Педагогикалық зерттеулердің әдіснамалық негіздері мен әдістері
Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті
РЕФЕРАТ
Пән: Педагогика
Тақырыбы: Педагогикалық зерттеулердің әдіснамалық негіздері мен
әдістері
Орындаған: ДИО-11к тобының студенті
Картаев Абылай Манасұлы
Тексерген: Мусина В.Т.
Қарағанды қ.
2021 ж.
Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
ІІІ. Қорытынды
ІV. Қолданылған әдебиеттер
Мазмұны
Кіріспе
1.1. Педагогикалық зерттеулердің әдіснамалық негіздері мен әдістері ... ...5-9
Негізгі бөлім
2.1. Педагогика әдіснамасының деңгейлері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..10-11
2.2. Философиялық заңдар, заңдылықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11-13
2.3. Педагогикалық теория ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14-18
ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 19
ІV. Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 20
Кіріспе
Дәл қазір адамның ақыл-ой, шығармашылық мүмкіндіктеріне қойылатын талаптар артуда. Мұндай күрделі міндеттерді шешудегі орта мектептің бастауыш сатысының алар орны ерекше. Болашақ мамандар білім берудің барлық кейінгі сатыларында нәтижелі дамуын анықтайтын негіз бастауышта қалыптастыратыны баршаға мәлім. Республикамызда соңғы жылдары оқыту процесін ізгілендіру, оның практикалық, ғылыми-зерттеу жұмыстары бойынша бағыттылығын күшейту мақсатында біраз шаралар жасалды.
Егеменді еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын ойлы да, іскер, өзіне-өзі сенімді, интеллектуалдық деңгейі биік азамат етіп тәрбиелеуде мектептің алатын орны айрықша.
Бастауыш саты-білім, дағды, іскерліктің қалыптасуының бастамасы болып табылады. Біздің міндетіміз-жеке тұлғаны дамытып, білімге деген сенімін нығайту, оқуға қызығушылығын оятып, ынтасын арттыру.
XX ғасырдың басында Жүсіпбек Аймауытов сабақ беру үйреншікті жай ғана шеберлік емес, ол - жаңадан жаңаны табатын өнердеген екен. Сондықтан педагогика жаңалықтарын пән ерекшеліктеріне қарай қолдана білу, оқыту мақсатына жетудің бірден-бір жолы.
Жалпы білім беруде оқу-тәрбие үрдісін жаңаша дамыту, яғни, оның нәтижесінің көңіл толарлықтай болуын қадағалау жаңашыл-педагогтардың қолында. Осындай жан- жақты айғақтарды ескере келе мемлекетімізге болашақ жақсы маман дайындау мен білімді ұрпақты тәрбиелеуде оқу жүйесінде ғылыми жұмыстармен атсалысу аса маңызды орын алуда. Айтылған ерекшеліктерді ескере отырып, біз өзіміздің зерттеу тақырыбымызды Зерттеу жұмысын жүргізудегі негізгі теориялық бөлімнің мазмұндық құрылымы атты тақырыпты алып отырмыз.
1.1 Педагогикалық зерттеулердің әдңснамалық негіздері мен әдістері
Теория-ғылыми танымның әсер етуші күші. Әдіснамалық ұстаным зерттеу нысанына алынып отырған педагогикалық құбылысты өзгертуге негіз болатын қағидалар жиынтығы.
Десекте ұстаным тек, ғылыми ізденістер мен практикада кең қолданыс тапқан ғана осындай сипатқа ие болуы мүмкін. Ұстаным ізденушіге, алға қойған мақсатқа жету жолын, алға тартқан нәтиже сипатын және қолданатын тәсілдер мен құралдарды тиімділігін анықтауға мүмкіндік береді. Осы себепті, ұстаным практика үшін реттеуші, бағыттаушы, болжаушылық күшке ие. Ұстанымнын гнесеологиялық мәні оның шындықтың мәнін объективті бейнелеуге мүмкіндігі, оның өзіне тән сипаттық ерекшелігі даму заңдылығын ашуында. Десекте ұстанымның дүниенің табиғаттың адамдар арасындағы қатынастардың ұдайы даму заңдылықтарын толық қандышеше алады деуге болмайды.
Педагогикалық зерттеулерде: тарихилық пен логикалықтың бірлігі, ғылымилық, зерттеудің тұжырымдамалық бірлігі, объективтілік, сабақтастық сияқты ұстанымдар басшылыққы алынады.
Ғылыми педагогикалық зерттеулер жүргізуде ізденуші төмендегідей ұстанымдар басшылықтар алу қажет:
-Педагогикалық құбылыстардың шынайылылығы мен шарттасқандығын ескерту; -Құбылыстарды даму барысында зерттеу;
-Бір құбылысты екіншілермен өзара қатынаста байланыстыра зерттеу;
-Зерттеу үрдісінде ізделініп отырған ғылыми проблеманың шешімі бірін-бірі толықтырып отырушы коптеген әдістер кешенімен орындалатынын естен шығармау; -Зерттеу әдістері зерттелетің құбылыстың мән-мағынасына сай келуі;
-Даму үрдісін сол дамудың қозғаушы күші және даму көзң саналтын оның қарама- қарсылықтарына непзделген өзіндік қозғалыс және өзіндің даму ретінде қарастыру;
-Зерттеу әдістері зерттелетің құбылыстың мән-мағынасына сай келуі;
-Даму үрдісін сол дамудың қозғаушы күші және даму көзі саналатын оның қарама- қарсылықтарына негізделген өзіндік қозғалыс және өзіндік даму ретінде қарастыру; -Сынақталушыға, білім-тәрбие үрдісінде зиян келтіретін, адамгершілік-инабаттылық талаптарына қайшы болатын эксперименттерді өткізбеу.
Амал туралы. Амал ғылыми әдіснамада өте жиі қолданылатын категория болып табылады да теориялық және практикалық мәселелерді шешуде пайдаланылады. Әдіснамалық категория ретінде амал зерттеу алдында қойған міндеттерді шешуде әдіснамалық құрал, зерттеудін негізгі қызметін атқарады. Кей жағдайда білімді жобалаудың ұстанымы, тіпті әдісі де бола алады. Ғылыми әдебиеттерге берілген интерпретацияларда амал - зерттеушінін өз әрекетін саналы түрде жүргізу үшін тандаған, бір-бірімен тығыз байланыстағы мақсаттар, ұстанымдар, әдістер түрінде сипатталады. Бұл тұрғыдан алғанда әдіснамалық амалдың ұстанымға қарағанда атқаратын қызметінін ауқымы кең.
