Жапырақтарға жасыл түс беретін зат - хлорофилл

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

І Кіріспе

Зерттеудің өзектілігі. Күз - жылдың тамаша уақыты. Жапырақтардың түсінің өзгеруі күздің алғашқы белгілерінің бірі болып табылады. Күзгі орманда көптеген жарқын түстерді байқауға болады. Қайың мен теректің жапырақтары сарғайып, кей ағаштардың жапырақтары қызылға айналады, көктеректің сарғыш және қызғылт жапырақтарын көруге болады. Жылдың осы уақытында мен табиғат аясында ұзақ болғанды ұнатамын: ағаштарға қарап, оларды аралап, таза ауамен дем алып, табиғатты бақылап, сары, қызғылт, қызғылт сары, күлгін түстерге таңданып, жерге құлаған жапырақтардан гүл шоқтарын жинаймын.

Бірде біз серуендеуге барғанда, мен бір ағаштың бұтағында түрлі түсті жапырақтарды байқадым: сары да бар жасылы да бар. Мен анамнан сұрадым: жазда жапырақтары неге жасыл болып, күзде сарыға айналады? Біз анаммен бірге осы құпияны ашуға шешім қабылдадық.

Менің зерттеу жұмысымдағы зерттеу нысаны - күзгі жапырақтар.

Өсімдіктер әлеміне деген қызығушылығымның арқасында бүгінгі ашып отырған тақырыбымның негізгі мақсаты :

Өсімдік мүшелерінің ішіндегі жапырақтың өзіндік ерекшеліктерімен таныса отырып, олардың атқаратын қызметі және оның неліктен сарғаятынын анықтау.

Зерттеудің міндеттері:

жапырақтардың неге сарғаюы туралы басқалардың пікірін зерттеу;
жапырақты өсімдіктердің тіршілігін анықтау;
жапырақтың құрылымын зерттеу;
жапырақтың құлау себептерін зерттеу;
жапырақтардың түсінң өзгеруіне тәжірибе жасау.

Әдістері - айналадағыларға статистикалық сауалнама жүргізу; энциклопедиялармен және басқа да әдеби көздермен жұмыс істеу; интернет ресурстардан ақпарат іздеу; тәжірибелік зерттеу жүргізу және оған қажетті материал жинау.

Болжам:

Менің ойымша:

1. жапырақ түсінің өзгеруі ауа температурасының төмендеуімен байланысты;

2. Жапырақта бояғыш зат пайда болады.

ІІ Негізгі бөлім

2. 1 Сауалнама

Мақсатым: Жапырақтардың сарғаюы туралы басқалардың пікірін білу.

Мен өз сыныптастарымнан «Жапырақтар неге сарғаяды?» деген сауалнама жасадым. Біздің сауалнамамыздың нәтижелері төменде келтірілген, оны диаграммададан байқаймыз.

Оқушыларға төмендегідей жауаптарды таңдады.

99731074_3 Температура төмендегендіктен

99731074_4 Ылғалдың көтерілуі азайғандықтан

99731074_5 Жыл мезгілі ауысқандықтан

99731074_6 Жарық жетіспегендіктен

Температура төмендегендіктен

Ылғалдың көтерілуі азайғандықтан

Жыл мезгілі ауысқандықтан

Жарық жетіспегендіктен

Температура төмендегендіктен: 75%

Ылғалдың көтерілуі азайғандықтан: 10%

Жыл мезгілі ауысқандықтан: 5%

Жарық жетіспегендіктен: 10%

Кімнің жауабы дұрысырақ екенін біз зерттеу соңында анықтайтын боламыз.

2. 2 Жапырақтардың өзіндік сыры

Өсімдіктер әлемі - адамдар мен жануарларды суықтан, жаудан қорғайтын баспана іспетті. Мысалы, ағаштар мен өсімдіктерді адамдар өмірінің әрбір сәтінде өз қажетіне жаратады. Жауын құрты өсімдіктің қураған жапырағын топыраққа араластырады. Жапырақ шіріп қайтадан өсімдікке қорек болады.

Айналадағы дүниеде тіршілікке қажетті жағдайлардың бәрі бар. Бірақ кейінгі кезде олардың азайып ластанғаны байқалады. Лас суды адам іше ме? Ал іше қалса не болар еді?

Лас су өсімдік пен жануарларды суаруға да жарамайды. Олай судың тазалығын сақтау негізгі міндеттеріміздің бірі болуы тиіс. Ағаштарды кесіп, өсімдіктерді орынсыз жоюға болмайды. Өсімдік құрыса, не болмақ.

Осы сияқты ойланатын жайттар көп. Бұл туралы жер жүзі халықтары өз пікірлерін айтуда . . .

Тірі табиғат аясынан, күнделікті өмірден өсімдік жапырағын көріп жүрміз. Өсімдікке сән беріп тұратын да оның жапырақтары. Жапыраққа су, еріген тұздар сабақ арқылы тамырдан келеді. Жапырақ арқылы өсімдік тыныс алады. Өсімдік бойындағы артық су жапырақ арқылы буланады. Буланған жапырақ өсімдікті салқындатып тұрады. Үйдегі бөлме өсімдіктерінің жапырағын сулы шүберекпен сүртіп, тазартып отырған жөн. Жапырақтың шаңын тазартса, ол жақсы тыныс алады.

Өсімдіктік бойында қант, крахмал бар. Оны өсімдік қайдан алады? Бұлар топырақта жоқ.

Осы мәселені ғалымдар шеше алмай көп зерттеген. Қазір оның «құпиясы» белгілі болды. Өсімдік жапырағы сондай шебер «аспазшы» екен. Күнің көзінің жапырағы мен жылуы арқылы жапырақта ауа мен судан қант пен крахмал жасалады.

Жапырақ (лат. folіum , гр. phyllon ) - жоғары сатыдағы өсімдіктердің фотосинтез, газ алмасу, буландыру, қор жинау, көбею қызметтерін атқаратын өсу мүшесі. Ол негізгі өркеннің жанама бұтақтарының қысқаруынан пайда болады.

Жапырақты өсімдіктер табиғаттың сәні. Жапырақсыз сидыйып тұрған өсімдіктің қысқы көрінісін көзімізге елестейікші. Ал, жазда жапырағы жайқалып тұрған өсімдік қандай әдемі.

Ыстықта сая табатын көлеңке де осы жапыраққа байланысты. Жапырақты өсімдік түрлі шаң-тозаңды жұтып, ауаны тазартады. Жапырақтың пішіні әр түрлі. Күзде өсімдіктің жемісі пісіп, түсіп болған соң бойындағы қоректік заттар сабақ пен тамырға жиналады. Күзде салқын түсуімен топырақ тоңазиды. Өсімдік тамырының суды сіңіруі азаяды. Жапыраққа қажетті күн көзінің жылуы да азаяды. Осының бәрі өсімдіктердің қоректенуін баяулатады. Осылардың нәтижесінде жапырақ түседі. Жапырақтар түспесе, қыста ағаш қарды көтере алмай сынар еді. Жапырақтардың түсуі ағаштардың тіршілікке бейімділігі. Түскен жапырақ қыста өсімдік тамырын суықтан сақтайды. Олар біртіндеп шіриді, топыраққа араласады.

Шіріндісі көп топырақ құнарлы болады. Келесі жылы мұндай топырақта өсімдік жақсы өседі. Күзде адамның түскен жапырақты жинап, жерге көміп шірітетіні осыған байланысты.

Жапырақтың түсі неге жасыл? Себебі, жапырақта оған жасыл түс беретін «хлорофилл» затында күн қуатының (жылуының) қатысуымен тамырдан келген су мен ауадан қант, крахмал сияқты аса маңызды қоректік зат түзіледі. Сонымен бірге, суда еріген минералды тұздар мен жаңағы қант тәрізді өсімдік өзіне де, жануарлар мен адамға да қажетті азық-тағам қорын жасайды. Бұл қордың өсімдік жемістеріне, сабағы мен тамырында жиналады. Өсімдікті жануарлар жеп семіреді, төлдерін сүтпен асырайды. Адам да өсімдік пен жануарлардан өз тіршілігіне қажет тағамдарды алады. Тіршілік иелерінің бәріне қорек жасап беретін жасыл өсімдік екен. Салқын түскен кезде жапырақтағы хлорофилл жойылады. Оған себеп - күн көзі қызуының азаюы. Жапырақтар бозарады, қурап сарғаяды.

Жапырақта басқа да түстер шығаратын заттар бар. Жасыл бояу азайғанда олар айқын көрінеді. Сөйтіп, жапырақ сап-сары, қып-қызыл түске еніп, қурап түсе бастайды.

Мұндай құбылыс күзде болады.

2. 3 Жапырақтың құрылымын және оның өсімдік өміріндегі маңыздылығын зерттеу

Жапырақтардың түсі неге өзгеретінін білмес бұрын, алдымен жапырақтың құрылымын егжей-тегжейлі қарастырдым. Жапырақ - өсімдіктің сыртқы және өте маңызды органы. Оның негізгі функциялары - тыныс алу және фотосинтез. Жапырақ әдетте мыналардан тұрады: жапырақшасы (жапырақ тақтайшасы мен сабағымен байланыстыратын жапырақтың тарылған бөлігі), жапырақ тақтайшасы (фотосинтез қызметін атқаратын жапырақтың кеңейтілген, әдетте жалпақ бөлігі), негізі (оны сабақпен байланыстыратын жапырақ бөлігі) .

Жапырақтың құрылымын төмедегі анық көруге болады.

Ағаш жапырақтары - бұл ағашқа қоршаған ортамен зат алмасуға мүмкіндік беретін мүше. Жапырақтардың арқасында ағаш ауадан адамдарға зиянды көмірқышқыл газын сіңіреді, мұнда күн сәулесінің әсерінен органикалық заттар пайда болады, ал жапырақтары арқылы ағаш біз дем алатын оттегін шығарады. Бұл фотосинтез процесі, қарапайым, бірақ, әрине, бұл процесс әлдеқайда күрделі.

Жапырақ тақтасында өте айқын көрінеді, әсіресе төменгі жағында тамырлар. Жапырақ тақтайшасынан тамырлар жапырақшаға өтеді. Тамырлар - бұл су, қоректік заттар қозғалатын жер асты бөлігі. Бірақ егер сіз тақтайшаның ортасына қарасаңыз, онда біз әр жапырақтың керемет дәндерге толы екенін көреміз.

Жапырақтың мөлшері әртүрлі болады. Мысалы, шөптесін өсімдіктерде 3-10 см-дей, банан жапырағының ұзындығы 1-5 м, ені 40-50 см, цейлон пальмасы жапырағының ұзындығы 10-20 м, ені 12 м-ге дейін. Жапырақтың сыртқы құрылысы - жапырақ тақтасынан (алақанынан) және сағақтан тұрады. Жапрақтың кеңейген жері - тақтасы, ал сабаққа бекінетін жіңішке бөлігі - сағағы деп аталады. Сағақсыз жапырақтар да болады. Сабақ буынынан тармақталған сағақты бір жапырақ өсіп шықса - жәй жапырақ деп аталады, олардың пішіндері әртүрлі болады, мысалы, қарағайдың, шыршаның ж апырақтары - қылқан, ине, астық тұқымдастарында - таспа; көк теректе - дөңгелек тәрізді. Бір сағаққа бірнеше жапырақ орналасса - күрделі жапырақ деп аталады. Бұлар да әртүрлі болады: үшқұлақты күрделі жапырақ (беде, соя) ; саусақ салалы күрделі жапырақ ( атбас талшын, қарасора, қазтабан, т. б. ) ; қауырсын тәрізді күрделі жапырақ , ал бұл жұп қауырсынды ( асбұршақ, ноғатық, т. б. ), тақ қауырсынды (қызыл мия, итмұрын, шетен, грек жаңғағы, т. б. ) болып бөлінеді. Жапырақ тақтасының анатомдық құрылымы - оның қандай қызмет атқаратынын анықтайды. Жапырақ тақтасын екі жағынан да жұқа қабықшамен қапталған эпидермис жауып жатады. Эпидермистің астында борпылдақ ұлпа - мезофилл болады. Сонымен қатар бұл ұлпаның жасушаларында фотосинтезге және өсімдіктің тыныс алуына қатысатын хлоренхима бар.

2. 4 Өсімдік өміріндегі жапырақтардың рөлін зерттеу

Жапырақ дәндері не үшін қажет?

Керемет дәндердің рөлі қандай, өйткені олар соншалықты кішкентай, оларды көру мүмкін емес пе?

Әр жапырақ керемет дәндерге толы. Олар өте майда, оларды көру мүмкін емес. Олар ағашқа азық дайындайды. Ағаштың тамыры жерден су сорады. Өсімдіктерге қажетті көптеген заттар осы суда ериді. Жасыл дәндер ауа мен судан қажетті заттарды алып, жаңа бұтақтар, жапырақтар, сабақтар мен сағақтар салады, бірақ ең бастысы - мұндай жұмыс үшін оларға күн сәулесі қажет. Таңертеңнен кешке дейін олар күн сәулесін сіңіреді. Жапырақтардағы жасыл дәндерден басқа, басқалары сарылары да бар. Жасыл дәндер жұмыс істеп тұрған кезде, сары түстер көрінбеді, бірақ жасылдар кеткенде - тек сары түстер қалды. Міне, жапырақтары сарғайып кетті. Олар біртіндеп құрғап, құлап кетеді. Ия, және жапырақтарды қысқа қалдыра алмайсыз - ондай жағдайда бұтақтарда молынан қар тұрып, бұтақтар төтеп бере алмайды және сынып түседі.

2. 5 Жапырақтың құлау себебін зерттеу

Ал жапырақтары неге құлап түседі?

Жапырақтары күзде түсі өзгеріп, құлап жатады. Олардың бұтақтары қысқы аязға төтеп бере алады, бірақ бұл жұқа нәзік жапырақтары үшін мүмкін емес. Күндер қысқарған сайын, ағаштар аздап қыста дайындалады. Ағаштағы шырын мөлшері азаяды. Жапырақтарды жасыл түспен бояған хлорофилл жоғалады. Бұған күндізгі және түнгі температура арасындағы кенеттен өзгерістер ықпал етеді. Сонымен қатар, зиянды зат алмасу (метаболизм) жапырақтарда жиналады. Жапырақтары қартаяды. Жапыраққа су әкелетін сабақтар ткандермен жабылады. Сол жерде борпылдақ бөліну қабаты пайда болады, ол бір-бірімен әлсіз байланысқан жасушалардан тұрады. Оған желдің соққысы жеткілікті - жапырақ ұшып кете береді.

Жапырақтарды қашан тастау керек екенін ағашқа ешкім айтпайды. Жылдың тамаша уақыты - күздің басталуымен климаттық жағдайлар өзгереді. Түндер ұзағырақ және суық болады, ал күндізгі уақыт қысқарады. Күн сәулесінің аз және әлсіз мөлшері жапырақтардың бетіне аз жететіндіктен, фотосинтез баяулайды. Ағаш қоректік заттардың жетіспеушілігін сезіне бастайды және өмірдің барлық процестері біртіндеп баяулайды.

Неліктен күзде жапырақтары құлап кетеді? Қоректік заттар жапырақтардан сабақтарына қарай тартыла бастайды, өйткені олар жапырақтары арқылы азаяды және олар ағашқа қажет болмайды. Жапырақтың ағашпен байланысы біртіндеп әлсірейді. Жапырақтардың жапырақшалары ағашқа жабысып, біртіндеп желдің ең аз екпінінен ұшып кетеді. Жапырақтарда өмір бойы әртүрлі зиянды заттар жиналады. Оларды тастау арқылы ағаш көктемде жаңа, таза және сау жапырақтарды өсіру үшін ластанудан арылады, олар өздерінің маңызды жұмыстарын орындауға дайын. Сонымен қатар, ағаштар үшін қыс тек суық емес, ең бастысы құрғақ мезгіл. Жапырақтарын жоғалтып, ағаштар «қысқы құрғақшылықтан» қорғалған. Ағаштарға тек тамақтану ғана емес, сонымен қатар ылғал да жетіспейді. Жапырақтары көп мөлшерде сұйықтықты алады, сондықтан күзгі жапырақтардың табиғи түсуі ағашқа жерден алынған суды үнемдеуге көмектеседі. Ағаштарда жапырақтар жоқ болса - судың мол булануы жоқ болады. Жапырақтарына айрылған ағаш ұйқыға кетеді, сөйтіп жаздай жинағын қорегін үнемдеп, көктемді күтеді.

ІІІ Тәжірибелік бөлім

3. 1 Жапырақ түсінің өзгеру себебін зерттеу

Күз - бұл ағаштардың қалпына келуі үшін қажет ерекше және табиғи кезең. Сары түс үнемі жапырақтарда болады, бірақ ол жасыл түс жоғалғанға дейін көрінбейді. Жапырақтарға жасыл түс беретін зат - хлорофилл. Тірі жапырақтағы хлорофилл үнемі жойылып, қайтадан пайда болып отырады. Бірақ бұл тек жарықта болады. Жазда күн өте ұзақ, өсімдіктер күн сәулесін көп алады. Бұл уақытта фотосинтез өсімдіктердің жапырақтарында белсенді жүреді, хлорофилл үнемі шығарылады. Күзде ауа температурасының өзгеруіне және күндізгі жарықтың аздығына жауап бере отырып, жапырақтары хлорофилл шығаруды тоқтатады. Жасыл хлорофиллдің орнына басқа бояғыш пигменттер іске қосылады: каротин(сары), антоцианин (қызғылт сары), ксантофилл (қызғылт) .

Күзгі жапырақтардың жарықтығы ауа-райының қандай болуына байланысты. Егер күз жаңбырлы болса, ұзаққа созылса - артық су мен жарықтың болмауынан жапырақтардың түсі бұлыңғыр, түсініксіз болады. Егер суық түндер ашық күндермен алмасып отырса, онда түстер ауа - райына сәйкес келеді - жарқын, ашық болады.

Бірақ жапырақтары құлап, түсі өзгермес бұрын, ағаш олардан барлық қоректік заттарды алып, оларды қыста бойына жинап алады.

Мен каротин (сары), ксантофилл (қызғылт), хлорофилл (жасыл) сияқты заттарды қалай алуға және көруге болатындығы өте қызықты. Ол үшін анам екеуміз аз тәжірибе жинаймыз.

Бізге қажет: қайшы; үш стақан; спирт; сары, қызыл, жасыл түсті ағаштардың жапырақтары; ені 3 см болатын жақсы сіңірілетін материалдың үш жолағы; үш кішкентай пакет, өйткені ол 1-суретте көрсетілген.

99731074_8

Біз қайшыны алып, жапырақтарды әртүрлі стакандарға майдалап тураймыз, 2-сурет.

99731074_9

Әр стаканға аз мөлшерде спирт құямыз (кесілген жапырақтар жабылатындай) 3-сурет. Жапырақтардан бояу шығуды тездету үшін жапырақтарды қасықпен аздап қысамыз.

99731074_10

Біз әр стаканды пакетпен жабамыз, 4-суретте көрсетілгендей.

99731074_11

Біз әр стаканды су ваннасына саламыз (біздің жағдайда біз үлкен диаметрі бар үш кесе алдық, шыныаяқтарға қайнаған су құйып, оларға стақандарымызды қойдық. Біз 1 сағат күтеміз, содан кейін шыныаяқтарымызды ашып, сіңіргіш матаның дайындалған жолақтарын әр стаканның алынған қоспасына 1 сағатқа түсіреміз, 5-сурет.

99731074_12