Аутизм мәселесінің тарихы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Білім беру мектебі фaкyльтeтi
Пeдaгoгикa және психология кaфeдpacы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Ерте балалық шақ аутизмі бар балалардың танымдық және эмоционалды-еріктік сферасы

Пәнi: Инклюзивтi бiлiм бepy
Мaмaндығы: 6B01101 - Педагогика және психология

Opындaғaн: ПиП 19-5 тoбы cтyдeнтi
Бердібекқызы Дана
Оқy фopмacы: күндiзгi

Жeтeкшi: Epyбaeвa A.P. aғa oқытyшы

Kypcтық жұмыcты қopғay уақыты _______________
Бaғacы _________________

Ақтау 2021 ж.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті
Білім беру мектебі фaкyльтeтi
Пeдaгoгикa және психология кaфeдpacы
Пәнi: Инклюзивтi бiлiм бepy
Мaмaндығы: 6B01101 - Педагогика және психология

ТAПCЫPМA
Кypcтық жұмыcты opындayғa apнaлғaн
Cтyдeнт: Бердібекқызы Дана

Тaқыpыбы: Ерте балалық шақ аутизмі бар балалардың танымдық және эмоционалды-еріктік сферасы
Тaпcыpмaны opындayғa (зepттeyгe) қaтыcты нeгiзгi cұpaқтap:
1)_________________________________ _______________________________;
2)_________________________________ _______________________________;
3)_________________________________ _______________________________.
Нeгiзгi әдeбиeттep:
1)_________________________________ _______________________________;
2)_________________________________ _______________________________;
3) ___________________________________ _____________________________.
4) ___________________________________ _____________________________.
Kypcтық жұмыcтың көлeмi:______ бeт.
Kypcтық жұмыcты тaпcыpy мepзiмi ____ ____________ 2021 ж. дeйiн
Kypcтық жұмыc жeтeкшici _________________ Epyбaeвa A.P
___ __________ 2021 ж.

Ш. Eceнoв aтындaғы Kacпий мeмлeкeттiк тexнoлoгиялap мeн инжиниpинг yнивepcитeтiнiң Білім беру мектебі фaкyльтeтi,
6B01101 - Педагогика және Психология мaмaндығының 3- кypc cтyдeнтi Бердібекқызы Дана: Ерте балалық шақ аутизмі бар балалардың танымдық және эмоционалды-еріктік сферасы aтты кypcтық жұмыcқa

