Теміржол көлігінің қазақстандағы экономикалық рөлі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым Министірлігі
Ш.Уалиханов атындағы Көкшетау университеті

Бизнес және қызметтер кафедрасы

Курстық жұмыс
Көлік экономикасы пәні бойынша

Тақрыбы: Теміржол көлігінің қазақстандағы экономикалық рөлі

Орындаған:Даулыбаев А.Е.,ТТТК-81,
4 курс, күндізгі бөлім

Қабылдаған:Утегенова Ж.С.
философия PhD докторы

Мазмұны

КІРІСПЕ

1
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТЕМІР ЖОЛ КӨЛІГІН ДАМЫТУДЫН ЭКОНОМИКАЛЫҚ АСПЕКТІЛЕР

1.1
Теміржол көлігінің экономикалық маңызы мен орны

1.2
Қазақстан темір жолдары ұлттық тораптарын қалыптастыру

1.3
Халықаралық теміржол маршруттарын дамыту

2
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТЕМІР ЖОЛ КӨЛІГІНІҢ ДАМУЫН ТАЛДАУ

2.2
Теміржол көлігінің даму перспективаларын талдау

2.3
Теміржол көлігіні дамытудағы мемлекеттік басқару экономикалық - әкімшілік механизмін жетілдіру

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Кіріспе

Курстық жұмыстың өзектілігі. Әлеуметтік бағытталған нарықтық өту жағдайындағы мемлекет рөлінің мәселесі Қазақстан үшін актуальді болып табылады.Ол әліге дейін дискуссия және түрлі бағалау пәні болып қалады, бірақ эконимакалық өсудің міндетті және маңызды құраушысы сияқты белсенді саясатты өткізуге көну керектігі мағыналас.
Қазақстан Республикасының темір жол саласы экономикасы тиімді мемлекеттік реттеудің теориялық және практикалық сұрақтары саланы зерттеу әлі өзіндік зерттеу пәні болмады.Темір жол саласының экономикасын мемлекеттік реттеудің қалыптасуы , басқа рынок біздің мемлекет ерекшілігін ескеретн жаңа ғылыми құрастыруды енгізуді талап етеді. Бұның барлығы осы мәселелерді терең зерттеу қажетігін алдын ала анықтайды
Темір жол Қазақстандықтардың өміріне енгелі қашан.Темір жол көлігінсіз ел экономикасын елестеу де қиын.Поездар миллиондаған адамдар үшін үйреншікті , әрі қайталанбас қозғалыс құралына айналды. Темір жолдың арқасында Қазақстан тәуелсіздігі қанатын , нығая түсті десек қателеспейміз.Еліміздің темір жол көлігінің үлесіне жалпы жүк айналымының 70%-ы , жолаушы тасымалы айналымының 60%-ы тиіп отыр.Осы жайт, тек темір жол магистралінің бүгінгі жұмысын үлкен жаусапкершілікпен қамтамасыз етіп қана қоймай , оның болашағн байыптылықпен бағдарлап жасауды жүктейді.
Теміржол көлігінің ерекшеліктері мен оның экономиканы дамытудағы рөлі қарастырылады.Қазақстанның теміржол желісінің инфрақұрлымы мен көлік қызметінің сапалық көрсеткіштері сипатталады.Көптеген басқа салалар сияқты ,теміржол көлігі де қосымша дамуды қажет етеді. Негізгі проблемалар: тепловоздар мен электровоздар паркінің тозуы, жекелеген жолдардың өткізу қаблетінің төмендегі, жаңа магистральдар салу қажеттілігі болып табылады.
Қазақстан темір жолдарының халықаралық қызметінің мақсаты-жолаушылар мен жүктерді тиімді тасымалдауды қамтамасыз етуде әртүрлі мемлекеттердің теміржол әкімшіліктерінің ынтымақтастығына жан-жақты көмек ету.Қазақстаның территориясы үлкен болса да ол темір жолдың ұзындығы жағынан қазірде көптеген алдынғы қатарлы дамыған мемлекеттерден әлде қайда артта қалып отыр. Сондықтан тәуелсіздік алған алғашқы жылдардан бастап республика өз жерінде жаңа темір жолдар салу және темір жол станциялары мен желілірді қайтадан жаңартуға ерекше назар аудару керек.
Курстық жұмыстың негізгі мақсаттары мен міндеттеріне жататындар:
-Теміржол көлігінің экономикалық маңызы мен орны
- Жаһандану кезеңінде Қазақстан үшін маңызды міндеттердің бірі отандық өнімдерді сыртқы нарыққа шығару
- XXI жүзжылдықтың басында Қазақстанның көліктік оқшаулығын жою мәселесі ерекше маңыздылыққа ие болды
-Теміржолдың экономикаға қатысты қарасатыру
- Экономикалық коридор ретінде темір жолдарды дамыту

Теміржол жол көлігінің дамуын мемлекеттік реттеу тиімділігінің талдауы теориялық қорытынды мен методологиялық тәсілдер мен темір жол көлігі саласы стратегиялық субъектілерін дамыту мәселелері бойынша алдағы ғылыми зерттеулерге негіз салуына қызмет етуі мүмкін.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТЕМІР ЖОЛ КӨЛІГІН ДАМЫТУДЫН ЭКОНОМИКАЛЫҚ АСПЕКТІЛЕР
1.1 Теміржол көлігінің экономикалық маңызы мен орны

Қазақстан Республикасының өзінің тәуелсіздік алғаннан бастап теміржол көлігінің маңызы өте зор.Темір жол XVII қалыптасты Осы уақыт аралығында теміржол саласында қыруар жұмыс атқарылды.Өңірлер арасындағы байланысты қамтамасыз ету және елдің. Экспорттық транзиттік әлеуетін арттыру үшін екі жарым мың шақырымға жуық жаңа темір жол салынды. Көліктік-логистикалық инфрақұрылымды дамыту транзиттік жүк ағынын тартуға мүмкіндік берді. контейнерлік тасымадар тұрақты өсімді көрсетіп отыр. Биыл біз контейнерлік транзиттік тасымалдар көлемін 1 млн ЖФЭ-ге жеткізуді көздеп отырмыз. Бүгінгі күні Қазақстан аумағы арқылы транзиттің 88% - ы Қытай - Еуропа-Қытай бағыты бойынша өтеді. Бұл дәліз қытайлық экспорттаушылардыңимпорттаушыларды ң сұранысына ие, - деп хабарлады "KTZ Express" АҚ басшысы Нұрлан Игембаев өз сөзінде. Ағымдағы жылдың 8 айында Қытайдан Еуропаға және кері бағытта шамамен 438 мың ЖФЭ тасымалданды, бұл 2020 жылдың ұқсас көрсеткішінен 41%-ға артық%.Трансазиялық бағыт бойынша жүк тасымалдау 23-26 күн құрайды, ал қащықтығы Трансібір бағытына қарағанда 2000-3000 км.қысқа.Теміржол көлігінің ЖІӨ құрылымындағы үлесі және Қазақстан темір жолы ұлттық компаниясының Қазақстан Республикасының жалпы мемлекеттік табыстар көлемі жүргізіледі.Қазақстан Республикасының териториясы 2.7 млн. шаршы км.құрап , ұзындығы 14000 км ге жуық теміржол торабына ие.Бұл темір жолдар қазіргі кезде Қазақстан темір жолы ұлттық коспаниясының иелігінде болып табылады .Оның экономикасының негізін металлургиялық отын минералды тыңайтқыштар, мұнай, ауыл шаруашылықтарын құрайды.Қазақстан Республикасының темір жодары арқылы халықаралық тасымалдаулар Оңтүстік Шығыс Азия мен Еуропа арасындағы байланысты сәтті жүргізуге мүмкіндік береді .Оңтүстік Шығыс Азия теңіз кемежайларынан Батыс Еуропа мемлекеттері және олардың теңіз кемежайларына дейін созылған Еуро-Азиялық магистарль , сонымен қатар Азия мемлекеттерін өзара және Еуропа елдерімен байланыстратын Транзиялық магистраль Қазақстан темір жол ұлттық компаниясының темір жолдпрын пайдалану негізінде қалыптаса, жоғары көліктік транзиттік әлуетке қол жеткізуге мүмкундік береді.Қазақстан темір жолдарының халықаралық қызметінің мақсаты-жолаушылар мен жүктерді тиімді тасымалдауды қамтамасыз етуде әртүрлі бөліктері арасында байланыстырушы буын рөлін тиімді атқаруға жағдай жасайды.Қазақстан оның территориясы арқылы өтетін барлық 6 халықаралық теміржол дәліздерін дамытуға талпынуда.БҰҰ ЭСКАТО сыныптасасы бойынша бұл:Трансазиялық теміржол магистралінің солтүстік дәлсіз.Қазақстан ішінде оны Дружба-Петропавл учаскесі құрайды.Бұл жердегі ерекшелік, ол учаскенің техникалық жабдықтандырылуы және республикамыздың экономикалық дамыған облыстары арқылы өтуі.Бұл жағдай оны халықаралық контейнерлік поездарды өткізу бойынша БҰҰ ЭСКАТО жобасының ішінде басымды етеді.Солтүстік дәліз бойынша жеткізу қашықтығы ұқсас дәліздерден 1700 км-ге аз, ал теңіз жолдарымен салыстырғанда бірнеше мың километрге аз болып табылады.Контейнерлік поездар Қазақстанның солтүстік дәлсіз учаскесі арқылы тәулігіне 1000 км. жылдамдықпен өтуі мүмкін. Нәтижесінде теңіз жолымен салыстырғанда уақыт ұтысы екі есе.
-Трансазиялық теміржол магистралінің Орталық дәлсіз. Қазақстан ішінде оны Дружба - Шенгелді учаскесі құрайды. Бұл дәлсіз Азия-Тынық мұхит аймағы мемлекеттерінің Орталық Азия және Таяу Шығыс мемлекеттерінің экономикалық байланыстары үшін маңызды болып табылады. Бұл дәлсіз бойынша транзиттік тасымалдаулар жақан болашақта өседі.
-Ортаазиялық дәлсіз-Өзенки-Илецк-Шенгелд учаскесі
-Батыс дәлсіз-Ақсарай-Бейнеу-Ақтау кемежай учаскесі.
-Солтүстік-Оңтүстік дәлсіз-Қазақстан территориясы бойынша Өзенки
Қандыағаш-Мақат-Бейнеу-Маңғышлақ-Өз ен-Қазанжық учаскілері арқылы өтеді.
- Контейнерлік құрамалар бөлінісінде 2018 жылы ұйымдастырылған пойыздарды біз 2019 жылы 4,5 мың пойыз жіберілді - 5 283 пойыз, 2020 жылы - 7 472, 8 айдаағымдағы жылы-6 130 пойыз. Соңына дейін бұл көрсеткіш бір жылға жетеді 9 мың ұйымдастырылған контейнерлік.Бұл ретте жылдамдық айтарлықтай өсті транзиттік пойыздар: 800-900 шақырым қазіргі уақытта тәулігіне 1 150 километрге дейін.2025 жылға қарай теміржол көлігінің жүк айналымы Қытай мен Қазақстан 40 миллион тоннаға жетеді. - Пойыздардың өтуін арттыру үшін: жолдарды жаңғырту және салу Достық - Мойынты учаскесінде, бұл бағдарлама 2023 жылға дейін есептелген және тасымалдау көлемінің елеулі өсуі, - спикер атап өтті. - Егер қазір біз өткенде бойынша орта есеппен Достық - Алашанькоу тәулігіне 12-15 поездан болса, 2025 жылға қарай тәулігіне 40 пойызға қол жеткізгіміз келеді.
Қазіргі кезде Қазақстаның тасымалдау мұқтажының ұзындығы 14530 км. Солтүстік Онтүстік және Батыс теміржолдар аймағы өтеп отыр.Теміржолдың солтүстік аймағы республиканың Орталық және Солтүстік аудандарын қамтиды.Бұған Қарағанды-Теміртау , Павлодар-Екібастұз және Қостанай аумақтық-өндірістік кешені кіреді.Бұларда қара және түсті металлургия , көмір өндіру және энергетикалық, құрылыс материялдары, машина жасау трактор салалары барә Дәнді дақылдар мен ауыл шаруашылық өнімдерін тасымалдауда маңызы зор.Бұл жол бірнеше өзен көлігімен шектеседі оның ішіндегі экономикалық маңыздысының бірі-Павлодар кемежайы.
Теміржолдың Оңтүстік аймағы Шымкент , Жамбыл , Талдықорған, Семей және ШЫғыс Қазақстан облыстарын қамтиды.Бұларда өндіріс және ауыл шаруашылығы,металлургия,химия,машин а жасау,құрылыс материалдарын және Халық тұтынантын тауарлар шығару салалары орналасқан. Ет,сүт және басқа өнімдерді тасымалдауға қажетті бұл жол су көлігімен шектеседі, оған Семей,Өскемен,Қапшағай кемежайлары кіреді.
Теміржолдың Батыс аймағы Қызыл-орда,Маңғыстау,Ақтөбе,Атырау, Батыс Қазақстан облыстарының жерін басып өтеді.Бұл жолмен негізінен мұнац өнімдері, темір кені,құрылды материалдары, ауыл шаруашылық өнімдері тасылады.Су көлігімен шектесетін жерлері-Атырау және Ақтау кемежайлары.
Жалпы айтқанда, аталған темір жол бағыттары еліміз үшін өте аз.Үлкен територияны алп жатқан Қазақстан үшін барлық аудандарды қосатын екі жақты теміржол тораптары қажет.Қазірдің өзінде 2000 жылдан бастап жүк айналымының өсуіне байланысты қолданылып жатқан теміржолдар жылпы жүк айналымының көлемін тасымалдауға қанағатсыз жағдайда.Яғни Қазақстан теміржолдарының көбісі бір жақты болғандықтан , тасымалдау кезнде уақыт жағынан ұтылады.Жоғарыда айтылған теміржол бағыттарының кеме жайларымен байланысты және өнеркәсіптік жерлермен өтуі экономикалық тұрғыда пайдалы. Дегенмен , дамушы мемлекетіміз үшін бұл қанағаттанаралықсыз , сондықтан да біз 2030 бағдарламасын толығымен орындауымыз үшін, еліміздің көлік және коммуникация саласына да көңілімізді аударуымыз тиіс.
1.2 Қазақстан темір жолдары ұлттық тораптарын қалыптастыру және жіктелуі
Қазақстан Республикасы әкімшілік жағынан 14 облысқа бөлінген. Астана және басқа облыс орталықтары арасындағы қолданыстағы темір жол желісінің даму коэффициенттері (темір жол бойынша ара қашықтықтың геодезиялық ара қашықтыққа қатынасы) келтірілген. Кестеде келтірілген деректер көрсетіп отырғандай, 11 облыс орталығы (Алматы, Арқалық, Тараз, Жезқазған, Қарағанды, Көкшетау, Павлодар, Петропавл, Талдықорған, Шымкент қалалары) Астанамен даму коэффициенті Кдаму2 болатын темір жол қатынасына ие 41.Қалған облыс орталықтары үшін (Ақтау, Ақтөбе, Атырау, Қызылорда, Семей, Орал, Өскемен қалалары) даму коэффициенті Желілер жоғары даму коэффициенті облыс орталықтарының батыс топтарында байқалады: Орал (2,7), Ақтөбе (3,0), Атырау (2,7), Ақтау (2,0). Олар Қандыағаш - Астана желісін салу нәтижесінде Астанаға едәуір жақындауы мүмкін. Сонымен қатар, бұл желінің құрылысы Арқалық және Астана қалаларының арасындағы желінің даму коэффициентін 1,9-ден 1,4-ге дейін төмендетеді.
Облыс орталықтарының шығыс тобы желісінің даму коэффициенті де едәуір жоғары: Семей қаласы (2,7), Өскемен (2,9). Дегелең (Конечная) - Павлодар желісі осы облыс орталықтарынан Астанаға дейінгі жолды қысқартты.Оңтүстіктегі Қызылорда облыс орталығы желісінің даму коэффициенті де жоғары (1,3). Қызылорда - Жезқазған желісінің салынуы Қызылорда облыс орталығын Қазақстанның жаңа астанасына едәуір жақындатқан болар еді.
Даму коэффициенті Ұлттық темір жол торабында жаңа желілерді салудың басымдылығын сараптық бағалаушы ретінде қызмет ете алады.
- Бейнеу-Шалқар-Арқалық-Астана желілерін салу, Ақтау қаласы мен Астана қаласы аралығын 3959 км-ден 2060 км-ге дейін, яғни 1899 км-ге, қысқартады, ал даму коэффициенті 2,3-тен 1,2-ге дейін төмендейді;
- Қандыағаш-Астана желісін салу Ақтөбе қаласы мен Астана қаласы ара қашықтығын 2958 км-ден 1239 км-ге дейін қысқартады, яғни 1645 км-ге, ал даму коэффициенті 2,8-дан 1,4-ке дейін төмендейді; Арқалық қаласынан Астана қаласына дейінгі ара қашықтықты 594 км-ден 392 км-ге дейін қысқартады, яғни 202 км-ге, ал даму коэффи - циенті 1,9-ден 1,3-ге дейін төмендейді; Атырау қаласынан Астана қаласына дейінгі ара қашықтықты 3390 км-ден 1740 км-ге дейін қысқартады, яғни 1650 км-ге, ал даму коэффициенті 2,3-тен 1,2-ге дейін төмендейді; Орал қаласынан Астана қаласына дейінгі ара қашықтықты 3422 км-ден 1771 км-ге дейін қысқартады, яғни 1651 км-ге, ал даму коэффициенті 2,4-тен 1,3-ке дейін төмендейді;
- Қызылорда-Жезқазған желісін салу Қызылорда қаласы мен Ас - тана қаласы аралығын 1927 км-ден 1211 км-ге дейін қысқартады, яғни 716 км-ге, ал даму коэффициенті 2,3-тен 1,5-ке дейін төмендейді;
- Павлодар-Дегелең желісін салу Семей қаласынан Астана қаласына дейінгі ара қашықтықты 1562 км-ден 836 км-ге дейін қысқартады, яғни 726 км-ге, ал даму коэффициенті 2,4-тен 1,3-ке дейін төмендейді; Өскемен қаласынан Астана қаласына дейінгі ара қашықтықты 1927 км-ден 1201 км-ге дейін қысқартады, яғни 726 км-ге, ал даму коэффициенті 2,4-тен 1,5-ке дейін төмендейді.
Осы желілерді, сонымен қатар Қандыағаш-Тобыл, Қарағайлы-Ақтоғай, Айсары-Чкалов желілерін салу облыс орталықтары арасындағы байланысты жақсартуға ықпал етеді.
Үлкен сақинаның барлық 9 радиусы берілген. Радиустар санының аздығы - Үлкен сақинаның қолданыстағы тораптарының тікелей байланыстылығының дәлелі. Сонымен қатар, суретте көрсетілгендей, Алматы-Мойынты желісінен бас тарту Үлкен сақина ішінде оның солтүстік және оңтүстік бөліктері арасындағы темір жол қатынастарының үзіліп қалуына әкеледі.
Үлкен сақина тораптарының байланыстылығын арттыру үшін оған келесі желілерді енгізу ұсынылады:
Қандыағаш - Астана;
Хромтау - Алтынсарин;
Қызылорда - Жезқазған;
Қарағайлы - Ақтоғай;
Айсары - Чкалова;
Шалқар - Арқалық;
Бейнеу - Сексеуіл
Сонымен қатар, Защита -- Шар темір жол тармағын салу көзделіп отыр, бұл Защитадан Ресей темір жолдарына шықпай-ақ тікелей Қазақстанның ұлттық темір жол тармағына шығуға мүмкіндік береді және Солтүстік аймақ станцияларына дейінгі ара қашықтықты едәуір қысқартады.
Жақын арада ҚТЖ ҰК АҚ бірқатар маңызды әрі келешегі зор жобаларды іске асырмақ. Негізгі мақсаты - ҚР-ның аумақтар арасында қысқа қатынас жолдары арқылы жүк тасымалдауды оңтайландыруға, жүктерді Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге жеткізуді жеделдетуге мүмкіндік беретін темір жолдардың жабық торабын қалыптастыру 41.
Жүзеге асырылған аса маңызды жобалардың бірі - Хромтау -Алтынсарин темір жол желісінің салынуы. Оны іске қосу Қазақстанның батыс, орталық және шығыс аумақтары арасындағы тасымалдау қашықтығын көршілес мемлекеттердің темір жол тораптарына шығусыз-ақ 1500 км-ден астам қашықтыққа қысқартады.
Желінің пайдаланылу ұзындығы 403,9 км-ді құрайды. 14 бөлектенген пункттері жұмыс істейді, оның біреуі телімдік станция, біреуі жүк станциясы, төртеуі - аралық, сегізі -- айырықтар. Тарту түрі тепловозбен, салмақ нормасы - 4000-5000 тонна,сигнал беру мен байланыстың орталықтандырылған диспетчерлік құралы, стрелкаларды басқару -электрлік орталықтандыру. Жүк поездарының қозғалыс көлемі тәулігіне 12 жұп болады деп күтілуде.
Шығыстағы Достық станциясынан батыстағы Озинки станциясына дейін жүк тасымалдау қашықтығы 330 км-ге, ал Астана қаласынан Ақтау портына (тек қана ел ішінде қозғалғанда) дейінгі қашықтық - 1700 км-ге қысқарады. Жоғары сапалы Солтүстік Қазақстандық астықты дүниежүзілік рынокқа шығару мақсатында Ақтау теңіз порты арқылы мультимодальды тасымалдауды дамыту үшін шешуші алғышарттар құрылады. Мультимодальді тасымалдаудың транзиттік жүк ағымдары мынадай жүк түрлерінен тұрады: руда, мұнай, астық, қара металдар. Болжам бойынша, жаңа желі бойынша жүк тасымалдау көлемі жылына 10-12 млн. тонна болады.
Салынған желі Қостанай және Ақтөбе облыстарының жақын жатқан табиғи ресурс қоры бар (темір, түсті металл рудаларының, құрылыс материалдарының және т.б. қоры) аудандарының дамуына да ықпал етеді. Кен орындарының басым көпшілігі салынып жатқан жол трассасына өте жақын орналасқан. Аймақтың жалпы көлемі 55 мың км2-ден ас.ады, ал халқы 80 мың адамға жуық, олардың көпшілігі дағдарысты аудандарда тұрады.
Компанияның жүк айналымындағы негізгі жүктердің үлесі 2020 жыл, %

