Linux операциялық жүйе
Коммерциялық емес акционерлік қоғам
Ғұмарбек Дәукеев атындағы "Алматы энергетика және байланыс
университеті"
Ақпараттық технологиялар институты
Ақпараттық жүйелер және киберқауіпсіздік кафедрасы
Студенттің өзіндік жұмысы №1
Тақырып: Әр түрлі ОЖ-де құрылғыларды басқару
Пән: Linux операциялық жүйе
Мамандық: Ақпараттық қауіпсіздік жүйелері
Орындаған: Турганов С
Тобы: СИБк-21-7
Қабылдаған: Мухамеджанова Д
_______________ _____________ _____ ____________ 2021 г.
"баға" "қолы" "күні"
Алматы 2021
Жоспар:
I. Кіріспе.
II. Негізгі бөлім:1) Windows ОЖ-де құрылғыларды басқару
2) Linux ОЖ-де құрылғыларды басқару
3) MacOs ОЖ-де құрылғыларды басқару
III. Қорытынды.
I. Операциялық жүйе (ағылш. operating system) -- компьютердің барлық басты әрекеттерін (пернелер тақтасын, экранды, диск- жетектерді пайдалануды), сондай-ақ қатар операциялық жүйенің басқаруымен іске қосылатын басқа программалардың жұмысын басқаратын, көбінесе тұрақты сақтауыш құрылғыда тұратын, машиналық кодта жазылған программа. Алғашқы компьютерлердің операциялық жүйесі болған жоқ, себебі басқару программалары тек компьютердің нақты бір типіне арналып жазылды, бірақ шалғайлық жабдықтарға стандарттардың пайда болуымен, сан алуан компьютерлер үшін осындай жабдықпен әрекеттестіктің бірыңғай программаларын жазуға мүмкіндік туғызды. Операциялық жүйені жазудың екі жүйесі бар -- тұрақты сақтауыш құрылғыға барлық жүйені жазу және қатқыл дискіден операциялық жүйенің қалған бөлігінің тек жүктеу программаларын ғана жазу. Мекемеде пайдаланылатын шағын компьютерлер, әдеттегідей, MS-DOS немесе ең соңғы OS2 операциялық жүйесін пайдаланады. Ықшам машиналарда, дискжетектердің қажеттілігінен аулақ болу үшін, тұрақты сақтауыш құрылғыда жазылған операциялық жүйені пайдаланады. Миникомпьютерлерде UNIX немесе өте танымал емес жүйелер PICK немесе BOS (Ұлыбритания) сияқты операциялық жүйе пайдаланылады; сондай-ақ компьютердің нақты бір типіне арналып әзірленген операциялық жүйелер де кездеседі.
ОЖ тарихы жарты ғасырдай уақытты қамтиды. Ол көбінесе есептеуіш аппаратураның және элементтік базасының дамуымен байланысты анықталады. Бірінші сандық есептеуіш машиналар 40ж. басында пайда болып, операциялық жүйелерсіз жұмыс істеді, ұйымдардың есептеу процессіндегі барлық есептері бағдарламалаушымен басқару пультінен қолмен істелінді. 50ж. ортасынан мониторлық жүйелер пайда болды, олар тапсырмалар пакетін орындауда операторлар жұмысын автоматтандырды. 1965-1975ж. интегральным микросхемаларға өту компьютерлердің келесі ұрпағына жол ашты, олардың өкілі IBM360. Осы кезеңде қазіргі ОЖ - лерге қатысты барлық коцепциялар: мультипрограммалау, мультипроцесстеу, көптерминалды іс-тәртіп, виртуальды жад, файлдық жүйелер, қол жетуді шектеу және желілік жұмыстар жасалды. 60-ж.аяғында ARPANET глобальды желісін жасау жұмыстары басталды, ол Интернет желісінің аттану нүктесі болды. 70-ж. ортасына қарай мини-компьютерлер кең тарала басталды. Мини-компьютерлердің архитектурасы мэйнфреймдармен салыстырғанда қарапайым болды, бұл олардың Операциялық жүйелерінде де кескінделді. 70-ж. ортасынан бастап UNIX ОЖ-ні қолдану компьютерлердің әртүрлі типтеріне жеңіл түрде көше бастады. ОЖ Unix алдымен мини-компьютерлерге жасалған болса да, оның икемділігі, элеганттылығы, қуатты функционалдық мүмкіндіктері және ашықтығы компьютерлердің барлық класстарында орнықты позицияда болуына жағдай туғызды. 80ж. басы операциялық жүйе тарихында дербес компьютерлердің пайда болуымен айрықша мәнді болды. 80 жылдарда коммуникациялық технологияларға локальдық желілер үшін негізгі стандарттар: 1980 жылы -- Ethernet, 1985 -- Token Ring, 80ж. аяғында -- FDDI қабылданды. Бұл төменгі деңгейдегі желілік ОЖ үйлесімділігін, сондай-ақ желілік адаптер драйверлерімен ОЖ интерфейсін стандарттауды қамтамасыз етті. 90ж. басында барлық ОЖ-лар әртекті клиенттер және серверлермен жұмысты қолдай алатын қабілеті бар желілік ОЖ айналды. Тек қана коммуникациялық есептерді (Cisco Systems компаниясының IOS жүйесі) орындауға арналған мамандандырылған желілік ОЖ-лер пайда болды.. Соңғы онжылдықтар ішінде корпоративтік желілік ОЖ-лерге ерекше көңіл бөлінді, олар үшін масштабтаудың жоғарғы дәрежесі, желілік жұмысты қолдау, қауіпсіздіктің дамыған құралдары, гетерогендік орталықта жұмыс істеу мүмкіндігі, орталықтан әкімшілік ету және басқару құралдарының болуы сипатты.
Ядро-процестердің орындалуын, есептеу жүйесінің ресурстарын басқаратын және процестерге осы ресурстарға үйлесімді қол жетімділікті қамтамасыз ететін операциялық жүйенің орталық бөлігі. Негізгі ресурстар болып табылады процессорное уақыт, жады және енгізу-шығару құрылғылары. Файлдық жүйеге кіру және желілік байланыс ядро деңгейінде де жүзеге асырылуы мүмкін.