Амалдың әдіснамадағы ғылыми-практикалық мәнінің жоғарылығына қарамастан, педагогикада жеткілікті дәрежеде қарастырылмағандығы белгілі. Бұған дәлел бұнын педагогикалық энциклопедияларда түсіндірмесінің бермеуі, әр түрлу тандануы бола алады. Бұл өз кезегінде зерттеушілердің алдында қиындықтар туғызатындығы мәлім. Біз жоғарыдағы пайымдауларды өзіміз тандаған еңбектерге сүйеніп жасағандығымызды білдіре кетеміз.
Педагогикалық зерттеулердің әдіснамалық амалдары төменде сипатталатын болады. Жүйелік амал - танымдық әрекеттегі ең амбебап құрал. Олай болатын себебі, кезкелген құбылыс жүйе ретінде қарастырылады. Жүйе дегеніміз біртұтас бүтіндік құрайтын өзара байланысты бөлшектердің ретке келтірілген жиынтығы мен олардың арасындағы қатынасы. Жүйе ұғымының грек тілінен аудармасы құрастыру ретінде түсіндіріліп, заттардың аморфты еместігін, бөлінбейтіндей болмайтындығын, оларды жақын барып талдағанда бөліктерден тұратындығын білдіреді. Жүйелік амал барысында педагогикалық жүйе өзара байланысты құрамдас бөлшертердің жиынтығын ретінде қарастырылады. Олар: білім беру мақсаты, педагогикалық үрдіс субъектілері, білім беру мазмұны, педагогикалық үрдістерін қастыру әдістері мен жиынтығын ретінде қарастырылады. Олар: білім беру мақсаты, педагогикалық үрдіс субъектілері, білім беру мазмұны, педагогикалық үрдісті ұйымдастыру әдістері мен түрлері, мәліметтер қоры.Демек жүйені өзгерту үшін оның ішкі құрамаларына әсер ету қажет. Бұл үшін де жүйелі білім қажет. Жүйелі білім объектінің құраушыларын зерттеп тану нәтижесінде жинақталады. Бұл ретте жүйелілік әдіснаманың біртұтас амалымен астасады.
Практикалық тұрғыдан қарағанда адамның өзімен бірге жасап келе жатқан бұл түсінік кез келген әрекет жүйелі, белгілі бір ретпен атқарылады даганге келіп саяды да, тек осылай болғанда ғана тиісті нәтиже беретіндігін мойындатады.
Жүйелілік және әрекеттік амалдардың ара қатынасын қарастырсақ, соңғысының адамның іс қимылымен байланыстылығы, оның қоршаған ортамен белсенді қарым- қатынасы арқылы өзгертуге атсалысуын білдіреді. Демек бұл амалдардың өзара тығыз байланыстылығын көрсетеді. Әрекеттік амал жүйенің дамуы заңдылықтарын түсіндіру қажет болған жағдайда қолданылады. Дамудың заңдарын білу негізінде объектіні жетілдіру, өзгерту жаңғырту операциялары іске косылады, әрекет жасалады. Педагогикалық жүйелерді жаңалауда жүйелілік, біртұтастық, әрекеттік амалдардың ролі аса маңызды. Жоғары оқу орыны білімерінің әлеуетінің артып, шығармашылыққа ұласуының басты әдіснамалық амалдары болып табылады. Әдіснамадағы мәдениеттанымдық амалдың қазіргі педагогикадағы түйткілді мәселелерді шешудегу ролі зор. Өйткені тәрбие мен білім мәдениет ұғымына өте жақын жатыр.
Ал қазіргі заманғы сөздіктерде мәдениетке: мәдениет - белгілі бір халықтардың, жеке тұлғалардың қол жеткен табыстары мен шығармашылығының жиынтығы; мәдениет - адам әрекетінің белгілі бір саласының жетілу деңгейі деген анықтамалар беріледі. Мәдениеттанымдық амалды қазіргі дидактикалық зерттеулерде басшылыққа ала отырып, білім алушылардың бүгіегі күні емес ертең кім болуға бағытталуы орын алады. Себебі адам мәдениетке оны жасаушы, тудырушы және оның негізгі нәтижесі ретінде қатысады. Ол қандай еңбекпен айналыспасын үнемі әрекеттің сыртқы нәтижелерімен қатар ішкі нәтижелері де, яғни адамның өзінің өзгеруі, оның қабілеттерінің, білік, дағдыларының дамуы орын алады. Зат дүние-мүліктер әлемін қабілеттерінің, білік, дағдыларының дамуы орын алады. Зат, дүние-мүліктер әлемін жасау барысында адам өзінің ішкі қажеттіліктері оянып, оларды қанағаттандырудың жолдарын іздейді.
Синергетика синергейя - бірлесіп әрекеттесу, нытымақтасу, немесе өзін-өзі дамыту теориясы педагогика үшін эвристикалық мәні бар түлғаны дамытудын әмбебап үлгілерін іздеуге бағытталған күрделі жүйе болып табылады. Синергетика өзін-өзі ұйымдастыратың үрдістердің жүзеге асуының нақты тәсілдеріне көңіл бқөледі, үрдістін интерсубъектілік коммуникативті тұрғыда ұйымдастырылуын тірек етеді. Синергетикалық амал педагогикада қолданылатын жүйелілік-қызметтік әдістердің дамуына жол ашады. Ал оның нәтижесі білімнің мақсаттары мен мазмұнының өзгеруінде, жаңа парадигманың пайда болуында, ақпараттармен алмасу құралы ретіндегі жаңа технологиялардың қолданылуында, басқару үрдісін синергетикаландыруда көрінеді.
