Шетелдік мұнай компаниялары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі

Комерциялық емес акционерлік қоғамы

Ғұмарбек Дәукеев атындағы

<<АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ>>

Әлеуметтік пәндер кафедрасы

№2 СЕМЕСТІРЛІК ЖҰМЫС

Пәні: Қазақстанның қазіргі заман тарихы

Тақырыбы: Қазақстанның мұнай саласының дамуы

Мамандығы: Энергоаудит және энергоменеджмент

Орындаған: Ғалымбекұлы Дастан Тобы:ЭАЭМк-21-3

Тексерген: Кабдушев Болат

Алматы, 2021

Жұмыс барысы:

Кіріспе.
Негізгі бөлім. Қазақстанның мұнай саласының даму тарихы. Шетелдік мұнай компаниялары. Бірлескен жұмыстар, даму барысы. Мұнай саласын дамытудағы қабылданған бағдарламалар.
Қортынды.
Әдебиеттер тізімі.

Кіріспе

Ел экономикасы түгелдей дерлік бір шикізат көзіне байланған. Ол - мұнай. Мұнай қазақтың басына біткен бақ құсы іспеттес. Олай дейтін себебім, сонау тәуелсіздік алған жылдардан бастап, тәй-тәй басқан бала секілді жаңа құрылған елге үлкен тірек болды. Елге көптеген инвестицалар тартылды, қомақты қаржылар құйылды. Сол кезде жұмыссыз жүрген халыққа жұмыс орындары ашылды.

Ең алғашқы қазақ мұнайы Атырау атырабындағы қасиетті Қарашүңгіл деген жерден шыққаны тарихтан белгілі. Қарашүңгіл - Құлсарыдан 70 шақырым қашықтықта орналасқан кеніш. 1894 жылы патшалы Ресейден келген кәсіпкерлер қазақ жеріндегі мұнай кен орындарын іздеуге және барлауға концессия алып, іске кіріседі. Алғашқы мұнай барлау объектілері Доссор, Қаратоң, Қарашүңгіл және Ескенеден басталған. Сол кезде «Ембі - Каспий» қоғамының концессиясына ие болған. С. Леманның компаниясы Қарашүңгілде тереңдігі 38-275 метр болатын 21 ұңғыны бұрғылап, мұнай іздейді. 1899 жылдың қарашасында, №7 ұңғымадан, 40 метр тереңдіктегі карст қуысының гипстелген жынысынан жеңіл мұнай атқылай бастайды. Тереңдігі 40 метр ғана ұңғымадан сол кезде тәулігіне 20 тонна өнім алынған. Міне, осы күн - Қазақстан мұнайының күні ретінде тарихта қалып отыр. Одан әрі Доссор, Мақат, Ескене сынды кен орындары игеріле бастады. Осылай Қазақстанның мұнай саласы біртіндеп дами түсті.

Негізгі бөлім. Қазақстанның мұнай саласының даму тарихы.

Қазақстанның мұнай саласындағы ұйымдық өзгерістердің негізіндетәуелсіз мемлекетіміздің экономикалық өсуін қамтамасыз ету және оныңқалыптасу тетіктерін осы жұмысымыздың өзекті тақырыбы мәні мен маңызы жайдан-жай емес. Өйткені, нарықтықэкономикаға және демократиялық даму жолына түскен тәуелсіз Қазақстанның әл-ауқатын көтерудің бірден-бір жолы - мұнай-газ саласындағы ұйымдықөзгерістер мен осы бағыттағы жұмыстарды заман талабына, уақыт ағымына сайма-сай ұйымдастырудың үлкен маңызы бар. Себебі, Қазақстан халқының әлеуметтік-тұрмыстық хал-ахуалының жақсаруы мен мемлекеттің бюджетінің толығуы осы саладағы нақты жағдай мен мүмкіндікке тікелей байланысты. Сондықтан да, республикамыз егемендік алған алғашқы күннен бастап мұнай-газ секторындамытуға, осы салаға шетелдік инвестиция мен компанияларды тартуға, олардыңарасында шын мәніндегі нарықтық бәсеке болуына ерекше назар аударылған болатын. Бірақ, барлығы да, Қазақстан тәуелсіздікке қол жеткізген 1991жылдан бастап ойдағыдай шешілді десек, астамшылық болар. Өйткені, 1991-1995жылдар аралығында ел экономикасын көтеру мақсатында жан-жақты бағдарламалар қабылданып, оң талпыныс болғанымен, оның барлығы бірдей біз күткендегі дейнәтиже берген жоқ. Экономика құлдырап, инфляция өсе берді. Бұл Қазақстанның мұнай өнеркәсібімен де тікелей байланысты. Кәсіпорындар тоқтай бастады. Төлемеушілік дағдарысы ушықты. Өзара есептеудің негізі айырбас болды.

Мұнай − біздің елдің басты бағдары, асыраушысы, мақтанышы, соныменбірге түрлі дау-жанжал мен пәленің бастау көзі де. Соңғы жылдары Қазақстанда көптеген мерейтойларды атап өтуге себеп бар: Доссор кенішінің ашылғанына100 жыл, Маңғыстау мұнайына 50 жыл және Құмкөл кенішіне 25 жыл толды. 1899 жылы қарашада Қарашұңғыл шатқалында 40 метр тереңдіктен құбырарқылы алғаш рет мұнай шықты, Қазақстан мұнайының тарихы осы кезден бастауалады. 1911 жылы сәуірде ашылған Доссор кенішінен шыққан жоғары сапалы мұнай әлемдік деңгейде назарға ілінді. Екі жылдан соң Гурьев облысында Мақат кеніш орны ашылды. 1914 жылы Мақат пен Доссор екеуінен 200 мың тоннада астам мұнай өндіріледі. 1922 жылы "Ембімұнай" тресті ашлып, Орал-Ембі ауданындағы мұнайкәсіпорындарының басқармасы құрылды. 1926 жылдан бастап Ембіде мұнай барлауісінде айналдыра бұрғылау және геофизика әдістері қолданыла бастады. Гурьев-Доссор темір жолы іске қосылып, онымен Доссор мұнайы тасымалдана бастады. 1930 жылдары Гурьев облысы дәуірлеп дами бастады. Зертханалар пайдаболып, мұнай техникумы ашылды, Ембімұнайжоба кеңсесі құрылды. 1932 жылдыңмаусымында Гурьев ‒ Ембі ‒ Орск мұнай құбырының құрылысы басталды. Байшонас, Қосшағыл, Шұбарқұдық және Құлсары сияқты жаңа кеніштер ашылды. 1935 жылы қазақстандық мұнайшылар арасында стахановшылар қозғалысы өріс алды. Соғыс жылдары, Майкоп пен Грозный аудандарында мұнай өндірісі уақытша тоқтап қалғандықтан, оның орнын толтыру үшін Қазақстанда мұнай өндірудіеселей ұлғайту міндеті қойылды. Орал-Ембі ауданының мұнайшылары бүкіл соғыс жылдары демалыссыз тәулігіне 12-13 сағаттан жұмыс істеп мыңдаған тоннамұнай өндіріп, Совет армиясын жанармаймен қамтамасыз етті. Фашизмді талқандап жеңіске жетуде Ембі мұнайы өлшеусіз үлес қосты. Соғыс қиыншылығы, сапалы отынға сұраныстың үнемі артуы тұтастай алғанда мұндай өндіру және мұнайды қайта өңдеу салаларының қарқынды дамуына түрткі болды. Қазақстандық өндірушілер КСРО-де алғаш болып мұнайды қайталама әдіспен өндіруді меңгерді. Сағыз, Жақсымбай, Комсомольское, Қошқар, Тентексор кеніштерін игеру басталды. Мұнайлы, Бекбике, және Қаратонкеніштері іске қосылды. Трубиналық әдіспен бұрғылау меңгерілді. Гурьевмұнай өңдеу зауыты салына бастады. 1965 жылы Гурьев мұнай өңдеу зауыты Маңғышлақ мұнайының алғашқы эшелонын жөнелтті. Қазақстанда жыл сайынөндірілетін мұнай көлемі 2 миллион тоннаға жетті. Маңғышлақтың оңтүстігінде Өзен мен Жетібай сияқты ірі кеніштер ашылған соң барланған мұнай қоры 20 есеге, ал жылдық мұнай шығару 14 есеге көбейді. 1969 жылға қарай Қазақстанда жыл сайын шығатын мұнай көлемі 10 миллионтоннадан асты. Өткен ғасырдың 70-ші жылдарын мұнайға қатысты үлкен жаңалықтар кезеңідеп батыл түрде айтуға болады. Аз ғана мерзім ішінде Қаражамбас, Солтүстік Бозашы, Қаламқас кеніштері ашылды. 1974 жылға қарай Маңғышлақта жылына 21миллион тоннаға дейін мұнай өндіріле бастады. Осылайша, Қазақстан Совет одағында мұнай өндіруден екінші орынға шықты. Қазақстан-америкалық Теңізшевройл бірлескен кәсіпорнын құру туралы Chevron корпорациясымен келісімге қол қойылды. 1993 жылы Алматыда алғашрет KIOGE халықаралық мұнай-газ көрмесі өтті, ҚР мұнай және газ өнеркәсібі министрлігі құрылды, Мұнай туралы заң қабылданды, Agip, British Gas, Газпром ААҚ, Қазақгаз және Қазақстан Республикасыарасында Қарашығанақ кенішіндегі өнімді бөлісудің принциптері туралы келісімге қол қойылды. Жылына 60 миллион тонна мұнай тасымалдайтын құбыр желісін салу туралы Қазақстан, Ресей, Оман және Халықаралық мұнай консорциумы арасында келісім жасалып, қол қойылды. "Қазақойл" ұлттық мұнайкомпаниясы құрылып, оған ірі мұнай-газ кеніштері жобаларына қатысуда Қазақстанның мүддесін таныту құқықтары берілді, сондай-ақ ҚазТрансОйл ұлттық компаниясы құрылды. 1998 жылы Қазақстан мен Ресей президенттері Каспий теңізі акваториясының солтүстік бөлігінің шекарасы туралы тарихи келісімге қолқойды. Ақтау портын қайта құру жұмыстары аяқталды. 1999 жылы Қазақстанотандық мұнай саласының 100-жылдығын атап өтті, ол бастауын Қарашұңғылда алғаш рет мұнай атқылаған 1899 жылдан алады. 2000-шы жылдары ҚазТрансГаз АҚ құрылды. Шикізат саласындағы ірікомпаниялардан түскен қаражатқа болашақ ұрпақтың қажеті үшін қаржы активтерін жинақтау мақсатында Ұлттық қор құрылды. Каспий қайраңында соңғы 30 жылда әлем бойынша өте ірі шикізат қоры анықталған Қашаған кеніші ашылды. ҚазМұнайГаз ұлттық компаниясы құрылды. Қазақстан, Ресей және Әзербайжан арасында Каспий түбіндегі үш елгетиесілі жерлердің тоқайласар нүктелерін анықтауға қатысты үшжақты келісім жасалып, қол қойылды. 2006 жылы Теңіз кенішінде алғашқы миллиард баррель мұнай өндірілді. Жыл сайын өндірілетін мұнай көлемі 2010 жылы 76 миллион тоннадан асты.

Шетелдік мұнай компаниялары.

Texaco International Petroleum CO команиясы Қазақстан рыногына 1970жылы келді, 20% акцияны сатып алып Agip Eni, Britis Gas, Lukoilкомпанияларымен бірлесе отырып Қарашығанақтағы алып кен орнын игерубағдарламасын орындауда сенімді серік болды, ол кезде Texaco мен ҚР үкіметіарасында өнімді бөлу туралы келісімге қол қойылған болатын. Кен орынныңгеологиялық қоры 1, 2 млрд. газконденсат және 1, 35 млрд. м газ, ол Оралдан16 км жерде орналасқан. Кен орны 1979 жылы ашылып, оны игеру 2000 жылғабелгіленген болатын. Күнделікті 100 барр. конденсатпен 450 млн. Стандартты фут газ өндіріледі. 1998 жылы компания 65% акцияларды иемденіп, Солтүстік Бұзашыдағыгеологиялық барлау бағдарламасының операторы және серігі болды. СолтүстікБұзачдағы кен орны Ақтау қаласынан 240 км жерде мұнай қоры - 215-285 млн. тонна. 1998 жылы компания жобаның коммерциялық мүмкіндіктерін анықтау үшінмұнай газ қорын біртіндеп анықтау бағдарламасына кірісті. Қазіргі кездекүнделікті 2-2, 5 мың. баррель мұнай шығарылады. Жұмыс істейтіндердің 70 %жергілікті халық өкілдері. Маркетинг саласында Texaco Алматы мен Астанада бензин құю станцияларынашып отыр, олар халықаралық стандарттарға сәйкес салынған және қоршағанортаны қорғау талаптарын орындайды. Exxon Mobil Қазақстанмен байланысы 1993 жылы басталды. Ол кездекомпания АҚШ жағынан Каспий теңізінің Қазақстан бөліміндегі көмірсутекпотенциалын игеріп жатқан Каспий консорциумдағы бірден-бір мүше болатын. 1996 жылы консорциумның жұмысы аяқталған соң Қазақстан бөлімінің 12 блогыбарлау жұмыстарына іріктеліп алынды. Осы жұмыстарды атқару үшін жаңаконсорциум - ОКИОК құрылды. Бұл консорциумдағы компанияның үлесі 14, 3%. Барлау бұрғылары 1999 жылдың тамызында басталды. Exxon Mobil-ға теңізмұнайын өндіріп жатқан Теңізшевройл бірлескен кәсіпорынның 25% акциясықарайды. ТШО акцияларын 1996 жылы сатып алғаннан бері мұнай өндіру көлемікүніне 100 мың баррельден 220-ға өсті, ал 2000 жылдың аяғына қарай күніне260 мың бар-ға жетті. Компания сондай-ақ Каспий құбырлар консорциумының(КТК) 7, 5% акцияларына ие. КТК теңіз мұнайын Қара теңіз арқылыНовороссийск портына тасымалдайтын құбыр салуда. Компанияның Алматыда майқұятын екі станциясы бар және Mobil маркалы өндірістік және машинамайларын дистрибьютерлік жүйелер арқылы таратумен айналысады. 1990 жылдың, сәуірінде Қазақстан мен Chevron компаниясы Теңіз кенорнының бірлесіп игеру мақсатында Теңізшевройл бірлескенкәсіпорны құрылды. Қазіргі кезде бұл кәсіпорында Шевронның - 50%, Қазақойлдың - 20%, Ексон мобилдің - 25%, Lukarko-ның - 5% үлестері бар. 1979 жылы ашылған Теңіз мұнай кен орны әлемдегі ең терең әрі ірі кен орныболып есептеледі. 1990 жылдан бері ТШО мұнай өндіруді күніне 60 мыңбаррельден - 215 мың баррельге дейін жеткізді. Жаңа заводтың іске қосылуынабайланысты бұл көрсеткіш 260 мың баррельге жеткізіледі. Мұнай өнімін жылына 17 мың тоннаға жеткізу мақсатында ТШО келесіжылдарда қосымша 1 млрд. доллардан аса қаржы енгізбек. ТШО стратегиясымаркетинг пен әр түрлі шикізаттарды (мұнай, сұйық газ, табиғи газ, күкірт) тасымалдаудың жан-жақтылығы мен сенімділігіне бағытталған. Қазіргі кездемұнай темір жолымен, құбыр арқылы және баржалармен тасымалданады. Ең бастыпорттар - Қара теңізде - Одесса, Феодессия, Батуми, әрі қарай мұнайды Шығысжәне Батыс Европа елдеріне мұнай танкерлерімен жеткізіледі. ТШО-ның Қазақстанға тікелей төлеген ақшасы 1999 жылы 330 млн. долларболды (бұған қазақстандық мамандардың жалақысы, тауарларының бағасы мен көрсеткен қызметтерінің ақысы, Қазақстан темір жолы, ҚазТрансойл компанияларына төленген қаржылар, үкіметке төлеген салықтар мен роялти, Қазақойл ҰМК-на қайтарылғанқарыздары кіреді) . 2000 жылдың алғашқы алты айындағы төлемдер 400 млн. долларға жетті, ал жылдың аяғында 900 млн. доллардан асты. Қазіргі кездеТШО штатында 68 % Қазақстан мамандары (басында 50), яғни 2200 қазақстандықазаматтар бар. Бұдан басқа ТШО-ның мердігерлік компанияларында 50 000 астамқазақстандықтар жұмыс істейді. 1996 жылы Шеврон Алматыда, 1998 жылыАстанада және Атырауда май құю станцияларын ашты. Шеврон КТК-дағы ең ірі жекеменшік инвестор болып есептелінеді (15%) . КТК құрылысы аяқталу кезінде инвестициясы - 750 млн. долларды құрайды. Қазіртеңіз терминалы салынып жатыр. Offshore Kazakhstan International Operating Compani компаниясыНидерланд корольдігінде Солтүстік Каспий акваториясында алты жылдық барлаужұмыстарын жүргізу үшін тіркелген. Өнімді бөлу туралы келісімнің шарттары бойынша ОКИОК атқарушы комитетбекіткен бағдарламаның орындалуына жауапты халықаралық компаниялардың консорциумының операторы болып табылады. ОКИОК-тың өз міндеттерін орындапотыруын акционерлер қадағалайды. Көмірсутектер табылғаннан бергі жобағаенгізілген қаржының шамасы 3 млрд. жоба бойынша барлығы 28 млрд. доллар. Республика бөлінетін кірістің 80 % алады, оған 400 мың доллар салық кіреді. Коммерциялық өндіру 2004 жылы басталып, 2005 жылға қарай қалыпты жұмысбасталады. Қашағанда 4500 м тереңдікте анықталған қор шетел компанияларыныңбарлау және өндіру жұмыстарын әрі қарай жалғастыруына көзін жеткізіп отыр. Болжамдық қордың барлығы расталатын болса, 40 жылға арналған мұнай өндірубағдарламасы жасалмақ. Қазақстан ‒ Каспийшельф компаниясы 1993 жылы ҚР үкіметінің қаулысыбойынша Каспий теңізінің Қазақстан бөлімінде және басқа да территориялықсуларда мұнай мен газ барлау, өндіру жұмыстарын жүргізу мақсатында құрылды. Осыларды атқару мақсатында 1990 жылдың 3 желтоқсанында Каспий теңізібойынша консорциум жөніндегі келісімге қол қойылып, оған жеті ірікомпаниялар кірді: Agip, British Gas International, British Petroleum, Statoil, Mobil, Shell, Total. Халықаралық консорциумның операторы болыпҚазақстан-Каспийшельф бекітілді. 1996-1998 жылдары Қазақстан-Каспийшельф теңіздегі мұнай операцияларынақолдау көрсетудің инфрақұрылымдарын құру бағдарламасын жасады және бастыжобалар анықталып, оларды орындау басталды. Қазіргі кезде ККШ Каспий жәнеАрал теңіздері аймақтары бойынша бүкіл қажетті геологиялық- ие. 1998 жылы консорциумның жұмысы аяқталғаннан кейін ҚҚШАҚ, ҚҚШ ААҚ геологиялық-геофизикалық сервистік компаниясы болып қайтақұрылды. CNPC International Aktobe Petroleum JSC - 2000 жылдың 2 қыркүйегінеқарай 1, 6 трлн. тонна мұнай өндірді. Өткен жылдың осы 17 %-ке артық. Бірінші жарты жылдықта 194, 3 млн. м³ газпайдаға жаратылса, оның 127, 8 млн. м³ газ сыртқы . Өндірістік мәселелерді орындау көптеген ұйымдастыру-техникалықшараларды шешуді қамтамасыз етеді. Ұлы Қорған Қазақстан-Қытай бұрғылаукомпаниясы бірінші кезеңнің 8 ұңғысының - 7-сін, екінші кезеңнің 3 ұңғысынбұрғылады. Өткен осы жылмен салыстырғанда күрделі қаржының мөлшері 17 есе өсті. 2000 жылдың бірінші жартысында төленген салық мөлшері өткен жылменсалыстырғанда 3 есе көп. Қуат холдинг компаниясына 1992 жылы құрылып ҚР үкіметі қаулысыменҚызылорда облысындағы Қоныс және Бектас мұнай-газ кен орындары берілген. Аталған кен орындарын игеру үшін компания Amlon Ltd Британ фирмасыменбірлесе отырып, Қуатамлонмұнай кәсіпорнын құрды, оның жарғылық қоры 10млн. доллар. 1995 жылы біріккен кәсіпорын кен орындарын игеру мұнай-газқорын өндіруге лицензия алды. Бұл өңірде 18 млн. т мұнай, 6, 2 млрд. м³ газ бар екені анықталды. 1999жылы БКО бірлескен өндіру кәсіпорны 40 мың тоннадан аса мұнай, ал 2000 жылы200 мың тоннаға жеткізу көзделген. 2000 жылдың қаңтарында Қызылордадакүніне 2000 м³ мұнай құю терминалын салу басталды. БКО Павлодарда, Ертісжағалауында мұнай, газды барлау және өндіруге лицензия алған, онда 150 млн. тонна мұнай қоры бар. Осы жұмыстарды орындау үшін “Gulf Star Investment”Кувейт компаниясымен бірлесіп Боран және Нұрбай кәсіпорындарын құрды. Омск-Павлодар мұнай құбырымен Павлодар МӨЗ-нің арасы жақынболғандықтан бұл аймақтың маңызы зор. Осы Кувейт БКО-да Зайсан БКО-сын құрып, Шығыс Қазақстан мұнай жәнегаз қорын барлауға лицензия алды. Offshore Kazakhstan International Operating Compani компаниясыНидерланд корольдігінде Солтүстік Каспий акваториясында алты жылдық барлаужұмыстарын жүргізу үшін тіркелген.

Мұнай саласын дамытудағы қабылданған бағдарламалар.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.