Операциялық жүйенің негізгі элементі ретінде ядро-бұл қосымшалардың жұмыс істеуі үшін қажетті есептеу жүйесінің ресурстарына қол жетімділігі үшін абстракцияның ең төменгі деңгейі. Әдетте, ядро процессаралық өзара әрекеттесу тетіктерін пайдалану және қосымшаларды ОЖ жүйелік қоңырауларына бағыттау арқылы тиісті қосымшалардың орындалатын процестеріне осындай қол жетімділікті қамтамасыз етеді.
Сипатталған тапсырма ядро архитектурасының түріне және оны жүзеге асыру әдісіне байланысты өзгеруі мүмкін.
ОЖ ядро нысандары:
1)процестер,
2)файлдар,
3)оқиғалар,
4)ағыны,
5)семафорлар,
6)мутекс,
7)арналар,
8)жадқа жобаланған файлдар.
Қазіргі таңда танымал операциялық жүйелердің бірі- Microsoft, Linux және MacOs
II.1 Windows- графикалық интерфейсті басқаруға бағытталған Microsoft корпорациясының коммерциялық операциялық жүйелерінің тобы. MS-DOS-Windows-тың негізін қалаушы. Бастапқыда Windows тек MS-DOS үшін графикалық интерфейс болды. Әрбір отбасы компьютерлік индустрияның белгілі бір секторына қызмет етеді. Microsoft Windows белсенді топтарына Windows NT және Windows IoT кіреді; оларға ішкі отбасылар кіруі мүмкін (мысалы, Windows Server немесе Windows Embedded Compact) (Windows CE). Белсенді емес Microsoft Windows топтарына Windows 9x, Windows Mobile және Windows Phone кіреді. Бастапқыда Windows 1980-1990 жылдары кең таралған MS-DOS операциялық жүйесіне арналған графикалық қосымша бағдарлама болды. Net Applications ресурсына сәйкес, 2014 жылдың тамыз айындағы жағдай бойынша дербес компьютерлердің шамамен 88% - ы Windows операциялық жүйелерінің астында жұмыс істейді. Windows x86, x86-64 және ARM платформаларында жұмыс істейді. Сондай-ақ, DEC Alpha, MIPS, IA-64, PowerPC және SPARC нұсқалары болды. Қазіргі уақытта Microsoft-тың соңғы операциялық жүйесі Windows 11 болып табылады, ол 24 жылдың 2021 маусымында енгізілген.
Жеке құрылғыларды, сондай-ақ қашықтағы қызметкерлерді пайдалану сіздің ұйымыңыздағы құрылғыларды басқаруда қиындық тудыруы мүмкін. Ұйымның кейбір бөлімшелері құрылғыларды қатаң егжей-тегжейлі бақылауды қажет етуі мүмкін, ал басқалары үшін қазіргі жұмысшылар үшін сценарий негізінде басқарудың жеңіл әдісі қолайлы. Windows 10 осы талаптардың өзгеруіне икемді жауап беруге мүмкіндік береді және аралас ортада оңай орналастырылады. Сіз өзіңіздің ұйымыңызда қолданылатын әдеттегі жаңарту кестелеріне сүйене отырып, Windows 10 құрылғысындағы құрылғылардың пайызын біртіндеп өзгерте аласыз.
Сіздің ұйымыңызда Windows 10 құрылғыларын сатып алу және олардың барлығы ресми жаңарту процесіне дайын болғанша Windows 7-ге оралу мүмкіндігі қарастырылуы мүмкін. Бұл стандарттауға байланысты шығындарды азайтатын сияқты көрінуі мүмкін, бірақ тоқтап қалудың алдын алу және Windows 10 артықшылығын пайдалану арқылы көп үнемдеуге болады. Windows 10 құрылғыларын Windows-тың алдыңғы нұсқаларында қолданылатын бірдей процестер мен технологиялар арқылы басқаруға болатындықтан, әртүрлі нұсқалар оңай қатар өмір сүре алады.
Ұйым әртүрлі операциялық жүйелерді әртүрлі құрылғы түрлерінде қолдай алады және оларды Microsoft Endpoint Configuration Manager, Microsoft Intune немесе басқа үшінші тарап өнімдері сияқты жалпы құралдар жиынтығымен басқара алады. Мұндай "басқарылатын әртүрлілік" пайдаланушыларға қауіпсіздік пен басқару стандарттарын сақтай отырып, жаңа Windows 10 құрылғыларында (сенсорлық және қолмен жазуды қолдауды қоса) өнімділікті арттыруға мүмкіндік береді. Бұл сізге және сіздің ұйымыңызға Windows 10-ны тезірек пайдалануға көмектеседі.
Windows 10 келесі схемада көрсетілгендей бірқатар басқару элементтерін ұсынады:
Орналастыру және дайындау:
Windows 10-да сіз ОЖ-ны дәстүрлі орналастыруды жалғастыра аласыз, бірақ сонымен бірге "дайын басқару мүмкіндіктерін"пайдалана аласыз. Жаңа құрылғыларды толығымен реттелген және басқарылатын құрылғыларға түрлендіру үшін Сіз:
1)Microsoft Autopilot немесе Microsoft Intune сияқты бұлтты құрылғыларды басқару қызметтері қосылған динамикалық бағдарламалық жасақтаманы қайта жасамаңыз.
2)Windows конфигурация құрастырушысын пайдаланып офлайн дайындық пакеттерін жасаңыз;
3)Microsoft Endpoint Configuration Manager көмегімен жеке суреттерді орналастыру сияқты дәстүрлі бейнелеу әдістерін қолданыңыз.
Windows 10-ға жаңартудың бірнеше нұсқасы бар. Windows 7 немесе Windows 8.1 бар құрылғылар үшін бар бағдарламаларды, деректер мен параметрлерді автоматты түрде сақтай отырып, Windows 10-ға тез және қиындықсыз өту үшін сенімді жаңарту процесін пайдалануға болады. Бұл орналастыру шығындарын едәуір азайтады, сонымен қатар өнімділікті арттырады, өйткені соңғы пайдаланушылар бірден үзіліссіз жұмыс істей алады. Әрине, сіз бүгін Windows 7-де қолданатын бірдей құралдарды қолдана отырып, тазалау және жүктеудің дәстүрлі тәсілін қолдана аласыз.
Сәйкестендіру және аутентификация:
Сіз Windows 10 және Azure Active Directory сияқты қызметтерді бұлтты анықтау, аутентификация және басқарудың жаңа әдістерімен пайдалана аласыз. Пайдаланушыларға қол жетімді құрылғылар тізімінен "құрылғыны әкелу" (BYOD) немесе "құрылғыны таңдау" (CYOD) мүмкіндігін бере аласыз. Сонымен қатар, сіз жеке бағдарламалар мен ресурстардың арқасында доменге қосылуы керек компьютерлер мен планшеттерді басқара аласыз.
Пайдаланушылар мен құрылғыларды басқаруды келесі екі санатқа бөлуге болады.
Office 365 сияқты SaaS қосымшалары үшін мобильді пайдаланушылар жұмыс істейтін корпоративті (CYOD) немесе жеке құрылғылар (BYOD). Пайдалану кезінде Windows 10 Сіздің қызметкерлеріңіз өз құрылғыларын өз бетінше дайындай алады:
1)кәсіпорын құрылғылары үшін Azure AD қосылымы арқылы кіруді теңшеуге болады. Егер сіз оларға Intune MDM -- де автоматты тіркеумен Azure AD-ге қосылуға рұқсат берсеңіз, пайдаланушылар құрылғыларды корпоративті деңгейде басқарылатын күйге бір қадаммен аудара алады-және бәрі бұлтта.
2)Azure AD -- ге қосылу-бұл уақытша қызметкерлер, серіктестер немесе басқа да сырттай жұмыс істейтіндер үшін тамаша шешім. Бұл есептік жазбаларды жергілікті ad доменінен бөлек сақтауға болады, бірақ әлі де корпоративтік ресурстарға қол жеткізе алады;
3)өз кезегінде, жеке құрылғылар үшін қызметкерлер Windows-қа жұмыс тіркелгісін қосу және құрылғыдағы жұмыс ресурстарына қол жеткізу үшін жаңа, жеңілдетілген BYOD процесін қолдана алады.
Доменге қосылған компьютерлер мен планшеттер дәстүрлі қосымшалар мен маңызды ресурстарға қол жеткізу үшін қолданылады. Бұл аутентификацияны немесе қатаң құпия жергілікті ресурстарға қол жеткізуді қажет ететін дәстүрлі қосымшалар мен ресурстар болуы мүмкін. Windows 10-да, егер сізде Azure AD-мен біріктірілген жергілікті Active Directory домені болса, онда қызметкерлердің құрылғылары қосылғаннан кейін олар автоматты түрде Azure AD-ге тіркеледі. Бұл келесі мүмкіндіктерді береді:
1)бұлтты және жергілікті ресурстарға бірыңғай кіру;
2)кәсіпорын шеңберінде параметрлерді көшіру;
3)жұмыс қабілеттілігіне немесе құрылғының конфигурациясына байланысты корпоративтік ресурстарға шартты қол жеткізу;
4)Бизнеске арналған Windows Hello;
5)Windows Hello.
Клиент немесе конфигурация менеджерінің топтық саясаты арқылы доменге компьютерлер мен планшеттерді қосу арқылы компьютерлер мен планшеттерді басқаруды жалғастыруға болады.
Windows 10 және Azure AD құрылғылар мен сценарийлердің үйлесімі арқасында жұмыс ресурстарына қол жетімділікті қалай оңтайландыратыны туралы қосымша ақпаратты жұмыс орнындағы Windows 10 құрылғыларын пайдалану бөлімінен қараңыз.
Ұйымыңыздағы рөлдерді талдау кезінде доменге қосылатын пайдаланушыларды немесе құрылғыларды анықтау үшін келесі әмбебап шешім ағашын пайдалануға болады. Қалған пайдаланушыларды Azure AD-ге ауыстыру туралы ойланыңыз.
Параметрлер және конфигурация:
Конфигурацияға қойылатын талаптар көптеген факторлармен анықталады, соның ішінде басқарудың қажетті деңгейі, басқарылатын құрылғылар мен деректер, сонымен қатар саланың талаптары. Сонымен қатар, қызметкерлер қатаң it саясатын жеке құрылғыларға қолдану туралы алаңдайды, бірақ олар әлі де корпоративтік электрондық пошталар мен құжаттарға қол жеткізуді қажет етеді. Windows 10-да барлық компьютерлер, планшеттер мен телефондар үшін MDM жалпы деңгейін қолдана отырып, тұрақты конфигурациялар жиынтығын жасауға болады.
MDM: MDM барлық қолданыстағы параметрлерге қол жеткізбестен параметрлерді дұрыс реттеуге мүмкіндік береді. (Топтық саясат сонымен қатар сіз жеке басқаратын егжей-тегжейлі параметрлерді ұсынады.) MDM артықшылықтарының бірі-қарапайым және тиімді құралдарды қолдана отырып, құпиялылықты, қауіпсіздікті және қосымшаларды басқарудың кең параметрлерін қолдануға болады. MDM сонымен қатар жергілікті доменге қосылған құрылғыларды қажет ететін GP қолданбай саясатты басқару үшін интернетке қосылған құрылғыларды бағыттауға мүмкіндік береді. Бұл MDM-ді жолда үнемі қолданатын құрылғылар үшін ең жақсы нұсқа етеді.
Топтық саясат және Microsoft Endpoint Configuration Manager. Сіздің ұйымыңызға доменге қосылған компьютерлерді неғұрлым егжей-тегжейлі деңгейде басқару қажет болуы мүмкін, мысалы, 1500-де Internet Explorer топтық саясатының теңшелетін параметрлері. Олай болса, топтық саясат және конфигурация менеджері әлі де басқарудың тамаша таңдауы болады:
1)Топтық саясат-бұл Windows-қа арналған құралдарды қолдана отырып, корпоративті желіге қосылған Windows доменіне қосылған компьютерлер мен планшеттерді егжей-тегжейлі орнатудың ең жақсы тәсілі. Microsoft Windows-тың әр жаңа нұсқасына топтық саясат параметрлерін қосуды жалғастыруда.
2)Конфигурация менеджері егжей-тегжейлі конфигурация және бағдарламалық жасақтаманы, Windows жаңартуларын және амалдық жүйені сенімді орналастыру үшін ұсынылған шешім болып қала береді.