1.3. Халықаралық темір жол маршруттарын дамыту
Жаһандану кезеңінде Қазақстан үшін маңызды міндеттердің бірі отандық өнімдерді сыртқы нарыққа шығару, еліміздің шетел әріптестерімен сауда-экономикалық байланыстарын кеңейту болып табылады. Бұл көбіне Қазақстан Республикасының ғаламдық және аймақтық көлік коммуникация жүйелеріне тартылу дәрежесіне байланысты болып келеді.
XXI жүзжылдықтың басында Қазақстанның көліктік оқшаулығын жою мәселесі ерекше маңыздылыққа ие болды. Оны бірнеше бағытта шешугеболады.Қазақстан РеспубликасыныңПрезиденті Н.Ә.Назарбаев 2003жылдың-8шілдесінде Қазақстан Республикасының Солтүстік-Оңтүстік халықаралық көлік коридоры жөніндегі Келісім-шартқа қосылуы туралы Заңға қол қойды.
АҚ "ҚТЖ -- Жүк тасымалы" құрылды маусымында 2016 жылғы жобаны іске асыру нәтижесінде кезең-кезеңімен көшу мақсатты ұйымдастырушылық құрылымы шеңберінде бизнесті трансформациялау Бағдарламасы. Бұл жоба оңтайландыруға мүмкіндік берді бірқатар еншілес ұйымдары ҚТЖ "ҰК "АҚ". Құрылымы АҚ "ҚТЖ -- Жүк тасымалы" бар филиалдық желісі құрылған бөлімшелерінен жолдар мен локомотив депосы қызмет көрсетуді жүзеге асыратын, клиенттердің темір жол желісі бойынша және қызметтердің толық кешенін ұсынатын бойынша жүктерді тасымалдау. ҚР үкіметінің 29 қыркүйектегі 2017 жылғы АҚ "ҚТЖ - Жүк тасымалы" акционерлік қоғамына Ұлттық тасымалдаушы мәртебесі жүктерді. Заңына сәйкес "темір жол көлігі Туралы" Ұлттық тасымалдаушы мынадай міндеттер тұр: орындау, әскери және арнайы тасымалдарды, поездарды қалыптастыру жоспары. Алу осындай мәртебесін дәлелі жоғары сенім, мемлекет тарапынан. Егер 2015 жылы Қытаймен жүк айналымы болса 7 миллион тоннаны құрады, оның ішінде 237 мың контейнер тасымалданды тонна болса, 2021 жылға қарай ол үш есе өсті (25,2 миллион тонна) және контейнерлік тасымалдау - 6 есе (1,2 миллион тоннаға дейін).
Қазақстанның ХКК-на қосылуы белгілі бір дәрежеде көлік коридоры жүйесіндегі Каспий порттарының мәселесін шешеді - Ақтау порты Сібір және Оралдан шығып Парсы шығанағы мен Оқтүстік-Шығыс Азия елдеріне баратын жүктердің бастапқы базасына айналады. Сонымен бірге, Ақтау теңіз портын Солтүстік-Оңтүстік ХКК жүйесіне енгізу, әрине, Батыс Қазақстанның автомобиль және темір жолдарының транзиттік әлеуетін кеңінен пайдалануға мүмкіндік береді. Мамандардың бағалаулары бойынша, Ақтау теңіз портын ХКК-на қосу жақын арадағы 10 жыл ішінде осы порт арқылы өтетін жүк ағымын жылына 10-15млн. тоннаға дейін арттырмақ. Ал бұл жергілікті және республикалық бюджеттің толуына жағымды ықпал ететіні сөзсіз. Халықаралық сарапшылардың мәліметтері бойынша, Оңтүстік Азия мемлекеттері мен Иранда ТМД елдерінен келетін жоғары технологиялық тауарларға (ең, алдымен өндіруші, құрылыс, энергетика, суару құрал-жабдықтарына, көлік құралдарына) деген сұраныс өсуде. Оңтүстік Азия елдерінің Экономикалық қауымдастығының, сондай-ақ Үндістан мен Пәкістанның сауда палаталарының бағалауларына сәйкес осы аймақ елдерінің аталмыш өнімдерге деген мұқтаждығы 2018-2020 жылдары екі есеге өспек. Бұл елдердің Қазақстан астығы мен металына, сондай-ақ мұнайына деген қажеттігі жоғары деңгейде сақталуда. Осылайша, Оңтүстік-Шығыс Азия рыноктары еліміз үшін болашағы зор болып табылады.Алайда, Оңтүстік-Азия бағытындағы қазіргі кездегі көліктік қамтамасыз етілу деңгейі сауданы тежеуші фактор болып отыр. Транзиттік еуроазиялық жүк ағындарын да қабылдай алатын жаңа, әрі қысқа маршруттар керек. БҰҰ-ның Еуропа мен Батыс Азияға арналған экономикалық комиссиясының болжамдары бой - ынша олар 2006-2008 жылдары Еуропа - Каспий - Парсы шығанағы - Үнді мұхиты бағытында (және кері қайтатын) 1998-1999 жылғы деңгеймен салыстырғанда үштен бірге дейін өспек. Қазақстанның дәл осындай қысқа бағыттардың біріне қосылуы елімізге көп пайда әкелмек. Осы жағынан алғанда Қазақстан телімінде ені стандарт болып келетін параллельді табан төсеу қазақстандық транзиттің тартымдылығын арттыра түседі.Қазақстанның әлемдік рыноктардан көлік оқшаулығын бұзып шығуына Трансазиялық темір жол магистралін кеңінен пайдалану өз ықпалын тигізеді. Бұл ҚР аумағы арқылы мынадай екі бағытта өтетін, едәуір болашағы бар құрлықтағы халықаралық маршруттардың бірі болып табылады:
Азия-Тынық мұхиты аймағы мен Қытайды Батыс жене Шығыс Еуропа елдерімен байланыстыратын Солтүстік коридор (Қытай, Қазақстан, Ресей, Беларусь, Польша және Германия аумағы арқылы өтеді; қазақстандық телімі Достық - Ақтоғай-Мойынты Астана Көкшетау - Петропавл үзігін құрайды).
Азия-Тынық мұхит аймағы мен Қытайды Таяу және Орталық Шығыстағы мемлекеттермен байланыстыратын Орталық коридор (Қытай, Қазақстан, Өзбекстан Түркменстан, Иран, Түркия аумағы арқылы өтеді; қазақстандық телімі Достық - Ақтоғай - Алматы - Шеңгелді үзігін құрайды).
Жүктерді жөнелту мен олардың келу уақытын тура анықтау Еуразиялық маршрут бойынша жүктерді тасымалдау көлемін арттырудың маңызды факторы болып табылады. Сондықтан, поездардың тұрақты қозғалысының маңызы зор.Атап айтқанда, жүз контейнері бар, Еуропаға тікелей қатынайтын поездарды аптасына 1 реттен кем емес жөнелтіп отыру қажет. Мына үш - Транссібір, Иран және Еуразиялық маршруттар бойынша Жапония мен Қазақстан арасында жүктерді тасымалдаудың өзіннің құнын салыстырмалы түрде талдау 20 футтық контейнерлер бойынша Еуразиялық маршруттың Транссібірге қарағанда 11%-ға қымбат екенін көрсетті. Бұл негізінен ҚХР аумағы арқылы тасымалдау құнының жоғары болуына байланысты. Бұл дегеніміз, Қытай аумағы арқылы жүктерді тасымалдау жөніндегі көлік тарифері төмендеген жағдайда ғана Еуразиялық маршрут игерілуі мүмкін деген сөз.Онда Трансазиялық темір жол магистралінің Солтүстік дәлізі бойынша Қазақстан арқылы Еуропаға баратын транзиттің рөлі артады. Сонымен қатар, қымбат жүктерді әуе жолы арқылы тасымалдауды ұйымдастыру және Қазақстан арқылы Жапониядан Еуропаға жолаушы рейсін ашу да еліміздің транзит ағымдарын өзіне тартудағы ұлттық мүдделерінің алға жылжуына ықпал етеді.Жүктерді теңіз бағыттарынан темір жол көлігіне бағдарлау үшін жүктерді экспорттау жөне импорттаумен байланысты қажетті барлық операциялар шоғырланатын, теңіз порттарының құрлықта баламалы түрі болуы керек. Осыған байланысты Қазақстанда жүктерді өңдеу жөніндегі логистикалық орталықтар кеңінен құрылуда. Онда тауарларды тиеу және түсірудің қуатты көздері, қойма жайлары орналасатын болады. Мұндай орталықта контейнерлер лизингі жөніндегі компаниялар жұмыс істеп, жүктерді тиісінше рәсімдеуге бақылау күшейтілетін болады, бұл өз кезегінде жеткізімдердің жылдам орындалуы мен қауіпсіздігін қажетті деңгейде қамтамасыз етеді.Бәсекеге қабілеттілікті күшейту жағдайында ТАТМ қазақстандық тармақтарының инфрақұрылымын дамытқан жөн. ҚР аумағы арқылы транзиттік тасымалдармен байланысты туындайтын техникалық қиындықтар (ең алдымен, жылжымалы құрам жылдамдығының төмендігі) Сібірді айналып Қытайға баратын жолдың қысқаруынан қол жеткізетін артықшылықтарды пайдалануға мүмкіндік бермей отыр.Баламалы бағыттармен салыстырғандағы Солтүстік дәліздің едәуір қысқа қашықтығы ТАТМ-ның көлік қызметтерінің әлемдік рыногында тиімді бәсекеге тусуіне ғана алғышарттар тудырады, бірақ бұл ірі көлік-экспедиторлық компаниялардын, дәстүрлі маршруттардан жаңа бағыттарға ауысуы үшін жеткіліксіз болып табылады. Солтүстік дәліздің техникалық мүмкіндіктерін толық пайдаланбау баламалы Еуропа - Азия маршруттарының (атап айтқанда, Транссібір темір жол магистралі) жоғары бәсекелестігімен, шешілмеген мәселелердің көптігімен, қатысушы-мемлекеттердің осы бағыттағы жүк ағындарын арттыру жөніндегі трансазиялық маршрутты (Қытай - Қазақстан арқылы) тиімсіз пайдалану әрекеттерімен түсіндіріледі.Еуропалық одақ және Оңтүстік-Шығыс Азия елдері рыногының үлкен сыйымдылығы Қазақстанның көлік-транзиттік саясатындағы еуропалық-азиялық бағыттың маңызын арттырады. Еуропа -- Азия трансконтинентальдік векторы Еуропа елдерінің Қытай рыногына деген қызығушылығын ескере отырып, бүкіл Еуропа үшін маңызды. Экономикалық коридор ретінде Ұлы Жібек жолының қайта гүлденуі Орталық Азия мен ҚХР экономикалық дамуына ықпал ететін маңызды құралдардың бірі деп есептелінеді. Қазақстан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.