Білімдегі синергетикалық амал дамыта оқыту педагогикасы мен оқу әрекетің ұйымдастыру мәселесімен де тығыз байланысты. Мысалы: О.С. Анисимовтың зерттеулерінде тұлғанын өзін-өзі дамытуының мәні, оқу үрдісінде оның қалыптастырудың мүмкіндіктері қарастырылады, өзін-өзі дамытатын оқуды ұйымдастырудың психологиялық-педагогикалық негіздемесі ұсынылады. Білім алушылардың өзін-өзі дамыту қабілеттерін қалыптастыруды қамтамасыз ететін шығармашылық ойлау мен шығармашылық педагогикалық әрекеттерге ерекше көңіл бөлінеді.
Білім саласындағы синергетиканың әлі де болса жеткіліксіз зерттелгеніне қарамастан, бұл мәселе білімдік технологияларды, оқытудың белсенді әдістерін қолдану барысында жүзеге асады десек артық айтқандық емес. Сол себепті дамыта оқыту тұжырымдамалары негізіндегі технологияларды тұлғанын өзін-өзі дамыту құралы ретінде қарастыра отырып, оны білімді синергетикалаудың мысалы бола алады деп есептейміз.
Сонымен білімнің синергетикасы білім берудің байырғы үлгілерінен өзге, жаңа педагогикалық әлемді синергетикалық тұрғыдан қарастыратын, білім алушыларға өзін-өзі танудың өзін-өзі дамытудын жаңа әдістерін меңгеруге бағыт - алған жаңа өзін-өзі танудың өзін-өзі дамытудын жаңа әдістерін меңгеруге бағыт - алған жаңа әдіснамасы деген тұжырым жасауға мүмкіндік туады.
Педагогикалық зерттеулердің дәл ортасында адам тұрғандықтан әдіснаманың гуманистік амалының зерттеуші үшін мәні зор. Гуманизм ізгілік - дүниетанымдық амал болғандықтан, оның негізінде ерік бостандығын, абыройын қорғау, адамнын бақытқа жету жолындағы құқығы мен оның барлық сұраныстарын қамтамасыз етуді мақсат етеді.
Біздің пайымдауымызша, әдіснамалық ұстанымдар белгілі әдіснамалық тұғырлар құрамына кіреді, әдіснамалық тұғыр - әдіснамалық ұстанымға қарағанда кең түсінік. Педагогика оқулықтары авторларының соңғы нұсқаларынан осы тұжырымға дәлелдерді көруге болады.
Шындығында біз сол фактіні теріске де шығармаймыз, кейбір ғалымдардың бағытын қолдана отырып әдіснамалықұстаным мен әдіснамалық тұғыр мазмұнына қатысты, әдіснамалық тұғыр және әдіснамалық ұстаным - толықтай жеке философиялық түсініктер, бірін - бірімен байланысты және бірін - бірі толықтырады деген пікірдеміз. Әдіснамалық ұстаным ғылым фолософиясында және білім беруде, ғылым әдіснамасында және білім беруде, ғылымның жаңа парадигмасын терең және әрдайым ұғыну негізінде, білім және ғылымның даму тендециясында тұжырымдалады.
Педагогика гуманитарлық ғылым ретінде қазіргі кезде шынында парадигмалық дағдарысты өз басыан өткізіп жатыр, бар тұғырларды тереңдетуде және жаңаларын жасауда, әлеуметтік және гуманитарлық танымның ұстанымдарын, жаңа әдіснамалық ұстаным мен тұғырларды іздеуде.
Осылардың негізінде ғылыми теорияларға сәйкес міндеттері: фактілерді түсіндіру, алынған мағлұматты синтездеу және негізгі нәтижені алдын - ала айту ііске асады. Кейбір зерттеушілер, айталық В.Е. Шукшунов, В.Ф. Взятышев, Л.И. Романова білім парадигмаларын салыстыру нәтижелерін немесе параметрлерін алға тартады: адамдардың басты міндеті; әрекетттің ғылыми негіздері; типтік міндеттер; бағалау өлшемдері, рухани фактірдің ықпалы; инновациялық білім сияқты белгілерді өлшемдері, рухани фактірдің ықпалы; инновациялық білім сияқты белгілерді сипаттайды; гуманитарлық парадигма мен ғылыми - жаратылыстану ұстанымдарынан түрлі терең және қосымша білімдер ұсынады.
Тұғыр - педагогикалық мәселелер мен олардың әдістері бірлігінің зерттелуі. Ғылымда әдіснамалық тұғыр негізінде тәсілдердің, идеялардың, түсініктер кешені жатады, шынайы немесе табиғат объектілерінің құрылуында немесе таным үрдісінде қолданады. Тұғыр түсінігі методикалық оның мағынасынан алынған зерттеушінің әрекет тәсілінің ғылыми негізделгенін анықтауға болады. Ғылымдар, микро объектіні зерттеуде философия үшін тұғырдың болуына себепкер болған: құрылымдық- қызметтік тұғыр әлеуметтанудан алынған, құрлымдық линвестикадан, жүйелілік жаратылыстанудан алынған деп пайымдайды Философия мен педагогикада әдіснамалық концепциялардың, әдіснамалық ұстанымдардың түрлері кездеседі. Бәрінен де ол діснамалық концепция түсінігін анықтауға байланысты. Ғылымдар, өз кезегінде Д.П. Горькийдің және басқалардың ғылым әдіснамасы - ғылым кәсібінің бөлігі, ғылыми білім құрылымын зерттейтін, ғылыми танымның әдісі мен тәсілін, негіздейтін жолы мен білімнің дамуы деп санайды. Педагогикалық әдебиеттерде әдіснамалық ұстанымдар түсінігі аз кездесіді. Әдіснамалық білімнің құрамында ең басты орында әдіснамалық талаптар, ұстаным түрінде танылатын, педагогика практикалық және теоретикалық бағдарлама ретінде беріледі.
Ғылым - бұл негізі гносеологиялық, логикалық, теориялық және практикалық әрекеттің әдіснамалық және құндылық талаптары.