Жаңарту және қызмет көрсету:
"Windows қызмет ретінде" моделін қолданған кезде Сіздің ат бөліміңізге Windows-тың әр жаңа шығарылымымен күрделі кескін жасау процестері (тазалау және жүктеу) қажет болмайды. Ағымдағы филиал (CB) және Бизнеске арналған ағымдағы филиал (CBB) тармақтары үшін құрылғылар қарапайым, көбінесе автоматты түзету процестері арқылы компоненттер мен сапаның соңғы жаңартуларын алады. Қосымша ақпаратты Windows 10 орналастыру сценарийлері бөлімінен қараңыз.
Intune бар MDM сіздің ұйымыңыздағы клиенттік компьютерлерде Windows жаңартуларын қолдануға арналған құралдарды ұсынады. Конфигурация менеджері осы жаңартуларды, соның ішінде қызмет көрсету терезелері мен автоматты орналастыру ережелерін басқаруға және бақылауға мүмкіндік береді.
Әрі қарайғы әрекеттер:
Процесті бастау үшін әртүрлі әрекеттерді орындауға болады құрылғыны басқаруды жаңарту сіздің ұйымыңызда.
Қазіргі басқару әдістерін бағалау және бүгінде жасалуы мүмкін инвестицияларды іздеу. Қазіргі әдістердің қайсысын сақтау керек және қайсысын өзгертуге болады? Атап айтқанда, дәстүрлі басқарудың қандай элементтерін сақтау қажет, ал жаңғырту қай жерде мүмкін? Сіз арнайы кескіндер жасауды азайта аласыз, параметрлерді басқаруды немесе аутентификацияны және сәйкестікті қайта бағалай аласыз -- кез-келген жағдайда артықшылықтарды дереу алуға болады. MDM (MMAT) көші-қонды талдау құралын қолдана отырып, мақсатты пайдаланушыға немесе компьютерге қандай топтық саясат орнататынын анықтап, оларды қол жетімді MDM саясаттарының тізіміне қосуға болады.
Әр түрлі пайдалану жағдайларын және қоршаған ортаны басқару қажеттіліктерін бағалау. Жеңілдетілген және тиімді басқарудың пайдасына болатын құрылғылар тобы бар ма? Жеке құрылғылар (BYOD), мысалы, бұлтты басқаруға табиғи үміткерлер. Реттеу деңгейі жоғары деректерді өңдейтін пайдаланушылар немесе құрылғылар аутентификация үшін жергілікті Active Directory доменін қажет етуі мүмкін. Configuration Manager және EMS сізге ыңғайлы болатындай әр түрлі құрылғылар үшін заманауи басқару сценарийлерін біртіндеп жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Әр түрлі Windows 10 мүмкіндіктерімен, сондай-ақ Configuration Manager және Enterprise Mobility + Security көмегімен сіз кез-келген сценарий үшін суреттермен, түпнұсқалықпен, параметрлермен және басқару құралдарымен жұмыс істеуге икемді мүмкіндіктерге ие боласыз.
Кезеңді қозғалыс. Қазіргі заманғы құрылғыларды басқаруға көшу бір күнде қажет емес. Жаңа операциялық жүйелер мен құрылғыларды ескісімен бір уақытта пайдалануға болады. Осы "басқарылатын әртүрліліктің" арқасында қызметкерлер жаңа Windows 10 құрылғыларында жақсартылған өнімділікті қолдана алады және сіз ескі құрылғыларды қауіпсіздік және басқару стандарттарына сәйкес сақтай аласыз. Windows 10 нұсқасынан бастап 1803 жаңа mdmwinsovergp саясаты қосылды, бұл MDM саясаткерлеріне GP және оның балама MDM саясаты құрылғыда орнатылған кезде GP-ге басымдық беруге мүмкіндік береді. Сіз GP ортасын сақтай отырып, MDM саясатын жүзеге асыруды бастай аласыз. Мұнда GP қолдайтын балама GP саясаты бар MDM саясатының тізімі берілген
Қолданыстағы инвестицияларды оңтайландыру. Дәстүрлі жергілікті басқарудан қазіргі бұлтты басқаруға дейінгі жолда икемді гибридті Configuration Manager және Intune архитектурасын пайдаланыңыз. Configuration Manager 1710-тен бастап, бірлескен басқару Windows 10 құрылғыларын конфигурация менеджері және Intune көмегімен бір уақытта басқаруға мүмкіндік береді.
II.2 Linux негізгі артықшылықтары - қауіпсіздік, тегін және қол жетімді. Бұл операциялық жүйе 1991 жылы фин бағдарламашы Линус Торвальд жасап шығарды.Артықшылықтарының бірі ОЖ кұрылғыларды басқару жеңіл түрде қарастырылған.
Компьютердегі Linux орнатылған Пайдаланушылардың көпшілігі, компьютерлік вирустар және олармен байланысты бағдарламаларды болуы туралы ұмытып. Әрине, Linux операциялық жүйесі бағытталған вирустар, алайда, жүйенің құрылымы, сіз олардың өмір сүру туралы алаңдатты емес бар мүмкіндік береді, сондықтан сіз антивирустық бағдарламаларды қолдану туралы ұмытып болады. Сіз және т.б., тұрақты жаңарту вирусқа қарсы бағдарламалық қамтамасыз ету ісі шпиондық үшін қатты дискіні тексеру, зиянкестер қажеті жоқ Linux - сенімді және тегін операциялық жүйе. Егер сіз интернетке қосылған болсаңыз, оны қазір орнатуға болады. қалауыңызша Linux үшін бастапқы коды өзгертілген және пайдаланылуы мүмкін. Қажет болған жағдайда, ол әрдайым мүмкін қателерді түзету үшін, оның функционалдық қабылдамау, жүйенің. OS үнемі жетілдірілуде ұсынды. Егер Сіз - тәжірибелі пайдаланушы, сіз операциялық жүйе параметрлерін эксперимент болады. Олар ұсынылған жобаның беттерінде табу өте оңай. OS Linux веб-сайтында Журналға сіз үшін дұрыс болып табылатын бағдарлама сіз туралы қызықты ақпаратты таба аласыз. команда жолынан оны орнатуға болады. Бұл жағдайда сіз бірнеше бағдарламаларды орната аласыз атап өткен жөн. оларды орнатқаннан кейін үздік таңдай аласыз.
Linux операциялық жүйенің жұмыс істеу ... жалғасы
Ғұмарбек Дәукеев атындағы "Алматы энергетика және байланыс
университеті"
Ақпараттық технологиялар институты
Ақпараттық жүйелер және киберқауіпсіздік кафедрасы
Студенттің өзіндік жұмысы №1
Тақырып: Әр түрлі ОЖ-де құрылғыларды басқару
Пән: Linux операциялық жүйе
Мамандық: Ақпараттық қауіпсіздік жүйелері
Орындаған: Турганов С
Тобы: СИБк-21-7
Қабылдаған: Мухамеджанова Д
_______________ _____________ _____ ____________ 2021 г.
"баға" "қолы" "күні"
Алматы 2021
Жоспар:
I. Кіріспе.
II. Негізгі бөлім:1) Windows ОЖ-де құрылғыларды басқару
2) Linux ОЖ-де құрылғыларды басқару
3) MacOs ОЖ-де құрылғыларды басқару
III. Қорытынды.
I. Операциялық жүйе (ағылш. operating system) -- компьютердің барлық басты әрекеттерін (пернелер тақтасын, экранды, диск- жетектерді пайдалануды), сондай-ақ қатар операциялық жүйенің басқаруымен іске қосылатын басқа программалардың жұмысын басқаратын, көбінесе тұрақты сақтауыш құрылғыда тұратын, машиналық кодта жазылған программа. Алғашқы компьютерлердің операциялық жүйесі болған жоқ, себебі басқару программалары тек компьютердің нақты бір типіне арналып жазылды, бірақ шалғайлық жабдықтарға стандарттардың пайда болуымен, сан алуан компьютерлер үшін осындай жабдықпен әрекеттестіктің бірыңғай программаларын жазуға мүмкіндік туғызды. Операциялық жүйені жазудың екі жүйесі бар -- тұрақты сақтауыш құрылғыға барлық жүйені жазу және қатқыл дискіден операциялық жүйенің қалған бөлігінің тек жүктеу программаларын ғана жазу. Мекемеде пайдаланылатын шағын компьютерлер, әдеттегідей, MS-DOS немесе ең соңғы OS2 операциялық жүйесін пайдаланады. Ықшам машиналарда, дискжетектердің қажеттілігінен аулақ болу үшін, тұрақты сақтауыш құрылғыда жазылған операциялық жүйені пайдаланады. Миникомпьютерлерде UNIX немесе өте танымал емес жүйелер PICK немесе BOS (Ұлыбритания) сияқты операциялық жүйе пайдаланылады; сондай-ақ компьютердің нақты бір типіне арналып әзірленген операциялық жүйелер де кездеседі.
ОЖ тарихы жарты ғасырдай уақытты қамтиды. Ол көбінесе есептеуіш аппаратураның және элементтік базасының дамуымен байланысты анықталады. Бірінші сандық есептеуіш машиналар 40ж. басында пайда болып, операциялық жүйелерсіз жұмыс істеді, ұйымдардың есептеу процессіндегі барлық есептері бағдарламалаушымен басқару пультінен қолмен істелінді. 50ж. ортасынан мониторлық жүйелер пайда болды, олар тапсырмалар пакетін орындауда операторлар жұмысын автоматтандырды. 1965-1975ж. интегральным микросхемаларға өту компьютерлердің келесі ұрпағына жол ашты, олардың өкілі IBM360. Осы кезеңде қазіргі ОЖ - лерге қатысты барлық коцепциялар: мультипрограммалау, мультипроцесстеу, көптерминалды іс-тәртіп, виртуальды жад, файлдық жүйелер, қол жетуді шектеу және желілік жұмыстар жасалды. 60-ж.аяғында ARPANET глобальды желісін жасау жұмыстары басталды, ол Интернет желісінің аттану нүктесі болды. 70-ж. ортасына қарай мини-компьютерлер кең тарала басталды. Мини-компьютерлердің архитектурасы мэйнфреймдармен салыстырғанда қарапайым болды, бұл олардың Операциялық жүйелерінде де кескінделді. 70-ж. ортасынан бастап UNIX ОЖ-ні қолдану компьютерлердің әртүрлі типтеріне жеңіл түрде көше бастады. ОЖ Unix алдымен мини-компьютерлерге жасалған болса да, оның икемділігі, элеганттылығы, қуатты функционалдық мүмкіндіктері және ашықтығы компьютерлердің барлық класстарында орнықты позицияда болуына жағдай туғызды. 80ж. басы операциялық жүйе тарихында дербес компьютерлердің пайда болуымен айрықша мәнді болды. 80 жылдарда коммуникациялық технологияларға локальдық желілер үшін негізгі стандарттар: 1980 жылы -- Ethernet, 1985 -- Token Ring, 80ж. аяғында -- FDDI қабылданды. Бұл төменгі деңгейдегі желілік ОЖ үйлесімділігін, сондай-ақ желілік адаптер драйверлерімен ОЖ интерфейсін стандарттауды қамтамасыз етті. 90ж. басында барлық ОЖ-лар әртекті клиенттер және серверлермен жұмысты қолдай алатын қабілеті бар желілік ОЖ айналды. Тек қана коммуникациялық есептерді (Cisco Systems компаниясының IOS жүйесі) орындауға арналған мамандандырылған желілік ОЖ-лер пайда болды.. Соңғы онжылдықтар ішінде корпоративтік желілік ОЖ-лерге ерекше көңіл бөлінді, олар үшін масштабтаудың жоғарғы дәрежесі, желілік жұмысты қолдау, қауіпсіздіктің дамыған құралдары, гетерогендік орталықта жұмыс істеу мүмкіндігі, орталықтан әкімшілік ету және басқару құралдарының болуы сипатты.
Ядро-процестердің орындалуын, есептеу жүйесінің ресурстарын басқаратын және процестерге осы ресурстарға үйлесімді қол жетімділікті қамтамасыз ететін операциялық жүйенің орталық бөлігі. Негізгі ресурстар болып табылады процессорное уақыт, жады және енгізу-шығару құрылғылары. Файлдық жүйеге кіру және желілік байланыс ядро деңгейінде де жүзеге асырылуы мүмкін.
