Экономикалық факторлар және мемлекеттің төлем балансы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМИ МИНИСТРЛІГІ
М. О. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТІСТIК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТI
Кафедра: Қаржы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
жұмыс тақырыбы:__________________________ ___________________
___________________________________ _________________________
пәні ___________________________________ _____________________
мамандығы ___________________________________ _______________
Орындаған___________________________________ ___________________
Жетекші___________________________________ _____________________
Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____ ________ 20_ ж
Норма бақылау:
______________
қолы, аты-жөні
Комиссия:
____________
қолы, аты-жөні
____________
қолы, аты-жөні
Шымкент - 201_ ж.
М. О. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТІСТIК ҚАЗАҚСТАНУНИВЕРСИТЕТI
Кафедра: Қаржы
БЕКIТЕМIН
Кафедра меңгерушiсi:
э.ғ.к. Айтымбетова А.Н.
___________________
____ _____ 201__ ж
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
пәнi бойынша курстық жұмыс
ТАПСЫРМАСЫ №_____
Студент _______________________ тобы ___________________________________ ____
аты, жөнi
Жұмыс тақырыбы___________________________________ __________________________
___________________________________ ___________________________________ ________
Бастапқы мәлiметтер___________________________________ ________________________
___________________________________ ___________________________________ _______
№
Курстық жұмыстың мазмұны
Орындау
мерзiмi
Салыстырмалы көлемі (парақ саны)
1.
2.
3.
4.
5.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1.___________________________________ ___________________________________ _____
2. ___________________________________ ___________________________________ _____ 3.___________________________________ ___________________________________ _____
Тапсырма берiлгенкүнi _______________
Жұмыстың қорғалған күні ______________
Жұмыстыңжетекшiсi___________________________________ _______________________
( аты жөнi, қызметі, қолы )
Тапсырманы орындауға қабылдаған___________________________________ __________
(күнi, студент қолы)
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БIЛIМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРIЛIГI
М. О. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТIК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТI
Факультет ___________________________
Кафедра Қаржы
Бекітемін
Кафедра меңгерушісі
э.ғ.к. Айтымбетова А.Н.
____________________________
_ _ _ _ _ _ _ _ 20_ _ж.
Курстық жұмыс қорғау
Хаттамасы №_ _
пән _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ ___________
студент____________________________ тобы _ __ _ _ _ _ _
Курстық жұмыс тақырыбы:
___________________________________ ___________________________________ _______
___________________________________ ___________________________________ _______
Қорғау кезінде келесі сұрақтарға жауап алынды:
1___________________________________ ___________________________________ _______
2___________________________________ ___________________________________ _______
3___________________________________ ___________________________________ _______
Курстық жұмыс орындау кезінде алынған балл (60 мүмкіндіктен) ___________, қорғау бағаланды (40мүмкіндіктен) _________ балл.
Сомалық баллы_________ .
Жұмыс бағасы _________.
Курстық жұмыс жетекшісі__________________________ ______.
Комиссия мүшелері ___________________________________ _____
Комиссия мүшелері ___________________________________ _____
Қорғау күні ____________________________201ж
АННОТАЦИЯ
Курстық жұмыстың тақырыбы: Экономикалық факторлар және мемлекеттің төлем балансы.
Орындаған: ___________________________________ ____________
(тобы,студенттің аты жөні)
Ғылыми жетекшісі___________________________________ ____________
(лауазымы, жетекшінің аты жөні)
Курстық жұмысының мақсаты ол экономиканы, экономикалық факторларын және мемлекеттік төлем балансын, онын қиыншылығын, олардын щешу және дамыту жолдарын анықтау.
Курстық жұмыс құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және әдебиеттер тізімі, қосымшалардан тұрады.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1 Экономика: мәні мен түсінігі
1.2 Экономикалық факторлар
1.3 Жасыл экономика - Қазақстанның инновациялық және тұрақты дамуының парадигмасы
2 Төлем балансы
2.1 Төлем балансының құрылымы және түрлері
2.2 Қазақстан Республикасының төлем балансы
3 Қазақстан Респубдикасының төлем балансының проблемалары
3.1 Проблемаларды щешу және дамыту жолдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Экономика -- қоғамның өз ресурстарын басқаруы туралы ғылым - Жалпы тілмен айтқанда экономика адамдар қалай шешім қабылдайды, қанша жұмыс жасауы керек, не сатып алғаны дұрыс, қаншалықты пайда таба алады және т.б. көптеген сұрақтарға жауап іздейді.
Экономиканың зертейтін екі жағы:
Микроэкономика
Макроэкономика
Микраэкономиканың негізгі өнемдері:
* Микроэкономика жеке адамдар мен фирмалардың өндіріс, айырбас және тұтыну ресурстарын бөлу туралы шешімдерін зерттейді.
* Микроэкономика бірыңғай нарықтардағы бағалар мен өндіріс және әр түрлі нарықтардың өзара әрекеттесуі мәселелерімен айналысады, бірақ, бүкіл экономикалық агрегаттарды зерттеуді макроэкономикаға қалдырады.
* Микроэкономистер логикаға негізделген және адамның мінезқұлқын бақылайтын модельдердің әр түрлі типтерін тұжырымдайды және модельдерді шынайы бақылаулармен салыстырады.
Макроэкономиканын негізгі өнімдер:
* Макроэкономика - бұл экономиканың құрылымы, өнімділігі, мінез-құлқы және шешім қабылдау мәселелерімен айналысатын экономика саласы.
* Макроэкономикалық зерттеулердің негізгі екі бағыты - ұзақ мерзімді экономикалық өсу және қысқа мерзімді бизнес циклдар.
* Макроэкономика қазіргі формада көбінесе Джон Мейнард Кейнстен және оның 1930 жылдардағы нарықтық тәртіп пен үкіметтік саясат туралы теорияларынан басталады; содан бері бірнеше мазхабтар дамыды.
* Макроэкономикадан айырмашылығы, микроэкономика экономиканың жекелеген субъектілері (салалар, адамдар, компаниялар және т.б.) жасайтын әсер мен таңдауға көбірек бағытталған.
Жасыл экономика - бұл табиғи қорларды тиімді пайдалану есебінен қоғамның əл-ауқатын сақтауға бағытталған, сондай-ақ соңғы пайдалану өнімдерін өндірістік циклге қайтаруды қамтамасыз ететін экономика.
Төлем балансы сыртқы экономикалық іс әрекеттерді есептеу орта ғасырда пайда болған. Джеймс Стюарт (1712-1780 жж.) - шотландық экономист - төлем балансынын терминін (ХVІІ ғ.) ойлап тапқан.
Төлем балансы дегеніміз тауарларды, қызмет көрсетулерді, капиталдарды әкету мен әкелу көрсеткіштері формасында елдік дүние жүзілік байланыстарын анықтайтын құндык өлшем. Халықаралық операциялардың баланстық есебі елдін сыртқы экономикалық операцияларының көлемін, құрылымын, сипатын сандық және сапалық тұрғындар анықтайтын құндық көрсеткіш. Барлық оперциялар бойынша валюта ағындарының көрсеткіштері төлемдер мен кірістер деп белгілінеді.
Стандартты төлем балансы үш бөлімнен тұрады.
Ағымдағы операциялар шоты, резиденттер мен бейрезиденттер арасындағы тауарлардың, көрсетілетін қызметтердің, бастапқы кірістердің және қайталама кірістердің ағындарын көрсетеді. Ағымдағы операциялар шотының сальдосы экономиканың ішкі жинақ мен инвестициясының теңгерімін көрсетеді;
Капиталмен операциялар шоты, өндірілмеген қаржылық емес активтермен және капиталдық трансферттермен сыртқы экономикалық операцияларды қамтиды;
Қаржылық шот, резиденттер мен бейрезиденттер арасындағы қаржы активтерімен және міндеттемелерімен операцияларды және нақты ресурстардың экспорты мен импортын қаржыландыру көздерін көрсетеді. Ұлттық Банк 2021 жылдың бірінші тоқсандағы қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасы төлем балансының алдын-ала бағасын жасап шығарды.
Ағымдағы шот 1,2 млрд АҚШ доллар тапшылықпен қалыптасты. Оның негізгі себебі - импорт ағынының ұлғаюымен тауарлар экспорты көлемінің төмендеуінде жатыр.
Экспорт 19,9%-ға, 11,5 млрд АҚШ долларына дейін қысқарды. Бұл ретте, ең алдымен, мұнай экспорты төмендегеннен деп түсіну керек, жалпы экспортта оның үлесі 48,5%-ды құрады. Төмендеу себебі 2020 жылдың 4-тоқсанында мұнайдың салыстырмалы түрде төмен бағасына байланысты болды (барреліне - 44,3 доллар), осының өзі 2021 жылдың 1 тоқсанында экспорт статистикасына әсер етті.
Менің курстық жұмысымның тақырыбы: Экономиқалық факторлар және мемлекеттің төлем балансы.
Курстық жұмысының мақсаты ол экономиканы, экономикалық факторларын және мемлекеттік төлем балансын, онын қиыншылығын, олардын щешу және дамыту жолдарын анықтау.
Жұмыс барысында келесідей міндеттер қарыстырылған:
-- Экономика мәні мен түсінігі;
-- Экономиқалық факторлар;
-- "Жасыл" Экономика;
-- Төлем балансыны мәні мен принциптері;
-- Төлем балансынын құрылымы және түрлері;
-- ҚР-дағы төлем балансы жағдайы;
-- Төлем балансынын қиыншылықтарды;
-- Қиыншылықтардың щешу жәнк дамыту жолдары.
Курстық жұмыс кіріспе, үш бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ТАРАУ. ЭКОНОМИКА: МӘНІ МЕН ТҮСІНІГІ
1.1 ЭКОНОМИКАЛЫҚ ФАКТОРЛАР
Экономика ол грек тілінен шыққан сөзбе-сөз, oikos - үй және уй шаруашылықты білдіреды; nomos - заң, білім және ережені білдіреді. Бұл сөзді Ксенофонд айналымға енгізген болатын. Адамдар әрқашанда экономикамен және экономикалық таңдау жағдайында өмір сүріп жатыр. Қазіргі уақытта, экономика әрбір адамның өміріне кірген және адамдардың өздері экономика жайлы өте көбірек білуге ұмтылып жатыр. Экономика сөздік ғылым және сандық ғылым болып табылады. Сөздік ғылым ол сапалық саннатарты пайданалады. Сандық ғылым ол өзінің есептелерінде математикалық әдістерді пайданалады.
Сөздік ғылым экономика: Тиімділік; Өнімдер сапасы; Рухани мудделер; Қайырымдылық және т.б.
Сандық ғылым экономика: Пайда; Еңбек өнімділігі; Уақыт нормасы; Өндіріс көлемі; Өнімнің бірлігін шығаруға кеткен еңбек шығындары және т.б.
Тұнғыш экономиканың ой-пікірлері:
-- Платон (б.д.д. 427-347 жж.)
-- Сенека (4-65 б.д.д. жж.)
-- Ксенофонт (б.д.д. 430-354 жж.)
-- Аристотель (б.д.д. 384-322 жж.)
-- Лукреций Кар (39-55 б.д.д. жж.)
Сурет 1 - Сенека (4-65 б.д.д. жж.)
Сүрет 2 - Ксенофонт (б.д.д. 430-354 жж.)
Ертедегі Рим, Қытай, Грекия, Үндістан ғылым-философтары экономиканың жекелген мәселерін: Байлык қалай көбейеді? Бағанын негізінде не жатады? және т.б. сол кездегі экономикалық сурақтарға шешү жолын іздеп талаптанған.
Платон (б.д.д. 427-347 жж.), Ксенофонт (б.д.д. 430-354 жж.), Аристотель (б.д.д. 384-322 жж.) экономика теорияның бастапқы принцептерін анықтаумен айналысқан.
Сенека (4-65 б.д.д. жж.) мен Лукреций Кар (39-55 б.д.д. жж.) Көне Рим ойшылдары болған, олар құлиеленушіліктің құлдырап күйреуінің экономикалық себептерін зерттеген. Бұнын басты себебі материалдық ынтаның болмауы, олар солай деген. Сенеканын көзқарасы көбірек христианстваның экономикалық теорияның концепцияларының қалыптасуына ықпал еткен. Бұл концепциялар адамзат дамуының тарихи процесінде шаруашылық өмірге көзқарасты мөлде өзгертеді. "Егер кімде-кім еңбек еткісі келмесе, ол тамақ жемесін." деген, христиандық ойшылар мен уағыз жабайдар шаруашылық еңбекті қажетті және киелі іс деп жариялаған. Экономиканың ой пікірлері орта ғасырларда ғылым болып қалыптастаған болатын.
Сол кездердігі замандардың ойшылары экономикалық құбылыстарды жалпы қоғам өмірінің процестерінен бөліп алып жеке талдаған жоқ, экономика туралы ілімді жүйеге келтіріп қалыптастыра алмаған.
Экономикалық теория ғылым болып тек XVI-XVII ғасырларда қалыптасады.
Саяси экономия - қоғамдык шаруашылықтың заңдары тұралы ғылым.
XVII ғ. басында саяси экономия дербес ғылымға айналған.
Қазақ елінде XIX ғ. соңы XX ғ. басында сауда капиталы, тауар ақша айналымы, халықаралық нарық, еңбек бөлінісін қамту процесі бірте-бірте жанданған болатын. Еліміздің батыс, солтүстік аймақтары Ресеймен тауар айналысы басым қатынаста болса, шығыс, оңтүстік, орталық аудандарға Орта Азия, Қытай және т.б. елдердің саудагерлері жие келе бастады.
Меркантилизм ол итальян тілінен шыққан, мерканте - көпес, саудагер. Немесе маркенталитеттер мектебі деп аталады. Бағыт өкілдерінің айтуынша, қоғамдык байлықты тек саудада ғана болады (аша, алтын). Олар ғылымның бас пәні деп ақша, тауар айналымын түсінген.
Экономиканы зерттеу үшін бізге оның екі жағы керек:
1.Микроэкономика
2.Макроэкономика
Сүрет 3 - Экономиканың екі жағы
Микроэкономика - бұл ынталандыру мен шешімдердің салдарын, оның ресурстарін пайдалану мен бөлуге қалай әсер ететіндігі туралы зерттейтін әлеуметтік ғылым. Микроэкономика әртүрлі тауарлардың неге мен қалай әртүрлі құндылықтарға ие екендігін, жеке адамдар мен кәсіпкерлер тиімді өндіріс пен айырбастауды қалай жүргізетіндігін және пайда көретінін, сондай-ақ жеке адамдар бір-бірімен қалай жақсы үйлесетінін және ынтымақтастықта болатындығын көрсетеді. Жалпы айтқанда, микроэкономика макроэкономикаға қарағанда анағұрлым толық және егжей-тегжейлі түсінік береді.
Микраэкономиканың негізгі өнемдері:
* Микроэкономика жеке адамдар мен фирмалардың өндіріс, айырбас және тұтыну ресурстарын бөлу туралы шешімдерін зерттейді.
* Микроэкономика бірыңғай нарықтардағы бағалар мен өндіріс және әр түрлі нарықтардың өзара әрекеттесуі мәселелерімен айналысады, бірақ, бүкіл экономикалық агрегаттарды зерттеуді макроэкономикаға қалдырады.
* Микроэкономистер логикаға негізделген және адамның мінезқұлқын бақылайтын модельдердің әр түрлі типтерін тұжырымдайды және модельдерді шынайы бақылаулармен салыстырады.
