотабиғатқа деген махаббатын, патриоттық сезiмiн ояту. Сонымен қатар ең маңызды ескеретін ол жылына мыңдаған жастарды іске тарту арқылы, жастар арасындағы жұмыссыздықты төмендету.
Жасыл ел еңбек жасағының негізгі міндеті: Жас ұрпақты отан алдындағы еңбекке араластыру, жастарды жұмыспен қамту, ауылды мекендерді абаттандыру және көгалдандыру, орман аумақтарын жастарды осы іске қатыстыру арқылы үлкейту. Жастардың бойына отанға деген сүйіспеншілікті дарыту, еліне, жеріне деген құрметін арттыру, бос уақытын дұрыс ұйымдастыруға қалыптастыру.
Бағдарламаның аясында 2005 жылы жастар еңбек жасағының республикалық штабы құрылды, яғни олар еліміздің 16 аймағында ашылды. Жасыл ел бағдарламасын іске асыру бастамасында екі жүз елу мыңнан астам студент жасағы жиналды. Студенттік еңбек жасағымен 148 992 гектар жерге 44,295 миллион ағаш отырғызылды [19].
Қазақстан республикасының аумағында Менің есімімнің ағашы, Туған қалаңа тал отырғыз, Жасыл бақ - таза қала, Таза аула - таза үй атты акциялар өткізу дәстүрге айналды. Сонымен қатар мектептерде орманшылық істері белсенді түрде қайта қалпына келтіріле бастады. 2005-2006 еңбек жасағында қызмет атқарған жасақшылар санын (кесте 4) көре аласыздар.
Кесте 4. 2005-2016 жылдар аралығындағы Жасыл ел СЕЖ атқарған жұмыс санағы
Жылы
Отырғызылған ағаштар саны (мың)
Қолданылған жер көлемі (гектар)
Еңбек жасағындағы білімгерлер саны
2005жылы
5000
8000
28000
2006жылы
11000
19000
32000
2007жылы
9000
11929
20409
Кесте - 4 жалғасы
2008жылы
9800
12200
21000
2009жылы
2043
12500
22178
2010жылы
4700
12700
15630
2011жылы
993639
12900
12000
2012жылы
1010
12100
35500
2013жылы
4646
10000
16989
2014жылы
105412
7612
13580
2015жылы
69663
15347
24015
2016жылы
109390
14704
18010
Барлығы
44295,704
148992
259611
Ауылдың көркейуі-Қазақстанның көркейуі 2010 жылдың 28 мамырында Ақтөбе қаласының облыстық әкімдігі алаңында Ауылдың көркейуі-Қазақстанның көркейуі атты орасан зор марафон эстафетасы бастау алды. Кең ауқымдағы акцияны өткізу Ақтөбе қаласының жастарының ынта білдіруі негізінде өткізілді. Сонымен қатар акцияға басқа да аудандардан жігіттер мен қыздар қатысты. 2011 жылы 18 наурызда Ауылдың көркейуі-Қазақстанның көркейуі марафон-эстафетасының екінші кезеңі болған.
Марафон-эстафетаның қатысушылары жалпы білім беретін мекемелердің 8 - 11 сынып оқушылары, колледж және жоғары оқу орындарының білімгерлері қатысты. Қатысушылардың жалпы саны 300 000 адамды құрады. [20] Марафон-эстафетаның қатысушылары ауылды аймақтарды, қалаларды, таулы аймақтарды абаттандыру жұмыстарымен айналысқан: ауыл мен қалалы аймақтарды тазалау және көгалдандыру жұмыстарын жүргізген; оқу мекемелеріне іргелі аймақтарды тазалау және көгалдандырумен айналысқан; жасыл көшеттерді отырғызып және күтім оларға күтім жасаған; жол құрылысындағы абаттандыру жұмыстарына қатысқан; гүлдерді бөлу және оларға күтім жасау, саябақтарды санитарлық тазалау жұмыстарын жүргізген; көше аттарын ағартып, бояған; су айдындарын қоқыстардан тазалаған; спорттық алаңдар мен мектеп стадиондарын көгалдандыру жұмыстарымен айналысқан.
2010 жылы Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі Шығыс Қазақстан облысында Жасыл ел жастар еңбек жасағының қатысуымен Жасыл десант атты экологиялық экспедиция жүргізілген екен.
Жаз - демалыс уақыты, барлық адамдар көл, өзенді таңдайды, алайда барлық демалушылар табиғатта өздерін қалай ұстау керектігін біле бермейді. Көп жағдайда тұрақтарда қажетсіз қоқыстар қалып жатады, көптеген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz