Теміржол көлігін қолданғандағы қазу жүйелері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:

ҚАРАҒАНДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ПКОҚӨ кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖОБА
Ашық тау-кен жұмыстарының қазу жүйелері
(пәннің атауы)

Тақырыбы: Үйінді жасау әдісін негіздеу. Үйінділік тұйықтың қабылдау қабілеттілігін анықтау. Үйінді жабдығының өнімділігі мен керекті санын анықтау

Қабылдаған:
Ескенова Г.Б. _
(аты-жөні) (қолы) (күні)
Комиссия мүшелері: Орындаған:
Избанова.A.A _

(қолы, аты-жөні) (аты-жөні)

ГД-19-4 _

(қолы, аты-жөні) (тобы)

(сынақ кітапшасының шифрі)

Қарағанды - 2021

ҚАРАҒАНДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
______Тау-кен ісі_______факультеті
_______ПКОҚӨ ______кафедрасы
Бекітемін:
Кафедра меңгерушісі:Имашев А.Ж.
________________
(қолы)
_____________________2021ж.
Курстық жобалау (жұмыс) бойынша
№ 6 ТАПСЫРМА
___ГД-19-4_________тобының_____Тау- кен ісі_______мамандығының студенті тегі Избанова аты Айдана әкесінің аты Айболовна__
Жобалау жетекшісі Ескенова Г.Б. _ Жобалау мерзімі 01.09.2021 бастап 08.12.2021 дейін Курстық жобалаудың жұмыстың тақырыбы

Жобаның (жұмыстың) мазмұны (қандай графикалық жұмыстар мен есептеулер орындалуы қажет)

Негізгі қосымша талаптар
Курстық жобаны (жұмысты орындаудың жоспары)

Элементтер атауы
Мерзімдер
Ескерту
Орындалғаны туралы белгі
Теміржол көлігін қолданғандағы қазу
жүйелерінің параметрлері
23.09.2021

Автомобиль көлігін пайдалану кезіндегі қазу жүйесінің параметрлері
07.10.2021

Тақталы кен орны үшін аршу
21.10.2021

Дөңгелек кен шоғыр үшін аршу
04.11.2021

Аршынды үлбірлі жыныстарды
жаппай игеру
18.11.2021

Тас кен орындарын ашық игерудің
негізгі өндірістік процестері мен технологиясының параметрлері
30.11.2021

Курстық жоба аяқталды 08.12.2021 _
2
2
Жобаның бағасы Жетекші Ескенова Г.Б. _

ҚАРАҒАНДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ БМСК РМК
Пайдалы қазбалар кен орындарын игеру кафедрасы

АНЫҚТАМА
ҚарТУ БМСК РМК жанындағы "Пайдалы қазбалар кен орындарын игеру" кафедрасында студенттің курстық жұмысына, курстық жобасына, бақылау жұмысына (қажеттісінің астын сызу) салыстырмалы талдау жүргізілді.
студент Избанова Айдана Айболовна _ топтар ГД-19-4 пән бойынша: Ашық тау-кен жұмыстарының қазу
жүйелері
Талдау нәтижесінде курстық жұмыстар, бақылау жұмыстары және курстық жобалар қорымен сәйкестіктер анықталған жоқ.
Орындалған жұмыстың бірегейлігі мен дербестігі 83% құрайды.

ПКОҚӨ кафедрасының менгерушісі Имашев А.Ж

3
3
Пайдалы қазбалар кен орындарын игеру кафедрасы, ҚарТУ

Мазмұны:
Кіріспе 6
1. Теміржол көлігін қолданғандағы қазу жүйелері 8
1.1 Экскаватор түрі және техникалық сипаттамалары... ..11
1.2 Теміржол көлігін қолданғандағы қазу жүйелерінің параметрлерін есептеу... 14
2. Автомобиль көлігін пайдалану кезіндегі қазу жүйесі 15
2.1 Автомобиль көлігін пайдалану кезіндегі қазу жүйесінің параметрлерін есептеу 16
3 Тақталы кен орны үшін аршу жұмыстары... 23
3.1 Тақталы кен орны үшін аршу мен пайдалы қазбаның әргоризонт (погоризонтный) көлемдерін анықтау 25
4 Дөңгелек кен шоғыр үшін аршу жұмыстары... 27
4.1 Дөңгелек кен шоғыр үшін аршу мен пайдалы қазбаның горизонт көлемдерін анықтау 28
5 Аршынды үлбірлі жыныстарды жаппай игеру және ауыстырып тиеу жүйесі 32
5.1 Аршынды үлбірлі жыныстарды жаппай игеру және ауыстырып тиеу жүйесі үшін технологиялық кешеннің кенжарлық және үйінді жақтарының параметрлерін есептеу... 34
6 Тас кен орындарын ашық игерудің негізгі өндірістік процестері ... ... ... ..39
6.1 Тас кен орындарын ашық игерудің негізгі өндірістік процестері мен технологиясының параметрлерін есептеу 41
Қорытынды... 42
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 43

Кіріспе
Тау-кен-металлургия саласының еліміздің экономикасына қосатын үлесі өте қомақты. Мысалы, 2011 жылы Қазақстанда шығарылған өндірістік өнімдердің 17% және экспортқа шығарылған өнімдердің 20%-ы осы саланың үлесіне тиеді. Сонымен қатар, таукен өндірісі өзінің өнімдерімен (отынмен және минералды шикізаттармен) энергетика, қара және түсті металлургия, химия, құрылыс салаларын және басқа да салаларды қамтамасыз етеді және олардың тұрақты жұмыс істеуімен қарқынды дамуына кепіл бола алады. Тау- кен саласының басты негізгі мақсаттары: еңбек өнімділігін және өндірістің экономикалық тиімділігін арттыру; өнімнің өзіндік құны мен өндірістің экологиялық залалдығын азайту; өнімнің сапасын жоғарылату және т.с.с. мәселелерді шешу. Тау-кен саласының мұндай заманауи жаңа деңгейге көтерілуі үшін, әрине білікті мамандарды дайындау қажет. Егемен елімізде адами капиталдың сапалы өсуіне ерекше мән берілген. Қазақстанда пайдалы қазбаларды тау-кен әдісімен өндіру ісі өте жоғары қарқынмен дамыған және оның қарқыны жыл сайын өсуде. Қазіргі кезде елімізде өндірілетін қатты минералды шикізаттардың 75% -дан астамы ашық тау-кен жұмыстарымен алынады. Пайдалы қазбаларды ашық әдіспен өндіру үлесінің өсуі, оның экономикалық, техникалық, технологиялық, ұйымдастырушылық және экологиялық тұрғыдан артықшылықтарының болуында. Мысалы, пайдалы қазбаларды ашық әдіспен өндіргенде еңбек өнімділігі 3-10 есе артық, өнімнің өзіндік құны 3-4 есе төмен, өнімділ ігі бірдей жерасты кешендері мен салыстырғанда ашық тау-кен кәсіпорындарын салу мерзімі 2-3 есе қысқа, өнімнің жер қойнауындағы жоғалымы 1-5% аз және т.с.с болады. Ашық тау-кен жұмыстарын жаңа деңгейлерге көтеру үшін карьерлерді қуатты заманауи техникаларымен жарақтандыру және ғылыми негізделген инновациялық технологияларды өндіріске енгізу керек, соның арқасында кеніштердің өнімділігін күрт өсеруге және кен алу тереңдігін ұлғайтуға қол жеткізуге болады.
Ашық тау-кен жұмыстары деп пайдалы қазбаларды өндіруге, үйінділер мен үймелерді, қазаншұңқырларды жəне басқа да қазындыларды салуға бағытталған жер бетінен басталатын жұмыстардың жиынтығын атайды.
Ашық кен жұмыстарында негiзгi шығындар кен шоғырын жауып жатқан жəне оған жанасқан таужыныстарын қазып алуға жəне тасымалдауға кетедi. Сондықтан кенді горизонталь жəне көлбеу жатқан кен шоғырларынан қазып алғанда аршыма таужыныстарын мейлінше қысқа қашықтыққа тасымалдауға немесе оларды карьердiң қазылған кеңiстiгiне орналастыруға тырысады. Еңкiш жəне күртқұлама кен шоғырларын қазып алу кезiнде қазылған кеңiстiкке аршыма таужыныстарын орналастыру мүмкіндігі шектеулі болуы мүмкiн, сондықтанда аршыма таужыныстары көбінесе карьердің сыртына үйiнділенедi.
Ашық кен жұмыстарын қауiпсiз жүргiзуге карьердегi жұмыс жасайтын адамдардың қауiпсiздiк ережелерiн сақтау жəне жер бетi жəне жер асты суларын бұру, кемер беткейiнiң тұрақтылығын қамтамасыз ету үшiн арнайы шараларды қолдану арқылы қолжетедi.

Теміржол көлігін қолданғандағы қазу жүйелері
Теміржол көлігін қолдану кен орындары бойымен созылған кен орындарын және тау-кен жұмыстары фронтының төмен жылдамдығын игеру кезінде орынды. Кеңею бойынша шоғырдың үлкен өлшемдері теміржол көлігіне жұмыс фронтының қажетті ұзындығын және жүк бағытындағы кіші рұқсат етілген көтерілістерді қамтамасыз етеді. Тау-кен жұмыстарының алдыңғы бөлігінің аз жылдамдығы оның едәуір ұзындығымен қымбат жол төсеу жұмыстарының көлемін азайтады. Сондықтан теміржол көлігі бойлық бір жағдаулы және екі жағдаулы игеру жүйелерінде және тау-кен жұмыстарының фронтының параллель қозғалысында қолданылады. Күрделі траншеялар жолдарының формалары - қарапайым және тұйық. Тау-кен массасын теміржол көлігімен тасымалдау кезінде поездың маятниктік қозғалысы бар жұмыстардың тұйық фронты, екі көліктік шығу жолы бар қос қапталды тұйық фронт және поездардың тура жүретін қозғалысы бар тура фронт қолданылады. Тура фронт және пойыздардың қозғалысы өндіріс ағымының принципіне сәйкес келеді. Алайда, оларды жұмыс көкжиектерін капитал траншеясының жолдарына екі жақты іргелес жатқан жалпы ішкі траншеялар ашқан кезде ғана жасауға болады (1.1-сурет).

1.1-сурет. Теміржол көлігін қолдану кезіндегі жұмыс фронтының нұсқасы Тау-кен массасын теміржол көлігімен тасуда бір уақытта бірнеше
экскаватор жұмыс істей алады, демек, кертпеш жұмыстарының алдыңғы жағы бірнеше қазу (экскаватор) блоктарына бөлінеді. Тау-кен және көлік жабдықтарын жақсы пайдалану және жолды дамыту схемасын жеңілдету үшін кемер жұмысының алдыңғы ұзындығын және ондағы қазу блоктарының санын азайтуға тырысу керек.
Шөміш сыйымдылығын 2-ден 35 м[3]-ге дейін арттырған кезде экскаватор блогының оңтайлы ұзындығы 300-400-ден 2200-3000 м-ге дейін өзгереді.
Қазу-тиеу және тасымалдау жұмыстарының техникалық-экономикалық көрсеткіштері көбінесе кертпештегі жолды дамыту схемасымен анықталады.
Жолды дамытудың ең көп таралған тұйықталу схемалары бір, екі және өте сирек кездесетін үш теміржол жолын тұйықтаумен аяқтауды қарастырады.

Теміржол көлігіне тиеу кезінде жарылған тау-кен массасының құламасы оның еніне байланысты экскаватордың бір немесе бірнеше өту жолында жиналуы мүмкін. Құламаның ені 1,3·Нк - ажырамайтын қатты жарықшақты жыныстардың жарылысы кезінде (5 - 6) ∙ Нк - жартас монолитті жыныстардың жарылысы кезінде ауытқуы мүмкін. Құлаудың ені жұмыс алаңының енімен және көлік коммуникацияларының орналасқан орнымен шектеледі. Егер жарылыс кезіндегі құлау теміржол жолын зақымдауы немесе көмуі мүмкін болса, соңғысы жарылыс алдында буындарға бөлініп, қауіпсіз жерге ауыстырылады.
Теміржол көлігіне тией отырып, жартасты тау жыныстарын қазу кезіндегі экскаватордың ені мен параметрлері (м) (1.2-сурет.):

1.2-сурет. Құлау енін анықтауға арналған схемалар (І және ІІ - қазып алу кезектілігі): Шж.б - жарылатын блоктың ені
Теміржол көлігін қолдану кезінде бұрғылау, қазу-тиеу, көліктік және үйінді (қойма) жұмыстарының сандық және сапасы өзара байланысты болуы қажет.
Қазу-тиеу экскаваторларының саны жүк ағындарының көлемі мен экскаваторлардың пайдалану өнімділігі бойынша есептеледі.

Экскаватор түрі және техникалық сипаттамалары Курстық
жобада ЭКГ-8И экскаваторы таңдалып отыр.
ЭКГ-8 экскаваторлары-төменгі тіректі,шынжыр табанды электрлі бір шөмішті болып келеді .Шынжыр табандары толық бұрылмалы күректері, пайдалы қазбаларды немесе аршу жыныстарын ашық тәсілмен қазу үшін арналған, кейіннен оларды тиеу көлік құралдары ретінде пайдалана бастады.Экскаваторларды сонымен қатар аршу жыныстарын қоқысқа орналастыру үшін де қолданыла алады.
Экскаваторларды қолдану саласы - қара және түсті металлургияда, көмір өнеркәсібінде, құрылыс материалдары өнеркәсібінде, сондай-ақ қоршаған ауа температурасы плюс 40°С-тан минус 40°С-қа дейінгі шектерде ірі өнеркәсіптік және гидротехникалық құрылыстарда ашық тау-кен жұмыстарында.
ЭКГ-8И өндірісі (индекс "и" "Ижорский" дегенді білдіреді) 1965 жылы Жданов атындағы Ижора машина жасау зауытында басталды. Бұл модель үшін ЭКГ-8 экскаваторы (UZTM) негіз болды. 3 жылдан кейін арнайы техника Мемлекеттік сапа белгісіне ие болды, ол ЭКГ экскаваторлары ішінде ең берік және сенімді машиналарының бірі болды.
Бастапқыда шынжыр табанды экскаватор карьерлерді қазуға арналған. Оның құрамына айналмалы платформа, жұмыс жабдықтары (шөміш пен жебенің тұтқасы) және жүгіру арбасы кірді. Жебе,бұрылу механизмі мен тұтқасы болат құймалар мен дәнекерленген құрылымдардан жасалған. Техниканың негізгі механизмдері мен тораптары тұрақты ток қозғалтқыштарымен қозғалысқа келтірілді. Қосалқы қозғалтқыштар трансформатордан, негізгі қозғалтқыштар генератордан қоректенеді.
Қажет болған жағдайда ЭКГ 8И экскаваторы ЭКГ - 4у немесе ЭКГ - 6,3 УС экскаваторына қайта жабдықталуы мүмкін. Ол үшін тек жұмыс жабдықтарын (жебелер, тұтқалар, шөміштер, жебенің аспалары) ауыстыру қажет. Негізгі түйіндер ЭКГ - 4у, ЭКГ - 6,3 УС экскаваторының тиісті түйіндерімен біріктірілген. Әрбір экскаватор құрал мен қосалқы бөлшектер жиынтығымен жабдықталған. Құрал мен құрылғылардың салмағы 1040 кг, қосалқы бөлшектер (механикалық бөліктер) 7400 кг, қосалқы электр жабдықтары 1300 кг, қарсы салмақ (зауыт жеткізбейді) 27-33 т.

ЭКГ-8И электр жабдығы
ЭКГ - 8И сериялы экскаваторлардың электр жетектерін толық басқару құрылғылары Г-Д схемасы бойынша жұмыс істейтін экскаватордың бас қозғалтқыштары мен генераторларының қозуын басқаруға, сондай-ақ басқарудың жедел тізбектерін қоректендіруге арналған.
ЭКГ-8И жиынтық құрылғысының құрамына:
ПГА типті басқару станциясы 4409 - 56в1 габариттік өлшемдері - 1955х2412х600 мм, салмағы-1200 кг.
ПУА типті басқару пульті 58-3 габариттік өлшемдері - 740х836х355 мм, Салмағы - 60 кг.
Магниттік күшейткіштер блоктары БГА 4407-02В1 және БГА 4407 - 02г1 габариттік өлшемдері - 550х2416х620мм, салмағы-700 кг.
ШГA4611-11AO типті басқару шкафы жалпы өлшемдері - 1600x800x600 мм, салмағы - 200 кг.
Трансформатор ТС3-25066, 380133в.
ЗИП жиынтығы.
Негізгі техникалық сипаттамалары:
Қорек кернеуі, В - 380,
Қоректендіру желісінің жиілігі, Гц - 50;60
Күш тізбегінің кернеуі, В - 610
Электр тізбегінің тогы, А - 660
Басқару тізбектерінің кернеуі, В - 110

Габариттік өлшемдері:
Жебе: биіктігі -- 13,35 м, көлбеу бұрышы -- 47 градус.
Қазу: макс. радиусы -- 18,4 М, макс. биіктігі -- 8 м.
Түсіру: макс. биіктігі-8,6 М, макс. радиусы-15,6 М.
Бұрылу радиусы-7,8 м.
Платформа астындағы жол саңылауы - 2,7 м.
Шанағының ені-6,5 м.
Экскаватордың габариттік ені - 7,7 м.
Жебесіз биіктігі-11,6 м.
Шынжыр табанды жүріс: ұзындығы -- 8 м, ені -- 7 м, шынжырдың ені -- 1,4 м.
Пайдалану шарттары
Температура диапазоны: -- 40-тан + 40 градусқа дейін.
Теңіз деңгейінен биіктігі: 1 км артық емес.
Ылғалдылық: 80% артық емес.
Кернеудің ауытқуы -5%+10% шегінде рұқсат етіледі.
Қоршаған орта өртке және жарылысқа қауіпсіз болуы тиіс.
Қосымша жабдықты шөмішке бекітуге тыйым салынады, өйткені бұл жеке түйіндердің шамадан тыс жүктелуіне және олардың істен шығуына әкелуі мүмкін.

1.1-кесте. ЭКГ-8И экскаваторының техникалық сипаттамалары
Көрсеткіштер
Мәні
Шөміш сыйымдылығы, м[3]
6; 3;8;10
Жұмыс циклінің ұзақтығы, с
28
Қозғалыс жылдамдығы, кмсағ
0,42
Тұру деңгейіндегі көсіп алу радиусы, м
18,34
Максимальды түсіру радиусы, м
8,6
Максимальды көсіп алу биіктігі, м
19,6
Максимальды тереңдігі, м
13,2
Максимальды төгу радиусы, м
17,9
Экскаватордың массасы, т
370
Жер бетіне түсіретін қысымы, Па
2,03 · 10[5]
Жебенің ұзындығы, м
13,35
Сабының ұзындығы, м
11,55
Шанақтың төбесіне дейінгі габариттік биіктігі, м
7,69
Бұрылыс платформасының астындағы саңылау, м
3,33
Тұтқаның жүрісі
5,8
Шынжыр табанды жүрістің ұзындығы, м
8,1
Шынжыр табанды жүрістің ені, м
6,98
Шынжыр табан тізбегінің ені, м
1,4

1.4-сурет.ЭКГ-8И экскаваторының жұмыс параметрлері

Теміржол көлігін қолданғандағы қазу жүйелерінің параметрлерін
есептеу.
Есепті шығару үшін экскаватор ЭКГ- түрін таңдап алынды.
6 нұсқа

Бір шөмішті экскаваторлармен жоғарғы тиеу кезіндегі кемердің биіктігі тау-кен массасының қирауы экскаватордың бір өту жолы үшін жиналуы үшін 1.6-суретте көрсетілгендей жағдайдан таңдап алынады.

1.5-сурет. Жоғарғы тиеумен экскаваторлық жұмыстардың схемасы

Бұл жағдайда кемердің биіктігі мынадай формула бойынша анықталады:

𝜓
𝐻 = 1,05𝑅к.а√

(1.1)

𝜂𝑘р

0,41
Н = 1,05 · 18,34√ 0,7 · 0,8 = 16,458 = 16 м
мұндағы : Rк.а. - көсіп алу радиусы, м
𝑡𝑔𝛼 𝑡𝑔𝛼𝑝
𝑝
𝑝
𝜓 = 𝑡𝑔𝛼 − 𝑡𝑔𝛼 (1.2)
𝑡𝑔70° · 𝑡𝑔30°
𝜓 = 𝑡𝑔70° − 𝑡𝑔30° =0,41
мұндағы η - қысқа кідіртпе сызығының кемер биі ктігіне қатынасы (η=0,55. 0,70);
кқ - қопсыту коэффициенті (0,3. 0,8).

Төменгі тиеу кезінде ашық қазуда кемердің биіктігі келесі формуламен анықталады:

Ну = Rэкс.е; (1.3)
16 = 16,59
Жарылу жұмыстары кезінде
Ну = 1,5Rэкс.е; (1.4)
16 = 1,5 · 16,59
16 = 24,7
Rэкс.е - максимальды көсіп алу тереңдігі немесе биіктігі

Енбенің ені яғни жұмсақ жыныстарды қазу кезінде келесі теңдіктер арқылы анықталады:
механикалық күректер үшін:
А = 1,5 Rк.а, (1.5)
A = 1,5 18,34= 27,51 м

драглайн үшін:
А = Rт (sin w1 + sin w2 ), (1.6) А = 16,3 (sin 0° + sin 30°) = 8,15 м
мұндағы: w1 және w2 - көсіп алу кезіндегі экскаватор осінен бұрылу бұрыштары (w1=0[0], w2=30[0]), град.
Rт - экскаваторды максималды түсіру радиусы, м.

Жартылай қатты және қатты жыныстарды қазып өндіру кезіндегі енбенің ені анықталады:
бір қатарлы жарылыс үшін:
А = Нη′ 1,3 · ( 1 + η″ ), (1.7) А = 16 ∙ 0,75 ∙ 1,3 ∙ (1 + 0,85) = 29 м
екі қатарлы жарылыс үшін:
А = Нη′, (1.8)
А = 16 ∙ 0,75 = 12 м
мұндағы: η′ - ұңғыманың бірінші қат арына дейінгі қысқа кідіртпелі сызығының кемер биіктігіне дейінгі қатынасы, мм;
η″ - қатарлар арасындағы қашықтықтың қысқа кідіртпелі сызығына дейінгі қашықтықты қатынасы, мм (0,75...0,85)

Қатты тау жыныстарының жарылыстан кейінгі енбенің ені теміржол жолдарын орнын азайту үшін максималды шамада алады:
А = (1,5-1,7) Rк.а (1.9)
А = 1,7 ∙ 18,34 = 31,178 м
Төменгі тиеу кезіндегі гидравликалық экскаватор үшін енбенің ені келесі формуламен анықталады:
А = 1,7(Вх + 3) + Нк ctg𝛼 (1.10)
А = 1,7 ∙ (4,3 + 3) + 16 ∙ 1,8 = 42 м
мұндағы Вх - экскаватордың жүру ені (экскаватор табанының ені) ctg α - 1,5... 2,2.

Темір жол көлігіндегі жұмыс алаңының ені.
Жұмыс алаңдарының ені негізгі тау-кен машиналары мен көлік коммуникацияларын, электр беру желілерін, қосалқы көлік жабдықтарын қауіпсіз орналастыру кезінде жабдықтың өндірістік жұмысы қамтамасыз етілетіндей етіп қабылданады.
Жұмсақ тау жыныстарын өндіру кезінде жұмыс алаңының ені келесі формуламен анықталады:
Ш = А + С2 + Е + С1 + ПЭ + П + bп + О (1.11) Ш = 14,1 +2,5 + 4,5 + 4,5 + 6 + 5,5 + 3 = 40,1 м
Тау жыныстарын жарылыс кезінде жұмыс алаңының ені келесідей анықталады:
Ш = В + А + С2 + Е + С1 + ПЭ + П + О (1.12)
Ш = 14,1 + 2,5 +4,5 + 4,5 + 6 + 5,5 = 37,1 м
мұндағы: А - енбенің ені, м;
В - тіреу қабырғасының ені, м;
С2 - теміржол жолдарының осінен кемердің табанына дейінгі немесе үйілімге дейінгі арақашықтық, м;
Е - теміржол жолдарының осьтері арасындағы қашықтық, м;
С1 - теміржол жолдарының осінен қосымша жабдықты орналастыруға дейінгі қашықтық, м;
Пэ - электр жабдықтарын орналастыруға қажетті алаңдардың ені, м; П - қосымша жабдықтарды қосымша көліктердің жүру жолдарының

ені, м;

bп - қауіпсіздік сызығының ені, м; О - резервті сызығының ені, м.

2.Автомобиль көлігін пайдалану кезіндегі қазу жүйесі.
Автомобиль көлігі бойлық және көлденең бір жағдаулы және екі жағдаулы, желдеткіш және сақиналы қазу жүйелерінде қолданылады. Оны карьер жоспарда шектеулі мөлшерде және едәуір тереңдікте болған кезде тік бағаналы кен орындарын игеру кезінде, сондай-ақ көлденең бір жағдаулы немесе екі жағдаулы қазу жүйелерінде тар және созылған тік қабатты кен орындарын игеру үшін қолдану әсіресе тиімді.
Бойлық бір жағдаулы және сирек екі жағдаулы жүйелер, негізінен, жұмыс горизонттарын трассаның циклдік формасы бар стационарлық ішкі траншеялармен және автосамосвалдардың маятникті қозғалысымен ашумен көлбеу кен орындарын игеру кезінде қолданылады. Кейбір жағдайларда қос траншеялармен ашылған кезде алдыңғы және самосвалдардың қозғалысы қолданылады.
Жоспардағы шектеулі кен орындары бар карьерлік өрістерді айналмалы немесе желдеткіш тарату жүйелері жасайды.
Автомобиль көлігіндегі экскаватор блогының көлемі ұзындығы бойынша экскаваторды жарылған тау-кен массасының қорымен қамтамасыз ету шартымен шектеледі және көрінісі бойынша анықталады.
Автомобиль көлігінде ені жұмсақ жыныстардағы ені панель блогының еніне тең болатын кірістермен жасалады. Тау жыныстарын әзірлеу кезінде панель блогының ені жарылатын блоктың енімен анықталады.
Әдетте жұмсақ жыныстарда еннің (панельдің) ені (0,8 - 1) ∙ Rч.у-қа тең болып қабылданады, өйткені бұрылу бұрышы азаяды және экскаватор циклінің ұзақтығы қысқарады.

2.1-сурет. Жарылған жыныстардың құлауын автомобильді транспортқа алу және тиеу схемалары

Жарылатын блоктың (панельдің) жартасты және жартылай жартасты жыныстарындағы ені жарылыс нәтижесінде пайда болған қираған үйінді самосвалдардың екі-үш қалыпты экскаваторлық енбелердегі қозғалысы арқылы алынатындай болуы тиіс (2.1-сурет, а).
Жарылған жыныстардың құлауын қазу кең енулермен де жүзеге асырылуы мүмкін, бұл автосамосвалдарды тиеуге берудің сақиналы схемасы кезінде орынды болады (2.1-сурет, б).
Жұмыс алаңдарының ені теміржол көлігіндегідей параметрлерден тұрады. Жұмсақ жыныстарда жұмыс алаңдарының ені 25 - 30 м, жартастарда және жартылай беткейлерде 40 -- 60 м құрайды.

Автомобиль көлігін пайдалану кезіндегі қазу жүйесінің параметрлерін есептеу
Сабақтың тапсырмасы енбенің енін, жұмыс алаңының енін, тау-кен жұмыс фронтының қозғалу жылдамдығын, кесілген траншеяның уақытын және көлемін анықтау.
нұсқа С2 = 5 м; Е = 5 м;
Тақтаның құлау бұрышы - 10°; Аршу коэффициенті - 0,9;
Пайдалы қазбалар бойынша жылдық өндірістік қуаты - 3 млн тжыл; Пайдалы қазбалардың тығыздығы - 2,66 - 2,74 тм[3];
Бос жыныстардың тығыздығы - 3,5 тм[3].

Төменгі тиеу кезінде ашық қазуда кемердің биіктігі келесі формуламен анықталады:
-жарылғыш заттарды қолданбай:
Нк = Rэкс.е (2.1)
16 = 16,59
-жарылу жұмыстары кезінде:
Нк = 1,5Rэкс.е (2.2)
16 = 1,5 ∙ 16,59
16 = 25
мұндағы: Rэкс.е - максимальды көсіп алу тереңдігі немесе биіктігі

Жару жұмыстарын қолданбай борпылдақ жыныстарды қазу кезіндегі енбенің ені келесі формула бойынша анықталады:

А=(1,5-1,7) Rк.а (2.3)
А = 1,7 ∙ 18,34 = 31 м
Автомобиль көлігі кезіндегі жұмыс алаңының ені
автосамосвалда механикалық күрекпен жұмсақ жыныстарды тиеу кезінде:
Шж.а = А+С2+Е+П1+С1+bс (2.4)
Шж.а = 14,1 + 2,5 + 4,5 + 6 + 3+ 3= 33,1 м
мұндағы: А - енбенің ені, м;
С2 - автокөлік жолдарының осінен кемердің табанына дейінгі немесе үйілімге дейінгі арақашықтық, м;
Е - автокөлік жолдарының осьтері арасындағы қашықтық, м;
С1 - теміржол жолдарының осінен қосымша жабдықты орналастыруға дейінгі қашықтық, м;
П1 - қосымша жабдықтарды қосымша көлікт ердің жүру жолдарының ені, м;
bс - қауіпсіздік сызығының ені, м;

2.2-сурет. Автомобиль көлігіндегі жұмыс алаңының енін есептеуге
арналған сызба

жарылғыш жыныстарды автосамосвалдарға тиеу кезінде:
Шж.а. = Х + С2 + Е + П1 + С1 + bс (2.5)
Шж.а. = 8 + 2,5 + 4,5 + 6 + 3 + 3 = 27 м
мұндағы: Х - жарылыстан кейінгі тау-кен массасының құлау ені, м.

2.1-кесте. Автомобиль көлігіндегі жұмыс фронтының ұзындығы
Экскаватор шөмішінің сыйымдылығы, м[3]
Борпылдақ жыныс
Таулы жыныс
1-2
100
-
2,5-3
150
250
4,6-5
300
400
8-10
350
500

Тау-кен жұмыстары фронтының қозғалу жылдамдығы келесі формуламен анықталады:
Ажыл
V = , (2.6)
ф 𝐿қ.жℎс.т
10 000 000
𝑉ф = 400 · 240 = 104 мжыл
мұндағы Ажыл - карьердің жылдық өнімділігі, м[3] жыл;
𝐿қ.ж - аршу (өндіру) жұмыстарының қозғалу жылдамдығы, мжыл

Экскаватор кенжарларының қозғалу жылдамдығы:
= 𝑄экс , (2.7)

𝑉ж =
𝑉ж

895,18 · 2

13 · 15
А Нк

= 9,18 ≈ 9 мтәул

мұндағы Qэкс - экскаватордың тәуліктік өнімділігі, м[3] тәул; А - кірменің ені, м;
Нк - кемер биіктігі, м

Тау-кен жұмыстарын тереңдету жылдам дығы келесі формуламен анықталады:

Vт = Нк
Тдай
, (2.8)

16
𝑉т = 7,731 = 2,13 мжыл

мұндағы Тдай - жаңа горизонтты дайындау уақыты, жыл

Экскаватордың теориялық өнімділігі келесі формуламен анықталады:
3600 · 𝐸

Т
Т
𝑄т =
т.ұ
3600 · 10
, (2.9)

𝑄т
= = 888 м3сағ
40,5

мұндағы Е - шөміштің сыйымдылығы, м[3];
Тт.ұ - экскаватордың жұмыс циклінің теориялық ұзақтығы, с.

Экскаватордың техникалық өнімділігі келесі формуламен анықталады:
3600 · 𝑘э · 𝑘ж· 𝐸

𝑄тех =
𝑇т.ұ
, (2.10)

𝑄тех
= 3600·0,85·0,55 ·10= 415,555 м3сағ
40,5

мұндағы кэ - экскавациялау коэффициентті;
= 𝑘ш.т , (2.11)

𝑘э

𝑘э =
𝑘ж.қ
0,55
0,3 = 1,6

мұндағы кш.т - шөміштің толтырылу коэффициенті, 0,55; кж.қ - жыныстың қопсытылу коэффициенті, 0,3; кж - кенжар коэффициенті, 0,9;

Экскаватордың эксплуатациялық өнімд ілігі келесі формуламен анықталады:
Qауыс = Qтех ∙ Тау ∙ кэ.п, (2.12)
Qауыс =415 ∙ 8 ∙ 0,5 = 1660 м[3]ауысым мұндағы Тау - ауысым ұзақтығы, м:
кэ.п - экскаваторды уақыт бойынша пайдалану коэффициенті, 0,65;

Экскаватордың жылдық эксплуатациялық өнімділігі келесі формуламен анықталады:
Qэкс жыл = Qауыс ∙ Nк ∙ nау , (2.13) Qэкс жыл = 1660 ∙ 280 ∙ 3 = 1 394 400 м[3]жыл

мұндағы Nк - жылдық жұмыс күндерінің саны Nк = 280-290; nау - бір тәуліктегі ауысым саны nау = 3.

Жұмыстағы экскаваторлар саны төмендегі формуламен анықталады:
𝑉а

𝑄
𝑄
𝑁экс =
экс жыл
4 500 000
, (2.14)

𝑁экс =
1 394 400 = 3

мұндағы Vа - аршу жұмыстарының жылдық көлемі, млн.м[3]жыл.

Жаңа горизонтты дайындау уақыты:
Тдай = tс + tт.к + tе.т (2.15)
Тдай = 0,906+ 2,814+ 4,011 = 7,731 ай =0,644 жыл
мұндағы tc - съезді өткізу уақыты, жыл;
tт.к - кесілген траншеяны кеңейту уақыты, жыл; tе.т. - еңістерді тарату уақыты, жыл.

Съезді өткізу уақыты:

tс

96 105

𝑉𝑐
=
𝑄экс · 0,7

, (2.16)

𝑡с = 4980 · 0,7 = =27,57 күн = 0,906 ай = 0,0755 жыl

Vc - съезд көлемі, м[3]

Съезд көлемі:

1

1
Vс = 2 Нк𝐿𝑐(𝐵т + Нк𝑐𝑡𝑔𝛼), (2.17)

𝑉с
= · 16 · 184 · (28,3 + 16𝑐𝑡𝑔25°) = 96 105 м3
2

Lc - съезд ұзындығы, м

𝐻
𝑙с = , (2.18)
𝑖

16
𝐿𝑐 = 0,089 = 184 м
мұндағы i - автомобиль көлігі жанындағы съездің еңістігі, %.

Вт - түбі бойынша кесілген траншеяның ені, м

Автомобильдердің айналма бұрылысындағы траншеяның ені:
Вт = 2 (Ra + 0,5ba + m) (2.19)
Вт = 2 ∙ (9 + 0,5 ∙ 5,3 + 3) = 28,3 м
мұндағы Ra - минималды айналу радиусы, м; ba - автомобиль шанағының ені, м;
m - автосамосвалдармен және траншея еңісінің төменгі жиегімен ең аз саңылау, м;

Кесілген траншеяны өту уақыты:

tк.т = 𝑄

𝑉р.т
· 0,7 (2.20)

298 763
экс

𝑡т.к = 4986 · 0,7 = 85 60 күн = 2,817 ай = 0,235 жыл
Кесілген траншеяның көлемі:
Vк.т.= Ну𝐿𝑐(𝐵т + 2Ну𝑐𝑡𝑔𝛼), (2.21)
𝑉к.т = 16 · 184 · (28,3 + 2 · 16𝑐𝑡𝑔25°) = 298 763 м[3]
Кесілген траншеяны кеңейту уақыты:
tе.т. = Те.ө· n, (2.22)
tе.т. = 61 · 2 = 4 ай мұндағы Те.ө - еністі өту уақыты, жыл;
n - еніс саны

Еністі өту уақыты:

298 763

Те.ө. =

Vт.р

𝑄экс

, (2.23)

Те.ө. = 4980 = 61 күн = 4,4 ай = 0,367 жыл
Өндіру және аршу кемерлерінде тау-к ен жұмыстары фронтының ұзындығын анықтау:

𝐿ф
= Ажыл
Vқ.жНк

, (2.24)

𝐿ф =
10 млн

400 · 16

= 1519,7м

мұндағы Ажыл - карьердің жылдық өнімділігі, м[3] жыл
Vқ.ж - аршу (өндіру) жұмыстарының қозғалу жылдамдығы , мжыл

Панельдік блок ұзындығы:

𝐿бл.экс.

= 𝐿ф , (2.25)
Nэ

𝐿бл.экс =
1520

3

= 506 м

Кемердегі экскаваторлық жұмыс фронтының ұзындығын анықтау:

𝐿ж.ф
= 𝑄жыл , (2.26)
Vқ.жНк

𝐿ж.ф =
1 394400

104 · 16

= 814 м

мұндағы Qжыл - экскаваторлардың жылдық өнімділігі, м[3] жыл; Нк - кемер биіктігі, м;
Vқ.ж - тау-кен жұмыстары фронтының қозғалу жылдамдығы, мжыл.

Жұмыстағы кемерлердің санын анықтау:
𝐿ф
n =
𝐿фу
1519
𝑛 = 814 = 1,24

(2.27)

3.Тақталы кен орнын аршу жұмыстары
Карьер (фр. carrière), нұсқасы: кеніш (разрез), карьера -- ашық әдіспен пайдалы қазбаларды өндіру кезінде пайда болған тау-кен қазбаларының жиынтығы; ашық әдіспен пайдалы қазбаларды өндіру жөніндегі тау-кен кәсіпорны.
Көмір карьері көмір кеніші деп аталады. Шахта өрісі шахтаға бөлінгендіктен, тау-кен саласы карьерге бөлінеді. Ашық игеру принципі - тау жотасының шегінде тау жыныстарын жабатын бос жыныстардың неғұрлым қуатты қабаттары көлденең қабаттарға бөлінеді-төменгі қабаттардың жоғарғы қабаттарынан озып, жоғарыдан төменге қарай біртіндеп алынып тасталады. Кемердің биіктігі жыныстардың беріктігіне және қолданылатын техникаға байланысты және бірнеше метрден бірнеше ондаған метрге дейін өзгереді.
Карьер түбі
Карьердің түбі карьердің төменгі кемерінің алаңы болып табылады (оны карьердің табаны деп те атайды). Пайдалы қазбалардың тік және көлбеу денелерін игеру жағдайында карьердің ең аз мөлшері қауіпсіз алу жағдайларын және соңғы кемерден тау жыныстарының жүктемесін ескере отырып анықталады: ені бойынша -- кемінде 20 м, ұзындығы бойынша -- кемінде 50-100 м.

3.1-сурет. Карьер түбі

Маңызды созудың морфологиялық күрделі кен орындарын игеру жағдайында карьердің түбі сатылы болуы мүмкін.

Карьердің тереңдігі
Карьердің тереңдігі - бұл жер бетінің деңгейі мен карьердің түбі арасындағы тік қашықтық немесе карьердің жоғарғы контурынан төменге дейінгі қашықтық. Карьердің жобалық, соңғы және шекті тереңдігі ажыратылады.

3.2-сурет. Карьердің тереңдігі

Карьер өрісінің контурларында тау-кен массасын алуды қамтамасыз ете отырып, үнемі қозғалатын кертпештер жүйесін (әдетте, жоғарғы -- жыныс немесе аршу, төменгі - өндіру) білдіреді.
Жарылыстар
Карьерде тау жыныстарын өндірудің бір әдісі - жарылыс. Жарылыс үшін бұрғылау машинасының көмегімен берілген тереңдіктегі ұңғымалар бұрғыланады. Ұңғымалардың диаметрі тастың құрамына байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Ұңғымалар торы (ұңғымалар арасындағы қашықтық) да әртүрлі болуы мүмкін. Ұңғымалар әдетте алдын-ала бұрғыланады, содан кейін жұмыс басталғанға дейін су немесе ұсақ тастар түспеуі үшін оларды сөмкелермен жабады. Компоненттерді орналастырыңыз: жарылғыш қап және детонатор. Содан кейін детонаторларды қосып, төмен түсіріңіз. Кабель "кетпеу" үшін байланған.

3.3-сурет. Карьердегі жарылыс жұмыстары

Ұңғыманы жарылғыш затпен заряд талады. Жұмыс барысында ұңғымадағы жарылғыш заттың деңгейі өлшенеді.

Тақталы кен орны үшін аршу мен пайдалы қазбаның әргоризонт (погоризонтный) көлемдерін анықтау.
Сабақтың тапсырмасы горизонт санын, тау-кен массасының және пайдалы қазбасының көлемдерін, пайдалы қазбаның ауданын, көлденең қималарының аудандарын және ұзындықтарын анықтау.
Жабындылар қуаты, hж = 15 м; Құлау бұрышы, α = 11°; Қалыпты қуат, mқ = 17 м;
Карьердің соңғы тереңдігі, Нкк = 240 м; Карьер түбінің ұзындығы, Lт = 2600 м; Карьер түбінің ені, Вт = 35 м;
Кен орнының сипаттамасы - Тақта (тақта тәрізді); Тау жыныстарының тығыздығы - 4,6 тм[3]; Пайдалы қазбалардың тығыздығы - 3,4 тм[3]; Тұрақты жыныстардың тұрақтылығы - орташа.
𝑖 = ℎс.т − ℎж , (3.1)
ℎк 240 −15
і = 16 = 13
Тақталы кен орны үшін әрбір көлденең ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.