Алаш партиясына шолығу

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Коммерциялық емес ашық акционерлік қоғам
АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ
Әлеуметтік пәндер кафедрасы

№1 СЕМЕСТРЛІК ЖҰМЫС
Әлеуметтік-саяси білім модулі негіздері пәні
Тақырып:ХХ ғасыр басындағы Қазақстандағы әлеуметтік ой
Мамандығы: В063 - Автоматтандыру және басқару
Орындаған: Мұрат Дарын
Тобы: АУк 20-1
Тексерген: доцент. Cарсекеев Масат

_______ __________ ___ ________________2021ж.

Алматы, 2021
ЖОСПАР

КІРІСПЕ____________________________ ____________________________3 I. ХХ ғасыр басындағы Қазақстандағы әлеуметтік ой:
1.1. Алаш партиясына шолығу:____________________________ ________________4
1. Қоғамдық және саяси қайраткерлердің, жазушылар мен ақындардың
әлеуметтанулық көзқарастары: _____________5
2. Бөкейханов А., Байтұрсынов А. ұлттық жаңғыру және мемлекеттілік туралы. ______________6
ҚОРЫТЫНДЫ__________________________ _________________________8
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ____________________________9

Кіріспе:
Кеңестік тарих ғылымында 1905 -- 1907 жылдардағы революциялық қозғалыстың Қазақстанға, қазақ қоғамына тигізген ықпалын талдауда тарихи деректерді белгілі бір даяр теориялык қалыптарға салып сұрыптау, сондай-ақ метрополиядағы оқиғалардың ел өміріне ықпалын асыра бағалау орын алды. Қазақстандағы ұлт-азаттық қозғалыс Ресейдегі большевиктер партиясы бастаған пролетарлық қозғалыстың табиғи одақтасы, олай болса, ұлт-азаттық қозғалыстың өз максатына жетуі -- Ресейдегі пролетариат диктатурасының орнауына тікелей тәуелді-тін. Ал қоғамдық дамуда мешеулік танытқан түземдіктер үшін орыс мәдениетінің прогресшіл рөлін төптіштеп баяндап, қайталап отыру бұл тұжырымның логикалык шегі болуға тиіс еді.

XX ғасырдың бас кезінде Қазақстандағы қоғамдық қозғалысқа ат салыскан әлеуметтік күштердің орнын ауыстыру, қазақ коғамындағы таптық қайшылықты көпе-көрнеу асыра бағалау, осы негізде қисынсыз теориялық тұжырымдама жасау етек алды. Ал, шын мәнінде, сан жағынан тым аз әрі тап ретінде қалыптасып үлгермеген қазақ жұмысшыларының да, егіншілікке жарамды құнарлы жерінен айырылған қазақ бұқарасының да, қоғамның аз ғана бөлігін құраған ауқатты билеуші топтардың да қоғамдык санасын билеген ортақ ой -- орыс әкімшілігі орнатқан құлдық тәртіптен құтылу еді. Соған сәйкес, отарлық езгідегі қазақ қоғамында таптық санадан гөрі ұлт-азаттық сананың тезірек пісіп-жетілуіне колайлы алғышарттар жасалды.

Алаш партиясына шолығу:
Алаш партиясы (1917 -- 1920) -- Тұңғыш жалпықазақ съезін шақыру туралы шешім 1917 жылғы сәуір айында өткен Торғай облыстық қазақ съезінде қабылданып, съезд оны даярлауды Ә.Бөкейханов пен А.Байтұрсынов бастаған бір топ қазақ зиялыларынан құрылған айрықша бюроға тапсырды. XX ғасырдың бас кезіндегі ұлт-азаттық қозғалыс тарихының өзекті мәселелерінің бірі - Алаш партиясының құрылуы, оның тарихи негіздері, саяси әлеуметтік сипаты және тарихта алатын орны. Қазақ зиялылары саяси партия құру әрекетін бірінші орыс революциясы жылдарында-ақ қолға алған болатын. Төрағасы -- Әлихан Бөкейханов. XX ғасырдың басындағы елдегі аласапыран қиын кезеңде халықтың қамын ойлаған саяси күш - Алаш қозғалысы болатын. Осы қозғалыстың басында - саяси мәдениеті әлемдік деңгейге көтерілген, оқыған, сауатты, кәсіби даярлығы заманына сай адамгершілік-имандылық қасиеттері ата-бабамыздың сан ғасырлық қастерлі құндылықтарымен сусындаған Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, М.Тынышбаев, Ж.Ақбаев, Б.Қаратаев сияқты дүлдүлдер тұрса, солардың ізін басқан болашақтың нарқасқа ұлдары - Ж.Досмұхамедов, М.Жұмабаев, С.Сейфуллин, М.Шоқай, Т.Рысқұлов, С.Сәдуақасов, Ж.Аймауытов, М.Әуезов тағы басқалар одан әрі дамытты.