Микроэкономиканы позитивті және нормативті мағынада қолдануға болады.
Микроэкономиканы зерттеу бірнеше негізгі ұғымдарды қамтиды, соның ішінде (бірақ онымен шектелмейді): Баға теориясы; Өндіріс теориясы; Пайдалылық теориясы; Ынталандыру және мінез-құлық;
* Баға теориясы - утилиталар мен өндіріс теориясы бәсекелі нарықтағы бағаларды анықтайтын сұраныс пен ұсыныс теориясын құру үшін өзара әрекеттеседі. Мінсіз бәсекелі нарықта тұтынушылар талап ететін бағаны өндірушілер ұсынған бағамен қорытынды жасайды. Бұл экономикалық тепе-теңдікке әкеледі.
* Өндіріс теориясы - бұл өндіріс немесе кірістерді нәтижеге айналдыру процесі. Өндірушілер кірістерді көбейту үшін шығындарды барынша азайтуға мүмкіндік беретін кірістер мен оларды біріктіру әдістерінің комбинациясын таңдауға тырысады.
* Пайдалылық теориясы - тұтынушылар қанша ақша жұмсауға болатындығын ескере отырып, өз бақыттарын немесе утилитасын арттыратын тауарлардың жиынтығын сатып алуды және тұтынуды таңдайды.
* Ынталандыру және мінез-құлық - адамдар, жеке адамдар немесе фирмалар өздеріне тап болған жағдайларға қалай әрекет етеді.
Макроэкономика - бұл жалпы экономиканың - нарықтың немесе кең ауқымда жұмыс істейтін басқа жүйелердің өзін қалай ұстайтындығын зерттейтін экономика саласы. Макроэкономика инфляция, ұлтық табыс, баға деңгейі, экономикалық өсу қарқыны, ЖІӨ (жалпы ішкі өнім) және жұмыссыздықтың өзгеруі сияқты жалпы экономикалық құбылыстарды зерттейді.
Макроэкономика шешетін сұрақтар:
Инфляцияның себебі неде? Жұмыссыздықтың себебі неде? Экономикалық өсуді не тудырады немесе ынталандырады? Макроэкономика экономиканың қаншалықты жақсы жұмыс істеп жатқандығын өлшеуге, оны қандай күштер итермелейтінін түсінуге және өнімділікті қалай жақсартуға болатындығын жобалауға тырысады.
Макроэкономика микроэкономикадан айырмашылығы бүкіл экономиканың құрылымы, өнімділігі мен мінез құлқымен айналысады, бұл экономикадағы жекелеген субъектілердің (адамдар, өндірістер, үй шаруашылықтары және т.б. сияқты) таңдауларына көбірек бағытталған.
Макроэкономиканын негізгі өнімдер:
* Макроэкономика - бұл экономиканың құрылымы, өнімділігі, мінез-құлқы және шешім қабылдау мәселелерімен айналысатын экономика саласы.
* Макроэкономикалық зерттеулердің негізгі екі бағыты - ұзақ мерзімді экономикалық өсу және қысқа мерзімді бизнес циклдар.
* Макроэкономика қазіргі формада көбінесе Джон Мейнард Кейнстен және оның 1930 жылдардағы нарықтық тәртіп пен үкіметтік саясат туралы теорияларынан басталады; содан бері бірнеше мазхабтар дамыды.
* Макроэкономикадан айырмашылығы, микроэкономика экономиканың жекелеген субъектілері (салалар, адамдар, компаниялар және т.б.) жасайтын әсер мен таңдауға көбірек бағытталған.
Макроэкономика - өте кең сала, бірақ зерттеудің екі нақты бағыты осы пәннің өкілі болып табылады.
Бірінші бағыт - ұзақ мерзімді экономикалық өсуді немесе ұлтық табыстын өсуін анықтайтын факторлар. Екіншісі ұлттық - цикл мен жұмыспен қамтылудың қысқа мерзімді ауытқуының себептері мен салдарын қамтиды, бұны бизнес цикл деп атайды.
Макроэкономика саласы көптеген әртүрлі мазхабтарда ұйымдастырылған, нарықтар мен олардың қатысушылары қалай жұмыс істейтіндігі туралы әр түрлі көзқарастар бар.
-- Классикалық
-- Кейнсиандық
-- Монетарист
-- Жаңа классикалық
-- Жана кейнсиандық
-- Австриялық
Микроэкономика және Макроэкономика
Микроэкономика және макроэкономиканың негізгі айырмашылығы ол макроэкономикалық агрегаттар кейде өзінше ерекшеленеді немесе тіпті ұқсас микроэкономикалық айнымалыларға қарама қарсы әрекет ете алады.
Микроэкономика экономикалық тенденцияларды қарастырады немесе жеке адамдар белгілі бір таңдау жасаған кезде не болуы мүмкін. Жеке тұлғалар, әдетте, сатып алушылар, сатушылар және кәсіп иелері сияқты кіші топтарға жіктеледі.
Экономикалық өсу факторлары:
Тікілей факторлар:
-- Еңбек ресурстарының саны мен сапасының өсуі.
-- Негізгі капитал көлемінің өсуі және сапалық құрамының жақсаруы.
-- Өндірісті ұйымдастырумен қатар технологияның жетілдірілуі.
-- Пайдаланатын табиғи ресурстардың саны мен сапалылығының артуы.
-- Қоғамдағы кәсіпкерлік қабілетінің өсуі.
Жанама факторалар:
-- Сұраныс - тұтыны, инвестициялық, мемлеттік шығындардың өсуі.
-- Ұсыныс - бәсекенің дамуы, ресурстардың бағасының төмендеуі, несие алу мүмкіншілігінің өсуі.
-- Бөлу - қоғамдағы барлық ресурстарды тиімді пайдалану.
1.3 ЖАСЫЛ ЭКОНОМИКА - КАЗАКСТАННЫҢ ИНОВАЦИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМЫУНЫҢ ПАРАДИГМАСЫ
Жасыл экономика дегеніміз не? Қазіргі кезде қоғам Жасыл экономика сөзінің мəнісін əр түрлі түсінеді. Бірі бұл елдің табиғатын жақсартатын экономиканың жаңа салалары деп түсінеді. Басқалары бұл сөзді табиғатқа көмектесуге жəне пайда келтіруге бағытталған жаңа технологиялар ретіндегі экожүйенің өзіндік түрі деп есептейді. Үшіншілері, бұл мақсаты экологиялық таза өнімдерді құру болып табылатын дамудың жаңа кезеңіне ауысу деп есептейді.
Түсінікті анықтаудың барлық осы жолдары сөздің мағынасына өте жақын. Жасыл экономика - бұл табиғи қорларды тиімді пайдалану есебінен қоғамның əл-ауқатын сақтауға бағытталған, сондай-ақ соңғы пайдалану өнімдерін өндірістік циклге қайтаруды қамтамасыз ететін экономика. Жасыл экономика бірінші кезекте, қазіргі уақытта сарқылуға ұшыраған (пайдалы қазбалар - газ, мұнай) ресурстарды үнемді тұтынуға жəне сарқылмайтын ресурстарды тиімді пайдалануға бағытталған.
Жасыл экономиканың негізінде - таза немесе Жасыл технологиялар жатыр. Мамандардың айтуы бойынша жасыл экономиканы дамыту, көптеген постиндустриалды елдерде өзінің ауқымымен қозғаған экологиялық дағдарысты біздің елде болдырмауға мүмкіндік береді.
