Мойындату талаптары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

$C:\Users\Admin\Downloads\SDU.png$

СҮЛЕЙМЕН ДЕМИРЕЛЬ УНИВЕРСИТЕТІ

СӨЖ

Тақырыбы: Талап мағынасы мен түрлері.

Орындаған: Молдабеков Ерасыл Русланбекұлы

Мамандығы: Қолданбалы құқық(қазақ) 1B

ID: 210401015

Қаскелең қаласы 2021

ЖОСПАР
КІРІСПЕ
І. ТАЛАП МАҒЫНАСЫ

1. 1. Талап түсінігі мен мағынасы.

1. 2. Талап элементтері талаптың құрамдас бөліктері ретінде.

II. ТАЛАП ТҮРЛЕРІ

2. 1 Талаптардың сыныпталу негіздері.

2. 2 Мойындату талаптары.

Қорытынды.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.

Кіріспе

Азаматтармен заңды тұлғалардың құқықтарымен заңды мүдделерінің жүзеге асырудың ең басты кепілі ол Қазақстан Республикасының Конституциясы мен және басқа заңдармен берілетін сотпен қорғалу құқығы.

Азаматтық, отбасылық, тұрғын үй, еңбек және өзге құқықтармен заңмен қорғалатын мүдделердің сотпен қорғалуы, бұл мемлекеттің азаматтармен заңды тұлғалардың құқықтарымен заңды мүдделеріне қол сұққандарға қарсы мемлекеттің қолданатын шаралары.

Азаматтармен заңды тұлғалардың құқықтарымен заңды мүдделерінің сот арқылы қорғалуының маңызы зор болғандықтан осы мәселенің шарттары мен тәртібін анықтап зерттеу керек.

Сондықтан құқықты қолдаушы тұлғамен мүдделі тұлғаның жоғарыда айтылып кеткен мәселелердің мәні мен маңызын түсіну талап арқылы қорғалудың дамуына жол ашады.

Азаматтық сот өндірісінің негізгі түрі болып, талап өндірісі, ал оны туындатудың әдісі талап екені тәжірибеден мәлім.

Талап. Азаматтық іс жүргізу құқының өте күрделі және басты орын алатын институты талап болып табылады. Сол себептен талап арқылы құқықты қорғау түрлерінің теориялық мәселелері өте көп. Көптеген ғалымдардың талап түсінігі, оның элементтері, талап құқығы және талаптардың сыныпталуына байланысты бір - біріне қарама - қайшы көзқарастары көп. Сондықтан көптеген әдебиеттерде талаптың және оның элементтерінің әртүрлі түсініктері берілген, ал ол осы мәселені шешуді қиындата түседі.

Бұл жұмыста құқықтың талап арқылы қорғалуына байланысты сұрақтарға жауаптар берілген. Олар: Талап түсінігі, талап құқығы, талаптың құрамдас бөліктері, талап түрлері және тағы басқа.

І. ТАЛАП МАҒЫНАСЫ.

1. Талап түсінігі мен мағынасы.

Заңды және жеке тұлғалардың сотпен қаралуға байланысты конституциялық құқықтары олардың сотқа талапарызбен жолдануы арқылы жүзеге асырылады.

Талап бұзылған немесе дауласып жатырған субъективтік құқықты қорғаудың ең бір ерекше әдісі екендігі даусыз. Кез келген тұлға талап беру арқылы талап өндірісін қозғай алады. “Құқықты талап арқылы қорғаудың негізі мәселелері атты” Добровольский А. А. мен Иванова С. А. жазған еңбегінде талап дегеніміз - “нақты заңды фактілерге негізделген, даулы материалдық - құқықтық қатынастардан туындайтын сот немесе өзге де юристдикциалдық органға анықталған процессуалдық тәртіппен қарауға және шешуге берілетін материалдық құқықтық талап”.

Добровольский А. А. мен Иванова С. А. талапты - материалдық - құқықтық және процессуалдық жақтарды өзінде үйлестіруші бір тұтас түсінік ретінде қарастырады. Осыған сәйкес бұл авторлар мынадай өз ой-пікірлерін келтірген: талапкердің жауапкер атына сот арқылы берген талабында материалдық -құқықтық талап көрсетілген болса, сот ол талапты қабылдамайды, себебі соттың бұл жерде қарап шешетіндей еш нәрсесі болмайды. Сондықтанда кез - келген сотқа жолдану материалдық - құқықтық талаптан тұруы керек. Бұл жердегі ойдың түйіні мынада деуге болады: талапкердің материалдық - құқықтық талабы процестің туындауына себеп болып табылады және ол сот қызметінің пәні болып табылады, себебі сот талапкердің жауапкерге берген материалдық талабының заңдылығын және негізділігін қарайды.