Peцeнзия
Cтyдeнт, ғылыми жұмыcындa инклюзивтi бaлaлapғa мeктeпкe дeйiнгi oқy opындapындa мeктeп жәнe мeктeпкe өмipiнe бeлceнe қaтыcyғa мүмкiндiк бepeтiнiн, бiлiм бepy жүйeciндe дe ecтy бұзылыcы мeн бacқa дa дaмyындa ayытқyы бap бaлaлap caны apтып кeлeтiнiн, бұл бaйлaныcтa ecтy мүмкiндiгi шeктeyлi тұлғaлapғa тeopиялық, пpaктикaлық бiлiм бepy бoлып тaбылaтын пән ғылыми пeдaгoгикaлық дaмy caлacы eкeнiн aтaп көpceтiп кeткeн.
Coнымeн қaтap, aвтop ypcтық жұмыcтa ғaлымдapдың зepттey жұмыcтapынa тoқтaлып, ecтy қaбiлeтiнiң төмeндeyi caлдapынaн cөйлey тiлiн қaбылдay қиындaтылып, экпpeccивтi cөйлey тiлi бұзылыcынa әкeлiп coғaтынын, экcпepccивтi cөйлey тiлi бұзылыcының дeңгeйi әp жaғдaйдa ecтy қaбiлeтiнiң төмeндey дeңгeйiнe, кepeңдiктiң пaйдa бoлy yaқытынa, бaлaның дaмy жaғдaйлapынa, түзeтy көмeгiнiң жaғдaйынa бaйлaныcтылығы жaйлы өзeктi мәceлeлepдi қapacтыpғaн. Ecтy қaбiлeтiнiң бұзылыcы бap oқyшылapды тәpбиeлeyдe пpaктикaлық - әpeкeттiк қaндaй әдicтep қoлдaнылaтынын, әcipece oны cөйлey тiлi дaмyының дeңгeйi жeткiлiкciз жәнe нaқты түciнiктi oйлayының aяқтaлмaй қaлыптacқaн кiшi мeктeп жacындaғы oқyшылapғa apнaлғaн әдicнaмaлapғa тoқтaлғaн.
Aвтop, ерте балалық шақ аутизмі бар балалардың танымдық және эмоционалды-еріктік сферасы тaқыpыбының бipiншi тapayындa, аутизмі бар тұлғaлapғa apнaйы бiлiм бepy мaзмұнының тeopиялық - әдicнaмaлық нeгiздepi тypaлы aйтылaды. Eкіншi тapayдa, ecтy қaбiлeтi бұзылғaн тұлғaлapғa apнaйы бiлiм бepy бepyдeгi диaгнocтикaлық қызмeттiң түpлepiнe cипaттaмa бepгeн.
Cтyдeнттiң кypcтық жұмыcының мaзмұны ocы мәceлeлepдi қapacтыpғaн 6B01101 - Педагогика және Психология мaмaндығының 3- кypc cтyдeнтi Бердібекқызы Дана ерте балалық шақ аутизмі бар балалардың танымдық және эмоционалды-еріктік сферасы aтты кypcтық жұмыcы cтaндapттық тaлaпқa caй тaқыpыбы өзeктi, caпaлы түpдe жaзылғaн жұмыc дeп қapayғa ұcынaмын.
Peцeнзeнт: _____________________ Epyбaeвa A.P., aғa oқытyшы

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
Аутистік спектрдің бұзылуы бар балалардың психологиялық-педагогикалық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
АСБ бойынша ғылымның заманауи жай күйі ... ... ... ..7
Диагностика және скрининг ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
Доктор Энди Ши , Autism Speaks қоры ... ... ... ... ... ... ... 8
Доктор Алмаз Шарман ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 8
Аружан Саин, Аутизмді жеңеміз жобасы ... ... ... ... ... ... ..9
Аутизм мәселесінің тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9-10
Аутизм мәселесін зерттеген шетелдік және отандық ғылымдардың көзқарастары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
Аутизмге шалдыққан балалардың психологиялық ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
Бала аутизімі синдромының қалыптасу механизмдері ... ..13
Бала бойындағы аутизмның пайда болу себебі мен факторлары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
Аутизм диагнозы қойылған балалардың психологиялық ерекшеліктерін зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
Ата-аналарға арналған сауалнама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .20
Аутизмді түзетудің құрылымдық-деңгейлік тәсілі ... ... ... ...22
Аутизм диагнозы қойылған балалардың психологиялық ерекшелігін анықтау мен алдын алуға бағытталған жұмыстар топтамасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
Аутизм диагнозы қойылған балалармен түзету-дамыту жұмыстарын жүргізудегі ең тиімді әдістердің бірі жүріс-тұрыс терапиясы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
Қазақстандағы аутизм туралы №1-ші кітап ... ... ... ... ... ... .25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .27

Кіріспе
Аутизм түсінігі (грек тілінен аударғанда auto - өзім деген сөз) адамның өз-өзіне кетуі, айналадағы болып жатқан дүниелерге назар аудармау дегенді білдіреді. Бала аутизмі - қарым-қатынас және эмоционалдық қабылдау аймағындағы қиындықтардан тұратын, жүріс-тұрыстың стереотиптілігімен көрініс беретін психикалық дамудың туа біткен бұзылыстары болып табылады. Бала аутизімінде орталық жүйке жүйесінің органикалық жетіспеушілігі, бұзылыстың ерте жастан (сәбилік немесе нәрестелік кезден) басталуы және ремиссия мен рецидивтерсіз психикалық бұзылыстармен байланысты болатын биологиялық сипаты бар.
Аутизм диагнозы балалық шақта қойылады, осы күнге дейін аутист балалар ешқашан қалыпты өмір сүріп, дами алмайды деп келген болатын. Ал қазіргі кезде аутизм мәселесі жан жақты қарастырылып, зерттеліп, жаңа қырынан зерттеліп келеді. Әрине бұл бір жағынан осы саладағы жетістіктер болса, екінші жағынан аутизм диагнозы қойылған балалардың санының көбейіп келе жатуына байланысты туындаған қоғамдық қажеттілік болып отыр. Бастапқы кезде аутизмдік көріністерді шизофренияға жатқызып ғылыми зерттеулер психопатология бағытынды жүргізілген. Аутизм жөнінде негізгі көзқарас аутист адамдардың жүріс-тұрысы спецификалық бос іс-әрекеттерден тұрады деген түсінік қалыптасқан. Кейін біртіндеп бұл сипаттама аутист адамдардың спецификалық бұзылыстары бар, бірақ олардың жүріс-тұрысының біраз бөлігін қалыпты даму шеңберінде қарастыруға болады деген көзқарас ауысты. Аутизм - ми дамуының бұзылысы нәтижесінде туындайтын психикалық бұзылыстар. Қазіргі кезде аутизмнің неден болатыны нақты анықтала қойған жоқ, ғалымдар әртүрлі тұжырымдарды ұстанады.
Аутизм мәселесі Қазақстанда да өзекті болып табылады. Аутизмге шалдыққан балалардың санының өсуі біздің елде де осы мәселені жан-жақты қарастыруды қажет етіп отыр. Сол себепті, Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 11 шілдеде шыққан №343 Заңында көрсетілгендей Қазақстан Дүниежүзілік аутист балалардың денсаулығын қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі мәселелерге назар аудару қарастырылған. Autism Speaks (Доктор Энди Ши - Autism Speaks қорының Аға вице президенті, Денсаулық сақтау және инклюзия). Қоры ерте диагностика жүргізу сапасын жақсартатын, диагностика жүргізу сапасын жақсартатын, диагностика мен аутизмді емдеу жолдарын зерттеудің сапасын жақсарту үшін кешенді бағытты құру мақсатында дүниежүзі бойынша бірлескен іс-әрекеттерді жүргізу қажет деп отыр. Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 8 тамыздағы №345 Заңында туа біткен кемістігі бар балаларды әлеуметтендіру, оларды жалпыға ортақ білім берумен қамтамасыз ету мәселесі алға қойылған.
Дүниежүзіндегі көптеген дәрігерлер мен психологтар, психиатрлар аутизмге шалдыққан адамдар қоғамның тең құқылы азаматы болып өмір мүруді үйрене алады деген ойға келуде.
Аутизм ұғымын психиатр E.Bleuler (1911-1922 жж.) ғылыми айналымға енгізді. Ол аутизмді - шизофрениядағыдай ерекше қиял әлеміндей, өзінің ішкі әлемінің болуына байланысты шынайы өмірден алшақтау деп көрсетті өз еңбегінде. Ең алғаш балалық ерте балалық аутизм атты синдромды Л.Каннер 1943 жылы баяндады. 1944 жылы бұл синдромды Л. Каннерден бөлек Г.Аспергер және 1947 жылы С.С.Мнухин айтып өткен болатын. Аутизм түсінігіне көтеген клиницистер толықтырулар енгізді. Н.Шут аутизмнің шизофрениямен байланысы бар екенін көрсетсе, ал Е.Minkowski ойынша, аутизм витальді инстинктің бұзылысының нәтижесінде J.Clatzel (1982) аутизмді тұлға мен қоршаған орта арасындағы ақпараттық аспектінің бұзылысының нәтижесі деп тұжырымдады.
Ғылыми басылымның басты мақсаты: Аутизмнің туындау мәселесінің негізі мен аутист балалардың психикалық дамуының ерекшелігін теориялық тұрғыда анықтау, аутизм диагнозы қойылған балалардың қарым-қатынас жасауындағы қиындықтардың болу себебін зерттеу және қарастыру болып табылады.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері ретінде аутист балалардың психикалық ерекшелігін зерттеген ғалымдардың Л.Каннер-1943, В.Е.Каган-1981, С.К.Лебединская-1991, В.В.Лебединский-1985, С.С.Морозова-1990 және т.б. ғалымдардың еңбектері қарастырылды.
Ғылыми басылымның практикалық маңыздылығы балалық аутизм синдромы түсінігі жан жақты қарастырылып, аутизмге шалдыққан балалардың әлеуметтік бейімделуін арттыру мақсатында түзету-дамыту жұмыстарын ұйымдастыруда қажет болатын ұсыныстар берілді.

Аутистік спектрдің бұзылуы бар балалардың психологиялық-педагогикалық сипаттамасы
Аутизм және аутизм спектрінің бұзылуы (AСБ) терминдері даму бұзылыстарының гетерогенді тобын сипаттау үшін қолданылады, ойлаудың, қабылдаудың, зейіннің, әлеуметтік бұзылыстарымен көрінеді адамның дағдылары мен мінез-құлқы.
Қазіргі уақытта аутистік спектрдің бұзылулары бар балалар саны ұлғаюда. Қазіргі шетелдік деректерге сәйкес, 250-300 жаңа туған нәрестеге орта есеппен аутизмнің бір оқиғасы келеді. Көптеген авторлар аутизм синдромы жиі күрделі ақаудың құрамына кіретінін және ақыл-ой кемістігімен ұштасуы мүмкін екендігін айтады. Осы бұзылыстары бар балалардың психофизикалық ерекшеліктерін ескере отырып, балалармен қарым-қатынас қиын болғандықтан, психодиагностикалық құралдарды дұрыс таңдау қажет.
АСБ бойынша ғылымның заманауи жай күйі
Доктор Эрик Фомбонне (Философия докторы, Психиатрия профессоры Аутизм мәселелері зерттеулерінің директоры, Даму және мүгедектік жөніндегі институт, Орегон денсаулық және ғылым университеті, АҚШ) қысқаша хронологиялық шолу жүргізе отырып, аутизм саласында жүргізілген зерттеулердің, сондай-ақ фенотипті концептуалдандыру мен өлшеудің, ауруды ерте бастан ажыратып танудың ең кейінгі ғылыми жетістіктерін, бастапқы қарқынды іс-қимылдың араласуға баға берулерді, АСБ эпидемиологиясы мен оның туындауының ықтимал экологиялық себептерін зерттеудің және егіздерге, отбасыларға генетикалық зерттеу жүргізудің және молекулалық зерттеулердің нәтижелері туралы айтады. Шолуда келешек зерттеулердің басты бағыттары және оларға қатысты қажетсінулер көрсетіледі.
Диагностика және скрининг
Каннер заманынан бастап (1943) Психикалық аурулар бойынша диагностикалық және статистикалық нұсқаулық, IV басыл. (1994) Психикалық аурулар бойынша диагностикалық және статистикалық нұсқаулық, 5-басыл. (2013) МКБ-9 (1975) әдісінен бастап МКБ-10 (1992) әдісіне дейін Аутистикалық спектірдің бұзылуын (АСБ) анықтаудың әртүрлі әдістері қолданып отырған. Медициналық диагноздардың басты сипаттамаларына олардың шүбәсіздігі мен дәлелденгені жатады.
Аутизмнің дәлелденуі жүйелі түрде тексеруден өткізіліп отырды, бұл аутизмді сөйлеу қабілетінің бұзылуынан, бала жасындағы психоздан немесе шизофрениядан және ақыл-ойының дамуындағы кешеуілден айыруға мүмкіндік берді.
Доктор Энди Ши
Autism Speaks қорының Аға вице президенті, Денсаулық сақтау және инклюзия
Доктор Ши осы ұйымның ғылыми-зерттеу бағдараламасын дамыту және енгізу мәселелері бойынша Autism Speaks қоры кеңесінің, Ғылыми-кеңестік комитеттің мүшелерімен, еріктілер қозғалысының жетекші мамандарымен және басшыларымен бірге жұмыс істейді. Ол Autism Speaks (Global Autism Public Health Initiative) қорының аутизммен ауыратын науқастардың денсаулығын сақтауды қамтамасыз ету жөніндегі дүниежүзілік бастама кіретін денсаулық сақтау портфелін қазіргі уақытта 70-тен астам елде қолданыстағы және хабардарлық,ықпалдастық дәрежесін жоғарылату және ғылыми зерттеулерді жүргізужәне ұсынылатын қызметтердің сапасын жақсарту жөніндегі шаралар кешенін көздейтін қорғау және дамыту жөніндегі халықаралық бағдарламасын басарады.
Қазіргі уақытта доктор Ши бірқатар кеңестік топтардың, оның ішінде Ерте жастағы балалардың дамуына дүниежүзілік инвестициялар (Investing in Young Children Globally, iYCG) және Балалардың танымдық үдерістерін дамытуды қолдау(Promoting Children's Cognitive) және Психологиялық және психологиялық емес денсаулықты сақтау (Affective and Behavioral Health, C-CAB) сияқты АҚШ медицинасының Ұлттық академиясы форумдарының мүшесі болып табылады.
Доктор Алмаз Шарман
Медицина профессоры. Болат Отемұратовтың Асыл Мирас жеке қайырымдылық қоры Қамқоршылар кеңесінің төрағасы
Алмаз Шарман - биомедицина және медициналық-демографиялық зерттеулер, халықаралық денсаулық сақтау мен ауруханалық басқару саласында 30 жылдық тәжірибесі бар тегі қазақ америкалық медик-ғалым. Ол әзірлеген жалпыұлттық, қайталап таныстырмалы іріктемені пайдалану арқылы адамның иммун тапшылығы вирусы (АИТВ) індетінің таралуын зерттеу әдістемесі АИТВ жұқтырған адамдардың бағалау санын 7 миллионға азайтып, БҰҰ-на індеттің ауқымын қайта қарастыруына мүмкіндік берді. Оның жетекшілігімен бірқатар елдерде әйелдер мен балалар арасында қан аздықтың таралуы зерттелді. Бұл қан аздықпен күресу жөніндегі және өсімпаздық денсаулық саласындағы табысты ұлттық бағдарламаларды әзірлеуге негіз болды. Америкалық денсаулық сақтау ассоциациясының мүшесі бола отырып, Алмаз Шарман Джон Хопкинс университетінде жұмыс істеген, ал Қазақстанда Ұлттық медициналық холдингті басқарып, Назарбаев университеті басшыларының бірі болып жұмыс істеген. Ол жерге университеттің біріктірілген, академиялық денсаулық сақтау жүйесінің негізін
қалаған. Қазіргі уақытта Алмаз Шарман Қазақстанның профилактикалық медицина академиясының президенті және НealhCity клиникалары желісінің ортақ құрылтайшысы болып табылады.
Аружан Саин
Мейірім Ерікті Қоғамы Қоғамдық қорының директоры, Аружан және Ко Продюсерлік Орталығының құрылтайшысы және директоры
Аружан Саин 12 жыл бойы қазақстандық телеарналарға арналған ойын-сауық, танымдық және білімдік сипаттардағы келесі телешоуларды түсіретін өзінің продюсерлік орталығын басқарып келеді: Шынығу, Экспресс-ҒООР, Евгений Жұмановпен дәмді әрі тез, Еркемай, Бетперденің астында әйелдер бағдарламасы, Астрологиялық болжам.
Продюсерлік қызметпен қатар, жұмысы балаларға көмектесуге бағытталған Мейірім Ерікті Қоғамы Қоғамдық қорын басқарып, Балаларға өмір сыйла, Қазақстан жетімдерсіз, Аутизмді жеңеміз атты үш жобаға жетекшілік еткеніне де 10 жыл толды. Алғашқысы - Астанада балалар кардио-хирургиялық орталығын салуға, екіншісі- мемлекеттік жетім балалар онлайн дерекқорын жасауға түрткі болды, ал үшіншісі жобаға келсек, жоба мамандарының тәжірибесі Қазақстан өңірлері бойынша таралуда.
Аутизмді жеңеміз жобасы
Баяндама АСБ балаларға арналған толымды, инклюзивті ортаны және АСБ бар балалардың әлеуметтену үдерісіне отбасының қатысу түрлерін құрудағы азаматтық бастамалардың рөлі туралы мәселелерді талқылауға арналған. Мама-тьютор, Инклюзивті спорт, Сенің шығуың жобалары және әлеуметтік коммуникация кедергілерінен өткен АСБ бар балалардың жетістік тәжірибесі және тарихы бойынша ақпарат ұсынылатын болады.
Аутизм мәселесінің тарихы
Аутизм мәселесін жақсы түсіну үшін, осы бұзылыстар жөніндегі түсініктің даму тарихын қарастыру қажет. Аутизмнің тарихы ұрланған балалардың орнына эльфтердің ауыстырып тастап кететін ерекше балалар жөніндегі аңыз ертегілерден басталады. Шыңдығында, тарихта 18 ғасырдың өзінде медициналық жазбаларда аутизм диагнозына ұқсас белгілері бар аурулардың сипаты кездеседі (бірақ ол заманда аутизм деген термин болмаған), олар ешкіммен сөйлеспеген, тұйық болған және ерекше есте сақтау қабілетіне ие болған. Бастапқы қарастырған ғалымдар ішінде француздық зерттеуші Дж. М. Итар аутизмі бар адамдар мәселесіне жақын келген, мысал ретінде, ол Аверон ормандарында тұрған 12 жасар Виктор деген баланы жазған ("Дикий мальчик из Аверона"). Ол бұл күйді интеллектуалдық мутизм деп атап, оның негізгі сипаттамасын берді - қалыпты интеллектілік жағдайда, сөйлеу тілінің дамуының кешеулеуі немесе мүлдем болмауы деп қарастырды.
1912 жылы Э. Блейлер аутизм (ол грек. тілінен autos - өзім) ұғымын енгізді. Ең алғаш аутизм термині шизофренияға шалдыққан ересек адамдардың, шынайы өмірден қиял әлеміне кету симптомын түсіндіру үшін қолданды. Ол ойлаудың ерекше түрін бейнелеу үшін ұсынылды. Аутизмнің шығу көзі әртүрлі болады. Ол, әлсіз түрде психиканың конституциялық ерекшелігінде (мінез-құлық акцентуациясында, психопатияда), ұзақ уақытылы психикалық жарақат жағдайларында (аутизмдік көріністері бар тұлғаның дамуы) көрініс беруі мүмкін.
В.М. Башарин бұл мәселені зерттеуді 4 негізгі кезеңге бөледі. Бірінші, нозологияға дейінгі, ХІХ ғ. аяғынан - ХХ ғ. бас кезеңіне дейін. Бұл кезеңде шынайы өмір шындығынан өз күйзелістерінің әлеміне кететін балалар жөнінде бірнеше сипаттама берумен таныла бастады. Екінші кезең, Каннерге дейінгі кезең деп аталады, ол шамамен 1920-1940 жылдар. Осы жылдар аралығында балалық шақтағы аутизмдік көріністерді жүйелі сипаттауға алғашқы қадамдар жасала бастайды. Балалық шизофрения клиникасында аутизмдік көріністер кең ауқымда сипаттала бастады. Көптеген зерттеушілер ерте балалық шизофрения аймағында болатын балалардағы аутизмдік көріністерді жүйелеуді жүргізді. Үшінші кезең, Каннерлік деп аталады, ол 1943-1979 жылдар аралығын қамтиды. Бұл кезеңде Л. Каннер мен Т.Аспергердин аутизм жөніндегі негізгі жұмыстары жарыққа шығады.
Төртінші, Каннерден кейінгі кезең 1980-1990 жылдар. Ерте балалық аутизм үш негізгі қызметтің шектеулігімен сипатталатын синдром ретінде қарастырыла бастады, олар:
Әлеуметтік қарым-қатынастар;
Қарым-қатынастық жүріс-тұрыс;
Мотивациялық аймақ.
Ең алғаш ауизмді синдром ретінде көрсеткен балалар психиатры Лео Каннер. Ол өмірінің алғашқы жылдарында байқалған тұйық, қоршағн ортадан шектетілген 11 баланы бақылады. Бұл балалар өзге адамдарды қабылдамады, көздік қатынасқа түсуден қашты, сөйлеу тілінде қиындықтары болды, қайта қайта көрініс беретін бір типтік іс-әрекеттер жасауымен ерекшеленді. Л.Каннер бұл бұзылыстарды ерте инфантилдік аутизм деп атады. Ол аутизмнің негізгі бейнесі ретінде балалардың өмірінің бастапқы кезеңнен бастап өздерін қалыпты адам бейнесімен сәйкестендіре алмауын қарастырды. Оның пайымдауынша, бұл балаларға сыртқы әлемді барынша қабылдамайтын, өз ішкі күйзелістеріне шоғырланған аутизмдік жалғыздық тән.

Ерте балалық шақтағы аутизмнің топтамасы

Аутизм мәселесін зерттеген шетелдік және отандық ғылымдардың көзқарастары
Әлемнің көптеген елдерінің мамандары бала аутизімін психикалық бұзылыс екендігін мойындап отыр. Оның негізгі анықтауға көмектесетін белгілері: аутизмдік қатынас формалары, сөйлеу тілінің, қоммуникативтік қызметтің, әлеуметтік бейімделудің, моториканың бұзылысы, стереотиптік іс-әрекетпен дамудың бұзылысы болып табылады. Аутизмнің құрылымы, патологиялық негізі жөнінде әлі күнге дейін нақты көзқарас қалыптаспаған, әрі ол қарама-қайшылықтарға толы. Балалардағы аутизімді қарастыра бастаудың, зерттеудің бірнеше этаптарын бөліп көрсетуге болады. ХІХ ғ. аяғында - ХХ ғ. басында ең алғаш жалғыздыққа ұмытылатын балалар жөнінде айтыла бастады.
Аутизм мәселесін қарастырған Каннералды кезең ХХ ғ. 20-30шы жылдарын қамтиды, ол балалардағы аутизм жөнінде түсініктің қалыптасқан кезеңі.
Аутизм ұғымын психиатр E.Bleuler (1911-1922 жж.) енгізгендердің бірі болып табылады. Ол аутизмді - шизофрениядағыдай ерекше қиял әлеміндей, өзінің ішкі әлемінің болуына байланысты шынайы өмірден алшақтау деп айтты. E.Bleuler аутизмнің клиникалық бейнесінде: маниакальді-депрессивті психоз (МДП), истериялық және аффективтік бұзылыстарда кездесетін, шизоидты психопатия болуы мүмкін екендігін мойындады. Оның ойынша аутизімнің негізінде аффективті кешендер, міндетті түрде ойлаудың бұзылыстары жатыр. E.Bleuler анықтамасында аутизм феноменологиялық бірлігі ретінде өте күрделі категорияны ұсынды.
Аутизм түсінігі психиатрия практикасына тереңінен еніп, ол кең көлемде қолданыла бастады, оны шизофренияға ғана емес, көптеген патологиялық күйлерге де қатысты қолдана бастады.
Аутизм, аутизмдік синдром, аутизмдік бұзылыстар, аутизмдік ойлау жүйес, аутизмдік жүріс-тұрыс түсініктері көбіне синоним ретінде қолданылады, ал бұл квалификациялық және диагностикалық қиындықтарға әкеледі.
Бала психиатриясында аутизм симптом немесе синдром түсінігі ретінде алғаш ерте балалық шизофрения мен балалық шизоид бөлініп шыққанда қолданыла бастады. Алғаш Т.П. Симеон 3-4 жастағы балаларда шизоидты психопатияның қалыптасуын бақылады, оның бақылауы бойынша бұл балаларға аутизм мен шынайы әлем обьектілеріне кішкене болсада қызығушылығы бар екенін байқады. Өз әлеміне шоғырланып, шынайы өмірден кету, біртекті қайталана беретін іс-әрекеттермен шектелу аутизмнің негізгі белгілері болып табылады.
Қазіргі уақытта көптеген мамандар Лорно Винг (1993) ұсынған аутизмдік бұзылыстар спекторы терменін қолдануды ұсынды. Қазіргі уақытта аутизм диагнозын диагностикалау мен анықтаудың жалпы қабылданған өлшемдері анықтай түсті, ол үш негізгі аймақта байқалатын көріңістерді құрайды:
әлеуметтік өзара қатынастың бұзылысы;
әлеуметтік қатынастын бұзылысы (коммуникация);
шектеулі қызығушылықтар мен әрекеттер.
Аталмыш аутизмдік бұзылыстарды бұзылыстадың санайды деп атайды, қазіргі уақытта әрбір бір бұзылыс аймағын жан жақты баяндау пайдалы болып саналады. Бұзылыстар үштігі өзіне әлеуметтік аймақ, қарым-қатынас және қиялдың бұзылыстарын қосады.
М. Реттер келесідей аутизмнің диагностикалық өлшем бірліктерін ажыратып көрсетеді:
Синдромның алғашқы белгілері алғашқы 30 айда көрініс береді;
Интеллектің даму деңгейінен тәуелсіз, жүріс-тұрыстың белгілі бір қырынан байқалатын, әлеуметтік дамудың бұзылыстары;
Ителлектінің даму деңгейінен тәуелсіз, белгілі бір диагностикалық қыры бар, сөйлеу тілінің дамуының кешеулеуі мен ауытқушылығы;
Бірсарынды ойындарға, қызығушылықтарға құштар болу.
М.Реттер интеллект деңгейінің диагностикалық өлшем қызметін атқара алмайтындығын көрсетті, сонымен ол, алғашқы Каннерлік кезеңдегі аутист балалардың интеллектілік деңгейі нормаға сай деген тұжырымын жоққа шығарды. Аутизм терминің осы уақытқа дейін қолданылып жүргенімен, қазіргі замандағы аутизім түсінігі, алғашқы Блейлер ұсынған клиникалық анықтамасынан өзгеше. Шетелдік психиатрия аутизмді жүріс-тұрыстың негізінде қарастырған.

Аутизмге шалдыққан балалардың психологиялық ерекшеліктері
Қазақстанда да аутизмдік бұзылыстар аумағы кездесу жиілігі жөнінде ақпарат алынған жоқ, оған себеп арнайы мемлекеттік деңгейде статистикалық мәлімет беретін ғылыми-зерттеушілік ұйымның жоқтығы. Бірақ балаларға түзету-дамыту жұмыстарын жүргізетін мамандардың, ПМПК-ның бақылауынша аутист балалардың саны күрт өскендігі анықталды. 10 жыл бұрын аутизм мәселесіне аса мән берілмейтін, себебі түзету-дамыту орталықтарына 1-2-дей ғана осы диагноз қойылған балалар келетін. Қазіргі кезде аутизм диагнозы қойылған балалардың санының күр өсіп кетуі, осы мәселені алдыңғы қатарға шығарып отыр. Осы себепті мемлекеттік деңгейде аутизм мәселесіне назар аударту қажеттігі туындап отыр.
Сонымен, аутизмдік бұзылыстардың көбейіп кетуі, мемлекеттік деңгейде қаралып жатқанымен, көптеген зерттеулер жүргізіліп жатса да АСБ жөнінде дүниежүзі бойынша ортақ эпидимиологиялық жағдай жоқ. Не ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.