21 қараша күні Қазақ газетінде Алаш партиясы бағдарламасының жобасы және съез материалдары жарияланды. Алаш партиясының өмірге келуі үлкен саяси мәселе еді. Сол кездегі қазақ зияларының ғылыми жұмыстарымен де, оқу-ағарту ісімен де, алғашқы қазақ тілінде басылымдар шығару әрекетімен де, көркем әдебиетімен де айналысқанын көруге болады. Алаш партиясы бағдарламасының жобасындағы тоғызыншы тарауда Ғылым-білім үйрету жөнінде
- оқу ордаларының есігі кімге де болса ашық, ақысыз болуы;
- жұртқа жалпы оқу жайлы; бастауыш мектептер ана тілінде оқылады;
- қазақ өз тілінде орта мектеп, университет ашуға;
- оқу жолы өз алдына автономия түрінде болуы;
- үкімет оқу ісіне кіріспеуі;
- мұғалімдер-профессорлар өзара сайлаумен қойылуы;
- ел ішінде кітапханалар ашылу туралы айтылады.
- газет шығаруға, кітап бастыруға еркіншілік - деп көрсетілген.
1917 жылғы 5-13 желтоқсанда Орынбор қаласында Екінші жалпықазақ съезі өтеді. Съездегі қаралған аса маңызды мәселелер: қазақ-қырғыз автономиясы; милиция құру; ұлт кеңесі; оқу мәселесі т.б..
Бұл сиезде автономияны жариялау мерзімі туралы қызу тартыстар бірнеше күнге созылды. Осы съезде Алаштың аяулы азаматы Міржақып Дулатов баяндама жасады: қазақ даласында медресе мен мектептердің аздығын, қазақ тілінде оқулықтардың жетіспейтінін, сондықтан міндетті түрде ұлттық мектептерді құру керектігін тілге тиек етті. Осы мәселе бойынша құрамы 5 адамнан тұратын бастауыш және орта мектептерге арналған қазақ тілінде оқулық жазатын комиссия құрылды. Комиссия орталық ұлттық кеңеспен бірге болу керек. Комиссияға оқулықтан басқа да жұмыстар жүктелді. Атап айтсақ: ұлттық мектептерге арналған бағдарламалар; мұғалімдерге арналған нұсқаулар; бала тәрбиесі жөніндегі кітаптар; барлық қырғыз-қазақ мектептерінде халықтық білім беру іс-шараларының
Ережелерін жасау; қазақ тілінде жазу үлгілерін енгізу; қазақ тіліне пайдалы кітаптарды, брошюраларды аудару т.с.с. Комиссия 1918 жылдың басынан жұмысқа кірісу керек. Өздері құрастырған кітаптарын, бағдарламаларын баспаға жариялап отыру қажет. Комиссия құптамаған окулықтар басылымға шығарылмайды. Комиссия жұмысына қаражатты облыстық земстволар ұлттық қордан бөлуге тиіс делінген.

Алаш партиясының жетекшілері
(Ахмет Байтұрсынов, Әлихан Бөкейханов, Міржақып Дулатов)

Негізгі бөлім:
1. Қоғамдық және саяси қайраткерлердің, жазушылар мен ақындардың
әлеуметтанулық көзқарастары: М. Жұмабаев, М. Дулатов, С. Мұқанов, С.Торайғыров, Ш. Құдайбердіұлы.
Қазақстан сан ғасырлық тарихының ең жарқын беттерін жазған Алаш партиясы тарихи және саяси құбылыс ретінде ұлтымыздың мәдени рухани даму жолын жаңа арнаға бұрған сөзсіз.

Жоғарыда аталған Алаш зиялылары саяси ой саласында демократиялық бағыт ұстаған адамдар. Олардың демократиялық ойлары тек ұлттық тәуелсіздікке қол жеткізумен шектелмейді, келешекте өз халықтарына дербес автономия немесе дербес мемлекет құруды көздеді.
Бұлар қазақ халқының өмірінде үлкен із қалдырған ұлы тұлғалар. Ондай ұлы тұлғалар туралы Елбасы: Ұлы тұлғаларын білмейінше, бірде-бір дәуірді дұрыстап тану мүмкін емес. Адам тарихының айнасынан біз тарих көшінің жүрісін ғана аңдап қоймаймыз, оның рухын, тынысын сезінеміз. Сондықтан халқы мен елінің алдындағы өздерінің перзенттік парызын айқын да анық түсінген, қандай да қиын-қыстау жағдайда адал орындаудан жал-тармағын адамдар қай дәуірде өмір сүрсе де, дәйім жұрттың азаматы болы қала бермек. Тарихтың қай кезінде болсын, олар өз ұлтының бетке ұстар мақтанышы болып келген,-деп көрсетеді.
2.Бөкейханов А., Байтұрсынов А. ұлттық жаңғыру және мемлекеттілік туралы.
Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов пен көзқарастары бойынша бұрынғы хандық, әміршіл биліктердің барлығы Түркістан халықтарының тәуелсіздігі үшін қызмет істей алмайды. Себебі, олар бұл халықтардың саяси-әлеуметтік мешеулігін көздейді. Уақытша өкіметтің сыртқы істер Министрі А.Милюковтың пікірі бойынша, орыс империясын бұлжымас тұтастығында сақтау ұстанымы оған кіретін ұлттардың тәуелсіздігінен әлдеқайда қымбат екен. Ә.Бөкейханов жетекшілік еткен Алаш партиясы мен Алаш автономиясы Қазақстандағы қоғамдық-саяси, әлеуметтік-экономикалық және ұлттық мемлекет құрылыс мәселелерін шешу жолдарын анықтауда ұлттық тұтастық жән халықтық бірлік принциптеріне сүйенді. Бұл принциптер большевиктер мен Кеңес өкіметінің ұлттық мемлекет құрудағы принциптеріне қарсы болды. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.