Жоғарыда аталып кеткен авторлардың пікірлеріне Гурвич М. А. мен Елесейкина П. Ф. ойлары өзгешелеу.

Олар талапты екі құқық саласына тән категория ретінде қарастырады, яғни материалдық, азаматтық және процессуалдық құқық салалары және олар талаптың басқа екі түрлі түсінігін береді - материалдық - құқықтық және процессуалдық тұрғыдағы түсінігі.

М. А. Гурвич пікірі бойынша - талап процессуалдық әрекет болып табылады. Гурвичтің “сот шешімі” атты кітабында талап ол сотқа жолданған адамның әрекеті болып табылады делінген бұл автордың пікірі бойынша, азаматтық субъективтік, құқықты бір тұлғаның мәжбүрлі түрде белгіленген әрекеті, орындалуы болып табылады. Құқықтың мұндай құбылыс түрінде қөрінуі азаматтық субъективтік құқықтың құбылысы болып табылады.

Гурвичтің пікіріне ұқсас пікір П. Ф. Елесейкинаның пікірі. Ол талапты материалдық құқықтық тұрғыда сотпен қорғалатын субъективтік құқық. Ал процессуалдық тұрғыда бұл субъективтік құқықты немесе заңмен қорғалатын мүдделерді қорғау үшін сотқа жолдану дейді. Ал басқа авторлардың К. С Юдельсон, К. И. Комиссаров, В. М. Семенов пікірі бойынша талап бұл процессуалдық деңгейдегі азаматтық іс жүргізу құқығының институты дейді. Олар субъективтік құқықпен материалдық игілікті талаптан бөлек тұрғыдан қарастырады. Мұндай құқық талаптың мазмұнын емес, мақсатын құрайды. Олардың ойы бойынша егер субъективтік құқық туындаса, ол сот процедурасынсыз - ақ жүзеге асырыла береді. Материалдық құқық нормалар соттың қатысауынсыз және талап бермей - ақ жүзеге асырылуы мақсатталған. Субъективтік құқықты талап беру тәртібінен қорғау мүдделі тұлғаға міндетті болып табылады. Соттың мақсаты материалдық құқықтық қатынастан қатысушылардың материалдық құқық нормаларын заңмен рұқсат етілген тәртіпте жүзеге асыруға рұқсат беру. Сондықтан да сот шешімінің жоғарыда аталып кеткен бұйырымы бөлімінде мәселе талапқа байланысты емес, ал керісінше субъективтік құқықтың өзіне байланысты.

1. 2. Талап элементтері талаптың құрамдас бөліктері ретінде.

Талап элементтері талаптың құрамдас бөліктері ретінде ҚР АІЖК-нің 150-бабына сәйкес талапкер өз талабында өз талабының негізін, сол талап негізін растайтын дәлелдемелерді және талап затын көрсетуі керек. Осы көрсетілген заңмен бекітілгеннен құрамдас бөліктері талап элементі де болып табылады. Талап элементінің арасында тығыз байланыс бар.

а) Талаптың заты. Талап заты болып материалдық құқықтық талаптар болып табылады. Яғни талапкердің жауапкерден талап етіп отырған материалдық игілік болып табылады.

Талап затының түсінігіне байланысты ғалымдардың бірдей ой - пікірлері жоқ деуге де болады. Себебі кейбір авторлар талап затын талапкердің жауапкерден талап етіп отырған даулы қатынастар және материалдық құқықтық талап. Ал кейбір авторлар жай ғана даулы құқықты қатынас ретінде қарастырады. В. К. Пучинский талап затын “даулы құқықтық қатынас” ретінде қарастырып сонымен қатар “кез келген фактілердің жиынтығы тек анықталған құқықтық қатынастар тыңдататынын дәлелдеп қарастырған”.

А. А. Добровольский мен С. А. Иванов талапкерді мойындату талабында жауапкерге белгілі бір әрекеттерді істеуге бағыттамай өз талабын қанағаттандыруды керек етеді деп есептейді. Сот талапкердің қандай құқықтары бар екендігін анықтаса болғаны. Соттың, талапкер құқығын мойындауы билік сипатына ие болады және жауапкер сот шешімін бағынуын міндетті. Сот арқылы орындату талаптарында сот талапкердің құқығын анықтап қана қоймай, сонымен қатар жауапкерді орындатуға міндеттейді. Сот жауапкердің талапкер есебіне нақты қандай әрекеттерді орындауын жауапкерді шығаруға байланысты істерді сот талапкердің тұрғын үйге деген меншік құқығын белгілейді, яғни белгілейді, осыдан екінші құқық туындайды жауапкерді шығару құқығы.

Талап затын даулы құқықтық қатынас объектісі, яғни талаптың материалдық объектісінен ажырата білу керек. Осыған сәйкес жауапкерден жауапкер атына белгіленген ақша - сомасын сот арқылы орындатуға байланысты істерді ақша соммасы талаптың заты болып табылмайды, ал даулы құқықтық қатынастың, яғни материалдық объектісі болып табылады. Талап затының мөлшерін азайту немесе ұлғайтуға байланысты істерде ақша қаражатының ьмөлшерін өзгертуге байланысты болып табылады.

ә) Талап негізі.

ҚР ҚІЖК-нің 150-бабының 5-ші тармағына сәйкес талапкер өзінің талап арызында өз талабын қандай негіздерге және дәлелдемелерге сүйеніп отырғандығын көрсетуі керек.

Талап негізі құқық нормаларының нақты фактілерінің жиынтығынан тұрады. Н. И. Масленникова талап фактілерін 3 түрге бөліп қарастырады:

Құқық өндіруші фактілер, яғни талапкерді субъективті материалдық құқықтың бар екендігін растайды және оларды қорғау үшін сотқа жолданатын фактілер. Құкық өндіреуші фактілерді талапкер өз талабының негіздерінде көрсетеді. Талап негізі дегеніміз - талапкердің өз талабында құқық нормаларына сүйенуін айтамыз . Мысалы : Талапкер жұмысына қайта тұруы туралы талап қойған жағдайда ол еңбек заңдарының нормаларына сүйенеді.
Белсенді және белсенді емес легитимация фактілері, яғни талапкер мен жауапкердің материалдық - құқықтық дауларға байланысты ара қатынасы. Бұл талапты белсенді және белсенді емес етіп екіге бөліп талапкерді белсенді жақ етіп қарастыруға болады. Белсенді фактілерге субъективтік материалдық қатынастарды иеленуші мүдделі тұлғаларға қарасты фактілерді айтамыз.
Сотқа жолдануға себеп болған талапқа байланысты фактілер. Мысалы: жауапкердің өз міндеттердің оындамауы. Азаматтық іс жүргізу заңы талаптың құқықтық қатынасын көрсетуін міндеттемейді. Талапкер сотқа тек өзі негіздеп отырған фактілік жағдайда сотпен тура және дұрыс бекітілу керек. Бұл жоғарғы бекітілген тезиске В. К. Пучинский келіспейді. Оның пікір бойынша «фактілер мен құқықтық қатынастар әртүрлі санаттарға жатқызылатын құқық және талап негіздерінің» ұғымына әртүрлі құбылыптарды жатқызуға болмайды деп есептейді.

б) Талап мазмұны оның элементі ретінде.

Кейбір ғаламдар (М. А. Гурвич, А. Ф. Клейнман. ) талап құрылымында үшінші элементтің бар екендігін айтады. Ол талап мазмұны А. Ф. Клейнман айтуы бойынша талап мазмұны дегеніміз тап қол жеткізген соттың әрететі.

Талап құрылысындағы үшінші элементінің пайда болуын М. А. Гурвич былай түсіндіреді.

Талапкердің өз тілегін білдірілуі талап негізіне кірмегенімен ол сотқа жолдануды білдіреді. Гурвичтің талап құрылысының үш элементтен тұрады деген пікіріне В. К. Пучинский де қосылады. Оның пікірі бойынша норма гипотезасымен талап негiзiнiң ортасында және норма диспозициясымен талап затының арасында байланыс бар.

Бірақ В. К. Пучинский «талап мазмұны деген термин дұрыс емес» ол қорғау әдісі ұғымы болуы керек дейді. Қорғау әдісі міндеті тұрде талап арызда көрсетілуі керек және осы жерде қолданатын мәжбүрлеу шаралары шегінен асып кетпеуі тиіс.

Талап құырылысының талап екi бөліктен тұратындығын дәлелдейтін ғалымдар талаптың үшінші элементіне мүлдем қарсы және олар талаптың үшінші элементінің теориялық та, практикалық та жағынан керектігін жоққа шыгарады.

II. ТАЛАП ТҮРЛЕРІ.

2. 1 Талаптардың сыныпталу негіздері.

Талаптардың түрлерге бөлінудің екі жүйесі бар.

Процессуалдық-құқықтық сыныптау.

Талаптардың материалдық-құқықтық сыныпталуы.

Талаптың процессуалдық құқықтық сыныптауын М. А. Гарвич, түрге бөледі:

Сот арқылы орындалу талаптары;
Мойындату талаптары;
Құқықтық қатынастардың (өзгермелі талаптар) құқықтық қатынастардың өзгеруіне және тоқтатылуына байланысты талаптар.

А. А Добровский талаптарды мақсатына қарай бірнеше түрге бөледі. Ол барлық талаптартарды екіге түрге сыныптайды: таныту және сот арқылы орындату талаптары. Сот, талапкер және жауапкер істі қарауға дейін талаптың мәнін түсінуі қажет.

Мысалы:виендикациалық сотқа берген кезде сот бірден бұл іс бойынша талапкер екендігін, кімнің жауапкер екендігін, және істі шешу кезінде қандай құқық нормасына сүйену керек екендігін білу керек. Ал талапкер өзі қандай фактілерді дәлелдеу керек екендігін және қарсы қорғану мақсатында жауапкерде жоғары да аталып кеткен мәселелерді білу керек.

Талаптардың істердің әртүрлі категориясын, динамикасын, көрсететін сот статистикасының негізгі болып табылады. Сот статистикасының мәліметтері сотмеңгеру бағытталған.

2. 2 Мойындату талаптары.

Тану туралы талаптары талапкердің құқықтарын мойындау жатады.

Тану туралы талаптар құқық қатынастарының әрекет етуін мойындайтын талаптар тану туралы талаптары болып табылады.

Талапкердің жауапкерге талабы.

Тану талаптарының заты болып тану талабында талапкер жауапкердың белгіленген әрекеттерді істеуін талап етпейді, бұл талап түрінде соттың талапкердің қандай құқықтыры бар екендігін және ол құқықтардың мәні неде екендігін белгілеуі жеткілікті.

Соттың талаптары құқықтық мойындап, бекітуі билік сипаттарында болғандықтан, жауапкер сот шешіміне бағынуы тиіс болады және талапкердің құқықтарына бас бостандығына бас сұға алмайды. Сонымен тану талаптарында құқықтарды қорғау шешім аралық жүзеге асырылады және бұл талап түрінде талаптың орындалуы (ерікті және мәжбүрлі) жүзеге асырылуы керек.

Тану талаптары сот арқылы орындату талаптарынан өзінің құрамдас бөліктері арқылы ажыратылады.

Осыған орай бір авторлардың пікірі бойынша, тану талаптарының заты талапкердің жауапкердің жауапкерге материалдық талабы емес, ол даулы құқықтық қатынас - дейді. Ал басқа авторлар, тану талаптарының заты сот арқылы орындату талаптарындағыдай, талапкердің жауапкерге құқықтық талабы деп түсіндіреді.

Қорытынды.

Мемлекетіміздегі саяси және экономикалық саладағы қазіргі өзгерістер еліміздегі құқықтық жүйеге де әсерін тигізеді. Сондықтан да сот жүйесін толығымен, соның ішінде азаматтық іс жүргізуді жаңартуға бағытталған реформа жүргізу керектігі туындады. Азаматтардың қадір-қасиетін және жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың құқықтарын қорғайтын бірден-бір әдіс азаматтық іс жүргізу болуы керек. Сондықтан да қазіргі кезде азаматтық іс жүргізу құқығына байланысты жаңа заңдар қабылдануда. Оған дәлел 1999 жылы 13-ші шілдеде қабылданған Қазақстан Республикасының Азаматтық Іс жүргізу Кодексі.

Бұзылған немесе дауласып жатырған құқықты сот арқылы қорғау кезінде ең басты рөл құқықты талап арқылы қорғауға жатқызылған. Құқықты қорғаудың бұл түрі, азаматтық іс жүргізу құқығының күрделі теоретикалық және практиклық мәселесі болып табылады. Бітіру жұмысында, құқықты талап арқылы қорғау мәселесінің аспектілері көрсетілген және менің осы мәселелерге қарап, осы кішкене ғана зерттеу болып мәселелерді шешуге бағытталған әрекеттерім табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.