Ғылым - педагогикалық теориядағы, концепциядағы шығатын жол, оқу және тәрбие жұмысының әдісі мен ұйымдастыру формасының мазмұнын анықтайды. Педагогикалық ұстанымдар - нормативтік сипаттағы негіз, немесе әрекеттің жалпы сипаттамасы, берілген білім аймағында таралатын құбылыс. Әдістемелік ұстанымдардың мазмұны мен құрылымы педагогтар мен психологтардың еңбектерінде жасалады. Олар: Б.Г. Ананьев, В.И. Андреев, В.И Беляев, Ю.К. Бабанский, В.И. Загвязинский, В.Т. Лихачев, М.Н. Скаткин, В.А. Сластенин, А.С. Смирнов, Н.Д.
2.1. Педагогика әдіснамасының деңгейлері
Ғылыми танымда әдіснамалық талдаудың әр түрлі деңгейлері көрсетіледі. Әдебиеттерде әдіснамалық талдау үдерісі төрт деңгейлік иерархия түрінде беріледі:
1) философиялық әдіснама, яғни, таным мен жалпы ғылымның категориялық құрылымы негізінде педагогикалық зерттеу мәнін, оның әдіснамалық іргетасын білдіретін және белгілі бір әлем сипаты тұр-ғысынан педагогикалық зерттеу нәтижелерінің танымал түсіндірмесіне қатысты жалпы қағидалар жатады;
2) жалпы ғылымилық әдіснама, жалпы ғылымилық қағидалар мен зерттеу формаларын қамтиды (жүйелілік, кибернетикалық, кешен-ді, бағдарламалы-мақсаттық секілді жалпы ғылымилық әдістер, идеал-дау, модельдеу секілді жалпы ғылыми рәсімдер мен тәсілдер және т.б қатысады). Жалпы ғылымилық әдіснама ұстанымдық-бағыттаушы қызметті атқарады. Себебі, дәл осы кезеңде зерттеудің ұстанымдық бағыты анықталады, оның стратегиясы, нысаны мен пәнін анықтаудың әдістері қарастырылады.
3) нақты ғылымилық әдіснама, педагогика ғылымының зерттеу әдістері, зерттеу қағидасы мен рәсімдерінің жиынтығынан тұрады. Ол реттеуші қызметті атқара отырып, бір бірімен нақты зерттеулердің ерекшеліктерімен сәйкес байланысатын педагогика әдістері мен аралас ғылымдарға қажетті жиынтықты құруға мүмкіндік бере отырып, соны-мен қатар, педагогикалық зерттеу барысында бір мәнді түсінуге қажет-ті психология, әлеуметтану және т.б ғылымдардың және педагогика-ның ұғымдық-түсініктік аппараттының бірегейлігін қамтамасыз етеді;
4) зерттеудің әдістемесі және техникасы (технология), яғни, бір сипатты және шынайы эмпирикалық материал жинап, оны алғаш-қы талдау үшін қажетті болатын рәсімдері жиынтығы. Оның басты қызметі - құралдық немесе құралдық - технологиялық. Аталған деңгей-дің қызметтерінің дұрыс жүзеге асырылуына сай жеке педагогикалық зерттеулердің нәтижесі мен жалпы, барлық педагогикалық ғылымдар-дың нәтижелері қалыптасады.
Философиялық білімдер педагогикалық зерттеуді әдіснамалық қамтамасыз етудің құрамына кіреді. Ол педагогикалық теория жасау үшін қажет, өйткені, теориялық зерттеу тәжірибемен, педагогикалық шынайы болмыспен жалпылама байланыста да, ал философиямен тікелей байланысты.
Ғылыми-педагогикалық зерттеуде маңызды рөлді философиялық категориялар (мән және құбылыс; себеп пен нәтиже; қажеттілік пен кездейсоқтық; мүмкіндік пен шынайылық; мазмұн мен форма; бірегейлік, ерекшелік және жалпылық, т.б), заңдар (қарама - қайшылықтардың күрес заңы; сандық өзгерістердің сапалыққа айналу заңы; терістеуді терістеу заңы), қағидалар (теория мен тәжірбиенің бірлігі қағидасы; зерттелуші мәселеге нақты тарихи және шығармашылық әдіс қағидасы; объективтілік қағидасы; үдеріс пен құбылыстың жан - жақтылығын зерттеу қағидасы) атқарады.
. Философиялық заңдар, заңдылықтар
Қарама - қайшы-лықтардың бірлігі мен өзара әсерлілігі заңыдаму үдерістерінің ішкі қайнар көзін ашады, ескінің жойылып, жаңаның пайда болуына әсер етеді. Заттар мен құбылыстардың бойындағы қасиеттер мен ағымдар-ды өзара жоққа шығарып, өзара мақұлдап тұратын жақтар бірлігін қарама - қайшылық деп атайды. (Мысалы, ақ пен қара, жақсылық пен жамандық т.б.).Қарама-қайшылықтардың өзара әсерлілігі, қақтығы-суы, соның нәтижесінде өзара терістеу пайда болатын көріністі қай-шылық дамуы деп атайды. Ол таным диалектикасына сәйкес қозғалыс пен дамудың қайнар көзі немесе себебі міндетін атқарады Даму ұғымына философияда мөлшерлік өзгерістердің белгілі бір өлшем шегінен шығып, сапалық өзгерістерге айналуы деген анықтама бері-леді, яғни мәңгі, қажетті қозғалыс, уақыттағы өзгеріс деп түсіну қажет. Дамудың қайнар көзі болу үшін қарама - қайшылықтар бірін-бірі жоққа шығарумен шектелмей, бір-бірін қолдап отырулары керек.
Дамудың кезкелген үдерісі өзінің қозғалу барысында, кезең-дерінде сапалық жағынан бір - бірінен өзгеше болады. Ескі сапалық жағдай жойылады, ол жаңа сапалық жағдаймен терістеледі. Терістеу - дамудың қозғаушы күші. Теріске шығару ескі құбылыстың жай ғана жойылуын емес, сонымен бірге теріске шығарылған құбылыспен бел-гілі деңгейде байланыста болатын жаңаның пайда болуын білдіреді. Осылайша, диалектикалық терістеуді теріске шығару ескіні жоюға ба-ғытталған негативтік заттың қырларын, оның жекелеген элементтерін ұстап, сақтап қалуға бағытталған позитивтік өзара байланыстың екі қырын қамтиды. Жаңа ескіні терістейді.
Сандық өзгерістердің сапалық өзгерістерге ... жалғасы
РЕФЕРАТ
Пән: Педагогика
Тақырыбы: Педагогикалық зерттеулердің әдіснамалық негіздері мен
әдістері
Орындаған: ДИО-11к тобының студенті
Картаев Абылай Манасұлы
Тексерген: Мусина В.Т.
Қарағанды қ.
2021 ж.
Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
ІІІ. Қорытынды
ІV. Қолданылған әдебиеттер
Мазмұны
Кіріспе
1.1. Педагогикалық зерттеулердің әдіснамалық негіздері мен әдістері ... ...5-9
Негізгі бөлім
2.1. Педагогика әдіснамасының деңгейлері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..10-11
2.2. Философиялық заңдар, заңдылықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11-13
2.3. Педагогикалық теория ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14-18
ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 19
ІV. Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 20
Кіріспе
Дәл қазір адамның ақыл-ой, шығармашылық мүмкіндіктеріне қойылатын талаптар артуда. Мұндай күрделі міндеттерді шешудегі орта мектептің бастауыш сатысының алар орны ерекше. Болашақ мамандар білім берудің барлық кейінгі сатыларында нәтижелі дамуын анықтайтын негіз бастауышта қалыптастыратыны баршаға мәлім. Республикамызда соңғы жылдары оқыту процесін ізгілендіру, оның практикалық, ғылыми-зерттеу жұмыстары бойынша бағыттылығын күшейту мақсатында біраз шаралар жасалды.
Егеменді еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын ойлы да, іскер, өзіне-өзі сенімді, интеллектуалдық деңгейі биік азамат етіп тәрбиелеуде мектептің алатын орны айрықша.
Бастауыш саты-білім, дағды, іскерліктің қалыптасуының бастамасы болып табылады. Біздің міндетіміз-жеке тұлғаны дамытып, білімге деген сенімін нығайту, оқуға қызығушылығын оятып, ынтасын арттыру.
XX ғасырдың басында Жүсіпбек Аймауытов сабақ беру үйреншікті жай ғана шеберлік емес, ол - жаңадан жаңаны табатын өнердеген екен. Сондықтан педагогика жаңалықтарын пән ерекшеліктеріне қарай қолдана білу, оқыту мақсатына жетудің бірден-бір жолы.
Жалпы білім беруде оқу-тәрбие үрдісін жаңаша дамыту, яғни, оның нәтижесінің көңіл толарлықтай болуын қадағалау жаңашыл-педагогтардың қолында. Осындай жан- жақты айғақтарды ескере келе мемлекетімізге болашақ жақсы маман дайындау мен білімді ұрпақты тәрбиелеуде оқу жүйесінде ғылыми жұмыстармен атсалысу аса маңызды орын алуда. Айтылған ерекшеліктерді ескере отырып, біз өзіміздің зерттеу тақырыбымызды Зерттеу жұмысын жүргізудегі негізгі теориялық бөлімнің мазмұндық құрылымы атты тақырыпты алып отырмыз.
1.1 Педагогикалық зерттеулердің әдңснамалық негіздері мен әдістері
Теория-ғылыми танымның әсер етуші күші. Әдіснамалық ұстаным зерттеу нысанына алынып отырған педагогикалық құбылысты өзгертуге негіз болатын қағидалар жиынтығы.
Десекте ұстаным тек, ғылыми ізденістер мен практикада кең қолданыс тапқан ғана осындай сипатқа ие болуы мүмкін. Ұстаным ізденушіге, алға қойған мақсатқа жету жолын, алға тартқан нәтиже сипатын және қолданатын тәсілдер мен құралдарды тиімділігін анықтауға мүмкіндік береді. Осы себепті, ұстаным практика үшін реттеуші, бағыттаушы, болжаушылық күшке ие. Ұстанымнын гнесеологиялық мәні оның шындықтың мәнін объективті бейнелеуге мүмкіндігі, оның өзіне тән сипаттық ерекшелігі даму заңдылығын ашуында. Десекте ұстанымның дүниенің табиғаттың адамдар арасындағы қатынастардың ұдайы даму заңдылықтарын толық қандышеше алады деуге болмайды.
Педагогикалық зерттеулерде: тарихилық пен логикалықтың бірлігі, ғылымилық, зерттеудің тұжырымдамалық бірлігі, объективтілік, сабақтастық сияқты ұстанымдар басшылыққы алынады.
Ғылыми педагогикалық зерттеулер жүргізуде ізденуші төмендегідей ұстанымдар басшылықтар алу қажет:
-Педагогикалық құбылыстардың шынайылылығы мен шарттасқандығын ескерту; -Құбылыстарды даму барысында зерттеу;
-Бір құбылысты екіншілермен өзара қатынаста байланыстыра зерттеу;
-Зерттеу үрдісінде ізделініп отырған ғылыми проблеманың шешімі бірін-бірі толықтырып отырушы коптеген әдістер кешенімен орындалатынын естен шығармау; -Зерттеу әдістері зерттелетің құбылыстың мән-мағынасына сай келуі;
-Даму үрдісін сол дамудың қозғаушы күші және даму көзң саналтын оның қарама- қарсылықтарына непзделген өзіндік қозғалыс және өзіндің даму ретінде қарастыру;
-Зерттеу әдістері зерттелетің құбылыстың мән-мағынасына сай келуі;
-Даму үрдісін сол дамудың қозғаушы күші және даму көзі саналатын оның қарама- қарсылықтарына негізделген өзіндік қозғалыс және өзіндік даму ретінде қарастыру; -Сынақталушыға, білім-тәрбие үрдісінде зиян келтіретін, адамгершілік-инабаттылық талаптарына қайшы болатын эксперименттерді өткізбеу.
Амал туралы. Амал ғылыми әдіснамада өте жиі қолданылатын категория болып табылады да теориялық және практикалық мәселелерді шешуде пайдаланылады. Әдіснамалық категория ретінде амал зерттеу алдында қойған міндеттерді шешуде әдіснамалық құрал, зерттеудін негізгі қызметін атқарады. Кей жағдайда білімді жобалаудың ұстанымы, тіпті әдісі де бола алады. Ғылыми әдебиеттерге берілген интерпретацияларда амал - зерттеушінін өз әрекетін саналы түрде жүргізу үшін тандаған, бір-бірімен тығыз байланыстағы мақсаттар, ұстанымдар, әдістер түрінде сипатталады. Бұл тұрғыдан алғанда әдіснамалық амалдың ұстанымға қарағанда атқаратын қызметінін ауқымы кең.
Амалдың әдіснамадағы ғылыми-практикалық мәнінің жоғарылығына қарамастан, педагогикада жеткілікті дәрежеде қарастырылмағандығы белгілі. Бұған дәлел бұнын педагогикалық энциклопедияларда түсіндірмесінің бермеуі, әр түрлу тандануы бола алады. Бұл өз кезегінде зерттеушілердің алдында қиындықтар туғызатындығы мәлім. Біз жоғарыдағы пайымдауларды өзіміз тандаған еңбектерге сүйеніп жасағандығымызды білдіре кетеміз.
Педагогикалық зерттеулердің әдіснамалық амалдары төменде сипатталатын болады. Жүйелік амал - танымдық әрекеттегі ең амбебап құрал. Олай болатын себебі, кезкелген құбылыс жүйе ретінде қарастырылады. Жүйе дегеніміз біртұтас бүтіндік құрайтын өзара байланысты бөлшектердің ретке келтірілген жиынтығы мен олардың арасындағы қатынасы. Жүйе ұғымының грек тілінен аудармасы құрастыру ретінде түсіндіріліп, заттардың аморфты еместігін, бөлінбейтіндей болмайтындығын, оларды жақын барып талдағанда бөліктерден тұратындығын білдіреді. Жүйелік амал барысында педагогикалық жүйе өзара байланысты құрамдас бөлшертердің жиынтығын ретінде қарастырылады. Олар: білім беру мақсаты, педагогикалық үрдіс субъектілері, білім беру мазмұны, педагогикалық үрдістерін қастыру әдістері мен жиынтығын ретінде қарастырылады. Олар: білім беру мақсаты, педагогикалық үрдіс субъектілері, білім беру мазмұны, педагогикалық үрдісті ұйымдастыру әдістері мен түрлері, мәліметтер қоры.Демек жүйені өзгерту үшін оның ішкі құрамаларына әсер ету қажет. Бұл үшін де жүйелі білім қажет. Жүйелі білім объектінің құраушыларын зерттеп тану нәтижесінде жинақталады. Бұл ретте жүйелілік әдіснаманың біртұтас амалымен астасады.
Практикалық тұрғыдан қарағанда адамның өзімен бірге жасап келе жатқан бұл түсінік кез келген әрекет жүйелі, белгілі бір ретпен атқарылады даганге келіп саяды да, тек осылай болғанда ғана тиісті нәтиже беретіндігін мойындатады.
Жүйелілік және әрекеттік амалдардың ара қатынасын қарастырсақ, соңғысының адамның іс қимылымен байланыстылығы, оның қоршаған ортамен белсенді қарым- қатынасы арқылы өзгертуге атсалысуын білдіреді. Демек бұл амалдардың өзара тығыз байланыстылығын көрсетеді. Әрекеттік амал жүйенің дамуы заңдылықтарын түсіндіру қажет болған жағдайда қолданылады. Дамудың заңдарын білу негізінде объектіні жетілдіру, өзгерту жаңғырту операциялары іске косылады, әрекет жасалады. Педагогикалық жүйелерді жаңалауда жүйелілік, біртұтастық, әрекеттік амалдардың ролі аса маңызды. Жоғары оқу орыны білімерінің әлеуетінің артып, шығармашылыққа ұласуының басты әдіснамалық амалдары болып табылады. Әдіснамадағы мәдениеттанымдық амалдың қазіргі педагогикадағы түйткілді мәселелерді шешудегу ролі зор. Өйткені тәрбие мен білім мәдениет ұғымына өте жақын жатыр.
Ал қазіргі заманғы сөздіктерде мәдениетке: мәдениет - белгілі бір халықтардың, жеке тұлғалардың қол жеткен табыстары мен шығармашылығының жиынтығы; мәдениет - адам әрекетінің белгілі бір саласының жетілу деңгейі деген анықтамалар беріледі. Мәдениеттанымдық амалды қазіргі дидактикалық зерттеулерде басшылыққа ала отырып, білім алушылардың бүгіегі күні емес ертең кім болуға бағытталуы орын алады. Себебі адам мәдениетке оны жасаушы, тудырушы және оның негізгі нәтижесі ретінде қатысады. Ол қандай еңбекпен айналыспасын үнемі әрекеттің сыртқы нәтижелерімен қатар ішкі нәтижелері де, яғни адамның өзінің өзгеруі, оның қабілеттерінің, білік, дағдыларының дамуы орын алады. Зат дүние-мүліктер әлемін қабілеттерінің, білік, дағдыларының дамуы орын алады. Зат, дүние-мүліктер әлемін жасау барысында адам өзінің ішкі қажеттіліктері оянып, оларды қанағаттандырудың жолдарын іздейді.
Синергетика синергейя - бірлесіп әрекеттесу, нытымақтасу, немесе өзін-өзі дамыту теориясы педагогика үшін эвристикалық мәні бар түлғаны дамытудын әмбебап үлгілерін іздеуге бағытталған күрделі жүйе болып табылады. Синергетика өзін-өзі ұйымдастыратың үрдістердің жүзеге асуының нақты тәсілдеріне көңіл бқөледі, үрдістін интерсубъектілік коммуникативті тұрғыда ұйымдастырылуын тірек етеді. Синергетикалық амал педагогикада қолданылатын жүйелілік-қызметтік әдістердің дамуына жол ашады. Ал оның нәтижесі білімнің мақсаттары мен мазмұнының өзгеруінде, жаңа парадигманың пайда болуында, ақпараттармен алмасу құралы ретіндегі жаңа технологиялардың қолданылуында, басқару үрдісін синергетикаландыруда көрінеді.
Білімдегі синергетикалық амал дамыта оқыту педагогикасы мен оқу әрекетің ұйымдастыру мәселесімен де тығыз байланысты. Мысалы: О.С. Анисимовтың зерттеулерінде тұлғанын өзін-өзі дамытуының мәні, оқу үрдісінде оның қалыптастырудың мүмкіндіктері қарастырылады, өзін-өзі дамытатын оқуды ұйымдастырудың психологиялық-педагогикалық негіздемесі ұсынылады. Білім алушылардың өзін-өзі дамыту қабілеттерін қалыптастыруды қамтамасыз ететін шығармашылық ойлау мен шығармашылық педагогикалық әрекеттерге ерекше көңіл бөлінеді.
Білім саласындағы синергетиканың әлі де болса жеткіліксіз зерттелгеніне қарамастан, бұл мәселе білімдік технологияларды, оқытудың белсенді әдістерін қолдану барысында жүзеге асады десек артық айтқандық емес. Сол себепті дамыта оқыту тұжырымдамалары негізіндегі технологияларды тұлғанын өзін-өзі дамыту құралы ретінде қарастыра отырып, оны білімді синергетикалаудың мысалы бола алады деп есептейміз.
Сонымен білімнің синергетикасы білім берудің байырғы үлгілерінен өзге, жаңа педагогикалық әлемді синергетикалық тұрғыдан қарастыратын, білім алушыларға өзін-өзі танудың өзін-өзі дамытудын жаңа әдістерін меңгеруге бағыт - алған жаңа өзін-өзі танудың өзін-өзі дамытудын жаңа әдістерін меңгеруге бағыт - алған жаңа әдіснамасы деген тұжырым жасауға мүмкіндік туады.
Педагогикалық зерттеулердің дәл ортасында адам тұрғандықтан әдіснаманың гуманистік амалының зерттеуші үшін мәні зор. Гуманизм ізгілік - дүниетанымдық амал болғандықтан, оның негізінде ерік бостандығын, абыройын қорғау, адамнын бақытқа жету жолындағы құқығы мен оның барлық сұраныстарын қамтамасыз етуді мақсат етеді.
Біздің пайымдауымызша, әдіснамалық ұстанымдар белгілі әдіснамалық тұғырлар құрамына кіреді, әдіснамалық тұғыр - әдіснамалық ұстанымға қарағанда кең түсінік. Педагогика оқулықтары авторларының соңғы нұсқаларынан осы тұжырымға дәлелдерді көруге болады.
Шындығында біз сол фактіні теріске де шығармаймыз, кейбір ғалымдардың бағытын қолдана отырып әдіснамалықұстаным мен әдіснамалық тұғыр мазмұнына қатысты, әдіснамалық тұғыр және әдіснамалық ұстаным - толықтай жеке философиялық түсініктер, бірін - бірімен байланысты және бірін - бірі толықтырады деген пікірдеміз. Әдіснамалық ұстаным ғылым фолософиясында және білім беруде, ғылым әдіснамасында және білім беруде, ғылымның жаңа парадигмасын терең және әрдайым ұғыну негізінде, білім және ғылымның даму тендециясында тұжырымдалады.
Педагогика гуманитарлық ғылым ретінде қазіргі кезде шынында парадигмалық дағдарысты өз басыан өткізіп жатыр, бар тұғырларды тереңдетуде және жаңаларын жасауда, әлеуметтік және гуманитарлық танымның ұстанымдарын, жаңа әдіснамалық ұстаным мен тұғырларды іздеуде.
Осылардың негізінде ғылыми теорияларға сәйкес міндеттері: фактілерді түсіндіру, алынған мағлұматты синтездеу және негізгі нәтижені алдын - ала айту ііске асады. Кейбір зерттеушілер, айталық В.Е. Шукшунов, В.Ф. Взятышев, Л.И. Романова білім парадигмаларын салыстыру нәтижелерін немесе параметрлерін алға тартады: адамдардың басты міндеті; әрекетттің ғылыми негіздері; типтік міндеттер; бағалау өлшемдері, рухани фактірдің ықпалы; инновациялық білім сияқты белгілерді өлшемдері, рухани фактірдің ықпалы; инновациялық білім сияқты белгілерді сипаттайды; гуманитарлық парадигма мен ғылыми - жаратылыстану ұстанымдарынан түрлі терең және қосымша білімдер ұсынады.
Тұғыр - педагогикалық мәселелер мен олардың әдістері бірлігінің зерттелуі. Ғылымда әдіснамалық тұғыр негізінде тәсілдердің, идеялардың, түсініктер кешені жатады, шынайы немесе табиғат объектілерінің құрылуында немесе таным үрдісінде қолданады. Тұғыр түсінігі методикалық оның мағынасынан алынған зерттеушінің әрекет тәсілінің ғылыми негізделгенін анықтауға болады. Ғылымдар, микро объектіні зерттеуде философия үшін тұғырдың болуына себепкер болған: құрылымдық- қызметтік тұғыр әлеуметтанудан алынған, құрлымдық линвестикадан, жүйелілік жаратылыстанудан алынған деп пайымдайды Философия мен педагогикада әдіснамалық концепциялардың, әдіснамалық ұстанымдардың түрлері кездеседі. Бәрінен де ол діснамалық концепция түсінігін анықтауға байланысты. Ғылымдар, өз кезегінде Д.П. Горькийдің және басқалардың ғылым әдіснамасы - ғылым кәсібінің бөлігі, ғылыми білім құрылымын зерттейтін, ғылыми танымның әдісі мен тәсілін, негіздейтін жолы мен білімнің дамуы деп санайды. Педагогикалық әдебиеттерде әдіснамалық ұстанымдар түсінігі аз кездесіді. Әдіснамалық білімнің құрамында ең басты орында әдіснамалық талаптар, ұстаным түрінде танылатын, педагогика практикалық және теоретикалық бағдарлама ретінде беріледі.
Ғылым - бұл негізі гносеологиялық, логикалық, теориялық және практикалық әрекеттің әдіснамалық және құндылық талаптары.