Жасыл экономикаға ауысу аясында:
-- Қорлардың тиімділігін арттыру;
-- Қазақстандықтың фрақұрылымды жетілдіру;
-- Халықтың əл-ауқатын жақсарту болжанады;
Тұжырымдаманы іске асыру үш кезеңде жоспарланады:
-- Бірінші кезең -2013 - 2020жж. - қорларды пайдалануды оңтайландыру жəне табиғат пайдалану қызметінің тиімділігі арттыру, сондай-ақ, Жасыл инфрақұрылымды құру;
-- Екінші кезең - 2020 - 2030 жж. - табиғи қорларды тиімді пайдалану, жоғары технологиялар базасында жаңартылатын энергетиканы енгізу;
-- Үшінші кезең - 2030 - 2050 жж. - олардың жаңартылуы жағдайында негізіне табиғи қорларды пайдалану қойылған, ұлттық экономиканың үшінші өнеркəсіптік революция қағидаттарына ауысуы;
Жасыл экономикаға ауысу барынша үлкен танымалдыққа ие болып келеді жəне ауқымды қызығушылық тудырады. Жасыл экономика бірінші кезекте экономикалық прогреске жағдай жасайды жəне мыналарды қамтамасыз етеді:
-- Ішкі жалпы өнімнің өсімі;
-- Елдің табыстарын ұлғайту;
-- Елдегі жұмыссыздық көрсеткіштерін азайта отырып, халық үшін жұмыс орындарын құру.
Бұл жерде Жасыл экономикаға ауысу климаттың өзгеруі, пайдалы қазбалардың сарқылуы жəне су ресурстарының тапшылығы сияқты жаһандық қауіптен тəуекелдерді төмендетеді.
Жасыл экономиканы дамыту бағдарламасы аясында Қазақстан экономиканың 10 шешуші секторына құралдарды инвестициялауды жоспарлайды:
-- Энергетика;
-- Ауылшаруашылығы;
-- Тұрғынүй-коммуналдық шаруашылығы;
-- Балықаулау;
-- Орманшаруашылығы;
-- Өнеркəсіп;
-- Туризм;
-- Электро Көлік;
-- Қалдықтарды кəдеге жарату жəне қайта өңдеу;
-- Су қорларын басқару.
Жасыл Экономиканы дамытудын жеті негізгі бағыттары:
1)Жаңартылатын энергия көздерін енгізу.
Пайдалы қазбаларды ары қарай сақтау туралы мəселе орасан ауқымға ие болады. Біздің мемлекет табиғи қорлары өте бай ел ретінде танылған.
Газ, мұнай - бүкіл дүние жүзінде ең ірі энергетикалық қорлардың бірі ретінде сыныпталады, бірақ тіпті олардың өзі уақыты келгенде сарқылады, демек өмір үшін жаңа ресурстар табу қажет.
Бұл ретте Қазақстанның жақсы экожүйеге, жер қыртысына жəне орманға ие болуы айғағы басқа елдер алдындағы өзінің ұстанымын айтарлықтай арттырады.
2) Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығындағы энергия тиімділігі. Қалалық тұрғын үй қорының маңызды бөлігі кеңестік дəуірден кейінгі уақытта салынғандықтан, тұрғын үй кешендерінің көпшілігі тиімсіз жылу
изоляциялық құрылымдармен жəне жылумен қамтамасыз ету жүйелерімен жабдықталған, ол маңызды жылу шығындарына алып келеді. Қазіргі уақытта Қазақстанда жылумен қамтамасыз ету аспаптарының жұмысының істен шығуы саласындағы іс-шараларды жүзеге асыратын энергия сервистік компаниялары əрекет етеді.
3) Ауыл шаруашылығындағы органикалық егін шаруашылығы.
Бірінші кезекте бағыттың аталмыш түрі əр түрлі
азық қоспаларынан, синтетикалық тыңайту өнімдерінен (пестицидтерден) бас тартуды қарастырады.
Дақылдық өсімдіктердің шығымдылығын, өсуін қамтамасыз ету үшін органикалық тыңайтқыштарды пайдалану туралы сөз болып отыр.
Ауыл шаруашылығын көгалдандыру табиғи қорларға зиян келтірместен, халыққа азық-түлікті қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Қазақстан мынадай бағыттар бойынша əрекет етуді жоспарлайды: ·жердің құнарлылығын басқару;
·суды тиімді пайдалану;
·өсімдіктер жəне жануарлар денсаулығын басқару;
·фермаларды механикаландыру.
4) Қалдықтарды басқару жүйесін жетілдіру.
Қалдықтарды басқару мəселесі ерекше танымалдылыққа ие болды. Лас көшелер, үйінділер жəне қандай да бір болып жатқанға бақылаудың жоқтығын жиі кездестіресіз. Қалыптасқан жағдайларға байланысты қалдықтарды өндірістік өнімнің қайталама өнімі ретінде пайдалану ұсынылған.
Осылайша, мысалы қатты тұрмыстық қалдықтарды кешенді қайта өңдеу жəне балама отынды алу технологиясы Алматыда іске асырылуда.
5) Су қорларын басқару жүйелерін жетілдіру.
Су адамзаттың өмір сүруін жəне экожүйелердің тұтастығын қамтамасыз етудің шешуші табиғи құрылымы болып қала береді. Осыған байланысты су қорларын тиімді пайдалану орасан ауқымға ие болатын мəселе болып қала береді.
6) Таза (электро) көлікті дамыту.
Қазақстандағы тасымалдардың көпшілігі дизелдебензинде жүргізіледі. Қазіргі уақытта тасымалдардың басым бөлігі бензин (дизель) негізінде жүзеге асырылады.
Бірінші кезекте бұл парник газдарының жоғары шығарындыларына жағдай жасайды.
7) Экожүйелерді сақтау жəне тиімді басқару.
Осы бағыттағы қызмет басты түрде біздің елдің бірегей табиғат байлығын сақтауға бағытталған.
Сүрет 4 - "Жасыл" Экономика.
2 ТАРАУ. ТӨЛЕМ БАЛАНСЫ
2.1 ТӨЛЕМ БАЛАНСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ТҮРЛЕРІ
Төлем балансы сыртқы экономикалық іс әрекеттерді есептеу орта ғасырда пайда болған. Джеймс Стюарт (1712-1780 жж.) - шотландық экономист - төлем балансынын терминін (ХVІІ ғ.) ойлап тапқан.
ХХ ғасырдың басында төлем балансын құрау әдісі АҚШ және Англияда дами түсті.
Төлем балансы - әдетте, бір жыл уакыт аралығында резиденттер мен резидент еместердің арасындағы жасалған сауда-саттық және қаржылық келімдер туралы статистикалық есеп-қисап.
Төлем балансын талдау негізінде кандай да бір елдің сырткы экономикалык тепе-тендікке жете алу мүмкіндігін түсіндіруге болады.
Осыған негізделе отырып ХБҚ (Халықаралық Валюта Қоры) барлық елдер бойынша ортақ төлем балансын құраудың стандарттық әдістемесін жасаған.
Әрбір елдің көпқырлы, кешенді халықаралық экономикалық қатынастары оның халықаралық операцияларының баланстық есебінде көрініс табады. Бұл есепті қалыптасқан дәстүр бойынша төлем балансы деп айтады.
Төлем балансы дегеніміз тауарларды, қызмет көрсетулерді, капиталдарды әкету мен әкелу көрсеткіштері формасында елдік дүние жүзілік байланыстарын анықтайтын құндык өлшем. Халықаралық операциялардың баланстық есебі елдін сыртқы экономикалық операцияларының көлемін, құрылымын, сипатын сандық және сапалық тұрғындар анықтайтын құндық көрсеткіш. Барлық оперциялар бойынша валюта ағындарының көрсеткіштері төлемдер мен кірістер деп белгілінеді.
Экономикалық мазмұны бойынша белгілі бір мерзімдік және белгілі бір кезендік төлем баланстарын ажыратады. Белгілі бір мерзімдік төлем балансын статистикалық көрсеткіш ретінде дәл атап айту мүмкін емес, себебә ол күн сайын өзгеріп тұратың төлемдер мен кірістер арақатынасы түрінде көрініс ... жалғасы
М. О. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТІСТIК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТI
Кафедра: Қаржы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
жұмыс тақырыбы:__________________________ ___________________
___________________________________ _________________________
пәні ___________________________________ _____________________
мамандығы ___________________________________ _______________
Орындаған___________________________________ ___________________
Жетекші___________________________________ _____________________
Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____ ________ 20_ ж
Норма бақылау:
______________
қолы, аты-жөні
Комиссия:
____________
қолы, аты-жөні
____________
қолы, аты-жөні
Шымкент - 201_ ж.
М. О. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТІСТIК ҚАЗАҚСТАНУНИВЕРСИТЕТI
Кафедра: Қаржы
БЕКIТЕМIН
Кафедра меңгерушiсi:
э.ғ.к. Айтымбетова А.Н.
___________________
____ _____ 201__ ж
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
пәнi бойынша курстық жұмыс
ТАПСЫРМАСЫ №_____
Студент _______________________ тобы ___________________________________ ____
аты, жөнi
Жұмыс тақырыбы___________________________________ __________________________
___________________________________ ___________________________________ ________
Бастапқы мәлiметтер___________________________________ ________________________
___________________________________ ___________________________________ _______
№
Курстық жұмыстың мазмұны
Орындау
мерзiмi
Салыстырмалы көлемі (парақ саны)
1.
2.
3.
4.
5.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1.___________________________________ ___________________________________ _____
2. ___________________________________ ___________________________________ _____ 3.___________________________________ ___________________________________ _____
Тапсырма берiлгенкүнi _______________
Жұмыстың қорғалған күні ______________
Жұмыстыңжетекшiсi___________________________________ _______________________
( аты жөнi, қызметі, қолы )
Тапсырманы орындауға қабылдаған___________________________________ __________
(күнi, студент қолы)
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БIЛIМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРIЛIГI
М. О. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТIК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТI
Факультет ___________________________
Кафедра Қаржы
Бекітемін
Кафедра меңгерушісі
э.ғ.к. Айтымбетова А.Н.
____________________________
_ _ _ _ _ _ _ _ 20_ _ж.
Курстық жұмыс қорғау
Хаттамасы №_ _
пән _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ ___________
студент____________________________ тобы _ __ _ _ _ _ _
Курстық жұмыс тақырыбы:
___________________________________ ___________________________________ _______
___________________________________ ___________________________________ _______
Қорғау кезінде келесі сұрақтарға жауап алынды:
1___________________________________ ___________________________________ _______
2___________________________________ ___________________________________ _______
3___________________________________ ___________________________________ _______
Курстық жұмыс орындау кезінде алынған балл (60 мүмкіндіктен) ___________, қорғау бағаланды (40мүмкіндіктен) _________ балл.
Сомалық баллы_________ .
Жұмыс бағасы _________.
Курстық жұмыс жетекшісі__________________________ ______.
Комиссия мүшелері ___________________________________ _____
Комиссия мүшелері ___________________________________ _____
Қорғау күні ____________________________201ж
АННОТАЦИЯ
Курстық жұмыстың тақырыбы: Экономикалық факторлар және мемлекеттің төлем балансы.
Орындаған: ___________________________________ ____________
(тобы,студенттің аты жөні)
Ғылыми жетекшісі___________________________________ ____________
(лауазымы, жетекшінің аты жөні)
Курстық жұмысының мақсаты ол экономиканы, экономикалық факторларын және мемлекеттік төлем балансын, онын қиыншылығын, олардын щешу және дамыту жолдарын анықтау.
Курстық жұмыс құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және әдебиеттер тізімі, қосымшалардан тұрады.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1 Экономика: мәні мен түсінігі
1.2 Экономикалық факторлар
1.3 Жасыл экономика - Қазақстанның инновациялық және тұрақты дамуының парадигмасы
2 Төлем балансы
2.1 Төлем балансының құрылымы және түрлері
2.2 Қазақстан Республикасының төлем балансы
3 Қазақстан Респубдикасының төлем балансының проблемалары
3.1 Проблемаларды щешу және дамыту жолдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Экономика -- қоғамның өз ресурстарын басқаруы туралы ғылым - Жалпы тілмен айтқанда экономика адамдар қалай шешім қабылдайды, қанша жұмыс жасауы керек, не сатып алғаны дұрыс, қаншалықты пайда таба алады және т.б. көптеген сұрақтарға жауап іздейді.
Экономиканың зертейтін екі жағы:
Микроэкономика
Макроэкономика
Микраэкономиканың негізгі өнемдері:
* Микроэкономика жеке адамдар мен фирмалардың өндіріс, айырбас және тұтыну ресурстарын бөлу туралы шешімдерін зерттейді.
* Микроэкономика бірыңғай нарықтардағы бағалар мен өндіріс және әр түрлі нарықтардың өзара әрекеттесуі мәселелерімен айналысады, бірақ, бүкіл экономикалық агрегаттарды зерттеуді макроэкономикаға қалдырады.
* Микроэкономистер логикаға негізделген және адамның мінезқұлқын бақылайтын модельдердің әр түрлі типтерін тұжырымдайды және модельдерді шынайы бақылаулармен салыстырады.
Макроэкономиканын негізгі өнімдер:
* Макроэкономика - бұл экономиканың құрылымы, өнімділігі, мінез-құлқы және шешім қабылдау мәселелерімен айналысатын экономика саласы.
* Макроэкономикалық зерттеулердің негізгі екі бағыты - ұзақ мерзімді экономикалық өсу және қысқа мерзімді бизнес циклдар.
* Макроэкономика қазіргі формада көбінесе Джон Мейнард Кейнстен және оның 1930 жылдардағы нарықтық тәртіп пен үкіметтік саясат туралы теорияларынан басталады; содан бері бірнеше мазхабтар дамыды.
* Макроэкономикадан айырмашылығы, микроэкономика экономиканың жекелеген субъектілері (салалар, адамдар, компаниялар және т.б.) жасайтын әсер мен таңдауға көбірек бағытталған.
Жасыл экономика - бұл табиғи қорларды тиімді пайдалану есебінен қоғамның əл-ауқатын сақтауға бағытталған, сондай-ақ соңғы пайдалану өнімдерін өндірістік циклге қайтаруды қамтамасыз ететін экономика.
Төлем балансы сыртқы экономикалық іс әрекеттерді есептеу орта ғасырда пайда болған. Джеймс Стюарт (1712-1780 жж.) - шотландық экономист - төлем балансынын терминін (ХVІІ ғ.) ойлап тапқан.
Төлем балансы дегеніміз тауарларды, қызмет көрсетулерді, капиталдарды әкету мен әкелу көрсеткіштері формасында елдік дүние жүзілік байланыстарын анықтайтын құндык өлшем. Халықаралық операциялардың баланстық есебі елдін сыртқы экономикалық операцияларының көлемін, құрылымын, сипатын сандық және сапалық тұрғындар анықтайтын құндық көрсеткіш. Барлық оперциялар бойынша валюта ағындарының көрсеткіштері төлемдер мен кірістер деп белгілінеді.
Стандартты төлем балансы үш бөлімнен тұрады.
Ағымдағы операциялар шоты, резиденттер мен бейрезиденттер арасындағы тауарлардың, көрсетілетін қызметтердің, бастапқы кірістердің және қайталама кірістердің ағындарын көрсетеді. Ағымдағы операциялар шотының сальдосы экономиканың ішкі жинақ мен инвестициясының теңгерімін көрсетеді;
Капиталмен операциялар шоты, өндірілмеген қаржылық емес активтермен және капиталдық трансферттермен сыртқы экономикалық операцияларды қамтиды;
Қаржылық шот, резиденттер мен бейрезиденттер арасындағы қаржы активтерімен және міндеттемелерімен операцияларды және нақты ресурстардың экспорты мен импортын қаржыландыру көздерін көрсетеді. Ұлттық Банк 2021 жылдың бірінші тоқсандағы қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасы төлем балансының алдын-ала бағасын жасап шығарды.
Ағымдағы шот 1,2 млрд АҚШ доллар тапшылықпен қалыптасты. Оның негізгі себебі - импорт ағынының ұлғаюымен тауарлар экспорты көлемінің төмендеуінде жатыр.
Экспорт 19,9%-ға, 11,5 млрд АҚШ долларына дейін қысқарды. Бұл ретте, ең алдымен, мұнай экспорты төмендегеннен деп түсіну керек, жалпы экспортта оның үлесі 48,5%-ды құрады. Төмендеу себебі 2020 жылдың 4-тоқсанында мұнайдың салыстырмалы түрде төмен бағасына байланысты болды (барреліне - 44,3 доллар), осының өзі 2021 жылдың 1 тоқсанында экспорт статистикасына әсер етті.
Менің курстық жұмысымның тақырыбы: Экономиқалық факторлар және мемлекеттің төлем балансы.
Курстық жұмысының мақсаты ол экономиканы, экономикалық факторларын және мемлекеттік төлем балансын, онын қиыншылығын, олардын щешу және дамыту жолдарын анықтау.
Жұмыс барысында келесідей міндеттер қарыстырылған:
-- Экономика мәні мен түсінігі;
-- Экономиқалық факторлар;
-- "Жасыл" Экономика;
-- Төлем балансыны мәні мен принциптері;
-- Төлем балансынын құрылымы және түрлері;
-- ҚР-дағы төлем балансы жағдайы;
-- Төлем балансынын қиыншылықтарды;
-- Қиыншылықтардың щешу жәнк дамыту жолдары.
Курстық жұмыс кіріспе, үш бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ТАРАУ. ЭКОНОМИКА: МӘНІ МЕН ТҮСІНІГІ
1.1 ЭКОНОМИКАЛЫҚ ФАКТОРЛАР
Экономика ол грек тілінен шыққан сөзбе-сөз, oikos - үй және уй шаруашылықты білдіреды; nomos - заң, білім және ережені білдіреді. Бұл сөзді Ксенофонд айналымға енгізген болатын. Адамдар әрқашанда экономикамен және экономикалық таңдау жағдайында өмір сүріп жатыр. Қазіргі уақытта, экономика әрбір адамның өміріне кірген және адамдардың өздері экономика жайлы өте көбірек білуге ұмтылып жатыр. Экономика сөздік ғылым және сандық ғылым болып табылады. Сөздік ғылым ол сапалық саннатарты пайданалады. Сандық ғылым ол өзінің есептелерінде математикалық әдістерді пайданалады.
Сөздік ғылым экономика: Тиімділік; Өнімдер сапасы; Рухани мудделер; Қайырымдылық және т.б.
Сандық ғылым экономика: Пайда; Еңбек өнімділігі; Уақыт нормасы; Өндіріс көлемі; Өнімнің бірлігін шығаруға кеткен еңбек шығындары және т.б.
Тұнғыш экономиканың ой-пікірлері:
-- Платон (б.д.д. 427-347 жж.)
-- Сенека (4-65 б.д.д. жж.)
-- Ксенофонт (б.д.д. 430-354 жж.)
-- Аристотель (б.д.д. 384-322 жж.)
-- Лукреций Кар (39-55 б.д.д. жж.)
Сурет 1 - Сенека (4-65 б.д.д. жж.)
Сүрет 2 - Ксенофонт (б.д.д. 430-354 жж.)
Ертедегі Рим, Қытай, Грекия, Үндістан ғылым-философтары экономиканың жекелген мәселерін: Байлык қалай көбейеді? Бағанын негізінде не жатады? және т.б. сол кездегі экономикалық сурақтарға шешү жолын іздеп талаптанған.
Платон (б.д.д. 427-347 жж.), Ксенофонт (б.д.д. 430-354 жж.), Аристотель (б.д.д. 384-322 жж.) экономика теорияның бастапқы принцептерін анықтаумен айналысқан.
Сенека (4-65 б.д.д. жж.) мен Лукреций Кар (39-55 б.д.д. жж.) Көне Рим ойшылдары болған, олар құлиеленушіліктің құлдырап күйреуінің экономикалық себептерін зерттеген. Бұнын басты себебі материалдық ынтаның болмауы, олар солай деген. Сенеканын көзқарасы көбірек христианстваның экономикалық теорияның концепцияларының қалыптасуына ықпал еткен. Бұл концепциялар адамзат дамуының тарихи процесінде шаруашылық өмірге көзқарасты мөлде өзгертеді. "Егер кімде-кім еңбек еткісі келмесе, ол тамақ жемесін." деген, христиандық ойшылар мен уағыз жабайдар шаруашылық еңбекті қажетті және киелі іс деп жариялаған. Экономиканың ой пікірлері орта ғасырларда ғылым болып қалыптастаған болатын.
Сол кездердігі замандардың ойшылары экономикалық құбылыстарды жалпы қоғам өмірінің процестерінен бөліп алып жеке талдаған жоқ, экономика туралы ілімді жүйеге келтіріп қалыптастыра алмаған.
Экономикалық теория ғылым болып тек XVI-XVII ғасырларда қалыптасады.
Саяси экономия - қоғамдык шаруашылықтың заңдары тұралы ғылым.
XVII ғ. басында саяси экономия дербес ғылымға айналған.
Қазақ елінде XIX ғ. соңы XX ғ. басында сауда капиталы, тауар ақша айналымы, халықаралық нарық, еңбек бөлінісін қамту процесі бірте-бірте жанданған болатын. Еліміздің батыс, солтүстік аймақтары Ресеймен тауар айналысы басым қатынаста болса, шығыс, оңтүстік, орталық аудандарға Орта Азия, Қытай және т.б. елдердің саудагерлері жие келе бастады.
Меркантилизм ол итальян тілінен шыққан, мерканте - көпес, саудагер. Немесе маркенталитеттер мектебі деп аталады. Бағыт өкілдерінің айтуынша, қоғамдык байлықты тек саудада ғана болады (аша, алтын). Олар ғылымның бас пәні деп ақша, тауар айналымын түсінген.
Экономиканы зерттеу үшін бізге оның екі жағы керек:
1.Микроэкономика
2.Макроэкономика
Сүрет 3 - Экономиканың екі жағы
Микроэкономика - бұл ынталандыру мен шешімдердің салдарын, оның ресурстарін пайдалану мен бөлуге қалай әсер ететіндігі туралы зерттейтін әлеуметтік ғылым. Микроэкономика әртүрлі тауарлардың неге мен қалай әртүрлі құндылықтарға ие екендігін, жеке адамдар мен кәсіпкерлер тиімді өндіріс пен айырбастауды қалай жүргізетіндігін және пайда көретінін, сондай-ақ жеке адамдар бір-бірімен қалай жақсы үйлесетінін және ынтымақтастықта болатындығын көрсетеді. Жалпы айтқанда, микроэкономика макроэкономикаға қарағанда анағұрлым толық және егжей-тегжейлі түсінік береді.
Микраэкономиканың негізгі өнемдері:
* Микроэкономика жеке адамдар мен фирмалардың өндіріс, айырбас және тұтыну ресурстарын бөлу туралы шешімдерін зерттейді.
* Микроэкономика бірыңғай нарықтардағы бағалар мен өндіріс және әр түрлі нарықтардың өзара әрекеттесуі мәселелерімен айналысады, бірақ, бүкіл экономикалық агрегаттарды зерттеуді макроэкономикаға қалдырады.
* Микроэкономистер логикаға негізделген және адамның мінезқұлқын бақылайтын модельдердің әр түрлі типтерін тұжырымдайды және модельдерді шынайы бақылаулармен салыстырады.
Микроэкономиканы позитивті және нормативті мағынада қолдануға болады.
Микроэкономиканы зерттеу бірнеше негізгі ұғымдарды қамтиды, соның ішінде (бірақ онымен шектелмейді): Баға теориясы; Өндіріс теориясы; Пайдалылық теориясы; Ынталандыру және мінез-құлық;
* Баға теориясы - утилиталар мен өндіріс теориясы бәсекелі нарықтағы бағаларды анықтайтын сұраныс пен ұсыныс теориясын құру үшін өзара әрекеттеседі. Мінсіз бәсекелі нарықта тұтынушылар талап ететін бағаны өндірушілер ұсынған бағамен қорытынды жасайды. Бұл экономикалық тепе-теңдікке әкеледі.
* Өндіріс теориясы - бұл өндіріс немесе кірістерді нәтижеге айналдыру процесі. Өндірушілер кірістерді көбейту үшін шығындарды барынша азайтуға мүмкіндік беретін кірістер мен оларды біріктіру әдістерінің комбинациясын таңдауға тырысады.
* Пайдалылық теориясы - тұтынушылар қанша ақша жұмсауға болатындығын ескере отырып, өз бақыттарын немесе утилитасын арттыратын тауарлардың жиынтығын сатып алуды және тұтынуды таңдайды.
* Ынталандыру және мінез-құлық - адамдар, жеке адамдар немесе фирмалар өздеріне тап болған жағдайларға қалай әрекет етеді.
Макроэкономика - бұл жалпы экономиканың - нарықтың немесе кең ауқымда жұмыс істейтін басқа жүйелердің өзін қалай ұстайтындығын зерттейтін экономика саласы. Макроэкономика инфляция, ұлтық табыс, баға деңгейі, экономикалық өсу қарқыны, ЖІӨ (жалпы ішкі өнім) және жұмыссыздықтың өзгеруі сияқты жалпы экономикалық құбылыстарды зерттейді.
Макроэкономика шешетін сұрақтар:
Инфляцияның себебі неде? Жұмыссыздықтың себебі неде? Экономикалық өсуді не тудырады немесе ынталандырады? Макроэкономика экономиканың қаншалықты жақсы жұмыс істеп жатқандығын өлшеуге, оны қандай күштер итермелейтінін түсінуге және өнімділікті қалай жақсартуға болатындығын жобалауға тырысады.
Макроэкономика микроэкономикадан айырмашылығы бүкіл экономиканың құрылымы, өнімділігі мен мінез құлқымен айналысады, бұл экономикадағы жекелеген субъектілердің (адамдар, өндірістер, үй шаруашылықтары және т.б. сияқты) таңдауларына көбірек бағытталған.
Макроэкономиканын негізгі өнімдер:
* Макроэкономика - бұл экономиканың құрылымы, өнімділігі, мінез-құлқы және шешім қабылдау мәселелерімен айналысатын экономика саласы.
* Макроэкономикалық зерттеулердің негізгі екі бағыты - ұзақ мерзімді экономикалық өсу және қысқа мерзімді бизнес циклдар.
* Макроэкономика қазіргі формада көбінесе Джон Мейнард Кейнстен және оның 1930 жылдардағы нарықтық тәртіп пен үкіметтік саясат туралы теорияларынан басталады; содан бері бірнеше мазхабтар дамыды.
* Макроэкономикадан айырмашылығы, микроэкономика экономиканың жекелеген субъектілері (салалар, адамдар, компаниялар және т.б.) жасайтын әсер мен таңдауға көбірек бағытталған.
Макроэкономика - өте кең сала, бірақ зерттеудің екі нақты бағыты осы пәннің өкілі болып табылады.
Бірінші бағыт - ұзақ мерзімді экономикалық өсуді немесе ұлтық табыстын өсуін анықтайтын факторлар. Екіншісі ұлттық - цикл мен жұмыспен қамтылудың қысқа мерзімді ауытқуының себептері мен салдарын қамтиды, бұны бизнес цикл деп атайды.
Макроэкономика саласы көптеген әртүрлі мазхабтарда ұйымдастырылған, нарықтар мен олардың қатысушылары қалай жұмыс істейтіндігі туралы әр түрлі көзқарастар бар.
-- Классикалық
-- Кейнсиандық
-- Монетарист
-- Жаңа классикалық
-- Жана кейнсиандық
-- Австриялық
Микроэкономика және Макроэкономика
Микроэкономика және макроэкономиканың негізгі айырмашылығы ол макроэкономикалық агрегаттар кейде өзінше ерекшеленеді немесе тіпті ұқсас микроэкономикалық айнымалыларға қарама қарсы әрекет ете алады.
Микроэкономика экономикалық тенденцияларды қарастырады немесе жеке адамдар белгілі бір таңдау жасаған кезде не болуы мүмкін. Жеке тұлғалар, әдетте, сатып алушылар, сатушылар және кәсіп иелері сияқты кіші топтарға жіктеледі.
Экономикалық өсу факторлары:
Тікілей факторлар:
-- Еңбек ресурстарының саны мен сапасының өсуі.
-- Негізгі капитал көлемінің өсуі және сапалық құрамының жақсаруы.
-- Өндірісті ұйымдастырумен қатар технологияның жетілдірілуі.
-- Пайдаланатын табиғи ресурстардың саны мен сапалылығының артуы.
-- Қоғамдағы кәсіпкерлік қабілетінің өсуі.
Жанама факторалар:
-- Сұраныс - тұтыны, инвестициялық, мемлеттік шығындардың өсуі.
-- Ұсыныс - бәсекенің дамуы, ресурстардың бағасының төмендеуі, несие алу мүмкіншілігінің өсуі.
-- Бөлу - қоғамдағы барлық ресурстарды тиімді пайдалану.
1.3 ЖАСЫЛ ЭКОНОМИКА - КАЗАКСТАННЫҢ ИНОВАЦИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМЫУНЫҢ ПАРАДИГМАСЫ
Жасыл экономика дегеніміз не? Қазіргі кезде қоғам Жасыл экономика сөзінің мəнісін əр түрлі түсінеді. Бірі бұл елдің табиғатын жақсартатын экономиканың жаңа салалары деп түсінеді. Басқалары бұл сөзді табиғатқа көмектесуге жəне пайда келтіруге бағытталған жаңа технологиялар ретіндегі экожүйенің өзіндік түрі деп есептейді. Үшіншілері, бұл мақсаты экологиялық таза өнімдерді құру болып табылатын дамудың жаңа кезеңіне ауысу деп есептейді.
Түсінікті анықтаудың барлық осы жолдары сөздің мағынасына өте жақын. Жасыл экономика - бұл табиғи қорларды тиімді пайдалану есебінен қоғамның əл-ауқатын сақтауға бағытталған, сондай-ақ соңғы пайдалану өнімдерін өндірістік циклге қайтаруды қамтамасыз ететін экономика. Жасыл экономика бірінші кезекте, қазіргі уақытта сарқылуға ұшыраған (пайдалы қазбалар - газ, мұнай) ресурстарды үнемді тұтынуға жəне сарқылмайтын ресурстарды тиімді пайдалануға бағытталған.
Жасыл экономиканың негізінде - таза немесе Жасыл технологиялар жатыр. Мамандардың айтуы бойынша жасыл экономиканы дамыту, көптеген постиндустриалды елдерде өзінің ауқымымен қозғаған экологиялық дағдарысты біздің елде болдырмауға мүмкіндік береді.
Жасыл экономикаға ауысу аясында:
-- Қорлардың тиімділігін арттыру;
-- Қазақстандықтың фрақұрылымды жетілдіру;
-- Халықтың əл-ауқатын жақсарту болжанады;
Тұжырымдаманы іске асыру үш кезеңде жоспарланады:
-- Бірінші кезең -2013 - 2020жж. - қорларды пайдалануды оңтайландыру жəне табиғат пайдалану қызметінің тиімділігі арттыру, сондай-ақ, Жасыл инфрақұрылымды құру;
-- Екінші кезең - 2020 - 2030 жж. - табиғи қорларды тиімді пайдалану, жоғары технологиялар базасында жаңартылатын энергетиканы енгізу;
-- Үшінші кезең - 2030 - 2050 жж. - олардың жаңартылуы жағдайында негізіне табиғи қорларды пайдалану қойылған, ұлттық экономиканың үшінші өнеркəсіптік революция қағидаттарына ауысуы;
Жасыл экономикаға ауысу барынша үлкен танымалдыққа ие болып келеді жəне ауқымды қызығушылық тудырады. Жасыл экономика бірінші кезекте экономикалық прогреске жағдай жасайды жəне мыналарды қамтамасыз етеді:
-- Ішкі жалпы өнімнің өсімі;
-- Елдің табыстарын ұлғайту;
-- Елдегі жұмыссыздық көрсеткіштерін азайта отырып, халық үшін жұмыс орындарын құру.
Бұл жерде Жасыл экономикаға ауысу климаттың өзгеруі, пайдалы қазбалардың сарқылуы жəне су ресурстарының тапшылығы сияқты жаһандық қауіптен тəуекелдерді төмендетеді.
Жасыл экономиканы дамыту бағдарламасы аясында Қазақстан экономиканың 10 шешуші секторына құралдарды инвестициялауды жоспарлайды:
-- Энергетика;
-- Ауылшаруашылығы;
-- Тұрғынүй-коммуналдық шаруашылығы;
-- Балықаулау;
-- Орманшаруашылығы;
-- Өнеркəсіп;
-- Туризм;
-- Электро Көлік;
-- Қалдықтарды кəдеге жарату жəне қайта өңдеу;
-- Су қорларын басқару.
Жасыл Экономиканы дамытудын жеті негізгі бағыттары:
1)Жаңартылатын энергия көздерін енгізу.
Пайдалы қазбаларды ары қарай сақтау туралы мəселе орасан ауқымға ие болады. Біздің мемлекет табиғи қорлары өте бай ел ретінде танылған.
Газ, мұнай - бүкіл дүние жүзінде ең ірі энергетикалық қорлардың бірі ретінде сыныпталады, бірақ тіпті олардың өзі уақыты келгенде сарқылады, демек өмір үшін жаңа ресурстар табу қажет.
Бұл ретте Қазақстанның жақсы экожүйеге, жер қыртысына жəне орманға ие болуы айғағы басқа елдер алдындағы өзінің ұстанымын айтарлықтай арттырады.
2) Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығындағы энергия тиімділігі. Қалалық тұрғын үй қорының маңызды бөлігі кеңестік дəуірден кейінгі уақытта салынғандықтан, тұрғын үй кешендерінің көпшілігі тиімсіз жылу
изоляциялық құрылымдармен жəне жылумен қамтамасыз ету жүйелерімен жабдықталған, ол маңызды жылу шығындарына алып келеді. Қазіргі уақытта Қазақстанда жылумен қамтамасыз ету аспаптарының жұмысының істен шығуы саласындағы іс-шараларды жүзеге асыратын энергия сервистік компаниялары əрекет етеді.
3) Ауыл шаруашылығындағы органикалық егін шаруашылығы.
Бірінші кезекте бағыттың аталмыш түрі əр түрлі
азық қоспаларынан, синтетикалық тыңайту өнімдерінен (пестицидтерден) бас тартуды қарастырады.
Дақылдық өсімдіктердің шығымдылығын, өсуін қамтамасыз ету үшін органикалық тыңайтқыштарды пайдалану туралы сөз болып отыр.
Ауыл шаруашылығын көгалдандыру табиғи қорларға зиян келтірместен, халыққа азық-түлікті қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Қазақстан мынадай бағыттар бойынша əрекет етуді жоспарлайды: ·жердің құнарлылығын басқару;
·суды тиімді пайдалану;
·өсімдіктер жəне жануарлар денсаулығын басқару;
·фермаларды механикаландыру.
4) Қалдықтарды басқару жүйесін жетілдіру.
Қалдықтарды басқару мəселесі ерекше танымалдылыққа ие болды. Лас көшелер, үйінділер жəне қандай да бір болып жатқанға бақылаудың жоқтығын жиі кездестіресіз. Қалыптасқан жағдайларға байланысты қалдықтарды өндірістік өнімнің қайталама өнімі ретінде пайдалану ұсынылған.
Осылайша, мысалы қатты тұрмыстық қалдықтарды кешенді қайта өңдеу жəне балама отынды алу технологиясы Алматыда іске асырылуда.
5) Су қорларын басқару жүйелерін жетілдіру.
Су адамзаттың өмір сүруін жəне экожүйелердің тұтастығын қамтамасыз етудің шешуші табиғи құрылымы болып қала береді. Осыған байланысты су қорларын тиімді пайдалану орасан ауқымға ие болатын мəселе болып қала береді.
6) Таза (электро) көлікті дамыту.
Қазақстандағы тасымалдардың көпшілігі дизелдебензинде жүргізіледі. Қазіргі уақытта тасымалдардың басым бөлігі бензин (дизель) негізінде жүзеге асырылады.
Бірінші кезекте бұл парник газдарының жоғары шығарындыларына жағдай жасайды.
7) Экожүйелерді сақтау жəне тиімді басқару.
Осы бағыттағы қызмет басты түрде біздің елдің бірегей табиғат байлығын сақтауға бағытталған.
Сүрет 4 - "Жасыл" Экономика.
2 ТАРАУ. ТӨЛЕМ БАЛАНСЫ
2.1 ТӨЛЕМ БАЛАНСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ТҮРЛЕРІ
Төлем балансы сыртқы экономикалық іс әрекеттерді есептеу орта ғасырда пайда болған. Джеймс Стюарт (1712-1780 жж.) - шотландық экономист - төлем балансынын терминін (ХVІІ ғ.) ойлап тапқан.
ХХ ғасырдың басында төлем балансын құрау әдісі АҚШ және Англияда дами түсті.
Төлем балансы - әдетте, бір жыл уакыт аралығында резиденттер мен резидент еместердің арасындағы жасалған сауда-саттық және қаржылық келімдер туралы статистикалық есеп-қисап.
Төлем балансын талдау негізінде кандай да бір елдің сырткы экономикалык тепе-тендікке жете алу мүмкіндігін түсіндіруге болады.
Осыған негізделе отырып ХБҚ (Халықаралық Валюта Қоры) барлық елдер бойынша ортақ төлем балансын құраудың стандарттық әдістемесін жасаған.
Әрбір елдің көпқырлы, кешенді халықаралық экономикалық қатынастары оның халықаралық операцияларының баланстық есебінде көрініс табады. Бұл есепті қалыптасқан дәстүр бойынша төлем балансы деп айтады.
Төлем балансы дегеніміз тауарларды, қызмет көрсетулерді, капиталдарды әкету мен әкелу көрсеткіштері формасында елдік дүние жүзілік байланыстарын анықтайтын құндык өлшем. Халықаралық операциялардың баланстық есебі елдін сыртқы экономикалық операцияларының көлемін, құрылымын, сипатын сандық және сапалық тұрғындар анықтайтын құндық көрсеткіш. Барлық оперциялар бойынша валюта ағындарының көрсеткіштері төлемдер мен кірістер деп белгілінеді.
Экономикалық мазмұны бойынша белгілі бір мерзімдік және белгілі бір кезендік төлем баланстарын ажыратады. Белгілі бір мерзімдік төлем балансын статистикалық көрсеткіш ретінде дәл атап айту мүмкін емес, себебә ол күн сайын өзгеріп тұратың төлемдер мен кірістер арақатынасы түрінде көрініс ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz