ОҚУШЫЛАРДЫҢ ОҚУ ЖӘНЕ ЖАЗУ САУАТТЫЛЫҚТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ЖАЗБА ЖҰМЫСТАРЫН ЖАЗУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ (ЭССЕ, МАҚАЛА, ТЕЗИС)

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Aлмaты қaлacы Бiлiм бacқapмacының
№59 мeктeп-гимнaзия КММ

Қapaлды
Пeдaгoгикaлық кeңec oтыpыcындa
___________ ж. Xaттaмa №__

Бeкiтeмiн
№59 мeктeп-гимнaзия диpeктopы _______________ Кacымoвa A.Т.
___________ ж.

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ОҚУ ЖӘНЕ ЖАЗУ САУАТТЫЛЫҚТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ЖАЗБА ЖҰМЫСТАРЫН ЖАЗУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ (ЭССЕ, МАҚАЛА, ТЕЗИС)

Құpacтыpyшы:
Ахметова Хабира Берикболкызы
Aлмaты қaлacы Түpкciб ayдaны
№59 мeктeп-гимнaзияның қaзaқ тiлi мeн әдeбиeтi пәнi мұғaлiмi
khabira1976@mail.ru

Aлмaты қ., 2021 ж.

I.КIРICПE
Жобаның өзeктiлiгi. Қоғам ілгерілеген сайын ғылым мен техниканың барлық салаларында тың өзгерістер болатыны анық. Ол өзгерістер жаңартулар мен толықтыруларды, жұмыстың жаңа мазмұнын талап етеді. Осындай өзгеріс техниканың дамуына байланысты білім саласына да түбегейлі өзгерістерді әкелді. Соның бірі - функционалдық сауаттылық мәселесі. Оның ішінде оқу және жазу сауаттылығын қалыптастыру қазіргі жаңартылған мазмұнды білім жүйесінің негізіне айналды.Жұмыстың өзектілігі - жаңартылған білім мазмұнындағы жазба жұмыстары арқылы оқушылардың оқу және жазу сауаттылықтарын қалыптастыру тапсырмаларын жазудың тиімді жолдарын ұсынуында.
Жобaның мaқcaты. Оқушылардың сыртқы ортамен коммуникативтік қарым-қатынасқа түсіп, тез бейімделе алуын жазба жұмыстары арқылы дамыту, әлеуметтік қарым-қатынасын қамтамасыз ететін тілдік дағдыларының ауызша және жазбаша түрін сапалы қолдануына. Жазылым дағдысын қалыптастыра отырып, оқу мен жазуда сауатты болуына түрткі болу. Оcы мaқcaтты жүзeгe acыру үшiн төмeндeгiдeй мiндeттeрдi қойып отырмыз:
Жобaны жүзeгe acыру бойыншa жұмыс мазмұнымен тaныcтыру;
Жазу сауаттылықтарын қалыптастыруға арналған жазылым дағдысына негізделген оқу мақсаттарымен таныстыру, саралау;
Оқу және жазу сауаттылықтарын қалыптастырудағы жазба жұмыстарын жазудың тиімді жолдарын ұсыну;
Тәжірибеде оң нәтижесін берген эссе, мақала, сыни-пікір жазудағы ұтымды әдіс-тәсілдерді зерделеу;
Күтiлeтiн нәтижe:
Оқушылардың оқу және жазу сауаттылықтарын қалыптастыруға бағытталған оқу мақсаттары сараланып, жүйеленеді;
Жазба жұмыстарын ұтымды жазуда тиімді әдіс-тәсілдерді оқушыға үйрете отырып, қаламы ұшқыр шәкірттер көбейеді;
Жазылым дағдысын қалыптастыруға арналған оқу мақсаттарын жүзеге асыруда мұғалімдер қауымына көмекші құрал бола алады;
Оқушылардың оқу және жазу сауаттылықтары қалыптасып, сыртқы ортамен қарым-қатынас мәдениеті артып, сөйлеу тілі дамиды;
Оқушылардың танымдық қабілеті артып, өзіндік көзқарасы, сыни ойлауы қалыптасады;
Дебат, сөзталасқа түсе алатын, оратор оұушылар саны артады.
II.НEГIЗГI БӨЛIМ
Сауаттылық мәселесі кез-келген жеке тұлғаның тұрақты қасиеті болатындықан, функционалдық сауаттылық сол тұлға меңгерген белгілі бір білім-білік дағдыларынан көрінеді. Өйткені функционалдық сауаттылыққа, оның ішінде оқу және жазу сауаттылығына адам нақты білім алу кезеңдерінен өткеннен кейін қол жеткізеді. Осы ретте мектеп қабырғасында алған білім белгілі бір сауаттылық деңгейін қамтамасыз ететін құрал және нақты іс-әрекеттердің нәтижесі ретінде қарастырылады. Ендеше, мемлекеттік тіл, ана тілімізді оқытуда білімнің түпкі нәтижесі деп саналатын сауаттылық мәселесі қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің негізгі жаны десе де болады. Пән мазмұны арқылы қалыптастыратын функционалдық сауаттылық - оқушылардың сыртқы әлеммен қарым-қатынас жасау қабілеті, оқушылардың өзгермелі өмірге бейімделуінің шарты, оқушылардың жеке бас қабілеттерін дамытудың тетігі, әлеуметтік-мәдени дамуының өлшемі, білім, білік, дағдыларының құзыреттілікке ұласу жолы. Ол оқушылардың оқу және жазу сауаттылықтары олардың тұғалық қасиетін өзіндік менін арттырады.Қазақ тілі пәндеріндегі негізгі төрт дағдының ішіндегі жазылым дағдысы тікелей оқушылардың жазу сауаттылықтарына жауап береді. Қазақ әдебиетіндегі жазылым тапсырмалары оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытып, танымын арттырады. Жазылым дағдысын жүзеге асыру, ондағы тапсырмаларды дұрыс орындату - сауатты оқушы болуға жол. Сол себепті, жұмыс барысында жекелеген сыныптардағы жазылым дағдысына арналған оқу мақсаттары зерделеніп, тапсырмалар жүйеленді. Нақты жүйесі жасалған соң, өз тәжірибеміздегі жазылым тапсырмаларын жаздырудағы тиімді әдіс-тәсілдерді топтастырып, жазылым жұмыстарын ұтымды әрі жеңіл жазудың бірнеше жолдарын ұсынып отырмыз.
2.1. Жобaны icкe acырудағы жазылым дағдысына, жазылым тапсырмаларына ұсынылған оқу мақсаттарының тізбегі:
1-КECТE. Қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінен жазылым тапсырмаларына ұсынылған оқу мақсаттары:
рс
Оқу мақсаттары
Сыныбы
1
5.Ж4. Эссенің кіріспе, негізгі, қорытынды бөлімдерін сақтай отырып, өзіне таныс адамды, белгілі бір мекен мен оқиғаны сипаттап не суреттеп жазу.

5
2
8.3.2.1 -жанрлық және стильдік ерекшелік-теріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала, құрастырып жазу.
8
3
8.3.4.1 эссе құрылымы мен даму желісін сақтап, мәселе бойынша ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшілік тұстарын салыстыру, өз ойын дәлелдеп жазу (аргументативті эссе)
8
4
8.3.5.1 - оқылым және тыңдалым материалдары бойынша мәтіннің баяндау желісін сақтап, әр бөлігінен алынған ақпараттардан жинақы мәтін (аннотация, тезис) жазу;

8
5
5.3.3.1. Шығармадағы кейіпкерді өзіндік құндылығы тұрғысынан талдап,әдеби эссе жазу;
5
6
8.3.3.1 шығарманың көркемдік- идеялық құндылығын гуманистік тұрғыдан талдап, әдеби эссе жазу.
8
7
11.3.3.1 - қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу (дискуссивті эссе, аргументативті эссе)
11
2.2. Жазылым дағдысын қалыптастыруға арналған тапсырмалар түрлері:
Эссе түрлері: әдеби , арументті, еркін тақырыптағы
Мәтін
Мақала
Сыни-пікір
Креативті өңдеу
Тезис
2.3. Жобaны әзiрлeу рecурcтaры.
2.3.1. Ұйымдacтырушылық. Жoбaның мaқcaт-мiндeтiн aнықтaп, жocпaр, бaғдaрлaмa құру, оқу мақсаттарын анықтап, тапсырмалар жүйесін жасау. Жазылым тапсырмаларын орындаудың тиімді әдіс-тәсілдері әдістемесінің бaғдapлaмacын әзipлey. Бaғдaрлaмaны әзiрлeудe бacты нaзaрды оқушылaрдың жac eрeкшeлiгiн, оқу мақсаттарын ескеру.
2-КECТE. Жазылым тапсырмаларын орындауда эссе тақырыптары мен мақала тақырыптарын ұсыну
Ескерту: Берілген эссе тақырыптарын оқу мақсаттарына сай, сонымен қатар ОЖСБ мен қорытынды аттестаттауға дайындық ретінде пайдалануға болады. Сонымен қатар, оқушыға оқу тапсырмасы, сыныптан тыс жұмыс ретінде де беруге болады.
1. 5- сыныпқа ұсынылатын эссе тақырыптары:
рс
Тақырыбы
Эссе түрі
1
Қазіргінің Кендебайлары кімдер?
Ертегі мазмұнын басшылыққа ала отырып, еркін тақырыптағы эссе
2
Қобыланды - ел ұланы

Әдеби эссе
3
Асанқайғы бабамыздың жерге айтқан сындары қазіргі өмірде дәл келді ме? Қалай ойлайсыз? Ойыңызды дәлелдеп жазыңыз.
Аргументтік эссе
4
21 ғасырдың Ақтандарына менің тілегім. Д.Бабатайұлының О,Ақтан жас өлеңінің ізімен
Әдеби эссеге бағытталған еркін тақырыптағы эссе
5
Еңбек мұратқа жеткізеді (Қыпшақ Сейтқұл бейнесі)
Әдеби эссе
6
Қазіргінің Атымтайлары кімдер, Атымтаймен ұқсастығы бар ма?
Аргументтік эссе
7
Дүние еңбектенсең, табылады... (Ы.Алтынсарин шығармалары негізінде)
Әдеби эссе
8
Менің адамдық диқаншым...
(А. Байтұрсынұлының Адамдық диқаншысы шығармасы негізінде)
Еркін тақырыптағы эссе
9
Тәкаппарлық аздыра ма, оздыра ма? (А. Байтұрсынұлының Егіннің бастары шығармасы негізінде)
Аргументтік эссе
10.
Қожа дарынды бала ма, әлде?.. (Менің атым Қожа шығармасы негізінде)
Аргументтік эссе
11.
Бауыр әңгімесіндегі Қалидың әрекеті дұрыс па, бұрыс па?
Аргументтік эссе
12.
Қали - арманшыл бала

Әдеби эссе
2. 8- сыныпқа ұсынылатын эссе тақырыптары:
рс
Тақырыбы
Эссе түрі
1
Қорқыт шығармаларының тәрбиелік мәні неде?
Әдеби эссе
2
Даналық кітабы - ақиқатқа бастайтын жол

Әдеби эссе
3
Күлдір-күлдір кісінетіп, Күреңді мінер ме екенбіз?.. Ақтамберді жыраудың арманы қазір орындалды ма? Ойыңызды дәлелдеп жазыңыз
Аргументтік эсее
4
Адыра қалғыр үш қиян... Мұрат ақынның осылайша күйіне жырлауының себебі неде? Ойыңызды ашып жазыңыз
Әдеби эссе
5
Еңлік пен Кебектің трагедиясына салт-дәстүр кінәлі ме? Ойыңызды дәлелдеп жазыңыз
Аргументтік эссе
6
Кел, жастыр, біз бір түрлі жол табалық! Шәкәрім ақын жастарды қандай жолға шақырады? Неге?
Аргументтік эссе
7
Жамал - қатал салт пен атақ-абыройдың құрбаны Осы оймен келісесіз бе?
Аргументтік эссе- келісу, келіспеу эссесі
8
Ұшқан ұя шығармасының тағылымды тұстары
Әдеби эссе
9
Әпке Қамажай - адал махаббат символы

Еркін ойға бағытталған әдеби эссе
10
Аққулар ұйықтағанда поэмасындағы Ана қанішер ме? Ойыңызды дәлелдеп жазыңыз
Аргументтік эссе
11.
Шырағың сөнбесін деген жақсы тіркес не себепті шығарма атауы болып тұр, өз көзқарасыңызды жазыңыз.
Әдеби эссе
12
Қара шаңырақ - жұмақ мекен (Д.Иабековтің Қара шаңырақ шығармасы негізінде

Әдеби эссе, еркін ойға құрылған
13
Менің үш бақытым Мұқағали ізімен
Еркін тақырып
14
Қазақ жері - киелі мекен
Еркін тақырып
3. 11- сыныпқа арналған эссе тақырыптары:
рс
Тақырыбы
Эссе түрі
1
Атау-кере шығармасындағы өмір шындығы
Әдеби эссе
2
Атау-кере шығармасындағы қауіпті буданныңзияны неде?
Әдеби эссе
3
Шығарманың Атау-кере деп аталуына өз көзқарасыңызды білдіріңіз
Еркін тақырып
4
Дала, сенің ұлыңмын поэмасындағы ұлттық құндылықтарды дәлелдеп жазыңыз
Әдеби эссе
5
Өмірзая зая кеткен ғұмыр емес, ел игілігіне жұмсалған ғұмыр... осы оймен келісесіз бе? Ойыңызды дәлелдеп жазыңыз
Аргументтік эссе
6
Пәтер іздеп жүре едік шығармасының қазіргі өмір шындығымен байланысын ашыңыз
Әдеби эссе
7
Абай мен әке арасындағы құндылықтар
Әдеби эссе
8
Абай жолы роман-эпопеясының Ғасырлық туынды атануының себебі неде? Ойыңызды тізбектеп жазыңыз
Еркін тақырыптағы эссе
9
Абай жолындағы Бөжейдің асы мен қазіргі ас беруді салыстырып жазыңыз
Әдеби туындыға бағытталған сипаттамалық эссе
10
Бөжейге ас беру Абайдың азаматтық тұлғасын одан әрі өсірді. Осы оймен келісесіз бе? Ойыңызды жазыңыз
Келісу, келіспеу эссесі
11
Мылтық көрсем, төрлерде іліп қойған, Менің мазам кетеді күдікті ойдан... ақынның қорқынышы қазіргі таңда кездесе ме?
Әдеби туындыға негізделген еркін тақырыптағы эссе
12
Тойдан қайтқан қазақтар комедиясындағы қазіргі өмір шығдығы көріне ме?
Әдеби эссе
Ескерту: Бұл мақалаларды алғанда, тілдік бағдармен ұштастырамыз. Мақаланы жекелей, топтық жұмыс түрінде беруге болады.
1. Қазақ тілінен 5- сыныпқа арналған мақала тақырыптары:
1. Қазақ тілінің қазіргі жағдайы (шағын мақала)
2. Сәлемдесу - сөйлеу мәдениетінің негізі
3. Қазіргі замандағы ұлттық киім көрінісі
4. Қазақстандағы қазіргі сән әлемі
5. Отбасылық ғұрыптар - тәрбие бастауы
6. Қыз балаға арналған салт-дәстүрлер
7. Ұл балаға арналған салт-дәстүрлер
8. Менің өлкемнің жануарлары
9.Төрт түліктің нарықтағы бағасы қандай? (статистикалық мақала)
10.Уақыт емші ме?
11. Хобби адамды шынықтырады
12. Қиялдың түрлері
13. Жол ережесін бұзатын кімдер? (статистикалық мақала)
14. Мінез түрлері
15. Мінездің адам тағдырына әсері қандай (психологиялық зерттеулермен)
2. Қазақ тілінен 8- сыныпқа арналған мақала тақырыптары:
1. Көне түркі жазба ескерткіштерінің құндылығы
2. Менің қаламдағы көне ескерткіштер (зерттеу мақаласы)
3. Қазіргі кездегі басты құндылықтар қандай? (мониториг жүргізу)
4. Әлем мәдениетінің бір ұлт мәдениетінің өзгеруіне ықпалы бар ма?
5. Қазіргі озық кәсіптер (статистикалық мақала)
6. Болашағы зор мамандықтар
7. Ғарыш әлемі туралы халық аңыздары (шағын зерттеу)
8. Қазіргі кездегі Қызыл кітап (зерттеу, деректер мақала)
9. Броконьерлердің тірлігінен не білеміз? (ақпараттық мақала)
10. Менің қаламның табиғи ресурстары
11. Жасөспірім құқығы қаншалықты сақталуда? (фактілі мақала)
12.Театрға баратын жастар ма, әлде?.. (зерттеу мақала)
13. Қазақстан туризмі дамып жатыр ма? (статистикалық мақала)
2. Қазақ тілінен 11- сыныпқа арналған мақала тақырыптары:
1.Ақтабан шқбырынды, Алқакөл сұлама оқиғасының ел есінде сақталуының себебі неде? (аргументтік мақала)
2. Ел іші - өнер кеніші қазақстандық өнер иелері (ақпараттық мақала)
3. ЭКСПО- 2017 Қазақстанды ілемге таныта алды ма? (аргументтік-статистикалық мақала)
4. Арал теңізінің қазіргі ахуалы қандай? (статистикалық мақала)
5. Сыртқы миграция басым ба, әлде ішкі миграция басым ба? (фактілі, деректі мақала)
6. Зияткерлік миграция статистикасы қандай? (зерттеу мақаласы)
7. Қазақстандық өнертабыстар (ақпараттық мақала)
8. Экологиялық туризм қаншалықты дамуда? (статистикалық мақала)
9. Менің қаламның көрікті жерлері туристерді тарта ма? (фактілі мақала
10. ЮНЕСКО тізіміндегі қазақстандық мұралардың біздер үшін құндылығы қандай? (зерттеу мақала)
Тезис жазу.Тезис - бұл дәлелдейтін немесе жоққа шығаратын тұжырымдама-пайымдаулар. Тезистің басты ерекшелігі ұсынылатын дәйектерге дәлелдер келтірілуі тиіс. Негізгі тезистер - дерек көзінің мазмұнын жалпылайтын басты тұжырымдамалар. Мұндай тезистерден кейбір жағдайда материалдардың мазмұнын тұтастай айқындайтын жеке жазбалар жасалады. Қарапайым тезистер - бұл басты ой-пайымдаулар, кейде конспектінің, рефераттың құрамдас бөлігі ретінде енгізіледі.Кез келген еңбекте, оның әрбір бөлімдерінде қарапайым тезистер көбірек кездеседі. Күрделі тезистер - негізгі және қарапайым тезистер қатар қолданылатын, ойды бекітудің пайдалы және жетілген түрі. Дәйексөз тезистері. Тезистердің бір бөлігі дәйексөз ретінде келтірілуі мүмкін. Мұндай әдісті әртүрлі көзқарастарды салыстыру үшін пікір, аннотация жазғанда қолданады.
2.3.2. Ғылыми-әдicтeмeлiк. Жобaның ғылыми-әдicтeмeлiк бөлiмiндe эссе, мақала, тезис жазудың тиімді жолдары ұсынылды.
Қазақ тілі мен әдебиеті пәндеріндегі жазылымның өзі:
1. Әр түрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу; 2. Жазба жұмыстарын әр түрлі формада ұсыну; 3. Эссе жазу; 4. Оқылым, тыңдалым материалдары негізінде жазба жұмыстарын жазу; 5. Шығармашылық жұмыс;
6. Мәтіндерді түзету және редакциялау сияқты бөлімшелерден тұрады.
Оқушылар әр түрлі жанрда мәтіндер құрастырып, тілдік құралдарды орнымен қолдануға, әдеби, аргументтік, салыстыру эссесін жазуға негізделген тапсырмаларды көптеп орындайды. Эссе жазу соңғы 2-3 жылда бағдарламаға түптеп енді.Эссе жазу арқылы оқушының өзіндік көзқарасын, ой-толғамын, сыни ойлауын байқай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.