Жаһандану жағдайындағы ұлттық қауіпсіздіктің негізгі қатерлері мен шешілу жолдары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті

Мақала тақырыбы: Мемлекеттің әскери қауіпсіздігін қамтамасыз етудің өзекті мәселелері мен болашаққа көзқарас.

Пән: Ғылым тарихы мен философиясы

Орындаған: 1 курс магистранты

Нұрқаділқызы Мөлдір

Қабылдаған: Шуматов Э. Г.

Көкшетау, 2021 жыл

МАЗМҰНЫ

І. ҰЛТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ҚҰБЫЛЫСЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ТАРИХИ-ФИЛОСОФИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСНАМАЛЫҚ ШАРТТАРЫ

Қауіпсіздік құбылысының тарихи-философиялық негіздері: мифологиялық дәуірден бүгінгі заманға дейін

ІІ. ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК САЯСАТЫНЫҢ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ ТҰҒЫРЛАРЫ

Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі және сақтаудағы көшбасшы тұлғаның ролі
«Қазақстан-2030» стратегиясындағы мемлекеттік қауіпсіздік мәселесі және Ұлттық идея бастаулары

ІІІ. ЕЛІМІЗДЕГІ ҰЛТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІКТІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ

Жаһандану жағдайындағы ұлттық қауіпсіздіктің негізгі қатерлері мен шешілу жолдары
Қауіп-қатерлерді болжамдау және Еліміздің болашағының қауіпсіздігін құру үлгілері

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

І. ҰЛТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ҚҰБЫЛЫСЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ТАРИХИ-ФИЛОСОФИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСНАМАЛЫҚ ШАРТТАРЫ

Қауіпсіздік құбылысының тарихи-философиялық негіздері: мифологиялық дәуірден бүгінгі заманға дейін

Қауіпсіздік мәселесі кез-келген тарихи кезеңде өзекті. Адам өмірімен бірге болатын қауіптің мәнін түсіну адамдарды адамзаттың өмір сүруі және олардың өмірін ұзарту, жан мен денені сақтау жолдары туралы ойлауға мәжбүр етті және әлі де мәжбүр етті. Әр түрлі кезеңдерде жер бетінде әртүрлі тайпалар, халықтар, өркениеттер болды, олар өмірдің мәні, өздерінің ұлттық және тарихи дәстүрлері, әлем туралы әртүрлі білім деңгейлері туралы әртүрлі идеяларға ие болды. Инновациялық даму кезеңіндегі қауіпсіздіктің мәнін неғұрлым толық түсіну үшін белгілі бір тарихи кезеңдегі қауіпсіз өмір сүру мазмұны немен толтырылғанын анықтау қажет. Ежелгі уақытта адам қоршаған ортаны игере бастаған кезде, оның өмір сүруінің негізі сыртқы әлеммен күрес болды, онда өмір сүру үшін жеңіске жету керек еді. Нақты қауіп жағдайында өмірді талдай отырып, адам өзін қорғау қажеттілігін сезіне отырып, ең алдымен қоршаған әлемнен келетін қауіптің мәнін түсіне бастады және "белгісіздікті" жеңудің жолдарын, жолдары мен жолдарын іздей бастады [51, 14], ол "ұсақ ұғымдар"аяқталатын жерден басталады. Сананың ойлау қабілетінің тарлығы және тәжірибенің жеткіліксіздігі адамға өзіне қауіп төндірмейтін жиі өзгеретін табиғи процестерді тыныш қабылдауға және түсінуге мүмкіндік бермеді. Сондықтан табиғи күштер, табиғи апаттар (жер сілкінісі, таулардың атқылауы және т. б. ) . д. ) дүрбелең тудырған ежелгі уақытта олардың артындағы немесе өздері жасаған тіршілік иелерінің әрекеттері ретінде түсіндіріліп, оларды ежелгі мифтердің кейіпкерлері ретінде таныстырып, жекелендірді. Осы ұғымдарға сәйкес, әлемде бар барлық нәрсе табиғаттан тыс күштердің, олардың ниеттері мен тілектерінің негізінде жатыр; сонымен, белгісіз әлемнің шынайы қауіптілігін түсіндіру "неге? орнына айта алады: "кім?"тұрғысынан". Басты рөлді зұлым жындарға, зұлым құдайлардың еркіне берді, адамдар олардан көмек сұрап, қауіп төнген кезде оларды қорғауды өтінді.

Алғашқы адамдардың айналасындағы табиғаттан тыс тіршілік иелерінің бейнелері "бейсаналық"деңгейде пайда болған жеке тұрмыстық қауіпсіздік қажеттілігінен туындады. "Бейсаналық" элементі, ерік-жігер мифтік идеялардың қалыптасуына негіз болды, оған сәйкес мифтік және моральдық әдет-ғұрыптарда көптеген жындардың, құдайлардың, арулардың және т. б. ежелгі ережелерін сақтау арқылы қауіпсіздік жағдайларына қол жеткізу мүмкін болды, салт-дәстүрлерде адамдар табиғатқа ұнамды болуға тырысады, осылайша оны бағындырады. Бұл процестің делдалы дарынды адам болды-табиғатпен күресуге және табиғат күштерін өз күшіне бағынуға, өзін қоғамнан жоғары ұстауға мәжбүрлейтін адам. Л. Мамфордтың пікірінше, "өмір сүру және одан әрі даму үшін ежелгі адамдардың негізгі жұмысы салт-жораларды, рәміздерді, сөздерді, идеяларды, стандартты (моральдық) модельдерді материалдық заттарды өндіруге қарағанда едәуір дәрежеде жетілдіру және ойлап табу болды". Мамфордтың айтуынша, өзінің "бейсаналықты" өзіне бағындыру және дамудың осы кезеңінде шындықты дұрыс реттеуге ұмтылу қоршаған ортаға бағыну құралдарын дайындаудан гөрі маңызды болды [52, 77] . Қауіпті шындықты түсіндіруде эсхатологиялық мифтер маңызды рөл атқарды, олардың көпшілігі (Содом мен Гоморра қалаларының жойылуы, дүниежүзілік су тасқыны және т. б. ) әлемді құру тақырыбына арналған. Бұл мифтер әлемнің жойылуының басты себебін көрсетеді. Қазіргі тілмен айтқанда, адамдарды өз әрекеттерінің нәтижелері үшін заңды түрде жазалау, олардың әрекеттері үшін жазалау қажеттілігі. Мифтік құдайлар адамдарды "қорғап" қана қоймай, олар жасаған күнәлары, Тәртіпті бұзғаны, қылмыстары үшін үнемі "жазаланып" отырды, сондықтан құдайларға бір немесе бірнеше адамды жазалау жеткіліксіз, бүкіл адамзатты жою қажет болды. Қару ретінде олар індеттерді, аштықты, суды, басқаша айтқанда, қазіргі кездегі табиғи процестерден туындаған қауіптерді таңдады. Ежелгі әулиелер (пайғамбар) әлемдегі тұрақсыздықты, зорлық-зомбылықты, зорлық-зомбылықты әшкереледі, зұлымдарға құдайларға арналған жазаны болжады және Израильдің барлық бақытсыздықтарын жасаған қылмыстары үшін құдайлардың жазасы деп түсіндірді. "Еврей-Израиль қоғамында болған дұшпандық-бұл пайғамбарлардың ниетінің, Яхвеннің тілегін бұзудың, оның өсиеттері мен бұйрықтарының салдары".

Дамудың осы кезеңіндегі Миф шындықты рухани игерудің басқа әдісіне айналды және қауіпті шындық туралы қисынсыз, қайшылықты, жүйесіз ақпарат жинап, біртіндеп күрделене түсті. "Мифтерде адамзат өмірімен байланысты оқиғалар (трагедиялар, апаттар) сипаттала бастады, мысалы, әртүрлі мемлекеттердің халықтары арасында таралған үлкен су тасқыны туралы аңыз. Ежелгі Вавилон, сонымен қатар Еуропалық, ежелгі грек, ежелгі үнді және басқа елдердің аңыздары белгілі".

Біздің ойымызша, бұл жер шарының жекелеген аймақтарында әртүрлі маңызды қауіптерге (нөсер, жауын-шашын) ұшыраған табиғаттың табиғи күштерінің бірдей көрінісі байқалады. Сонымен бірге, мифтік аңыздар әлі де "олар өмірлік тәжірибеге, адам тәжірибесіне, ойға, экспериментке сенгендіктен емес, яғни шындыққа, қателіктерге, қателіктерге апаратын қиын жолға емес, жабайы адамды қоршаған әлемнің қорқынышына апаратын сенімге" негізделген.

II. ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК САЯСАТЫНЫҢ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ ТҰҒЫРЛАРЫ

Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі және сақтаудағы көшбасшы тұлғаның ролі

Қазақстан Республикасының Президенті, Ұлт Көшбасшысы, Ұлт Көшбасшысы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі орасан зор. Елбасының саяси философиясы қазіргі заманғы мемлекеттік құрылыстың негізі болып табылады және уақыт практикасында қисындылық танытып, Батыс пен Шығыс құндылықтарын біріктірген Қазақстан халқының діліне сәйкес келеді. Мемлекеттіліктің қалыптасуы мен дамуында таңдау жолында күрделі шешімдер қабылдау Тұңғыш Президентке тапсырылды. Егер ақиқаттың негізгі критерийі тәжірибе болып табылады деп есептейтін болсақ, онда бүгінгі тәжірибе мен шынайы болмыс қазіргі заманғы процестерге сәйкес дамудың "қазақстандық жолының" дұрыстығын куәландырады. Бұл еліміз тәуелсіздік алған сәттен бастап ұлттық қауіпсіздікті нығайтуда негізгі басымдықтардың болуына байланысты.

Қазақстан Республикасы әлеуметтік-экономикалық және саяси өзгерістерді бастан кешуде. Елдегі барлық қоғамдық салаларда жаңғырту жүргізу саяси тұрақтылыққа байланысты. Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың пікірінше, жаңғырту үдерістері үш кезеңнен өтті:

бірінші (1991-1995 жылдар), осы кезеңде біз кеңестік жүйенің жойылуымен және мемлекеттің негізін қалаумен айналыстық;

екінші кезең (1996-2000 жылдар) экономика мен саяси жүйеде терең құрылымдық өзгерістерді іске асырумен байланысты болды;

үшінші кезең (2001-2006 жылдар) - экономикалық өсу уақыты [135] . Өткен ғасырдың 90-жылдарының басында Еуразиялық кеңістіктегі КСРО-

КСРО-ның ыдырауы қарсаңында және оның салдарынан жаңа тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуымен қатар жаңа геосаяси жағдай қалыптасты. Көптеген ғалымдар бұл алып державаның құлауын келесі себептермен байланыстырады:- ұлттардың елді демократияландырудан туындаған жекелеген мемлекеттерге бөлінуге деген ұмтылысы;

- жүйенің күйреуіне әкелген КСРО саяси жүйесінің кемшіліктері;

- тоқырауға әкеп соққан өндірістік, сауда және экономикалық қатынастардағы тоқырау мен дағдарыстар;

- көпұлтты мемлекеттерде кездесетін орталықтандырылған үрдістер;

- Батыс елдерінің КСРО-ның күйреуіне қызығушылығы.

Сонымен қатар, одақ аумағында халықтар арасындағы қақтығыстар күшейе түсті. Осылайша, г. в. Колбиннің Мәскеу басшылығымен Қазақстан Республикасы Компартиясының бірінші хатшысы лауазымына тағайындалуы халық үшін аян жылдары жинақталған қоғамдық пікір қалыптастыруға себеп болды.

Біз мемлекет басшысының алдыңғы ұйымдарға төрағалық ету барысында көптеген тәжірибелік жұмыстар атқарғанын көріп отырмыз. Барлық құрылымдық жүйені басқарудағы әр көшбасшының ең маңызды көрінбейтін үлгісі-оның стратегиялық ұстанымының беріктігі. Елбасының"Еуропадағы, әсіресе Азиядағы қауіпсіздік, Батыс Еуропа мен Оңтүстік-Шығыс Азияның әлемдік экономикалық орталықтармен байланысы мемлекеттің ұстанымын айқындайды"деген пікірі осы идеялардың дәлелі болып табылады. Сондықтан ықтимал жаңа қатерлер ұлттық қауіпсіздіктің жаңа тетіктерін қалыптастыруды талап етеді.

Мемлекет басшысы Н. Ә. Назарбаевтың "2003 жылғы ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары туралы" Қазақстан халқына Жолдауында: "Қазақстандағы дипломатия ЕурАзЭҚ, ШЫҰ, ИЫҰ сияқты ұйымдардың басымдықтарын бекітуге ерекше назар аударуы тиіс"деп айтылған болатын. Өз тәуелсіздігінің 20 жылдығы қарсаңында Қазақстан бірқатар халықаралық ұйымдардың мүшесі болып қана қоймай, осы ұйымдардың қызметін жандандыруда белсенді рөл атқарды. Өткен жылы Қазақстан Республикасы Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық туралы баяндама жасадыұйымдағы сәтті төрағалық-осының айқын дәлелі.

Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың еуразиялық идея бастамасының үш киті болып табылатын Еуразиялық экономикалық қауымдастық, Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңес және Шанхай ынтымақтастық ұйымы халықаралық аренадағы өз мәртебесін арттыратынына сенімдіміз.

Қорытындылай келе, ел тұрғындары халықаралық саяси сахнадағы "Шығыс - Батыс" диалогы контекстіндегі маңызды шаралардың өзегі болып табылатын Қазақстанның жаңа жетістігі төрағалықтың осы кезеңінде жоғары серпінді өзгерістерге әкелетініне сенімді. Еліміздің сыртқы саясаттағы тәжірибесін үлгі ретінде қарастыратын басқа мемлекеттер арасында Қазақстанның рөлі одан әрі арта түсетіні белгілі. Ұлттық қауіпсіздіктің ішкі және сыртқы саясаттағы жетістіктері бүгінде Елбасы, Ұлт Көшбасшысы Н. Ә. Назарбаевтың тұлғасымен тығыз байланысты. Ұлттық қауіпсіздік шеңберін сақтаған ұлт көшбасшысы ғана қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық және саяси реформаларды қоғамдағы келісім мен тұрақтылыққа жеткізе алады.

ІІІ. ЕЛІМІЗДЕГІ ҰЛТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІКТІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ

Жаһандану жағдайындағы ұлттық қауіпсіздіктің негізгі қатерлері мен шешілу жолдары

Адамзат тарихынан ұлттар мен ұлттар, мемлекеттер интеграциялық бірігу мен сараланған алшақтықтың ауыспалы кезеңдерінен өткендігі белгілі. Ол өз кезегінде тарихтың даму заңдылықтарына сүйене отырып, оң және теріс нәтижелер берді. Бүгінгі жаһандану феномені кезекті интеграциялық үдерістің белгілерінің бірі және өз дербестігін сақтап қалған әрбір мемлекет ынтымақтастығының жаңа мысалы болып табылады. Оның тарихтағы жаһанданудан айырмашылығы-бейбіт қарым-қатынасқа деген ұмтылыс және бүкіл әлемде толық таратуға ұмтылу. Демек, тарихтағы жаһандану жүйесіз, ресми және кейде дұшпандық мақсатпен құрылды деп айтуға болады. Бір қарағанда, олар жаһандану емес, жай ғана қарым-қатынастың өсуі сияқты көрінуі мүмкін, бірақ тұтастай алғанда мұның бәрі салыстырмалы екенін ескерсек, егер тарих мыңдаған жылдарға созылса, онда бұл, әрине, бүгінгі күнге дейін шешілмейді. Атап айтқанда, егер болашақта жаһанданудың тағы бір жетілген формасы 50-100 жылдан кейін пайда болса, онда жаһандану бүгінде байырғы халықтардың тарихи жаһандануынан сәл ғана ерекшеленетін тым типтік және қарапайым құбылысқа айналуы мүмкін.

Осыған байланысты жаһандану процесінің Тарихи түрлеріне тоқтаған ойшылдардың идеяларын атап өтуге болады. М. Чехков халықаралық және әлемдік деңгейдегі жалпы байланыстарды үш кезеңге бөледі, біріншісі-жергілікті (XV-XVI ғғ. ), екіншісі - " интернационалдық "кезең, үшіншісі - "планетарлық" кезең (ХХ ғасырдың соңы) [153], А. С. Алексеев жаһандануды атап өтеді, ол ежелгі тайпалардың бірігуінен басталып, ХІІ ғасырдың флоттық бірлестіктерінде орныққан, ХІІ ғасырдан бастап Португалия, испандықтар, итальяндықтар жер бойынша саяхаттаған, ал ХІІІ ғасырда Еуропа жалпы Француз кейпінде болған.

Ежелгі уақытта Жібек жолымен байланысты Шығыс пен батыс, оңтүстік пен солтүстік арасындағы экономикалық қана емес, сондай-ақ мәдени-рухани-саяси қатынастарды нығайту бірнеше мыңжылдықтар бойы сақталып келген түркі далаларында жаһандану процесін қамтамасыз етудің жалғыз тетігі болды деп айтуға болады.

Қауіп-қатерлерді болжамдау және Еліміздің болашағының қауіпсіздігін құру үлгілері

Жоғарыда аталған" қауіп", " қауіп", " Қауіпсіздік", " Ұлттық қауіпсіздік " мәселелері және оның теориялық-әдіснамалық проблемалары, біздің еліміздегі жаһандану жағдайындағы қазіргі жай-күйі, елдің қауіпсіздігіне әкелетін стратегиялық мақсаттар және т. б. оның алдын алуға негізделеді. Жалпы, біз бұл тұжырымдаманы ұлттық тұрғыдан қарастырамыз ба немесе жалпыадамзаттық деңгейде талдаймыз ба, басты мәселе оның алдын-алуға байланысты. Шын мәнінде, " алдын-алу "феномені, біріншіден, " қауіпсіздік" ұғымының философиялық контексті, екіншіден, саяси қажеттілік, үшіншіден, логикалық импликация, төртіншіден, әлеуметтік-практикалық, күнделікті қоғамдық санада критерий бойынша қарастырған кезде-өмір ережесі. Егер солай болса, онда ол өзінің мағынасын зиян келтірместен қайталайды. Сондықтан қауіпсіздік мәселесі үнемі оның алдын-алу арқылы анықталады және оң нәтижеге әкеліп, өзінің оң мағынасын бере алады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.