Операциялық жүйенің негізгі элементі ретінде ядро-бұл қосымшалардың жұмыс істеуі үшін қажетті есептеу жүйесінің ресурстарына қол жетімділігі үшін абстракцияның ең төменгі деңгейі. Әдетте, ядро процессаралық өзара әрекеттесу тетіктерін пайдалану және қосымшаларды ОЖ жүйелік қоңырауларына бағыттау арқылы тиісті қосымшалардың орындалатын процестеріне осындай қол жетімділікті қамтамасыз етеді.
Сипатталған тапсырма ядро архитектурасының түріне және оны жүзеге асыру әдісіне байланысты өзгеруі мүмкін.
ОЖ ядро нысандары:
1)процестер,
2)файлдар,
3)оқиғалар,
4)ағыны,
5)семафорлар,
6)мутекс,
7)арналар,
8)жадқа жобаланған файлдар.
Қазіргі таңда танымал операциялық жүйелердің бірі- Microsoft, Linux және MacOs
II.1 Windows- графикалық интерфейсті басқаруға бағытталған Microsoft корпорациясының коммерциялық операциялық жүйелерінің тобы. MS-DOS-Windows-тың негізін қалаушы. Бастапқыда Windows тек MS-DOS үшін графикалық интерфейс болды. Әрбір отбасы компьютерлік индустрияның белгілі бір секторына қызмет етеді. Microsoft Windows белсенді топтарына Windows NT және Windows IoT кіреді; оларға ішкі отбасылар кіруі мүмкін (мысалы, Windows Server немесе Windows Embedded Compact) (Windows CE). Белсенді емес Microsoft Windows топтарына Windows 9x, Windows Mobile және Windows Phone кіреді. Бастапқыда Windows 1980-1990 жылдары кең таралған MS-DOS операциялық жүйесіне арналған графикалық қосымша бағдарлама болды. Net Applications ресурсына сәйкес, 2014 жылдың тамыз айындағы жағдай бойынша дербес компьютерлердің шамамен 88% - ы Windows операциялық жүйелерінің астында жұмыс істейді. Windows x86, x86-64 және ARM платформаларында жұмыс істейді. Сондай-ақ, DEC Alpha, MIPS, IA-64, PowerPC және SPARC нұсқалары болды. Қазіргі уақытта Microsoft-тың соңғы операциялық жүйесі Windows 11 болып табылады, ол 24 жылдың 2021 маусымында енгізілген.
Жеке құрылғыларды, сондай-ақ қашықтағы қызметкерлерді пайдалану сіздің ұйымыңыздағы құрылғыларды басқаруда қиындық тудыруы мүмкін. Ұйымның кейбір бөлімшелері құрылғыларды қатаң егжей-тегжейлі бақылауды қажет етуі мүмкін, ал басқалары үшін қазіргі жұмысшылар үшін сценарий негізінде басқарудың жеңіл әдісі қолайлы. Windows 10 осы талаптардың өзгеруіне икемді жауап беруге мүмкіндік береді және аралас ортада оңай орналастырылады. Сіз өзіңіздің ұйымыңызда қолданылатын әдеттегі жаңарту кестелеріне сүйене отырып, Windows 10 құрылғысындағы құрылғылардың пайызын біртіндеп өзгерте аласыз.
Сіздің ұйымыңызда Windows 10 құрылғыларын сатып алу және олардың барлығы ресми жаңарту процесіне дайын болғанша Windows 7-ге оралу мүмкіндігі қарастырылуы мүмкін. Бұл стандарттауға байланысты шығындарды азайтатын сияқты көрінуі мүмкін, бірақ тоқтап қалудың алдын алу және Windows 10 артықшылығын пайдалану арқылы көп үнемдеуге болады. Windows 10 құрылғыларын Windows-тың алдыңғы нұсқаларында қолданылатын бірдей процестер мен технологиялар арқылы басқаруға болатындықтан, әртүрлі нұсқалар оңай қатар өмір сүре алады.
Ұйым әртүрлі операциялық жүйелерді әртүрлі құрылғы түрлерінде қолдай алады және оларды Microsoft Endpoint Configuration Manager, Microsoft Intune немесе басқа үшінші тарап өнімдері сияқты жалпы құралдар жиынтығымен басқара алады. Мұндай "басқарылатын әртүрлілік" пайдаланушыларға қауіпсіздік пен басқару стандарттарын сақтай отырып, жаңа Windows 10 құрылғыларында (сенсорлық және қолмен жазуды қолдауды қоса) өнімділікті арттыруға мүмкіндік береді. Бұл сізге және сіздің ұйымыңызға Windows 10-ны тезірек пайдалануға көмектеседі.
Windows 10 келесі схемада көрсетілгендей бірқатар басқару элементтерін ұсынады:
Орналастыру және дайындау:
Windows 10-да сіз ОЖ-ны дәстүрлі орналастыруды жалғастыра аласыз, бірақ сонымен бірге "дайын басқару мүмкіндіктерін"пайдалана аласыз. Жаңа құрылғыларды толығымен реттелген және басқарылатын құрылғыларға түрлендіру үшін Сіз:
1)Microsoft Autopilot немесе Microsoft Intune сияқты бұлтты құрылғыларды басқару қызметтері қосылған динамикалық бағдарламалық жасақтаманы қайта жасамаңыз.
2)Windows конфигурация құрастырушысын пайдаланып офлайн дайындық пакеттерін жасаңыз;
3)Microsoft Endpoint Configuration Manager көмегімен жеке суреттерді орналастыру сияқты дәстүрлі бейнелеу әдістерін қолданыңыз.
Windows 10-ға жаңартудың бірнеше нұсқасы бар. Windows 7 немесе Windows 8.1 бар құрылғылар үшін бар бағдарламаларды, деректер мен параметрлерді автоматты түрде сақтай отырып, Windows 10-ға тез және қиындықсыз өту үшін сенімді жаңарту процесін пайдалануға болады. Бұл орналастыру шығындарын едәуір азайтады, сонымен қатар өнімділікті арттырады, өйткені соңғы пайдаланушылар бірден үзіліссіз жұмыс істей алады. Әрине, сіз бүгін Windows 7-де қолданатын бірдей құралдарды қолдана отырып, тазалау және жүктеудің дәстүрлі тәсілін қолдана аласыз.
Сәйкестендіру және аутентификация:
Сіз Windows 10 және Azure Active Directory сияқты қызметтерді бұлтты анықтау, аутентификация және басқарудың жаңа әдістерімен пайдалана аласыз. Пайдаланушыларға қол жетімді құрылғылар тізімінен "құрылғыны әкелу" (BYOD) немесе "құрылғыны таңдау" (CYOD) мүмкіндігін бере аласыз. Сонымен қатар, сіз жеке бағдарламалар мен ресурстардың арқасында доменге қосылуы керек компьютерлер мен планшеттерді басқара аласыз.
Пайдаланушылар мен құрылғыларды басқаруды келесі екі санатқа бөлуге болады.
Office 365 сияқты SaaS қосымшалары үшін мобильді пайдаланушылар жұмыс істейтін корпоративті (CYOD) немесе жеке құрылғылар (BYOD). Пайдалану кезінде Windows 10 Сіздің қызметкерлеріңіз өз құрылғыларын өз бетінше дайындай алады:
1)кәсіпорын құрылғылары үшін Azure AD қосылымы арқылы кіруді теңшеуге болады. Егер сіз оларға Intune MDM -- де автоматты тіркеумен Azure AD-ге қосылуға рұқсат берсеңіз, пайдаланушылар құрылғыларды корпоративті деңгейде басқарылатын күйге бір қадаммен аудара алады-және бәрі бұлтта.
2)Azure AD -- ге қосылу-бұл уақытша қызметкерлер, серіктестер немесе басқа да сырттай жұмыс істейтіндер үшін тамаша шешім. Бұл есептік жазбаларды жергілікті ad доменінен бөлек сақтауға болады, бірақ әлі де корпоративтік ресурстарға қол жеткізе алады;
3)өз кезегінде, жеке құрылғылар үшін қызметкерлер Windows-қа жұмыс тіркелгісін қосу және құрылғыдағы жұмыс ресурстарына қол жеткізу үшін жаңа, жеңілдетілген BYOD процесін қолдана алады.
Доменге қосылған компьютерлер мен планшеттер дәстүрлі қосымшалар мен маңызды ресурстарға қол жеткізу үшін қолданылады. Бұл аутентификацияны немесе қатаң құпия жергілікті ресурстарға қол жеткізуді қажет ететін дәстүрлі қосымшалар мен ресурстар болуы мүмкін. Windows 10-да, егер сізде Azure AD-мен біріктірілген жергілікті Active Directory домені болса, онда қызметкерлердің құрылғылары қосылғаннан кейін олар автоматты түрде Azure AD-ге тіркеледі. Бұл келесі мүмкіндіктерді береді:
1)бұлтты және жергілікті ресурстарға бірыңғай кіру;
2)кәсіпорын шеңберінде параметрлерді көшіру;
3)жұмыс қабілеттілігіне немесе құрылғының конфигурациясына байланысты корпоративтік ресурстарға шартты қол жеткізу;
4)Бизнеске арналған Windows Hello;
5)Windows Hello.
Клиент немесе конфигурация менеджерінің топтық саясаты арқылы доменге компьютерлер мен планшеттерді қосу арқылы компьютерлер мен планшеттерді басқаруды жалғастыруға болады.
Windows 10 және Azure AD құрылғылар мен сценарийлердің үйлесімі арқасында жұмыс ресурстарына қол жетімділікті қалай оңтайландыратыны туралы қосымша ақпаратты жұмыс орнындағы Windows 10 құрылғыларын пайдалану бөлімінен қараңыз.
Ұйымыңыздағы рөлдерді талдау кезінде доменге қосылатын пайдаланушыларды немесе құрылғыларды анықтау үшін келесі әмбебап шешім ағашын пайдалануға болады. Қалған пайдаланушыларды Azure AD-ге ауыстыру туралы ойланыңыз.
Параметрлер және конфигурация:
Конфигурацияға қойылатын талаптар көптеген факторлармен анықталады, соның ішінде басқарудың қажетті деңгейі, басқарылатын құрылғылар мен деректер, сонымен қатар саланың талаптары. Сонымен қатар, қызметкерлер қатаң it саясатын жеке құрылғыларға қолдану туралы алаңдайды, бірақ олар әлі де корпоративтік электрондық пошталар мен құжаттарға қол жеткізуді қажет етеді. Windows 10-да барлық компьютерлер, планшеттер мен телефондар үшін MDM жалпы деңгейін қолдана отырып, тұрақты конфигурациялар жиынтығын жасауға болады.
MDM: MDM барлық қолданыстағы параметрлерге қол жеткізбестен параметрлерді дұрыс реттеуге мүмкіндік береді. (Топтық саясат сонымен қатар сіз жеке басқаратын егжей-тегжейлі параметрлерді ұсынады.) MDM артықшылықтарының бірі-қарапайым және тиімді құралдарды қолдана отырып, құпиялылықты, қауіпсіздікті және қосымшаларды басқарудың кең параметрлерін қолдануға болады. MDM сонымен қатар жергілікті доменге қосылған құрылғыларды қажет ететін GP қолданбай саясатты басқару үшін интернетке қосылған құрылғыларды бағыттауға мүмкіндік береді. Бұл MDM-ді жолда үнемі қолданатын құрылғылар үшін ең жақсы нұсқа етеді.
Топтық саясат және Microsoft Endpoint Configuration Manager. Сіздің ұйымыңызға доменге қосылған компьютерлерді неғұрлым егжей-тегжейлі деңгейде басқару қажет болуы мүмкін, мысалы, 1500-де Internet Explorer топтық саясатының теңшелетін параметрлері. Олай болса, топтық саясат және конфигурация менеджері әлі де басқарудың тамаша таңдауы болады:
1)Топтық саясат-бұл Windows-қа арналған құралдарды қолдана отырып, корпоративті желіге қосылған Windows доменіне қосылған компьютерлер мен планшеттерді егжей-тегжейлі орнатудың ең жақсы тәсілі. Microsoft Windows-тың әр жаңа нұсқасына топтық саясат параметрлерін қосуды жалғастыруда.
2)Конфигурация менеджері егжей-тегжейлі конфигурация және бағдарламалық жасақтаманы, Windows жаңартуларын және амалдық жүйені сенімді орналастыру үшін ұсынылған шешім болып қала береді.
Жаңарту және қызмет көрсету:
"Windows қызмет ретінде" моделін қолданған кезде Сіздің ат бөліміңізге Windows-тың әр жаңа шығарылымымен күрделі кескін жасау процестері (тазалау және жүктеу) қажет болмайды. Ағымдағы филиал (CB) және Бизнеске арналған ағымдағы филиал (CBB) тармақтары үшін құрылғылар қарапайым, көбінесе автоматты түзету процестері арқылы компоненттер мен сапаның соңғы жаңартуларын алады. Қосымша ақпаратты Windows 10 орналастыру сценарийлері бөлімінен қараңыз.
Intune бар MDM сіздің ұйымыңыздағы клиенттік компьютерлерде Windows жаңартуларын қолдануға арналған құралдарды ұсынады. Конфигурация менеджері осы жаңартуларды, соның ішінде қызмет көрсету терезелері мен автоматты орналастыру ережелерін басқаруға және бақылауға мүмкіндік береді.
Әрі қарайғы әрекеттер:
Процесті бастау үшін әртүрлі әрекеттерді орындауға болады құрылғыны басқаруды жаңарту сіздің ұйымыңызда.
Қазіргі басқару әдістерін бағалау және бүгінде жасалуы мүмкін инвестицияларды іздеу. Қазіргі әдістердің қайсысын сақтау керек және қайсысын өзгертуге болады? Атап айтқанда, дәстүрлі басқарудың қандай элементтерін сақтау қажет, ал жаңғырту қай жерде мүмкін? Сіз арнайы кескіндер жасауды азайта аласыз, параметрлерді басқаруды немесе аутентификацияны және сәйкестікті қайта бағалай аласыз -- кез-келген жағдайда артықшылықтарды дереу алуға болады. MDM (MMAT) көші-қонды талдау құралын қолдана отырып, мақсатты пайдаланушыға немесе компьютерге қандай топтық саясат орнататынын анықтап, оларды қол жетімді MDM саясаттарының тізіміне қосуға болады.
Әр түрлі пайдалану жағдайларын және қоршаған ортаны басқару қажеттіліктерін бағалау. Жеңілдетілген және тиімді басқарудың пайдасына болатын құрылғылар тобы бар ма? Жеке құрылғылар (BYOD), мысалы, бұлтты басқаруға табиғи үміткерлер. Реттеу деңгейі жоғары деректерді өңдейтін пайдаланушылар немесе құрылғылар аутентификация үшін жергілікті Active Directory доменін қажет етуі мүмкін. Configuration Manager және EMS сізге ыңғайлы болатындай әр түрлі құрылғылар үшін заманауи басқару сценарийлерін біртіндеп жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Әр түрлі Windows 10 мүмкіндіктерімен, сондай-ақ Configuration Manager және Enterprise Mobility + Security көмегімен сіз кез-келген сценарий үшін суреттермен, түпнұсқалықпен, параметрлермен және басқару құралдарымен жұмыс істеуге икемді мүмкіндіктерге ие боласыз.
Кезеңді қозғалыс. Қазіргі заманғы құрылғыларды басқаруға көшу бір күнде қажет емес. Жаңа операциялық жүйелер мен құрылғыларды ескісімен бір уақытта пайдалануға болады. Осы "басқарылатын әртүрліліктің" арқасында қызметкерлер жаңа Windows 10 құрылғыларында жақсартылған өнімділікті қолдана алады және сіз ескі құрылғыларды қауіпсіздік және басқару стандарттарына сәйкес сақтай аласыз. Windows 10 нұсқасынан бастап 1803 жаңа mdmwinsovergp саясаты қосылды, бұл MDM саясаткерлеріне GP және оның балама MDM саясаты құрылғыда орнатылған кезде GP-ге басымдық беруге мүмкіндік береді. Сіз GP ортасын сақтай отырып, MDM саясатын жүзеге асыруды бастай аласыз. Мұнда GP қолдайтын балама GP саясаты бар MDM саясатының тізімі берілген
Қолданыстағы инвестицияларды оңтайландыру. Дәстүрлі жергілікті басқарудан қазіргі бұлтты басқаруға дейінгі жолда икемді гибридті Configuration Manager және Intune архитектурасын пайдаланыңыз. Configuration Manager 1710-тен бастап, бірлескен басқару Windows 10 құрылғыларын конфигурация менеджері және Intune көмегімен бір уақытта басқаруға мүмкіндік береді.
II.2 Linux негізгі артықшылықтары - қауіпсіздік, тегін және қол жетімді. Бұл операциялық жүйе 1991 жылы фин бағдарламашы Линус Торвальд жасап шығарды.Артықшылықтарының бірі ОЖ кұрылғыларды басқару жеңіл түрде қарастырылған.
Компьютердегі Linux орнатылған Пайдаланушылардың көпшілігі, компьютерлік вирустар және олармен байланысты бағдарламаларды болуы туралы ұмытып. Әрине, Linux операциялық жүйесі бағытталған вирустар, алайда, жүйенің құрылымы, сіз олардың өмір сүру туралы алаңдатты емес бар мүмкіндік береді, сондықтан сіз антивирустық бағдарламаларды қолдану туралы ұмытып болады. Сіз және т.б., тұрақты жаңарту вирусқа қарсы бағдарламалық қамтамасыз ету ісі шпиондық үшін қатты дискіні тексеру, зиянкестер қажеті жоқ Linux - сенімді және тегін операциялық жүйе. Егер сіз интернетке қосылған болсаңыз, оны қазір орнатуға болады. қалауыңызша Linux үшін бастапқы коды өзгертілген және пайдаланылуы мүмкін. Қажет болған жағдайда, ол әрдайым мүмкін қателерді түзету үшін, оның функционалдық қабылдамау, жүйенің. OS үнемі жетілдірілуде ұсынды. Егер Сіз - тәжірибелі пайдаланушы, сіз операциялық жүйе параметрлерін эксперимент болады. Олар ұсынылған жобаның беттерінде табу өте оңай. OS Linux веб-сайтында Журналға сіз үшін дұрыс болып табылатын бағдарлама сіз туралы қызықты ақпаратты таба аласыз. команда жолынан оны орнатуға болады. Бұл жағдайда сіз бірнеше бағдарламаларды орната аласыз атап өткен жөн. оларды орнатқаннан кейін үздік таңдай аласыз.
Linux операциялық жүйенің жұмыс істеу ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz