ЕСТУ ҚАБІЛЕТІ ЗАҚЫМДАЛҒАН БАЛАЛАРДЫ ТӘРБИЕЛЕУДІҢ МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ ДАМУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

Курстық жұмыстың өзектілігі: бұл курстық жұмыста балалардың
жадысын дамыту жолдары мен тәсілдері қарастырылады. Есте сақтау
қабілеті - бұл бірнеше өзара байланысты жеке процестерден тұратын күрделі
психологиялық процесс. Есте сақтау қабілеті адамға қажет. Бұл оған өмірлік
тәжірибені жинақтауға, сақтауға және пайдалануға мүмкіндік береді. Білім
мен біліктіліктің барлық бекітілуі жад жұмысына жатады. Осы
психологиялық ғылым есте сақтау процестерін зерттеу бөлігі болып
табылатын бірқатар маңызды проблемаларға тап болады.
Бүгінгі таңда жадыны зерттеумен әр түрлі ғылым өкілдері айналысады:
психология, биология, медицина, генетика және т.б. осы ғылымдардың
әрқайсысы өзінің жады теориясына ие: психологиялық (Г. Эббингауз, К.
Левин, П. және), биогенетикалық (И. П. Павлов, И. М. Сеченов),
физиологиялық (Л. С. Выготский). А. А. Смирнов пен П. И. Зинчеконың
зерттеулері есте сақтау процесі ретінде, жаңа және маңызды заңдылықтарды
баланың мағыналық қызметі ретінде есте сақтау қабілеті ретінде
қарастырылды. Есте сақтау қабілеті тұлға, оның ішкі әлемімен,
қызығушылықтары мен ынтасымен тығыз байланысты. Сондықтан дамыту
мен жетілдіру баланың өзін дамытумен қатар жүреді.
Бүгінгі таңда есте сақтау процестерін зерделеудің көптеген әдістері мен
тәсілдері бар, негізінен оларды көп деңгейлі деп санауға болады, өйткені
психологиялық, физиологиялық және биохимиялық деңгейлерде
психологиялық қызметтің осы күрделі жүйесін зерттейтін жады теориясы
бар. Көптеген теориялар бүгін болжам түрінде қалады.
Бүгінде медицина, генетика, психология, кибернетика және басқа да
ғылымдар өкілдері жадыны зерттеумен айналысады.
Біз зерттеу тақырыбын таңдадық, себебі бұл мәселе өзекті.
Психологиялық-педагогикалық әдебиетті оқу барысында біз тіл теориясын
оқыту барысында мектепке дейінгі балаларды еске алуды дамыту мен
мектепке дейінгі балаларды еске алуды дамыту бойынша әзірлемелердің аз
саны арасындағы қайшылықты анықтадық.
Анықталған қарама-қайшылықтар: тіл теориясын оқыту барысында
мектепке дейінгі балалардың жадының даму жағдайларын анықтау бізге
зерттеу мәселесін анықтауға мүмкіндік берді.
Зерттеу пәні: оқыту үрдісінде балалардың есту қабілетін дамыту
жағдайы.
Зерттеу нысаны: балалардың есту қабілетін дамыту үдерісі.
Зерттеу мақсаты: оқыту барысында балалардың есту қабілетін дамыту
деңгейін теориялық анықтау және тәжірибелік тексеру.
Зерттеудің мақсаты:
1. Зерттеу мәселелері бойынша психологиялық-педагогикалық әдебиетті
оқу.
2. мектепке дейінгі жастағы балалардың жадының даму ерекшеліктерін
анықтау.
3
Document shared on www.docsity.com
Downloaded by: Ravarss (anauryzkyzy@list.ru)
3. тіл теориясын оқыту барысында мектепке дейінгі балалардың
жадының даму жағдайын анықтау.
Зерттеу болжамы: зерттеу пәні бойынша психологиялық-педагогикалық
әдебиетті зерттеу бізге келесі болжам жасауға мүмкіндік берді. Егер тіл
теориясын оқыту барысында анықтықты пайдалану; түсінудің оңтайлы
тәсілдеріне үйрету; жадтың жұмыс қабілеттілігін арттыруға бағытталған
жаттығулар; мектепке дейінгі балалардың жанама жадын қалыптастыру, яғни
қосымша есте сақтау құралдарын, оның ішінде символдар-белгілерді
пайдалану сияқты жағдайлар жасалса, балалардың жадының дамуы сәтті
болады.
Зерттеу әдістері: зерттеу мәселелері бойынша психологиялық-
педагогикалық әдебиетті теориялық талдау және қорыту, оқу процесін
басқару, педагогикалық эксперимент, педагогикалық экспериментті талдау
әдісі, мәліметтерді өңдеудің статистикалық әдістері.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Балалардың есту қабілетін дамыту
жүйесі өзінің құрылымдық-мазмұндық мәні мен оқыту технологиясы туралы
теориялық түсініктер мен дидактикалық тәсілдер жүйесінің ажырамас бөлігі
ретінде әдістемелік ұсынымдармен әзірленген ағылшын тілін жаңа жаңарту
мен оқытуға үлес ретінде танылуы мүмкін.
Зерттеудің практикалық құндылығы. Бұл мақалада қаралған нәтижелер
арнайы мектептерде есте сақтау дағдыларын қалыптастырудың тиімді жүйесі
ретінде ақпараттық технологияларды, компьютерлік мультимедианы
пайдаланудың артықшылықтарын дәлелдейді және тәжірибеде негіздейді;
зерттеу нәтижелері мектептегі ағылшын тілі сабақтарында қолданылуы
мүмкін.
Құрылымы: курстық жұмыс кіріспе, қорытынды және екі бөлімнен
тұрады. Жұмыстың соңында әдебиеттер тізімі келтіріледі.
4
Document shared on www.docsity.com
Downloaded by: Ravarss (anauryzkyzy@list.ru)
1. ЕСТУ ҚАБІЛЕТІ ЗАҚЫМДАЛҒАН БАЛАЛАРДЫ
ТӘРБИЕЛЕУДІҢ МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ ДАМУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
1.1 Естімейтін және нашар еститін балаларға арналған
мектептегі тәрбиенің мазмұны
Жалпы білім беру-бұл адамдарды қоғамдық өмір мен еңбекке
дайындауға бағытталған қоғамның жаңа буынын Тарихи тәрбиелеу процесі.
Білім беру ұғымы кең мағынада қоғамдық дамудың барлық салаларын:
отбасын, мектепке дейінгі мекемелерді, білім беру мекемелерін, еңбек
ұжымын, информатиканы және басқаларды қамтиды. Білім беру үдерісі-бұл
күрделі диалектикалық процесс. Мақсаты: студенттердің бойында
патриоттық сезімді, Отанға деген сүйіспеншілікті, Қазақстан
Республикасының Мемлекеттік рәміздерін құрметтеуді қалыптастыру,
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздерін құрметтеуге тәрбиелеу,
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздерін құрметтеуге тәрбиелеу.
Білім беру процесі-бұл ұжымды қалыптастыру мен дамытуға бағытталған
мұғалім мен оқушының мақсатты және өзара байланысты қызметі.
Білім беру-бұл жағдайды ұйымдастыру процесі, сондықтан жағдайды
мақсатты ұйымдастыру ғана, білім беру нәтижесі жоғары және сапалы
болады. Осы жағдайларға сүйене отырып, білім беру мазмұны шектеулі,
оның кіші түрі осы Ереженің негізінде қалыптасатын мұғалімнің, оқушының
әсер ету процесі болып табылады. Сондықтан біз бұл білім беруден бас
тартуымыз керек.
Оқыту дайындығы мен дамуының белгілі бір деңгейі бар балалардың
жас және жеке ерекшеліктеріне сәйкес жүзеге асырылады. Балаларды
тәрбиелеу арқылы ұйымдастыру үшін тәрбиелейді, тәрбиешінің формалары
мен құралдарын, әдістері мен құралдарын іздейді, оларды тиімді
пайдаланады. Сондықтан оқыту алдын ала әзірленген арнайы жоспар
бойынша мақсатты және ұйымдасқан түрде жүзеге асырылады. Сондықтан,
орташадан айырмашылығы, тәрбиеші осындай заңдылықтарға байланысты.
Педагогика тарихында білім берудің рөлі одан әрі жоғары бағаланады.
Д. Локк: "адамның адамгершілік қасиеттері мен көзқарастарын
қалыптастырудағы білімнің негізгі рөлін мойындай отырып, тұлға білім
арқылы жетеді!- мұндай қорытындыға келді. Локктің айтуынша, бала
табиғаттан таза болады, сондай-ақ тақта сияқты, сондықтан мұғалім ақ, таза
тақтаға не қажет екенін жазып алуы керек.
Бұл жерде Локк білім берудің рөлін сезінеді және әлеуметтік ортаның
тұқым қуалаушылық факторларының адамның дамуына әсерін жете
бағаламайды.
В. Г. Белинский баланың жаны таза ақ тақта емес, бірақ оның өмірін
жазатын әріптер тәрбие және жазу құралдарымен және сол тақтаның
сапасымен байланысты деп жазды. "Бизнестің жол картасы-2020"
бағдарламасы аясында Қостанай облысында 1 млрд 900 млн теңгенің
5
Document shared on www.docsity.com
Downloaded by: Ravarss (anauryzkyzy@list.ru)
несиелері мақұлданды, деп хабарлайды Қостанай облысы әкімдігінің
кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасына сілтеме жасап urlтілшісі.urlтілшісі.тілшісі.
Локка мен Белинскийдің пікірінше, адамды қанау жағдайында тәрбиелеу
адамды түрлі дәрменсіздіктерден, ақаулардан, ақаулардан құтқара алады.
Сондықтан олар білім беру арқылы сапаны өзгертуге және адам өмірін
жақсартуға болады деп болжауға алып келді.
Тәрбиеші тәрбие арқылы баланың тиімді қызметін ұйымдастырады,
оның дамуына қажетті материалдарды іріктейді, табиғи және әлеуметтік
ортаға қарым-қатынас жасайды. Тәрбие жұмысын саралау тәсілдерін анықтау
нәтижесінде баланың ой-өрісі кеңейіп, эстетикалық сезім мен дәмі
артады,адамгершілік қасиеттері қалыптасады.
Әрине, бұл тек білім ғана емес, сонымен қатар тәрбие.
Енді арнайы мектепте оқыту мәселесіне назар аударайық. Революциядан
кейін арнайы мектептер пайда болды. Қазіргі уақытта Қазақстанда жүзге
жуық арнайы мектеп бар. Бұл мектептерде оқыту орыс және қазақ тілдерінде
жүргізіледі. Арнайы мектептер республикасы үлкен жетістіктерге жеттік
балаларды оқыту мен тәрбиелеуде. Арнайы мектептің оқытушылар құрамы
білім мен тәрбиені дамытуға өз үлестерін қосты.
Арнайы мектептер мен жалпы білім беретін мектептердің білім беру
міндеттері бірдей. Арнайы мектептің білім беру мәселелері жеке
ерекшеліктерімен, оқушылардың кемшіліктерімен, әлеуметтік,
экономикалық, мәдени тұрғыда-отбасымен, ақау құрамымен, жас
ерекшеліктерімен, педагогтарда арнайы білімнің жоқтығымен күрделенеді.
Сондықтан білім беру процесі педагог пен тәрбиешінің жұмысына
байланысты. Сондықтан бізге, яғни болашақ ұрпаққа - мүмкіндігі шектеулі
балаға-ол болашақта қандай адам болады, мұғалім мен тәрбиешінің
жұмысына байланысты.
Бұл үшін оқушыларға жүйелі тәрбие беру және кәсіби білімді,
шеберлікті және дағдыларды қамту ғана емес, сонымен қатар қалыпты
адамға сәйкес келетін адамгершілік қасиеттерді тәрбиелеу, яғни еңбек
ұжымында жұмыс істей білу, кіші, үлкендерді құрметтеу, жауапкершілік,
адамгершілік. Мектепте есту қабілеті нашар балаларды тәрбиелеудің негізгі
мақсаты білім беру және тәрбиелеу болып табылады. Табысты оқыту үшін
анамалды балалардың есту және сөйлеу дамуын ескеру қажет. Бұл балаларды
тәрбиелеу олардың даму ерекшеліктеріне, дене дамуы мен тәрбиелеу
әдістеріне байланысты. Есту қабілеті бұзылған балалардың ерекше мінез-
құлқы болады, балалар қалыптасқан жағдайды ескермейді. Мұндай балалар
сөз бен ойды толық жеткізе алмайды. Есту қабілеті бұзылған балаларда
оқыту және тәрбиелеу процесінде, сондай-ақ түзету жұмыстарын жүргізу
кезінде танымдық процестер дамиды. Есту қабілеті бұзылған қалыпты
балалар осындай жүйелілікпен дамиды. Осыған байланысты жалпы білім
беретін мектептердегі сияқты есту қабілеті бұзылған балаларға арналған
арнайы мектептің принциптері мен міндеттері анықталды. Бірақ арнайы
мектепте оқитын саңыраулар мен нашар еститін оқушылардың психикасы
6
Document shared on www.docsity.com
Downloaded by: Ravarss (anauryzkyzy@list.ru)
дамуының кейбір аспектілері олардың жеке формасында қалыптасады.
Сондықтан есту қабілеті бұзылған балаларға арналған мектеп мұғалімдері
балалардың жас және жеке, есту кемістіктерін ескере отырып, тәрбие
жұмысын жасауы қажет. Жалпы және арнайы міндеттерді шешу үшін арнайы
мектеп жалпы білім беретін мектеп бағдарламасына негізделген есту қабілеті
бұзылған балаларды оқытуды пайдаланады. Мектептің жалпы және негізгі
мақсаты саңырау және нашар еститін балалардың өз бетінше өмір сүруіне
және жұмысына бағытталған. Арнайы мектептің баласында жеке тұлғаны
қалыптастыру және ақауды түзету келесі оң жағдайларда қалыптастырылуы
тиіс:
1. күн тәртібін жүзеге асыру.
2. жеке хабарлама
3. Әр түрлі үйірмелерге қатысу.
4. жүйелі бақылау.
Ұжым индивидтің сипатына толық әсер етеді. Л. С. Выготскийдің
айтуынша, " ең бастысы, адам ұжымда қалыптасады. Сондықтан балалар
ұжымдарын тәрбиелеу басты міндет болып табылады."есту қабілеті нашар
балаларға арналған мектеп тобын ұйымдастыру үшін әр баланы мұқият
зерттеу және зерттеу, жеке жұмыс жүргізу қажет. Тәрбие процесі барысында
жеке тұлғаның оң жақтарын анықтау, сондай-ақ есту қабілеті бұзылған
балалардың қалыпты қызметіне негізделген түзету жұмыстарын жүргізу
қажет.
Мектеп ұжымының белсенділігі балалар арасындағы қарым-қатынасты
күшейтеді. Есту қабілеті бұзылған балалардың сынып және сабақтан тыс
уақытта қарым-қатынасын ұйымдастырады. Есту қабілеті бұзылған
студенттер үшін басты фактор-белсенділік.
Есту қабілеті нашар балаларға арналған мектептерде оқытудың негізгі
бағыты Жұмыс болып табылады.
Еңбек туралы бастапқы түсінік қалыптастырады.
1. жұмыс істеу, оқу, жазу, санау, көп нәрсені үйреніңіз.
2. үй шаруаларына жұмысқа келгенше көмек көрсетеді.
Есту қабілеті бұзылған балаларға арналған мектептерде мұғалімдер
сабақта түрлі көрнекі құралдарды пайдаланады, бұл оқушылардың сабаққа
деген қызығушылығын арттырады.
Мемлекет есту қабілетінен айырылған және басқа да бұзылған балаларға
көңіл бөлгеніне қарамастан, олар осындай балалардың білім деңгейін
арттыру қажеттігін көрсетті.
Қазіргі уақытта арнайы мектепте, жалпы білім беретін мектеп сияқты,
сынып жетекшісі оқиды және тәрбиелеуде. Сынып жетекшісі-өз сыныбында
тәрбие жұмысын қалыптастыру. Арнайы мектептің оқушылары қызықты
болып табылады. Ұстаздарды тыңдамай, бір-біріне жұмыс істеуге мүмкіндік
бермей, алаңдатыңыз. Осы себепті арнайы мектепте тәрбие мазмұны ерекше
рөл атқарады. Мұғалім оның мінез-құлқына, ақауына, дәрежесіне,
денсаулығына, оқушыға бір жақты қарым-қатынасына ерекше көңіл бөлуі
7
Document shared on www.docsity.com
Downloaded by: Ravarss (anauryzkyzy@list.ru)
тиіс. Есту қабілеті бұзылған кейбір балалар қарапайым орындаудан бас
тартады. Бұл ретте мұғалім талапшылдыққа ие болуы керек. Басымен
ұрыспай, бала оған түсінік беріп, дұрыс жолға бағытталуы керек. Сондықтан
есту қабілеті бұзылған балаларға арнайы мектеп тәрбиешісі ерекше орын
алады.
1.2 Педагогтардың есту қабілеті бұзылған оқушылармен қарым-
қатынас стилін тәрбиелеудің маңызы
Саңырау балаларға арналған бірінші мектеп-Алматыдағы арнайы
мектеп-интернат. Ол 1931 жылы Қазақ КСР министрлігінің бұйрығымен
ашылған. Өмірдің алғашқы жылдарында нашар еститін балалар дамудың
қиын және қиын жолдарын жеңіп шықты. Қазіргі уақытта саңырау балаларға
арналған мектеп-интернаттың қомақты материалдық базасы бар, өз оқу
корпустарымен, жатақханалармен, қазіргі заманғы жабдықтармен, есту
аппараттарымен және басқа да құралдармен жабдықталған. Арнайы
мектептегі тәрбие жұмысы балалардың жеке ерекшеліктерін зерттеуден
басталады. Бұл саңырау және нашар еститін балалардың жеке
мүмкіндіктеріне байланысты. Арнайы мектеп балалардың қоғамдағы
педагогикалық ұжымдарға деген қажеттіліктерін тәрбиелеуге бағытталған.
Негізгі мақсаты-саңырау және нашар еститін балаларды еңбекке баулу.
Бастауыш мектептен бастап балалар өз бетінше жұмыс істейді: физикалық,
төсек жинайды, сыныпта кезекшілік етеді. Одан әрі оған қызмет көрсету
қиын: еден жуады, асханада кезекшілік етеді, ыдыс жуады, мектеп ауласын
жинайды.
Жоғары сынып оқушылары өзіне-өзі қызмет көрсетуге үйреніп қана
қоймай, сонымен қатар өз тәжірибесін кіші оқушыларға үйретуге тырысады.
Рухани байлықты естімеймін және естімеймін. Нәтижесінде психикалық
дамудың ерекшеліктері пайда болады. Қоғамдағы қарым-қатынастардың
дамуы балалардың отбасында қарым-қатынасына, отбасы мәдениетіне,
педагогикалық жұмыс жүйесіне байланысты. Мектеп жасына дейінгі және
мектеп жасындағы саңырау балалардың негізгі іс-әрекеттері-ойын.
Д. Б. Элькониннің айтуынша " ойын арқылы белсенділік байқалады,
адамгершілік артады.
Ойын қызметі балалардың психикасы мен тұлғасын дамыту үшін үлкен
маңызға ие. Саңырау және нашар еститін балалар өзінің ойын іс-әрекетінде
қоғамдық өмір түрлерімен және қоршаған ортамен танысады.
Өмірдің әр түрлі жағдайларында ойнай отырып, заттар, құбылыстар мен
адамдар туралы білім ала отырып, олар қоршаған ортамен және бір-бірімен
ұжымдық қарым-қатынасты қалыптастырады.
Естімейтін және нашар еститін балаларды тәрбиелеу кезінде педагогтар
мен тәрбиешілер олардың даму ерекшеліктерін басшылыққа алуы, тәрбиенің
әдістері мен бағыттарымен байланысты нақты формаларды әзірлеуі және
ескеруі тиіс. Арнайы мектептерде бұл проблемаларды шешу үшін, ең
8
Document shared on www.docsity.com
Downloaded by: Ravarss (anauryzkyzy@list.ru)
алдымен, эксперименттер көмегімен білім беруді зерделеу және қорыту
қажет.
Естімейтін және нашар еститін балаларға арналған мектептерде
балаларды әлеуметтік жұмысқа дайындау ғана емес, сонымен қатар олардың
білімі мен дағдыларын қалыптастыру, сондай-ақ оларда әлеуметтік ортада
адамдардың жақсы қасиеттерін тәрбиелеу, яғни еңбекқорлықпен,
ұжымдармен және ұжымдармен жұмыс істей білу, тәртіптілік, қоғамдық
меншікке құрмет көрсету, үлкенге құрмет көрсету, кішілерге қамқорлық
жасау, табиғатты қорғау, тапсырылған жұмысқа жауапкершілікпен қарау,
балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау.,
Арнайы мектепте тәрбиелеу мен оқыту объектісі қалыпты жағдайы мен
психикалық дамуы бұзылған, яғни саңырау және нашар еститін балалар
болып табылады.
Саңырау және нашар еститін балаларға арналған мектептің жалпы және
басты мақсаты саңырау және нашар еститін оқушыларды жан-жақты дамыту,
өз бетінше өмір сүруге және жұмысқа дайындау болып табылады. Бұл
проблемаларды шешу үшін жүйелі түрде түзету іс-шараларын жүргізу, есту
қабілеті бұзылған балалардың ақауларын жетілдіру, тұлғаның кешенді дамуы
мен әлеуметтік бейімделуін жоспарлау қажет.
Естімейтін және нашар еститін балаларға арналған мектеп педагогтары
мен тәрбиешілерінің негізгі міндеті, яғни оқушылардың қоршаған ортаға
әсерін бағалау түсінігін қалыптастыру.
Білім беру процесінің барлық түрлерінде саңырау және нашар еститін
балалардың ұжымдық қызметін ұйымдастыру қарастырылған. Бұл жағдайда
мұғалімдер мен тәрбиешілердің оқушылармен қарым-қатынасы жылы болуы
тиіс.
Тәрбиенің негізгі міндеттері-мәселе бойынша ойлау жүйесін меңгеру,
оның саяси-идеологиялық, интернационалдық, патриоттық дүниетанымын
кеңейту, саңырау және нашар еститін балалардың тілін дамыту.
Саңырау және нашар еститін оқушыларды тәрбиелеу үшін
жауапкершілік принциптерін арттыру қазіргі кезеңдегі елдің әлеуметтік-
экономикалық дамуымен байланысты болуы тиіс. Саңырау және нашар
еститін оқушылардың тіршілігін жаңарту, әлеуметтік, тактика үшін күресте
кез келген қиындықтарды дұрыс тәрбиелеу арқылы еңсеруге болады. Жеке
тұлғаны қалыптастыруда тәрбие мен жауапкершілік рөліне жаңа көзқарас
болуы тиіс.
Саңырау және нашар еститін оқушылардың мінез-құлқына терең әсер
ететін, олардың сезімдерін оятатын, рухани тыныштық пен танымға ықпал
ететін адамгершілік нормалар, ұғымдар мен проблемалар. Әлеуметтік орта,
адамдармен қарым-қатынас,теледидар, әдебиет, өнер және т.б. саңырау және
нашар еститін оқушылардың адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға әсер
етеді. Бұл үдерісте отбасы, ата-аналар, мұғалім және тәрбиешілер маңызды
рөл атқарады.
9
Document shared on www.docsity.com
Downloaded by: Ravarss (anauryzkyzy@list.ru)
Отбасылық орта-бұл әрбір бала үшін алтын бесік, қанаттарын нығайтып,
оларды үлкен өмірге жібереді. Гүл күн сайын өседі, бала да мұғалімнің мінез-
құлқына қарап, адамға жетеді.
Тәрбиешілер, ең алдымен, өзін үлгі болатындай тәрбиелеу керек. Әр
баламен жеке жұмыс істеу, достармен қарым-қатынас жасау-бұл тәрбиеші
үшін қызықты міндет.
Тәрбиешілер Табиғи, жылы жүрекпен, қайырымды сұқпен, нәзік
алақанмен, жылы құшақпен болуы керек. Әрбір тәрбиеші саңырау және
нашар еститін балаларға махаббат, қамқорлық және махаббат сезімі,
жағымды рухани күш, Сұлулық пен сезім сипаты, жағымды өмір салты
болуы тиіс.
Есту қабілеті бұзылған балаларға арналған мектептерде оқитын
оқушылар тез шаршайды және дамыған тілдері жоқ, сөздер дамымаған,
сөздік қоры өте нашар емес, дұрыс емес дыбыс жазбалары, анық емес сөздер.
Ол қоршаған әлемнің сөздерін әрең түсінеді. Саңырау және нашар
еститін баланы ұжым рухында тәрбиелеу, оны өзінің жүріс-тұрысына, жеке
жауапкершілігіне және барлық тәрбиелік міндеттерді орындауға тәрбиелеу.
Әсіресе есту қабілетінен айырылған балалар үшін мұғалім сабақта
қалыптасқан қарым-қатынас стилінде үлкен тәрбиелік мәні бар. Мұғалім-
оқушы қарым-қатынасын балалар арасында басым болу үшін ең жоғары
адамгершілік қарым-қатынас түрінде құру өте маңызды. Арнайы мектепте
қарым-қатынастың гуманистік стилінің негізінде мұғалімнің оптимизмі, бала
кезіндегі жақсы қасиеттерге негізделген оқушыларға деген шексіз сезім
жатыр. Есту қабілеті бұзылған оқушылар мен педагогтардың қарым-қатынас
стилі ең алдымен оларға қойылатын талаптардың мазмұнында, балалардың
қызметін ынталандыру және бағалау жүйесінде көрінеді. Әрбір сабақта
мұғалім балалардың өзара қарым-қатынасын қалыптастыруға бағытталған
талаптар қояды, балаларды бір-біріне қатысты белсенді болуға, бірге жұмыс
істей білуге, бір-біріне көмектесуге, өз достарының табыстары мен
кемшіліктерін дұрыс бағалауға үйретеді. Ол үшін мұғалім түрлі техниканы
пайдаланады. Мысалы, біз бір оқушының сабақта орындаған жұмысын
бағалаймыз. Жолдастар қателерді көрсетіп, нақты баға қояды.
Тапсырмаларды тексерудің мұндай тәсілі балалардың өзіне, бүкіл ұжымның
жұмысына жауапкершілігін арттырады.
Топтық жұмыстың мәні балаларды бір-біріне көмектесіп, бірге жұмыс
істеуге үйрету. Тәрбие жұмысының негізі оқушының мұғалімге,
құрдастарына және достарына қарым-қатынас және мінез-құлық формаларын
меңгерген тұтастық, адамгершілік мінез-құлықтың, ойлаудың, сезімнің және
қарым-қатынастың жаңа формалары дамитын бастауыш сыныптардағы
адамгершілік туралы бастапқы білім мен сезімдер болып табылады.Алдыңғы
білім беру осы кезеңнің ерекшеліктерін сақтай отырып, болашақ
ерекшеліктеріне бағдарланады, баланы оған дайындайды, ал кейінгі білім
баланың өмірлік тәжірибесіне барынша сүйенеді.
10
Document shared on www.docsity.com
Downloaded by: Ravarss (anauryzkyzy@list.ru)
Саңырау және нашар еститін балалар үшін адамгершілік тәжірибе
маңызды.
Тәрбие ең алдымен адамгершілік ережелерді, нормалар мен қағидаларды
қолдану қажеттігіне көз жеткізіп, мүгедек баланың әдеттегі күнделікті
өміріне кіреді. Мұндай балалар қоғам өміріне және қоршаған адамдардың
қоғамдық мүдделеріне байланысты кез келген іс-әрекеттер, адамгершілік
әрекеттер болып табылады. Адамгершілік қасиеттерді дамытуды
айқындайтын тәрбиенің негізі балаларда гуманистік қатынастар мен өзара
қарым-қатынасты қалыптастыру болып табылады. Оның нақты мақсаттарына
сәйкес келетін тәрбие жұмысының мазмұнына, әдістері мен нысандарына
қарамастан, педагог алдында есту қабілеті бұзылған балалардың
адамгершілік қатынастарын ұйымдастыру міндеті әрдайым тұруы тиіс.
Білім беру жүйесінің тиімділік көрсеткіштерінің бірі баланың
адамгершілігін дамыту, оның рухани адамгершілігіндегі елеулі өзгерістер
болуы тиіс.
Арнайы мектептерде оқитын саңырау және нашар еститін оқушылардың
жеке басының адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру үшін, әсіресе оның
Дербес әрекеттері маңызды, мұндай оқушылар тек мұғалімдердің
нұсқауларын ғана меңгереді және олардың бақылауындағы және
әрекеттеріндегі, ең алдымен, тілді меңгереді.
Тәрбие процесі балалардың мінез-құлқымен қарым-қатынастың
адамгершілік жағынан тануын қамтамасыз етуі тиіс.
Балалардың басқа адамдармен бірге өз іс-әрекеттерін түсіну қабілеті
олардың қызметіне жоғары баға мен адамгершілікті қалыптастыруға
мүмкіндік береді.
Адамгершілік қасиеттерді жетілдіру тәрбие жүйесінің нәтижесі және
тәрбие жұмысы тиімділігінің басты өлшемі болып табылады.
Арнайы мектептерде оқитын саңыраулар мен нашар еститін
оқушылардың сыныпта мұғаліммен және құрдастарымен үнемі қарым-
қатынасы нәтижесінде баланың адамгершілігі қалыптасады,өмірлік тәжірибе
қалыптасады. Есту қабілетін жоғалтқан студенттер үшін олардың қуанышы
мен реніші бірінші кезекте оқуға байланысты. Сондықтан арнайы
мектептердегі сабақтарға білім беру үдерісінің барлық негізгі элементтері:
мақсаттары, мазмұны, құралдары, әдістері мен ұйымы өзара әсер етеді.
Сабақта мұндай Оқушыларды тәрбиелеудің сәттері ғана емес, сонымен қатар
бүкіл оқу үдерісі де тәрбиеленеді. Сабақтың адамгершілік тәрбиесінің
тиімділігі сабақтың мазмұнын, оның ғылыми сипатын, идеалдарын, оқыту
әдістері мен тәсілдерінің моральдық-экономикалық Күшін, сабақта
мұғалімдер қалыптастыратын өзара қарым-қатынас стилін, мұғалім
тұлғасының адамгершілік қасиеттерінің бағытын, оның оқытылатын
материалға көзқарасын қамтамасыз етеді.
Сабақ барысында оқушылар арасында үнемі туылып, белгілі бір іскерлік
және адамгершілік қатынастар туындайды.
11
Document shared on www.docsity.com
Downloaded by: Ravarss (anauryzkyzy@list.ru)
Арнайы мектеп сабақтарында ойналатын тәрбие және дидактикалық
ойындар өте маңызды. Бұл жағдайда денсаулық мүмкіндіктері шектеулі
балалардың ұжымдық жұмысын ұйымдастыру нысаны тәрбиелік фактор
болып табылады, онда оқушылар бір-бірімен араласады, бірлескен
жауапкершілікті арттырады, бір-біріне көмектеседі, туындаған
проблемаларды шешкенше бір-бірімен араласады. Бұл жағдай арнайы
мектепте мұғалім мен балалар арасында достық қарым-қатынасты
қалыптастыру, тактикалық және жолдастық сезімдерді тәрбиелеу үшін
қолданылады.
В) еңбек сабағында дамуында ауытқулары бар балаларды еңбекке
тәрбиелеудің маңызы зор.
Онда мұғалімнің міндеті-оқушылардың еңбекке деген көзқарасын,
мәдениетін, еңбекке деген дұрыс көзқарасын және еңбекке деген
жауапкершілігін тәрбиелеу,оларды бірге жұмыс істеуге, шығармашылықпен
қарым-қатынас жасауға үйрету.
Сабақта өздері жасаған ұсақ-түйектер балаларға үлкен тәрбиелік әсер
етеді. Бұл өнімдер әдетте белгілі бір практикалық құндылыққа ие болуы
керек, студенттерге немесе басқа адамдарға пайда әкеледі.
Ол өз жұмысының сапасына жоғары талаптар қоюға және оның
жұмысының нәтижесін, яғни достарыңызбен немесе мұғалімдер жасаған
өнімдерді білгенде өз жұмысын көрсетуге ұмтылады, ұмтылады, ұялмайды.
Арнайы мектептердің зерттеу жұмысында саңырау және нашар еститін
оқушылар еңбек саласындағы қызметтің немесе қызметтің әртүрлі түрлеріне
бейім екенін көруге болады. Естімейтін және нашар еститін оқушыларды
еңбекке тәрбиелеуге енгізудің маңызы зор. Сондықтан психологиялық және
практикалық көмекші мектептерде оқушыларды еңбекке тәрбиелеуде қоғам
үшін көп пайда бар, әрбір оқушы мұғалімнің жұмыс істеуі, еңбек арқылы
табысқа жетуін түсіндіру қажет.
Саңыраулар мен нашар еститін студенттерді оқыту және тәрбиелеу үшін
еңбек дайындығы қажет. Жұмыс студентке қоршаған ортаны тануға
көмектеседі. Еңбек тәрбиесінің ең көп тараған әдістерінің бірі-жұмыс туралы
әңгіме. Мұндай сұхбаттарды арнайы мектеп мұғалімдері жүргізеді.
Әңгімелесу тақырыбын оқытушы өзі таңдайды. Мысалы: "неге барлық
адамдар біздің мемлекетте жұмыс істейді?", "еңбек сіңірген қызметкерлер
туралы" және т.б. Сонымен қатар, мектептерде әр сынып үшін көптеген
альбомдар мен газеттер бар.
Еңбек тәрбиесінде оқушыларды өнеркәсіпке, ауыл шаруашылығына
баулу, оларды еңбек түрлерімен таныстыру маңызды. Бірақ студенттер
жұмыс түрлерімен танысып қана қоймай, еңбек адамдарымен де танысады.
Осы шарттардың арқасында студенттер-өмірде ең қажетті, бұл жұмыс.
Жұмыс-адамдарға бақыт әкеледі, әркім адал жұмыс істеуі керек.
Арнайы мектепте оқитын саңырау және нашар еститін оқушылардың
көпшілігі бейнелеу өнеріне қабілетті. Бұл іс-әрекет баланың эстетикалық
тәрбиені қалыптастыра отырып, Әлемді эстетикалық ұғынуға деген
12
Document shared on www.docsity.com
Downloaded by: Ravarss (anauryzkyzy@list.ru)
қажеттілігін тудырады. Көру қызметінде баланы қабылдау, есте сақтау,
қабылдау, көз жасы, қиял, көру арқылы аз дәрежеде болса да қалыптасады.
В)өмірдің эстетикасын, эрудициясын, эрудициясын түсіну және бағалай
білу.
Сұлулықты қабылдау қабілеті баланың өмірін байытады, әлеуметтік
құбылыстардың кез келген көріністеріне уәждемені арттырады, сұлулықты
бағалайды және оны қорғау іс-әрекеттері мен әрекеттерін бағыттайды. Көру
қызметін дамытуда мүмкіндіктері шектеулі балалардың рухани өмірі мен
адамгершілік саласына әсері олардың сезімдерін өзгерту және байыту
есебінен болады. Көркем сыныптарда ол студенттерді табиғат әлемін
эстетикалық түсінуге үйретеді.
Баланы тәрбиелеу үшін бейнелеу өнерінің әртүрлі түрі қажет. Сабақтың
бастапқы нұсқасы бойынша сурет салу, сәндік тапсырмалар, ымдау тілі
мұғалімдерінің жұмыстары туралы әңгімелер-осының барлығы дамуында
ауытқулары бар балалардың жан-жақты дамуын дамытады.
Балалар суретінің мазмұны-оның бақылаулары, әсерлері мен тілегі.
Эстетикалық тәрбие негізі-бұл оқушылардың қабылдауын, сезімдерін,
өнердегі, табиғаттағы, еңбектегі, қоғамдық қарым-қатынастардағы және
адами қызметтегі көптеген заттардың жақсы жақтарын қалыптастыру.
Кешен эстетикалық, тәрбиелік, саяси-идеологиялық, адамгершілік, еңбек
және дене тәрбиесін жүзеге асырады.
Мамандандырылған мектептердегі эстетикалық тәрбиенің негізгі
міндеттері:
1. балалардың сезім мүшелерін дамыту және оларды эстетикалық
қабылдау.
2. студенттердің көркемдік талғамы мен эстетикалық дүниетанымын
қалыптастыру, сондай-ақ оларды оның дамуындағы сұлулықты көру мен
түсінуге үйрету.
3. эстетикалық бейімделген студенттердің шығармашылық қабілеттерін
дамыту.
Нашар еститін студенттер, әдетте, студенттерге қарағанда, баяу
эстетикалық даму бар. Есту қабілеті бұзылған балалардың эстетикалық
тәрбиесінде көкжиектер кеңейтіліп, танымдық үрдістер белсендіріліп, ерік-
жігеріне қол жеткізілуде.
Естімейтін және нашар еститін балаларға арналған мектептерде
балаларға арналған сурет сабағының маңызы зор. Сурет салу кезінде
оқушының қимыл-қозғалыс дағдылары дамиды және жады жақсарады.
Эстетикалық даму тек көркем сыныптарда ғана емес, сонымен қатар
шығармашылық тәрбие процесінде де жүреді. Студенттер эстетикалық
тәрбиені әдебиет, драма, ән, би, поэзия және сурет арқылы қалыптастырады.
Арнайы мектепте оқитын саңырау және нашар еститін балалардың
эстетикасын тәрбиелеу үшін оларды көптеген мұражайларға, театрларға,
концерттерге, табиғатта серуендеуге, көрмелерге әкелу керек.
13
Document shared on www.docsity.com
Downloaded by: Ravarss (anauryzkyzy@list.ru)
Серуендеу арнайы мектепте оқитын нашар еститін оқушылар үшін
жақын және түсінікті құбылыстардан басталуы тиіс. Мысалы, мектепке
жақын көшелер-Заводская, Фабричный, почта, дүкен, кітапхана, дәріхана,
балабақша, клуб, шеберханалар және ауыл шаруашылықтарында орналасқан
мектеп мұражайларымен жүре бастау керек.
Д) балалардың ой-өрісін, қиялын және сезімдерін дамытуға табиғаттың
әсері.
Қазіргі уақытта арнайы мектепте оқитын нашар еститін оқушылардың
оқу бағдарламасына балаларды әртүрлі серуендеуге енгізу енгізілді.
Бағдарламалар, оқулық-
оқытушының назары ең алдымен дидактикалық міндеттерді шешуге
бағытталған: оқушылардың ой-өрісін кеңейту, қоршаған орта туралы
білімдерін байыту, өзара байланысты және өзара байланысты табиғи
құбылыстарды тану, танымдық қызығушылықты дамыту.
Денсаулық мүмкіндігі шектеулі балалар үшін табиғатта серуендеу өте
маңызды. Мақсаты оқушыларды жер бедерімен, қоршаған аймақтың
өсімдіктерімен таныстыру, сонымен қатар оның ерекшеліктерін анықтау
болып табылатын табиғи тарих бойынша серуендеу. Сонымен қатар, педагог
оқушыларды тәрбиелеуде табиғатты қорғау керек, оған барынша ұқыпты
қарау керек, әдетте, табиғатты қорғауда қолмен жасыл желектерді кеспей
күту мәселесі тұр. Ең дұрысы, біз бұл сұраққа әлдеқайда кеңірек қарауымыз
керек. Табиғатта серуендеу кезінде балалар, мысалы, аномалды және жабық
бұлақтарға тап болуы мүмкін. Осындай бұлақтарға көз ашылды, қоқыс
шығару-әркімнің жауапкершілігі.
Табиғатпен қарым-қатынас-бұл Балалардың мейірімділік, мейірімділік
және сезімталдық сезімін тәрбиелеу үшін тамаша мектеп. Егер бала кезінде
біреу табиғатқа қарап, оның сұлулығын көре алмаса, жануарларды
табиғаттағы әлсіз тіршілік ретінде күтуді үйренбесе,онда осындай
оқушылардан моральдық қамқорлық күту қиын, өйткені сүйікті адамға деген
мейірімділік белгісі бала кезінен басталады.
14
Document shared on www.docsity.com
Downloaded by: Ravarss (anauryzkyzy@list.ru)
2. ЕСТУ БҰЗЫЛЫСТАРЫ БАР БАЛАЛАР ІС-ӘРЕКЕТІНІҢ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Есту қабілеті бұзылған балалар үшін білім беру процесін
ұйымдастыру ерекшеліктері
Естімейтін балалар құлақтың қатты дыбысын сезінуі мүмкін, бірақ
арнайы дайындықсыз сөздер мен ұсыныстарды түсінбейді. Естімейтін
балалар үшін есту аппаратын немесе кохлеарлы имплантатты пайдалану
қажет. Есту аппаратын немесе кохлеарлық имплантатты пайдаланған кезде
де естімейтін балалар басқа адамдардың сөйлеуін қабылдау мен түсінуде
қиындықтарға тап болады. Мұндай балалардың ауызша сөйлеуі дербес
дамымайды, сондықтан олар түзету-дамыту жұмысының ұзақ жүйесіне
енгізілуі мүмкін. Бұл жұмыстың негізгі бағыттары сөйлеуді дамыту
(лексикалық, грамматикалық, синтаксистік құрылымдар), есту қабылдауын,
оның ішінде сөйлеуді дамыту, сондай-ақ сөз сөйлеуді қалыптастыру болып
табылады. Ауызша және жазбаша сөйлеуді қалыптастырумен қатар баланың
танымдық іс-әрекеті мен жеке басының жан-жақты дамуы орын алады.
Есту қабілетінің бұзылуын түзету үшін есту протезі немесе кохлеарлық
имплантация қолданылады.
Есту қабілеті бұзылған балалар үш жолмен сөйлейді: есту-көру, есту,
көру.
Саңырау нашар еститін балалар бірнеше себептер бойынша сөйлейді.
Есту қабілеті бұзылған баланың айтылуын түсіну сөйлеу артикуляциялық
органының анатомиялық ерекшеліктерін (жұқа еріндері, тістеу ерекшеліктері
және т. б.) түсінуді қиындатады.), ерінді бүрку (мұрт, сүйел, жеңіл далап
және т.б.) және сөйлеу ерекшеліктері (түсініксіз, тез сөйлеу және т. б.).
Сөйлеушінің саңырау нашар еститін балаға қатысты орналасуы және
әңгімеге қатысушылар саны үлкен маңызға ие. Мысалы, сізге алда әңгіме,
Бала шетіне немесе артына, сондай-ақ екі немесе одан да көп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.