Ғылым - педагогикалық теориядағы, концепциядағы шығатын жол, оқу және тәрбие жұмысының әдісі мен ұйымдастыру формасының мазмұнын анықтайды. Педагогикалық ұстанымдар - нормативтік сипаттағы негіз, немесе әрекеттің жалпы сипаттамасы, берілген білім аймағында таралатын құбылыс. Әдістемелік ұстанымдардың мазмұны мен құрылымы педагогтар мен психологтардың еңбектерінде жасалады. Олар: Б.Г. Ананьев, В.И. Андреев, В.И Беляев, Ю.К. Бабанский, В.И. Загвязинский, В.Т. Лихачев, М.Н. Скаткин, В.А. Сластенин, А.С. Смирнов, Н.Д.
2.1. Педагогика әдіснамасының деңгейлері
Ғылыми танымда әдіснамалық талдаудың әр түрлі деңгейлері көрсетіледі. Әдебиеттерде әдіснамалық талдау үдерісі төрт деңгейлік иерархия түрінде беріледі:
1) философиялық әдіснама, яғни, таным мен жалпы ғылымның категориялық құрылымы негізінде педагогикалық зерттеу мәнін, оның әдіснамалық іргетасын білдіретін және белгілі бір әлем сипаты тұр-ғысынан педагогикалық зерттеу нәтижелерінің танымал түсіндірмесіне қатысты жалпы қағидалар жатады;
2) жалпы ғылымилық әдіснама, жалпы ғылымилық қағидалар мен зерттеу формаларын қамтиды (жүйелілік, кибернетикалық, кешен-ді, бағдарламалы-мақсаттық секілді жалпы ғылымилық әдістер, идеал-дау, модельдеу секілді жалпы ғылыми рәсімдер мен тәсілдер және т.б қатысады). Жалпы ғылымилық әдіснама ұстанымдық-бағыттаушы қызметті атқарады. Себебі, дәл осы кезеңде зерттеудің ұстанымдық бағыты анықталады, оның стратегиясы, нысаны мен пәнін анықтаудың әдістері қарастырылады.
3) нақты ғылымилық әдіснама, педагогика ғылымының зерттеу әдістері, зерттеу қағидасы мен рәсімдерінің жиынтығынан тұрады. Ол реттеуші қызметті атқара отырып, бір бірімен нақты зерттеулердің ерекшеліктерімен сәйкес байланысатын педагогика әдістері мен аралас ғылымдарға қажетті жиынтықты құруға мүмкіндік бере отырып, соны-мен қатар, педагогикалық зерттеу барысында бір мәнді түсінуге қажет-ті психология, әлеуметтану және т.б ғылымдардың және педагогика-ның ұғымдық-түсініктік аппараттының бірегейлігін қамтамасыз етеді;
4) зерттеудің әдістемесі және техникасы (технология), яғни, бір сипатты және шынайы эмпирикалық материал жинап, оны алғаш-қы талдау үшін қажетті болатын рәсімдері жиынтығы. Оның басты қызметі - құралдық немесе құралдық - технологиялық. Аталған деңгей-дің қызметтерінің дұрыс жүзеге асырылуына сай жеке педагогикалық зерттеулердің нәтижесі мен жалпы, барлық педагогикалық ғылымдар-дың нәтижелері қалыптасады.
Философиялық білімдер педагогикалық зерттеуді әдіснамалық қамтамасыз етудің құрамына кіреді. Ол педагогикалық теория жасау үшін қажет, өйткені, теориялық зерттеу тәжірибемен, педагогикалық шынайы болмыспен жалпылама байланыста да, ал философиямен тікелей байланысты.
Ғылыми-педагогикалық зерттеуде маңызды рөлді философиялық категориялар (мән және құбылыс; себеп пен нәтиже; қажеттілік пен кездейсоқтық; мүмкіндік пен шынайылық; мазмұн мен форма; бірегейлік, ерекшелік және жалпылық, т.б), заңдар (қарама - қайшылықтардың күрес заңы; сандық өзгерістердің сапалыққа айналу заңы; терістеуді терістеу заңы), қағидалар (теория мен тәжірбиенің бірлігі қағидасы; зерттелуші мәселеге нақты тарихи және шығармашылық әдіс қағидасы; объективтілік қағидасы; үдеріс пен құбылыстың жан - жақтылығын зерттеу қағидасы) атқарады.
. Философиялық заңдар, заңдылықтар
Қарама - қайшы-лықтардың бірлігі мен өзара әсерлілігі заңыдаму үдерістерінің ішкі қайнар көзін ашады, ескінің жойылып, жаңаның пайда болуына әсер етеді. Заттар мен құбылыстардың бойындағы қасиеттер мен ағымдар-ды өзара жоққа шығарып, өзара мақұлдап тұратын жақтар бірлігін қарама - қайшылық деп атайды. (Мысалы, ақ пен қара, жақсылық пен жамандық т.б.).Қарама-қайшылықтардың өзара әсерлілігі, қақтығы-суы, соның нәтижесінде өзара терістеу пайда болатын көріністі қай-шылық дамуы деп атайды. Ол таным диалектикасына сәйкес қозғалыс пен дамудың қайнар көзі немесе себебі міндетін атқарады Даму ұғымына философияда мөлшерлік өзгерістердің белгілі бір өлшем шегінен шығып, сапалық өзгерістерге айналуы деген анықтама бері-леді, яғни мәңгі, қажетті қозғалыс, уақыттағы өзгеріс деп түсіну қажет. Дамудың қайнар көзі болу үшін қарама - қайшылықтар бірін-бірі жоққа шығарумен шектелмей, бір-бірін қолдап отырулары керек.
Дамудың кезкелген үдерісі өзінің қозғалу барысында, кезең-дерінде сапалық жағынан бір - бірінен өзгеше болады. Ескі сапалық жағдай жойылады, ол жаңа сапалық жағдаймен терістеледі. Терістеу - дамудың қозғаушы күші. Теріске шығару ескі құбылыстың жай ғана жойылуын емес, сонымен бірге теріске шығарылған құбылыспен бел-гілі деңгейде байланыста болатын жаңаның пайда болуын білдіреді. Осылайша, диалектикалық терістеуді теріске шығару ескіні жоюға ба-ғытталған негативтік заттың қырларын, оның жекелеген элементтерін ұстап, сақтап қалуға бағытталған позитивтік өзара байланыстың екі қырын қамтиды. Жаңа ескіні терістейді.
Сандық өзгерістердің сапалық өзгерістерге ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz