Қауіпті өндірістік объектілердегі, өндірістік қауіпсіздік туралы
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті
Тұрақты даму бойынша ЮНЕСКО кафедрасы
Нүсіп Арайлым Ақшатырқызы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы: Ұйымдағы кәсіби тәуекелдерді бағалау нәтижелері негізінде еңбек жағдайлары мен еңбек қорғауды жақсарту жөніндегі іс-шараларды талдау және әзірлеу
Алматы, 2022
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті
Тұрақты даму бойынша ЮНЕСКО кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы: Ұйымдағы кәсіби тәуекелдерді бағалау нәтижелері негізінде еңбек жағдайлары мен еңбек қорғауды жақсарту жөніндегі іс-шараларды талдау және әзірлеу
5В073100-Қоршаған ортаны қорғау және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі мамандығы
Орындаған: А.А.Нүсіп
Ғылыми жетекші: Д.М.Акубаева
б.ғ.к, доцент
Алматы, 2022
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1
ӘДЕБИ ШОЛУ
1.1
Ұйымдағы кәсіби тәуекелдерді бағалау негізінде еңбек жағдайлары
1.2
Тәуекелдерді (қауіпті және зиянды өндірістік факторларды) басқару
1.3
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нормативтік құжаттарды әзірлеу
2
ЗЕРТТЕУ НЫСАНДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
2.1
Еңбек жағдайларының (өндірісдік факторлардың) зияндылығын талдау
2.2
BI group ұйымындағы кәсіби тәуекелдер және қызметкерлерінің еңбек шарттары
2.3
Bi group қызметкерлеріне әсер ететін зиянды еңбек шарттары және қауіпсіздік талаптары
3
ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛДАУ
3.1
Құрылыс жұмыстарының негізгі түрлеріне қойылатын қауіпсіздік талаптары
3.2
Тұрғын үй құрылыстары кезінде еңбек қорғау және өндірістік қауіпсіздік талаптарын жақсарту іс-шаралары
3.3
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нұсқаулықтарды әзірлеу бойынша әдістемелік нұсқаулар
ҚОРТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Диплом жұмысымның өзектілігі: Бүгiнгi таңда адамның еңбек қызметінің басты басымдықтарының бірі - адамның өмірін және денсаулығын сақтау. Еңбек жағдайларын жақсарту, өндiрiстегі кәсiби аурулардың және жарақаттанудың алдын алу бойынша іс - шаралар жетекшiлердiң және мүдделi қызметтердің басты құралдары болып табылады.
Тәуекелдi бағалау және талдау еңбек жағдайы, тұжырымдамалық қағидаттардың негiзiнде оларды іске асыру бойынша кешенді шараларды жасау - елдiң ұлттық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету жүйесінің функционалдық құрамдас бөлiктерiнің басты арнауы. Қазақстандықтардың, барлық әлеуметтiк топтардың әлеуметтiк хал-жайын тұрақты жақсарту мемлекеттiк саясаттың ең алдында болуы керек.
Бүгiн өндiрiсте тәуекелдiң ең аз шектеулі деңгейiн анықтау мақсатында еңбек саласындағы отандық мамандар тәуекелге қатысты әр түрлi: техникалық, жеке, потенциалдық, қолайлы, ұжымдық (топты, әлеуметтiк), соның iшiнде кәсiби тәуекел терминдерді қолдануға мәжбүр. Кез-келген тәуекелдің шамасы бойынша, сондай-ақ өз табиғаты бойынша айырмашылығы болады. Сондықтан оны өлшеудегі мiндетке талдау, бағалау жұмыстарын жүргізу: бiрiншiден тәуекелдiң барлық мәндi түрлерiнiң ауқымдарын бағалау (өндiрiстiк жарақаттанушылықтың және науқастықтың жиiлiгi, соның iшiнде ажалдың болуы), екiншiден әрi зиянды және қауiптi факторлар салдарынан болған зияндыққа қатысты санын салыстырмалы бағалау кіреді.
Халықаралық тәжiрибеде өндірістік тәуекел еңбек процессінің және өндiрiстiк ортаның факторларынан қызметкерлердiң кәсiби ауруларының және жарақаттарының пайда болуы сандық заңдылықтары кең аспектiлік және ауқымды қаралады. Өндірістік тәуекелді талдау және бағалау жазатайым оқиғаларды болдырмауда негiзгi буын болып тұр және еңбек қауiпсiздiгiн басқаруға тәсiлдердi анықтаудың бастапқы буыны (кезеңі) болып табылады.
Өндiрiстегi тәуекелдердi нақты бағалаудың жоқтығы сақтандыру шараларын жоспарлауда уақытында емес және нақтылығы, сонымен бiрге шаралар тиiмдiлiгінің кері әсерінің салдарынан болу себептері бар. Осыған сүйене келе елде өндірістік тәуекелдерді басқару әдістерін, және оның жаңа талаптарын әзірлеу,қауіпсіздік критерийлерін әзірлеу, өндірістік тәуекелдерді бағалау мәселелерінің маңыздылығын белгілеуге болады.
Диплом жұмысымның мақсаты: Ұйымдағы кәсіби тәуекелдерді бағалау нәтижелері негізінде еңбек жағдайлары мен еңбек қорғауды жақсарту жөніндегі іс-шараларды талдау және толығымен әзірлеп талдап шығу.
Диплом жұмысымның міндеті: 1. Ұйымдағы кәсіби тәуекелдерді бағалау негізінде еңбек жағдайлары;
2. Тәуекелдерді (қауіпті және зиянды өндірістік факторларды) басқару;
3. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нормативтік құжаттарды әзірлеу;
4. Еңбек жағдайларының (өндірісдік факторлардың) зияндылығын талдау;
5. BI group ұйымындағы кәсіби тәуекелдер және қызметкерлерінің еңбек шарттары т.б.
Диплом жұмысының құрылымы: Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан,қорытындыдан және зерттеу соңында әдебиеттерге сілтеме көрсетілген. Әрбір жұмыс тараудың мазмұнын ашуға бағытталған.
1 ӘДЕБИ ШОЛУ
1.1 Ұйымдағы кәсіби тәуекелдерді бағалау негізінде еңбек жағдайлары
Еңбек қауіпсіздігі- адамның еңбек үрдісіндегі жұмыс қабілеттілігін және адам денсаулығын сақтауды қамтамасыз ететін заң шығарушылық және құқықтық актілер және оған сәйкес әлеуметтік құқықтық, техникалық, санитарлы-гигеналық, ұйымдық, өртке қарсы, электр қауіпсіздігі мен емдеу профилактикалық құралдарының жиыны болып табылады.
Еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі негізгі мақсаттары өндіріс орындарының қауіпті жағдайларын анықтап, олардың кәсіби зиянды жағдайларын зерттеп, оларды алдын-алу немесе келеңсіз жағдайларды, кәсіби ауруларды, аварияларды және өрттерді болдырмауға әдістер жасайды.Сондай-ақ еңбекті қорғаудың шарты -максималды еңбек өнімділігінде, бір уақытта жайлы жағдайды қамтамасыз ете отырып, жұмысшының ауруы мен келеңсіз, адам ден саулығына әсер ететін жағдайлардың мүмкіндігінің ең төменгі шамасына келтіру.
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 182-бабына сәйкес жұмыс беруші кәсіптік тәуекелге бағалау жүргізуге және профилактика жүргізу, өндірістік жабдықтар мен технологиялық процестерді неғұрлым қауіпсіз түрлеріне ауыстыру арқылы оны барынша азайту және болғызбау жөнінде шаралар қабылдауға міндетті. Тәуекелдерді бағалауды жүргізу Кәсіптік тәуекелдерді басқару қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2020 жылғы 11 қыркүйектегі № 363 бұйрығы негізінде жүзеге асырылады.
Кәсіптік тәуекелдерді бағалауды жүргізу кезеңдері:
- зиянды және қауіпті факторларды (механикалық, физикалық, химиялық, биологиялық, психофизиологиялық) сәйкестендіру;
- кәсіптік тәуекелдерді бағалау (еңбек жағдайларының зияндылығы, жұмыс орнының жарақат алу қауіптілігі, жабдық қауіпсіздігі, жеке қорғаныш құралдарымен қамтамасыз ету және сырқаттану тәуекелі);
- нәтижелерді ресімдеу (Нысандарды, хаттамаларды толтыру және есепті дайындау).
Кәсіпорындағы еңбекті қорғау бойынша жұмыс барларын анықтауға негізделуі керек тәуекелдерді басқару және басқару. Тәуекелдерді бағалау-бұл жоспардың негізін еңбекті қорғау. Еңбекті қорғауды тиімді басқару тек еңбекті қорғаудың қазіргі жағдайы белгілі және проблемалық орындар анықталған жағдайда. Еңбекті қорғаудың мақсаты еңбек қауіпсіздігін арттыру және жоспарлы жақсарту болып табылады жұмыс орындарындағы жағдайлар. Еңбекті қорғау бойынша жұмыс сіз мүмкін болатын шеңберді жасайды барлық осы әрекеттерді жасаңыз.Еңбекті қорғау жөніндегі жұмыс жоспарын жұмыс беруші өз қызметінде ескеруі тиіс. Бұл тұрғыда жұмыс беруші ұйымдастыру және жетілдіру жөніндегі іс-шараларды көрсетеді.Жұмыс орындарында еңбекті қорғау іс-шараларын ұйымдастыру. Мұндай жоспар тек мыналарды қамтуы мүмкін еңбекті қорғау саласындағы жалпы саясаттың шайқасы, бірақ егжей-тегжейлі және нақты болуы мүмкін жұмыс жоспарымен. Тәуекелдерді бағалау арқылы қорғауды дамыту қажеттіліктері анықталады жоспарға енгізілген Еңбек. Жұмыс жоспарына бұрын болған іс-шаралар жазылады жұмыс әдістеріндегі кемшіліктерді жою мәселелерін қамтиды. сондай-ақ дамудың негізгі бағыттары әзірленуде. Еңбекті қорғау жөніндегі жұмыс жоспарынан қамтамасыз ету талаптарын жүзеге асыру үшін нақты мақсаттар мен іс-шаралар орындалады қауіпсіздік және денсаулықты сақтау.
Тәуекелдерді бағалау бойынша жұмысты сауатты орындау оны нақты жоспарлаумен жеңілдетіледі мен жеймін, әсіресе егер тәуекелдерді бағалау кәсіпорын үшін жаңа мәселе болса. Жақсы жоспарланған тең бағалау оңай және жылдам орындалады. Іс жүзінде бірқатар бар екендігі байқалды сұрақтар, жауаптар алу қажет, бұрын кірісу тікелей тәуекелдерді бағалауды әскери орындау. Бұл нұсқаулықта "жоспарлау" сауалнамасы берілген мұндай жұмыс үшін негіз бола алатын" тәуекелдерді бағалау".
Кәсіптік тәуекелдерді басқару қағидалары (бұдан әрі - Қағидалар) 2015 жылғы 23 қарашадағы Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінің (бұдан әрі - Еңбек кодексі) 16-бабының 41-2) тармақшасына сәйкес әзірленген және Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін, құрамында өндірістік объектілері бар кәсіпорындарда еңбекті қорғауды басқару жүйесінде кәсіптік тәуекелдерді басқару тәртібін айқындайды.
Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
1) еңбекті қорғауды басқару жүйесі (бұдан әрі - ЕҚБЖ) - еңбекті қорғау жөніндегі саясатты іске асыру, еңбек қауіпсіздігі талаптарын орындау, кәсіптік тәуекелдерді басқару жөніндегі өзара байланысты іс-шаралар кешені;
2) жұмыс орны - жұмыскердің еңбек қызметі процесінде еңбек міндеттерін орындауы кезінде оның тұрақты немесе уақытша болатын орны;
3) кәсіптік тәуекел (бұдан әрі - КТ) - еңбек (қызметтік) міндеттерін орындау кезінде жұмыскердің еңбекке қабілеттілігінен айырылу (не қайтыс болу) тәуекелі;
4) кәсіптік тәуекелді бағалау (бұдан әрі - КТБағ) - ұйымдағы тәуекелдерді сәйкестендіру туралы ақпаратты талдау және науқастану мен өндірістік жарақаттану, ұжымдық және жеке қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етілу туралы статистикалық деректер негізінде кәсіптік тәуекел дәрежесін айқындау;
5) кәсіптік тәуекелдерді басқару (бұдан әрі - КТБасқ) - кәсіптік тәуекелдерді сәйкестендіруді және бағалауды, түзету шараларын, кәсіптік тәуекелді бақылауды және оның мониторингін қамтитын, еңбекті қорғауды басқару жүйесінің құрамдас бөлігі;
6) өндірістік жабдық - жұмыс, өндіріс үшін қажетті машиналар, механизмдер, құрылғылар, аппараттар, аспаптар және басқа да техникалық құралдар.
Ұйымдағы еңбекті қорғау жөніндегі іс-шараларды жоспарлаудың мақсаты - алдағы кезеңге еңбекті қорғауды басқару жүйесінің әртүрлі деңгейлері үшін оларды қамтамасыз етуге бағытталған іс-шаралар кешенін әзірлеу, олар:
а) еңбек жағдайларының заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілердің талаптарына сәйкестігін;
б) ұйымдағы еңбекті қорғауды басқару жүйесінің негізгі элементтерін;
в) еңбекті қорғау жөніндегі қызметті үздіксіз жетілдіруді қамтиды.
Жоспарлау тиісті нормативтік талаптардың орындалуына кепілдік беретін жабдықтарды техникалық күтіп-ұстауды, пайдалану мен жөндеуді қоса алғанда, мынадай:
а) еңбекті қорғау саласындағы тұжырымдамалардан, мақсаттар мен міндеттерден ауытқуларды болдырмауға бағытталған рәсімдерді белгілеу және қамтамасыз ету;
б) ұйым алатын және пайдаланатын жабдықпен жұмыс істеуге, пайдаланылатын шикізатқа, құрамдас бөлшектеріне, қызметтерге байланысты қауіп-қатерлерді анықтау (сәйкестендіру) және тәуекелдерді бағалау әдістерін айқындап, олардың пайдаланылуын қамтамасыз ету, жеткізушілер мен мердігерлерді тиісті талаптар туралы ақпараттандыру;
в) тәуекелді болдырмауды немесе оны тікелей болған жерінде бәсеңдетуді қамтамасыз ете отырып, эргономика талаптарын ескеріп, жұмыс орындарын, өндірістік процестерді, жарақтандыруды жобалау әдістерін, жабдықтарды әзірлеу және пайдалану жолдарымен анықталған қауіп-қатерлер мен тәуекелдерге байланысты қызмет процестері мен түрлерін қамтуға, сондай-ақ еңбекті қорғау саласындағы оның тұжырымдамалары мен мақсаттарына сәйкес келуі тиіс.
1.2 Тәуекелдерді (қауіпті және зиянды өндірістік факторларды) басқару
Тәуекелдерді бағалау үздіксіз және жүйелі процесс болып табылады және бұрын анықталған қауіптерді ескере отырып, кезең-кезеңімен жүргізіледі. Жұмыс уақытында туындаған қауіптерді анықтау тәуекелдердікауіпті және зиянды өндірістік факторларды бағалау үшін негіз болып табылады. Егер бұл қауіптерді толық жою мүмкін болмаса, қызметкерлердің денсаулығы мен қауіпсіздігі үшін олардың тәуекелінқауіпті және (немесе) зиянды өндірістік факторын бағалау керек. Бағалау негізінде қауіпсіздікті арттыру бойынша негізделген шешімдер қабылдауға болады. Жүргізілген тәуекелдерді бағалауды негізге ала отырып, басымдықтарды (дереу орындалатын, орта мерзімді перспективада және ұзақ мерзімді перспективада орындалатын) белгілеу қажет.
Табиғаттағы қауіпті және зиянды өндірістік факторлардың адам ағзасына әcері келесі топтарға бөлінеді:
физикалық, химиялық, биологиялық, физиологиялық, психофизиологиялық.
Қоршаған ортаның қауіпті физикалық әсерлері әрбір құрылыс нысанында болады. Оған шулар, қоршаған ортадағы жоғары және төмен температурада, радиацияда діріл және барометрлік қысым жатады. Құрылыстық өндірістік жұмыстар кезіндегі жел болғанда, жаңбырда, қарда, тұманды түндерде төтнше және төменгі температура жағдайы болғанда, иондаушы және иондалмаған радиацияда сонымен қатар барометрлік қысымның төмендеуі нәтижесінде пайда болады. Пневматикалық балғалар және қолмен істеу құралдары, жер қазатын және т.б қозғалмалы машиналар мен механизмдер дірілді туырады.
Құрылыс нысанындағы көптенген жұмыстар ашық алаңда жүргендіктен негізгі қауіп көзі- күн өту мен суық өту болып табылады. Кровельщиктер көбінесе ашық алаңда жұмыстар атқарғандықтан сондайақ қорғаныс құралдарынсыз істеген жұыстар нәтижесінде күн сәулесінің өтуі әсерінен ауырады, осылайша олар өздерін тек радиацияны көп мөлшерде қабылдағандықтан ғана емес сондай-ақ басқа да жылу алмасу дұрыс жүрмегендіктен ауырады. Ауыр механизмдерде жұмыс істеу операторы көп уақыт қондырғы жанында ортыру сондай-ақ желдетусіз кабиналарда күн астында отыру нәтижесінде күн сәлесі өтіне ұшырайды. Қорғаныс комбинезонымен қауіпті қалдықтарды жинаумен айналысатын жұмысшылар арнаулы желдетусіз костюм кигендіктен және ауа өтпейтін талшықтан жасалғандықтан ауа алмасуы дұрыс жүрмеу нәтижесінде ауруға шалдығады. Ыстық өтумен қоса жұмыс аумағында су тапшылығы, көлеңке жерлердің болмауы себепші.
Химиялық өндірістік факторлар адам ағзасына әсер етуіне байланысты келесі топтарға бөлінеді: жалпы токсикалық, тітіркендіргіш, адам ағзасына берілу белгісі бойынша- тыныс мүшесі арқылы, ас қорыту мүшесі арқылы, тері арқылы беріледі. Химиялық қауіптер әсері ауада таралғандықтан ауадағы шаң, түтін, бу және газ түрінде адам ағзасына енеді. Инголияциялық жол арқылы енетін болғандықтан, ауа- тамшылары арқылы сау теріге шөгіп, тері астына енеді ( мысалы: пестицидтер және т.б органикалық қоспалар). Сонмен қатар химиялық қауіптер сұйықтар немесе жартылай сұйықтармен әсерлесу нәтижесінде ( мысалы: желімдер мен смолалар) сол сияқты ұнтақтармен әсерлесу( мысалы: құрғақ цементпен) кезінде пайда болуы мүмкін. Химиялық қоспалардың терімен әсерлесуі қандай агрегаттық күйде болуы және бумен тыныс алу кезінде ағзаның улануы немесе дерматитке ұласады.
Психофизиологиялық қауіпті хәне зиянды факторлар шаршауды, ойға әсер етіп жұмыс қабілетін төмендетеді.
Адам ағзасына әсер ету дәрежесі бойынша қауіпті және зиянды өндірістік факторлар 4 топқа бөлінеді: аса қауіпті, жоғары дәрежелі қауіпті, өлу қаупін тудыратын, қауіпті.
Жұмыс аумағындағы қауіптілік дәрежесі рұқсат етілген концентрациясына (ШРК) байланысты болады( мг м 5 шаршы)
Құрылыс нысандарында жеке қорғаныс құралдарын пайдаланбау нәтижесінде жұмысшылар түрлі жарақаттар алады.[15]
Жарақаттану ол белгілі бір аймақта және белгілі бір уақыт аралығындағы жарақат алуды. Ол өнірістік және өндірістік емес болып бөлінеді. Өндірістік жарақаттануға өндіріс орны жауап береді. Оның ең басты себебі болып техникалық қауіпсіздіктің бұзылуы болып табылады. Көп жағдайда өндірісте ең басты келеңсіз жағдай көзі болып- жұмысшылардың ЖҚҚ-н қолданбауы енмесе дұрыс таңдамауынан орын алады.
Жарақат- (грекше жара, зақым келу) бұл адам ағзасының не ұлпаларының анатомиялық біртұтастығы немесе физиологиялық функциясының бұзылуын айтады.
Кәсіби аурулардың - еңбек етушінің денсаулығы мен оған зиянды және қауіпті еңбек жағдайлары, сонымен қатар қолайсыз өндірістік жағдайыи әсерінен болатын аурулар жиынтығын айтады.
Аурудың шығу көзіне байланысты:
Механикалық (буын таю, сыну, кесіп алу )
Термиялық (жылулық күю және үсу)
Химиялық (химилық күю және улану)
Электрлік ( электрлік күю және белгілер, терінің металдануы, электроофтальді сал болып қалу )
Психиологиялық ( шошыну, жүйкенің бұзылуы)
Сәулелік( радиациялық күюлер)
Жарақаттанудың ауырлық дәрежесіне байланысты келесідей бөлінеді:
Микро жарақаттану- жұмыс орнында алдын алуға болады, жұмысқа қабілеттілік бір жұмыс сменімен жоғарыламайды;
Жеңіл - жұмысқа қабілеттілік оның толық жазылуына кететін көрсеткішімен анықталады.
Ауыр - үнемі жиі немесе толық жұмысқа қабілеттіліктің салдыққа алып келетін дәрежесі (дәрігердің ауру схмесы бойынша анықтаған өндірістегі келеңсіздіктер: сүйек сынуы және бас сүйегінің зақымдануы, кеуде қуысының және омыртқаның таюы).
Өлімге алып келетін - жарақаттанушының келеңсіздік орын алған мезетте немесе белгілі бір уақыт аралығындағы (мысалы: емдеу процесіне) қайтыс болуға алып келеді[17].
Таралуына байланысты жарақаттар көз, аяқ, бас, дене, саусақ,қол және т.б болып бөлінеді.
Кәсіби аурулар және уланулар өндірісте зиянды факторлардың нәтижесінде орын алады.Өткір кәсіби аурулар адам ағзасын көп мөлшерде зиянды заттар түсуімен, бір ауысу ісімен де алғандығымен түсіндіріледі. Клиникалық улар мен жұмыс істеу мерізімінде немесе белгілі бір уақыт бірлігінде (бірнеше сағат аралығындағы). Сақталған кәсби аурулар немесе уланулар ақырындап, уақыт өте келе ағзаның көп бөлігін зақымдайды. Кәсіби улану немесе зақымданудың диагнозын қоюда дәрігерлер: сақталған шаңды бронхиттер, инфекциялық және паразитті аурулар жұмысшылардың жұмыс барысында жанасуы (бруцелез, туберкулез, құтыру және т.б), кәсіби жаңа ілімде (тері ісігі, тыныс мүшесінің ісігі және т.б.), терінің өткір сақталған түрін тіркейді.
Соңғы сақталған аурулардың диагнозы бойынша кәсіби потологияның клиникалық негізі жұмысшының денсаулығы, аурудың медициналық картасының көшірмесі, уақытылы тексеру нәтижесі, тазалық - гигеналық еңбекті жағдайы және еңбек кітапшасының көшірмесі керек. Одан кейін орталық мамандары оған медициналық қорытында жасап, сәйкес тазалық - эпидемиялогиялық мемлекеттік органдарға жібереді.
Жұмысқа қабілеттілік зерттеулері нысандардың дәрежесі мен жұмыс режимінің жеңілету мерзімін және физиолого-гигиеналық шаршаудың , физиолого- гииеналық шаралары арқылы алдын алуға жол береді.[18]
Аяқты жарақаттуадың басты себебі келесідей:
ыстық беттерді басқаннан табанның жарақаты;
ыстық жерді, метал ұнтақтарының шашырауынан күю;
аяқ саусақтарына құралдар,құрылғылар және т.б заттар құлап жарақат алу, сонымен қатар статистикалық күштеу нәтижесіндегі жарақат;
Құрылыс нысанында сонымен қатар көптеген ауру түрлерінің адам ағзасында пайда болуына алып келеді. Мысалы:
силикоз- құммен жұмыс істейтін жұмысшылар, тунель қазушылар арасында;
асбезтоз- жылу оқшаулағыш қабат жасаушы техниктер арасында;
бронхит- дәнекерлеушілер арасында;
тері аллергиясы- қалаушылар және т.б цементпен жұмыс істеушілер арасында;
жүйке жүйесі қабынуы- малярлар және мырышпен жұмыс істейтін жұмыскерлерде;
Жұмысшылар арасында ой өрісі мен жүйке-эмоциялық күштеме, сонымен бірге зиянды өндірістік факторлардың әсерінен көптеген аурулар пайда болады.
Жұмыс орнын аттестациялауда тері аллергиясының аурулары(53-67,6co), тыныс алу мүшесінің қабынуы(13,3-18,9co), бронхит-0,95co,бронхтық астма-3,8co.
Өндірістік жарқаттану және кәсіби аурулар, бірінші орында жұмыс орнының зиянды және қауіпті факторлардың алдын алу шаралары ол-ЖҚҚ-н тиімді пайдалану болып табылады.
Мемлекеттік статистикаға сәйкес өндіріс орнындағы сәтсіз жағдайлар-10co, ал кәсіби аурулардың 40co ЖҚҚ дұрыс пайдаланбағандықтан болып отыр[19].
Бүкіл Дүние Жүзілік дағдарысқа байланысты көп жылдық өндіріс орындарының техникалық құралдарының ескіруіне сәйкес( бүгінгі күні 80-90co құрайды), сонымен қатар еңбекті қорғаудағы бөлінетін қаржы аз болуына еңбек етуші жұмыскердің(еңбекті қорғау жөніндегі шаралардың төмен болуына байланысты) ЖҚҚ пайдалану бұдан да жоғары мәселе болып табылады.
Жарақаттануды бағалау протоколының нәтижесі бойынша және жұмыс аумағынан қорғаныстық каска, қорғаныстық щиттер, қоғаныстық көзәйнектердің қажеттілігін, олардың қорғаныстық қасиеті тексерілгендігін қарастыру керек. Сонымен қатар таратылған қолды, аяқты қорғайтын құралдар жұмысшыны тиісті жағдайда қорғай алатындығын тексереді.
Республикамыз бойынша адам басына шаққандағы өндірістік өнімдердің (12 доллар) 1,9co еңбекті қорғауға арналады. әр қайтыс болған 3 адамның 1-уі еңбекке жарамдылық жасында қайтыс болады, ал ерлер арасында әр 2 адамның 2-уі зейнет ақы жасына жетпей қайтыс болады[20]. Мұның мәні-денсаулық сақтау және өндірістік жағдайдың нашарлығынан болады.
Бүгінгі күні Республикамыз бойынша өмірге келетін балалар санының қайтыс болғандар санынан көп болуына байланысты білікті кадрлар санын көбейтуге, мамандардың біліктілігін арттыру мәселесі Президентіміздің 2020 жылғы бағдарламасында атап айтылған.
ҚР-сы еңбек және халықты әлеуметтік жағынан қорғау министрлігі жыл сайын ЖҚҚ пайдалану жөнінде жиналыстар, ғылыми тәжірибиелік конференциялар өтуіне байланысты ЖҚҚ-ң базасын, жұмысшыларды қорғау жұмыстарын жеңілдетеді.
Еңбекті қорғау жөнінде әр жеке өндіріс нысандарында ЖҚҚ болуы тиіс сонымен қатар әрбір жұмыс орнына аттестациялуа болады.
Еңбек етушінің жұмыс орнының аттестациясына сәкес жұмыс аймағы 2-ге бөлінеді.
қалыпты жағдайдағы жұмыс орны;
қауіпті жұмыс орны;
Осыған байланысты еңбек етуші еңбеккерлерге жұмыс орнына байланысты Мемелекет тарапынан еңбек ақысына әр түрлі қосымшалар төленеді.
Казіргі кезде еңбекті қорғау жөнінде жыл сайын әр түрлі көлемде жиналыстар өтеді.
Жолда асфальт төсеу жұмыстарына жұмыскеорлер мен мамандарға арнайы кеудешелер беріледі. Төменгі ауа температурасындағы еңбеккерлерге арнайы сым мен кеудеше (жылы) беріледі. Ауа температурасы - 45º С төмен және қатты жел болатын әсрлердегі еңбеккерлерге кастюм мен ерлердің қыстық жаздық киімдері беріледі. Басқа киетін қорғаныстық бас киімімен мына төменгілер қамтылуы тиіс:
Өндірістік объектілердегі жұмысшылар
Көпір салушылар
Труба құюшылар
Су құбырлары, канал жөндеушілер, жоғарғы вольтта жұмыс істейтін энергетиктер.
Жер қазу жұмысшылары:1,5 биіктіктен асқан жер асты жұмыстарын қазу
Құрылыс материалдарын құрастыру цехтары.
Тасты үгіту жұмыстары мен бетон араластырғыштар.
Транспорттарды тасушылар мен еңбек етуші еңбеккерлерді тасушылар[21].
Келеңсіз жағдайларды талдаулардың ең басты мәселесі жарақаттану мен күресу көзі болып табылады. Басты жарақат себебі белгілі болғаннан кейін ғана пайда болу көзі мен жарақат алуды, ауру жұмыс орнында тексеру келеңсіз жағдайлар мен ауруларды арнайы жүргізілетін актілермен еңбекке жарамсыздық парғымен есептеп шығаруға болады.
Жұмыс орнында алған жарақат пен ауруларды үш түрге бөлуге болады: Ұйымдастырушылық; Техникалық; Тазалық - гигеналық;
Ұйымдастырушылық жөніндегі кемшіліктер еңбекті қорғау жөнінде жұмыстардың төмендігі, инструктажды жүргізу мен оқыту жөніндегі кемшіліктер, жұмыс уақыты режимінің сақталмауы, жұмыс орынының дұрыс жарақталмауы, ЖҚҚ дұрыс еместігі, тексерудің дұрыс еместігі салдарынан болады[22].
Техникалық негізгі құрылғылардың және қүралдардың толық болуы, дабыл қүралдарының болмауынан болады.
Тазалық - гигеналық себебі жұмыс істейтін жерлердің шуының жоғарлығы, дірілдің, зиянды заттар концентарциясы, сәуленің адам денесіне шамадан артық енуі, жарықтың дұрыс түспеуінен[23].
Қазіргі күнен жұмыс орнында орындалатын келеңсіздік жағдайларды талдау екі түрге бөлінеді:
Статистикалық және Монографиялық
Статистикалық әдіспен зерттеу үшін арнайы белгілі бірмекемені немесе кәсіпорынның он жылғы (бес жылғы) қай өндірістен шыққан жарақаттың себебін анықтайды. Осы әдіс екі түрге бөлінеді:
Топтастырылған - (уақыт, адамның жасы, мамандығы ескеріледі) бұл болжам бойынша зерттеу бойынша қондырғылар мен еңбекті ұйымдастыру да кеткен кемшіліктер.
Топографиялық - зерттеуде жыл бойы қай жерде жарақат алу болғаны неғұрлым көп топталуын жұмыс орнымен құрылыстың қайсысының еңбекке қаупті екендігі анықталады.
Нақты зерттеу бойынша жарақаттануды мына төменгі көрсеткіш арқылы:
Жиілік коэффициенті - әр 1000 адамға шаққандағы еңбеккерге келетін еңбек жарақатының есебімен шығарылады.
Жұмыскерлерге түсетін ауырлық - еңбекке жарамсыздық күніне шаққандағы бір жарақатқа есептеледі.
Еңбекке жарамсыздық
Адам өлімімен анықталады
ЖҚҚ-ның барлық түрлері еңбек қауіпсіздігін қорғауда маңызды орын алады. Өндірістік жарақаттану қорытындыларынан ЖҚҚ қолданбау нәтижесінде 60co келеңсіз жағдай, қорғаныс құралдарының жеткіліксіздігінен 20co бақытсыз жағдай орын алған
Монтаждау және демонтаждау жұмыстары кезінде негізгі жарақаттану факторы болып: заттардың жоғарыдан құлауы 45,9co, сонымен қатар өндірістік территорияның ауысуындағы жоғарыдан құлау нәтижесі-9,5co.
1.3
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нормативтік құжаттарды әзірлеу
Еңбекті қорғаудың маңызды бөлігі қауіпсіздік нормаларының шарттары болып табылады. Нормативті құжат еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі аумағында нормалау принциптерімен көрсетіледі. Еңбекті қорғау жұмысында еңбектік процесте қолданылатын техника және техникалық құралдар маңызды мағынаға ие. Қауіпті өндірістік факторларда жұмыс істеушілерге әсер ететін техникалық құрал және ұйымдық шаралар жүйесі техника қауіпсіздігі деп аталады.
Кәсіптік ауруларды алдын-алатын техникалық құралдар зиянды факторлар әсерінен жұмысшыларды қорғайтын, техникалық орта және ұйымдық шаралар жүйесімен түсіндірілетін өндірістік санитарияның маңызды элементі болып табылады.
Еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету жұмысындағы негізгі мәселе еңбек қорғау туралы заңдарды қабылдау болып табылады. Осы қабылданған заңдарда еңбек процесіндегі адамдардың өзара қатынасының негізгі ережелері анықталады. Заңдардың дамуымен салалық нормативтік құжаттар және еңбек қорғау бойынша. Ережелер және салааралық нормалар реті, еңбек қорғау бойынша стандарттар жүйесін жасау болып табылады (жұмыстың, қауіпсіз жүргізілуі бойынша нұсқау, қауіпсіздік ережелері).
Заңды нормативті және ұйымдық қызмет ету адам еңбегінін шарттарын жасауға бағытталады. Осы шарттарды анықтау үшін ең алдымен адам организмнің медико-биологиялық ерекшеліктерін білу қажет. Соңғы уақытта механизм және машина басқарудың жоғары сапасы, адамдардың олармен өзара әрекетінің қауіпсіздігі, адамның минималды шаршағандығын қамтамасыз ететін машиналарға, жұмыс орнына, кейбір жасаушы машинамен өзара қатнастағы ғылым-эргономиканың дамуы.
Еңбек қорғау аумағындағы барлық әрекеттер еңбек процессіндегі адамның қорғау құралдары мен техникалық тәсілдерін жасаумен аяқталады. Барлық жасалған техникалық құралдар мен технологиялық процестер еңбек қорғау талаптарын қанағаттандыру қажет, яғни эргономикалық, гигиеналық және қауіпсіз болу.
Еңбек қорғау жүйесінің маңызды элементі болып қоғаммен бірге: еңбек мүгедектері, балалар және әйелдер еңбегі, социалдық сақтандыру, еңбекті қорғау бойынша финанстық жұмыстар және олардың эргономикалық тиімділігімен өзара қатнасын анықтаушы еңбек қорғауды социалды- эргономикалық аспектілері саналады.
Аталып шыққан еңбек қорғау жүйелері белгілі ұйымдық формаларда жүзеге асады. Еңбек қорғау бойынша жұмыстың дұрыс ұйымдастырылуынан олардың тиімділігі тәуелді. Бұл тағыда бір маңызды жүйе элементі.
Еңбекті қорғау және оның жағдайы ҚР конституциясындағы азаматтарды әлеуметтін кепілдеме беруін сақтауға қамтамасыз ететін жүйе сияқты әлеуметтік-экономикалық мәнгі ие болады.
Еңбек процессінде әрбір адам тек еңбек объектісімен ғана емес, сонымен қатар басқа адамдармен де өзара қатнаста болады. Мұндай өзара әрекеттер әлеуметтік сипатқа ие.
Бір топ басқа адамдарға әсер ету қабілеті процессіндегі адамдардың мұндай өзара әрекеттері әлеуметтік деп аталады. Мысалы: даңқ, жұмыстық және жеке сапарларды ұжымды басқару жұмыстың тиімділігінен анықтайды. Қолайсыз жағдайларды еңбек өндірістің технико-экологиялық көрсеткіштерін төмендететін, еңбек өнімділігі мен сапасын төмендуге алып келетін ауруларды пайда етеді. Мұнан басқа, қалайсыз жағдайдағы еңбек әлеуметтік- экономикалық сипаттың кері нәтижелеріңде ие болады.
Оларға келесілер жатады:
Кәсіптік аурулар және өндірістік зақым -бұл өнімнің көбеюіне, тұрғын өмірлерін қысқартуға, алдын-ала мүгедек болуға алып келеді.
Экономикалық шығындарды негіздеуші өндірістегі аурулар мен зақымдарға төлемдер. Қолайсыз жағдайлардағы жұмыс үшін қосымша ақша төлеудің өнеркәсіптік шығындары еңбек ақысының қорымен сәйкес.
Еңбектің қолайсыз жағдайларды экономикаға тікелей сияқты жанаша шығында әкеледі.
Жұмыс беруші мен жұмысшының экономикалық реттелуге негізделген әлеуметтік қоғау жүйесі бір жағынан қауіпсіздік деңгейін, ал екінші жағынан қолайсыз өндірістік жағдайларда жұмыс істеушінің кері нәтижелерінің орнын толтыруға кепілдеме беру қажет.
Өнеркәсіптегі еңбекті қорғау басқармасының мақсаты мен функциялары. Еңбекті қорғау басқармасы-бұл өндіріс процесіндегі адамдардың еңбек қатнастарын реттеу, еңбек шарттарын қауіпсіз, жайлы жағдайлармен қамтамасыз ету бойынша олардағы мемлекеттік, және қоғамдық ұйымдар тұрақтысы, мақсаттылығы . Ол өндіріс басқармасының аз ғана бөлігін құрайды. Өндірістік басқару әрекеті немесе шешімі сондай -ақ өндірістік басқарманың барлық құжаттары мен жобалары еңбек қорғау бойынша шараларды алдын-ала қарастыру қажет.
Еңбек қауіпсіздігін басқару үрдісінде төмендегі ақпараттық материалдарды қолданған жөн:
өндірістік апаттар мен жарақаттанудың динамикасы мен сатылары туралы мәліметтер;
жарақаттың кең тараған себептерінің тізімі және олардың қатысты қауптілігі мен жарақаттанудың меншікті салмағы;
апаттардың және адамдардың қауіпті жағдайлардың объективті, субъективті және ұйымдастырушылық, техникалық себептері;
қауіпті жерлер мен зоналардың тізімі және ережесі;
өндірістік процесттер мен технологиялық операциялардың салыстырмалы қауіптілігі;
негізгі кәсіптердің қатысты қауіпсіздік туралы мәліметтер;
апта күндері, тәулік және сағаттың кезектерінде орындалған қауіпті жағдайлардың жиілігіне қатысты мағлұмат;
апаттардың экономикалық, қоғамдық салдары туралы мәлімет.
Құқықтық және ұйымдық сұрақтары ҚР конституциясы мен Еңбекті қорғау бойынша Қазақстан Республикасының заң шығарушылық актілері негізінде қалыптасады, ҚР заңдарының ішіндегі негізгілері:
28.02.04 жыл Еңбекті қорғау мен қауіпсіздік туралы;
19.05.97 жылы өзгерген ҚР Денсаулықты қорғау туралы заңы, 13.01.04 жылы толықтырылған;
10.12.99 жылғы ҚР еңбек қорғау туралы;
3.04.02 жылғы Қауіпті өндірістік объектілердегі, өндірістік қауіпсіздік туралы;
-27.03.97 жылы өзгерген Табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар туралы, 21.12.04 жылы толықтырылған,
ҚР Азаматтық кодексі; Өрт қауіпсіздігі туралы.
Сонымен қатар Еңбекті қорғаудың құқықтық негіздерін, заңдық актілер сияқты әртүрлі юристік күші бар актілерден тұрады:
ҚР Президентінің бұйрығы; ҚР Басқармасының бұйрығы; сот шешімдері және абстрактілі сот шешімі, министрліктер мен ведомствалық бекітулер, өзінің компентенциясында шегіндегі орындаушы органдармен орындалған нормативті актілері.
Еңбекті қорғау бойынша осы актілер, негізгі нормативті - құқықтық актілерге жататындары:
МЕСТ-тер
Еңбек қауіпсіздігінің стандарттар жүйесінің мемлекеттік стандарттары (ЕҚСЖС);
мемлекеттік санитарлы - эпидеммиологиялық ережелер мен нормалар (санитарлы ережелер, гигеналық нормативтер, санитарлы ержелер мен нормалар, СанЕмН, санитарлы нормалар);
құрылыстық нормалар мен ережелер (ҚНмЕ), құрылыс және жобалау бойынша ережелер жиыны;
еңбекті қорғау бойынша сала аралық ережелер, Еңбекті қорғау бойынша сала аралық типтік нұсқаулама;
Еңбекті қорғау бойынша салалық ережелер, Еңбекті қорғау бойынша типтік нұсқаулама;
қауіпсіздік ережесі, қондырғыларды қауіпсіздігін шеттету ережесі, қауіпсіздік бойынша нұсқаулама.
Сала аралық ережелер, СНмЕ-лер және СанЕмН әрбір 5 жылда жаңартылып отырады, ал сонымен бірге ведомствалық нұсқаулар мен ережелер -3 жылда жаңартылып отырады.
Еңбекті қорғау жөніндегі нормативтік құжаттар:
Маңызды құқықтық құжаттар, ол 4.07.2001 жылы өзгерген, 3.03.2001 жылғы ҚР Басқарушылары бекіткен еңбек әрекетімен байланысты, жұмысшылардың денсаулығының зақымдалуы мен сәтсіз жағдайларды ескеру мен зерттеу ережелері. Ережелер ұйымдардағы кез -келген жеке меншіктіктің формасы мен сәтсіз жағдайларды есептеу және зерттеу тәртібін бекітеді, сонымен бірге жеке меншік иелерінде.
Онда сәтсіз жағдайлармен байланысты қабылданған, өндірістегі сәтсіз оқиғаларды зерттеу туралы алғашқы кезекті шаралар жазу түрі және актінің формасы аталып көрсетілген. Ережелерде өндірістік жарақат ретінде көрсетілген жағдайлар топталынған:
жұмыс орны тәртібінде, өндіріс құралдары, жеке қорғаныс құралдарын дайындау мен жүргізу кезінде, жұмыс уақытының аяқталуы бойынша немесе басталар алдында.
жұмыс ұйымдастырушы немесе жұмыс берушінің тапсырмасымен байланысты, өзінің міндетін немесе жұмысын орындаумен болған орнында немесе іс сапар уақытында және жұмыс орнында, жұмыс уақыты аралығында;
өндірістік зиянды және қауіпті әсерлердің нәтижесінже;
жұмыс уақытында, жұмысшы зерттеуінің жолы бойынша, жұмыс орнында қызмет ету объектілері арасындағы жылжумен байланысты әрекеттерді, жұмыс берішінің тапсырмасын орындауы бойынша әрекеттерді, жұмыс берушінің тапсырмасын орындауы бойынша;
жұмыс берушінің көлігінде;
қызметтік жол жүруі үшін пайдалану құқығына жұмыс берушінің жазба түріндегі келісімі бар болған кездег, жеке көлікте;
жұмыс берушінің бұйрығы бойынша, өзінің және басқа ұйымның территориясына келген кезеңінде, сонымен бірге жұмыс берушінің жеке меншігін қорғау кезінде;
жұмыс орны бойынша немесе іс сапары кезінде жұмысіпынын қызметтік міндетін орындауы кезінде, оны қасақана өлтіру және оны жарақаттауы.
Өндіріспен байланысты әрбір нақты жағдайды тексеріп комиссия анықтайды. Егер жұмысшыға, жұмыс берушінің қатесінен сәтсіз жағдайдың нәтижесінде денсаулығына зиян келсе, онда Қазақстан Республикасының нормативті қүқықтық актілері қарастырылған жағдайлар мен тәртіпте, егер жұмысшыға сақтандыру салымы төленбейтін болса, жұмыс берушіні жазалайды.
ҚР 17.03.93 жылы өзгеріп, қосымша 28.06.2002 жылы толықтырылған Министрлер кабинетінің бүйрығымен бекітілген Еңбек қызметін орындаумен байланысты жұмысшылар мен қызметкерлердің денсаулығының зақымдалуы мен жеке меншігінің барлық шығынын есептеудің үйымдық ережесіне сәйкес зиян келтіру мөлшері 12 айда, орташа еңбек ақысы негізінде есептелінеді.
Егер жарақат алған жұмысшы, түрғындарды әлеуметтік қорғау аймағындағы орталық орындаушы органдардың территориялы бөлімшесінде көмек түрлерін (емдеу, қосымша тамақтану, дәрі -дәрмек алу, медициналық тексеруден өту, санитарлы-курорттық емдеу, зиян шегушінің емделу орнына барып - қайтуына төлем ақысын қоса алғанда), алмаса, ұйым жарақат алған жұмысшыға еңбек ақысына қосымша жәрдем ақы береді және қосымша шығынды төлейді.
Арнайы медициналық және тұрмыстық күтім қажет, зиян шегушіге, шығынды әрбір күтім түріне байланысты бірден кем емес есептік айлық көрсеткішінен бөліп отырады.
Ұйым зиян шеккен жұмысшыға және оның отбасы мүшелеріне және зардап шеккен жұмысшыныңы қаза болуына байланысты шығынын төлеуге, тұрғын ауданның төлемі бойынша жеңілдіктер жасауға, балалар мекемелеріндегі балалардың шығынын төлеуге, жалпы көлік түрлеріндегі жол ақысын төлеуге және басқа да көмек түрлерін көрсетуге міндетті.
15.01.98 жылы ҚР Министрлігініңеңбек пен әлеуметтік қорғанысты енгізу бұйрығымен Еңбек жағдайы бойынша ұйымның өндірістік объектілерін аттестациядан өткізу туралы жағдаймен сәйкес, объектіні аттестацидан өткізу мерзімі (3 жылда 1 реттен көп емес) және кезектен тыс қайтадан аттестациядан өткізу, сонымен бірге комиссия мен оның құрамын аттестациядан өткізу және ұымдарды регламенттеу. Еңбек шарты мен объектінің жарақат қауіптілігіне бағаны комиссия береді.
Қауіптілік пен еңбекті қорғау мен бақылаудағы мемлекеттік басқару мен негізгі жағдайлары. Берілген жағдай ҚР Қауіпсіздік пен еңбекті қорғау туралы заңымен регламенттеледі. Еңбекті қорғау мен қауіпсіздік облысындағы, бақылау, болжау, мемлекеттік басқару, ҚР Басқару орындарымен, басқарушы органдармен және оның территориясындағы бөлімшелерімен, сонымен бірге бұрынғы басқару органдарымен жүзеге асырылады. Осы заңда Еңбекті қорғау аймағындағы құқықтары ұсынылған.
50 адамнан көп жұмысшысы бар, барлық ұйымдарда, жұмыс беруші еңбек пен қауіпсіздік қызметін құруға міндетті және ол өзінің статусы бойынша, негізгі өндірістік қызметтермен теңестіріледі. 50 адамға дейінгі жұмысіпы бар ұйымдарда, Еңбекті қорғау бойынша міндеттері, жұмыс берушінің бүйрығы бойынша мамандыққа біріктіріліп басқарылады.
Еңбекті қорғау мен қауіпсіздік бойынша заң шығарушылықты сақтауды бақылау мен қадағалау түрлері келесідей бөлінеді:
мемлекеттік;
ведомствалық;
үйымдық.
Мемлекеттік бақылау, арнайы мемлекеттік органдардың басқаруымен жүзеге асырылады (ҚР ТЖ Министрлігі, ҚР әлеуметтік қорғанысы мен еңбек Министрлігі; Мемлекеттік энергияны бақылау; Мемтаутех бақылау, Мем жол бақылау).
Министрліктер мен ведомствалар, мекемедегі алынған еңбек туралы заң шығарушылықты ведомствалық бақылаумен жүзеге асырылады.
Еңбекті қорғау мен қауіпсіздіктің жағдайын үйымдық бақылауды (Еңбек қорғау бойынша мекеменің басинженері) жұмысшыларп үйымдарының басқарушылары және оларға сәйкес органдар түріндегі профсоюздар жүзеге асырады.
Қауіпсіз еңбек шартын құруға бағытталған, шараларды орындамаған және техника қауіпсіздігі ережелерін бұзған кезде, ол сәтсәз оқиғаларға ұшырауы мүмкін, сол себептен қауіпсіздік дәрежесіне байланысты заңды бұзуына байланысты заңмен қудаланады. Еңбекті қорғау бойынша заңды бұзуына байланысты, жауапкершіліктің келесі түрлері қарастырылады:
Тәртіпке салу
Әкімшілік
Материалды
Қылмыстық.
Дисципнарлы жауапкершілікте, ұсыныс айту туралы шешімді жұмыс беруші қабылдайды. Еңбекті қоғау бойынша заңды бұзғанда дисциплинарлы ұсыныстары, ол ескерту сөгіс, қатаң сөгіс және жұмыстан шығару. Жауапты объектілер, бағыныштылар мен жалдамалы жұмыскерлер.
Дисциплинарлы жауапкершіліктен административтінің артықшылығы, ҚР административтік заң шығарушылық кодексімен сәйкес, мұнда басшылар жауапты адамдар және басқада жауапты жұмысшылар түгелдей қатысты. Ұсыныс айту туралы шешімдер, ол әртүрлі мөлшердегі айып төлеуді, Мембақылау органдарының басшылары мен инспекторлары тағайындайды. Материалды жауапкершілік еңбекті қорғау ережелерін бұзу салдарынан мемлекетке және зардап шегушіге материалдық шығын келтірген жағдайда пайда болады.
2 ЗЕРТТЕУ НЫСАНДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
2.1 Еңбек жағдайларының (өндірісдік факторлардың) зияндылығын талдау
Зиянды өндірістік фактор -- жұмыскерге әсері ауруға немесе жұмыс жарамдылығының төмендеуіне және (немесе) ұрпағының денсаулығына теріс әсеріне алып келуі мүмкін өндірістік фактор, белгілі бір жағдайларда (қарқындылық, ұзақтық және т.б.) жұмыс істеушіге әсері кәсіптік ауру, жұмыс қабілетінің уақытша немесе тұрақты төмендеуін тудыруы, соматикалық және инфекциялық аурулардың жиілігін арттыруы, ұрпағының денсаулығының бұзылуына алып келуі мүмкін орта және еңбек процесінің факторлары. Сандық сипаттамасына (концентрация және т.б. деңгейне) және әсер ету ұзақтығына байланысты зиянды өндірістік қауіпті болуы мүмкін.
Қауіпті өндірістік фактор -- жұмыс істеушіге әсері жұмыс қабілетінің уақытша немесе тұрақты төмендеуіне (өндірістік жарақатқа немесе кәсіптік ауруға) немесе өлім-жітімге алып келуі мүмкін өндірістік фактор, әрекет ету табиғаты бойынша физикалық, химиялық, биологиялық, психофизикалық болып бөлінеді.
Кірпіш күйдіру цехынан шығатын газдарды - газ тазалау қондырғылар үшін бекітілген жөндеуге сай барлық аппараттар және машиналар міндетті түрде мерзімді бақылаудан, техникалық тексеруден капиталды жөндеуден өтіп тұруы тиіс. Қондырғының ішін тексеру, тазалау және жөндеу төменгі вольтты жарықта, арнайы киім кию арқылы жүргізуге болады. Жөндеу жұмыстары кезінде қолданатын инструменттер және механизмдер шартқа сай тәжірибеден өтуі тиіс. Жүк көтеру көтергіш пайдалану және орналастыру ережелері Мемтехнадзор арқылы бекітілген. Қондырғылар өлшемі арасындағы өтетін жердің көлемі 1 метрден төмен болмауы тиіс және бұл көлем 0.08 метрге дейін жергілікті орынға байланысты қысқаруы мүмкін.
Қауіпті жіне газды қауіпті жұмыстары орындау алдында жұмысшы медициналық тексеруден өтуі қажет және жұмысты жүргізу ережесі туралы нақты инструкция алуы тиіс. Бұл жағдайдаларды толық білу жарақат алуды төмендетеді - өте маңызды. Кірпіш күйдірі цехында негізгі жабдықтарға газ тазалау қондырғылары жатады. Құрал - жабдықтар, қондырғылардың қызмет көрсету алаңдарының барлығы еден бетінде орналасқан. Өтетін сатылар, көпірлер тұрақты етіп жасалған және 1 метрден кем емес қанаттары бар. Бөлмелерді кесіп өтетін құбыр тізбектірі еден деңгейіне 2 метр биіктікте жүргізіледі. Бак, жинағыш және басқа резервуарлардың қақпағындағы ауыз топсалы тегіс қақпақтармен жабылады. Өндірістежобалық құжаттарды өңдеу кезінде болуы мүмкін қауіпті және зиянды факторлар ескеріледі және олардың персоналға әсерін тигізбейтін шаралар қарастырылады. Пайдаланудағы өндірісте факторлар тізімін техникалық жетекші бекітеді. Өндірістегі пайдалану құжаттарында нормативтермен белгіленген қауіпті және зиянды факторлардың рұқсат берілетін деңгейі болады. Өндірістік процесстер қауіпті және зиянды өндірістік факторлардың өлшемдері рұқсат берілетін шектен аспайтындай ұйымдастырылады.
Техникалық мүмкін немесе орнатудың мақсатсыздығы не осындай өлшемдерді рұқсат берілетін шегін сақтау мүмкін болмаған жағдайда адамға қауіпті және зиянды факторлардың негатив әсерлерін болдырмау бойынша шаралар өңделеді.
Қауіп дегеніміз адамдардың іс әрекеті негізінде және табиғаттан келетін, тіршілік ортаның қалпын бұзатын,нәтижесінде адамдардың денсаулығы мен өміріне зиян келтіретін процесс, құбылыс, обьект, субьект. Қауіпсіздік дегеніміз қоршаған ортаның бір қалыпты тұрақты болуы ,адамдардың өміріне, денсаулығына зиян келтіретін қауіп-қатердің болмауы не аз болуы, адамдардың ауқатты тұрмысының сақталуына қолайлы жағдайдың болуы.
Өндірістегі қауіптердің жүйеленуі
1.Физикалық
2.Химиялық
3.Биологиялық
4.Психофизиологиялық
Тіршілік қауіпсіздігі-ғылым ,адамдарды олардың өмір сүретін ортасына туатын қауіпті және зиянды факторларынан қорғау,денсаулықты сақтау және қауіпсіздік жолдарын теориялық және практикалық жағынан қамтитын білім саласы.
Еңбек процессіндегі адамның іс-әрекетінде өндірістік саланың әр түрлі көрсеткіштеріне әсер етеді, ол адамның денсаулық жағдайымен жұмыс істеу қабілетін анықтайды және сипаттайды, қолайсыз жағдайда еңбек өнімділігінің төмендеуіне, травма мен кәсіптік аурулардың пайда болуына әсер етеді. Қауіпті және зиянды өндірістік факторлары бар. Өндірістік фактор қауіпті деп аталады, егер жұмысшыға нақты жағдайларда жарақатқа немесе денсаулығының күрт нашарлауына әсер ететін болса. Өндірістік фактор зиянды деп аталады, егер ауруға немесе жұмыс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті
Тұрақты даму бойынша ЮНЕСКО кафедрасы
Нүсіп Арайлым Ақшатырқызы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы: Ұйымдағы кәсіби тәуекелдерді бағалау нәтижелері негізінде еңбек жағдайлары мен еңбек қорғауды жақсарту жөніндегі іс-шараларды талдау және әзірлеу
Алматы, 2022
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті
Тұрақты даму бойынша ЮНЕСКО кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы: Ұйымдағы кәсіби тәуекелдерді бағалау нәтижелері негізінде еңбек жағдайлары мен еңбек қорғауды жақсарту жөніндегі іс-шараларды талдау және әзірлеу
5В073100-Қоршаған ортаны қорғау және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі мамандығы
Орындаған: А.А.Нүсіп
Ғылыми жетекші: Д.М.Акубаева
б.ғ.к, доцент
Алматы, 2022
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1
ӘДЕБИ ШОЛУ
1.1
Ұйымдағы кәсіби тәуекелдерді бағалау негізінде еңбек жағдайлары
1.2
Тәуекелдерді (қауіпті және зиянды өндірістік факторларды) басқару
1.3
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нормативтік құжаттарды әзірлеу
2
ЗЕРТТЕУ НЫСАНДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
2.1
Еңбек жағдайларының (өндірісдік факторлардың) зияндылығын талдау
2.2
BI group ұйымындағы кәсіби тәуекелдер және қызметкерлерінің еңбек шарттары
2.3
Bi group қызметкерлеріне әсер ететін зиянды еңбек шарттары және қауіпсіздік талаптары
3
ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛДАУ
3.1
Құрылыс жұмыстарының негізгі түрлеріне қойылатын қауіпсіздік талаптары
3.2
Тұрғын үй құрылыстары кезінде еңбек қорғау және өндірістік қауіпсіздік талаптарын жақсарту іс-шаралары
3.3
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нұсқаулықтарды әзірлеу бойынша әдістемелік нұсқаулар
ҚОРТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Диплом жұмысымның өзектілігі: Бүгiнгi таңда адамның еңбек қызметінің басты басымдықтарының бірі - адамның өмірін және денсаулығын сақтау. Еңбек жағдайларын жақсарту, өндiрiстегі кәсiби аурулардың және жарақаттанудың алдын алу бойынша іс - шаралар жетекшiлердiң және мүдделi қызметтердің басты құралдары болып табылады.
Тәуекелдi бағалау және талдау еңбек жағдайы, тұжырымдамалық қағидаттардың негiзiнде оларды іске асыру бойынша кешенді шараларды жасау - елдiң ұлттық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету жүйесінің функционалдық құрамдас бөлiктерiнің басты арнауы. Қазақстандықтардың, барлық әлеуметтiк топтардың әлеуметтiк хал-жайын тұрақты жақсарту мемлекеттiк саясаттың ең алдында болуы керек.
Бүгiн өндiрiсте тәуекелдiң ең аз шектеулі деңгейiн анықтау мақсатында еңбек саласындағы отандық мамандар тәуекелге қатысты әр түрлi: техникалық, жеке, потенциалдық, қолайлы, ұжымдық (топты, әлеуметтiк), соның iшiнде кәсiби тәуекел терминдерді қолдануға мәжбүр. Кез-келген тәуекелдің шамасы бойынша, сондай-ақ өз табиғаты бойынша айырмашылығы болады. Сондықтан оны өлшеудегі мiндетке талдау, бағалау жұмыстарын жүргізу: бiрiншiден тәуекелдiң барлық мәндi түрлерiнiң ауқымдарын бағалау (өндiрiстiк жарақаттанушылықтың және науқастықтың жиiлiгi, соның iшiнде ажалдың болуы), екiншiден әрi зиянды және қауiптi факторлар салдарынан болған зияндыққа қатысты санын салыстырмалы бағалау кіреді.
Халықаралық тәжiрибеде өндірістік тәуекел еңбек процессінің және өндiрiстiк ортаның факторларынан қызметкерлердiң кәсiби ауруларының және жарақаттарының пайда болуы сандық заңдылықтары кең аспектiлік және ауқымды қаралады. Өндірістік тәуекелді талдау және бағалау жазатайым оқиғаларды болдырмауда негiзгi буын болып тұр және еңбек қауiпсiздiгiн басқаруға тәсiлдердi анықтаудың бастапқы буыны (кезеңі) болып табылады.
Өндiрiстегi тәуекелдердi нақты бағалаудың жоқтығы сақтандыру шараларын жоспарлауда уақытында емес және нақтылығы, сонымен бiрге шаралар тиiмдiлiгінің кері әсерінің салдарынан болу себептері бар. Осыған сүйене келе елде өндірістік тәуекелдерді басқару әдістерін, және оның жаңа талаптарын әзірлеу,қауіпсіздік критерийлерін әзірлеу, өндірістік тәуекелдерді бағалау мәселелерінің маңыздылығын белгілеуге болады.
Диплом жұмысымның мақсаты: Ұйымдағы кәсіби тәуекелдерді бағалау нәтижелері негізінде еңбек жағдайлары мен еңбек қорғауды жақсарту жөніндегі іс-шараларды талдау және толығымен әзірлеп талдап шығу.
Диплом жұмысымның міндеті: 1. Ұйымдағы кәсіби тәуекелдерді бағалау негізінде еңбек жағдайлары;
2. Тәуекелдерді (қауіпті және зиянды өндірістік факторларды) басқару;
3. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нормативтік құжаттарды әзірлеу;
4. Еңбек жағдайларының (өндірісдік факторлардың) зияндылығын талдау;
5. BI group ұйымындағы кәсіби тәуекелдер және қызметкерлерінің еңбек шарттары т.б.
Диплом жұмысының құрылымы: Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан,қорытындыдан және зерттеу соңында әдебиеттерге сілтеме көрсетілген. Әрбір жұмыс тараудың мазмұнын ашуға бағытталған.
1 ӘДЕБИ ШОЛУ
1.1 Ұйымдағы кәсіби тәуекелдерді бағалау негізінде еңбек жағдайлары
Еңбек қауіпсіздігі- адамның еңбек үрдісіндегі жұмыс қабілеттілігін және адам денсаулығын сақтауды қамтамасыз ететін заң шығарушылық және құқықтық актілер және оған сәйкес әлеуметтік құқықтық, техникалық, санитарлы-гигеналық, ұйымдық, өртке қарсы, электр қауіпсіздігі мен емдеу профилактикалық құралдарының жиыны болып табылады.
Еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі негізгі мақсаттары өндіріс орындарының қауіпті жағдайларын анықтап, олардың кәсіби зиянды жағдайларын зерттеп, оларды алдын-алу немесе келеңсіз жағдайларды, кәсіби ауруларды, аварияларды және өрттерді болдырмауға әдістер жасайды.Сондай-ақ еңбекті қорғаудың шарты -максималды еңбек өнімділігінде, бір уақытта жайлы жағдайды қамтамасыз ете отырып, жұмысшының ауруы мен келеңсіз, адам ден саулығына әсер ететін жағдайлардың мүмкіндігінің ең төменгі шамасына келтіру.
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 182-бабына сәйкес жұмыс беруші кәсіптік тәуекелге бағалау жүргізуге және профилактика жүргізу, өндірістік жабдықтар мен технологиялық процестерді неғұрлым қауіпсіз түрлеріне ауыстыру арқылы оны барынша азайту және болғызбау жөнінде шаралар қабылдауға міндетті. Тәуекелдерді бағалауды жүргізу Кәсіптік тәуекелдерді басқару қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2020 жылғы 11 қыркүйектегі № 363 бұйрығы негізінде жүзеге асырылады.
Кәсіптік тәуекелдерді бағалауды жүргізу кезеңдері:
- зиянды және қауіпті факторларды (механикалық, физикалық, химиялық, биологиялық, психофизиологиялық) сәйкестендіру;
- кәсіптік тәуекелдерді бағалау (еңбек жағдайларының зияндылығы, жұмыс орнының жарақат алу қауіптілігі, жабдық қауіпсіздігі, жеке қорғаныш құралдарымен қамтамасыз ету және сырқаттану тәуекелі);
- нәтижелерді ресімдеу (Нысандарды, хаттамаларды толтыру және есепті дайындау).
Кәсіпорындағы еңбекті қорғау бойынша жұмыс барларын анықтауға негізделуі керек тәуекелдерді басқару және басқару. Тәуекелдерді бағалау-бұл жоспардың негізін еңбекті қорғау. Еңбекті қорғауды тиімді басқару тек еңбекті қорғаудың қазіргі жағдайы белгілі және проблемалық орындар анықталған жағдайда. Еңбекті қорғаудың мақсаты еңбек қауіпсіздігін арттыру және жоспарлы жақсарту болып табылады жұмыс орындарындағы жағдайлар. Еңбекті қорғау бойынша жұмыс сіз мүмкін болатын шеңберді жасайды барлық осы әрекеттерді жасаңыз.Еңбекті қорғау жөніндегі жұмыс жоспарын жұмыс беруші өз қызметінде ескеруі тиіс. Бұл тұрғыда жұмыс беруші ұйымдастыру және жетілдіру жөніндегі іс-шараларды көрсетеді.Жұмыс орындарында еңбекті қорғау іс-шараларын ұйымдастыру. Мұндай жоспар тек мыналарды қамтуы мүмкін еңбекті қорғау саласындағы жалпы саясаттың шайқасы, бірақ егжей-тегжейлі және нақты болуы мүмкін жұмыс жоспарымен. Тәуекелдерді бағалау арқылы қорғауды дамыту қажеттіліктері анықталады жоспарға енгізілген Еңбек. Жұмыс жоспарына бұрын болған іс-шаралар жазылады жұмыс әдістеріндегі кемшіліктерді жою мәселелерін қамтиды. сондай-ақ дамудың негізгі бағыттары әзірленуде. Еңбекті қорғау жөніндегі жұмыс жоспарынан қамтамасыз ету талаптарын жүзеге асыру үшін нақты мақсаттар мен іс-шаралар орындалады қауіпсіздік және денсаулықты сақтау.
Тәуекелдерді бағалау бойынша жұмысты сауатты орындау оны нақты жоспарлаумен жеңілдетіледі мен жеймін, әсіресе егер тәуекелдерді бағалау кәсіпорын үшін жаңа мәселе болса. Жақсы жоспарланған тең бағалау оңай және жылдам орындалады. Іс жүзінде бірқатар бар екендігі байқалды сұрақтар, жауаптар алу қажет, бұрын кірісу тікелей тәуекелдерді бағалауды әскери орындау. Бұл нұсқаулықта "жоспарлау" сауалнамасы берілген мұндай жұмыс үшін негіз бола алатын" тәуекелдерді бағалау".
Кәсіптік тәуекелдерді басқару қағидалары (бұдан әрі - Қағидалар) 2015 жылғы 23 қарашадағы Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінің (бұдан әрі - Еңбек кодексі) 16-бабының 41-2) тармақшасына сәйкес әзірленген және Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін, құрамында өндірістік объектілері бар кәсіпорындарда еңбекті қорғауды басқару жүйесінде кәсіптік тәуекелдерді басқару тәртібін айқындайды.
Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
1) еңбекті қорғауды басқару жүйесі (бұдан әрі - ЕҚБЖ) - еңбекті қорғау жөніндегі саясатты іске асыру, еңбек қауіпсіздігі талаптарын орындау, кәсіптік тәуекелдерді басқару жөніндегі өзара байланысты іс-шаралар кешені;
2) жұмыс орны - жұмыскердің еңбек қызметі процесінде еңбек міндеттерін орындауы кезінде оның тұрақты немесе уақытша болатын орны;
3) кәсіптік тәуекел (бұдан әрі - КТ) - еңбек (қызметтік) міндеттерін орындау кезінде жұмыскердің еңбекке қабілеттілігінен айырылу (не қайтыс болу) тәуекелі;
4) кәсіптік тәуекелді бағалау (бұдан әрі - КТБағ) - ұйымдағы тәуекелдерді сәйкестендіру туралы ақпаратты талдау және науқастану мен өндірістік жарақаттану, ұжымдық және жеке қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етілу туралы статистикалық деректер негізінде кәсіптік тәуекел дәрежесін айқындау;
5) кәсіптік тәуекелдерді басқару (бұдан әрі - КТБасқ) - кәсіптік тәуекелдерді сәйкестендіруді және бағалауды, түзету шараларын, кәсіптік тәуекелді бақылауды және оның мониторингін қамтитын, еңбекті қорғауды басқару жүйесінің құрамдас бөлігі;
6) өндірістік жабдық - жұмыс, өндіріс үшін қажетті машиналар, механизмдер, құрылғылар, аппараттар, аспаптар және басқа да техникалық құралдар.
Ұйымдағы еңбекті қорғау жөніндегі іс-шараларды жоспарлаудың мақсаты - алдағы кезеңге еңбекті қорғауды басқару жүйесінің әртүрлі деңгейлері үшін оларды қамтамасыз етуге бағытталған іс-шаралар кешенін әзірлеу, олар:
а) еңбек жағдайларының заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілердің талаптарына сәйкестігін;
б) ұйымдағы еңбекті қорғауды басқару жүйесінің негізгі элементтерін;
в) еңбекті қорғау жөніндегі қызметті үздіксіз жетілдіруді қамтиды.
Жоспарлау тиісті нормативтік талаптардың орындалуына кепілдік беретін жабдықтарды техникалық күтіп-ұстауды, пайдалану мен жөндеуді қоса алғанда, мынадай:
а) еңбекті қорғау саласындағы тұжырымдамалардан, мақсаттар мен міндеттерден ауытқуларды болдырмауға бағытталған рәсімдерді белгілеу және қамтамасыз ету;
б) ұйым алатын және пайдаланатын жабдықпен жұмыс істеуге, пайдаланылатын шикізатқа, құрамдас бөлшектеріне, қызметтерге байланысты қауіп-қатерлерді анықтау (сәйкестендіру) және тәуекелдерді бағалау әдістерін айқындап, олардың пайдаланылуын қамтамасыз ету, жеткізушілер мен мердігерлерді тиісті талаптар туралы ақпараттандыру;
в) тәуекелді болдырмауды немесе оны тікелей болған жерінде бәсеңдетуді қамтамасыз ете отырып, эргономика талаптарын ескеріп, жұмыс орындарын, өндірістік процестерді, жарақтандыруды жобалау әдістерін, жабдықтарды әзірлеу және пайдалану жолдарымен анықталған қауіп-қатерлер мен тәуекелдерге байланысты қызмет процестері мен түрлерін қамтуға, сондай-ақ еңбекті қорғау саласындағы оның тұжырымдамалары мен мақсаттарына сәйкес келуі тиіс.
1.2 Тәуекелдерді (қауіпті және зиянды өндірістік факторларды) басқару
Тәуекелдерді бағалау үздіксіз және жүйелі процесс болып табылады және бұрын анықталған қауіптерді ескере отырып, кезең-кезеңімен жүргізіледі. Жұмыс уақытында туындаған қауіптерді анықтау тәуекелдердікауіпті және зиянды өндірістік факторларды бағалау үшін негіз болып табылады. Егер бұл қауіптерді толық жою мүмкін болмаса, қызметкерлердің денсаулығы мен қауіпсіздігі үшін олардың тәуекелінқауіпті және (немесе) зиянды өндірістік факторын бағалау керек. Бағалау негізінде қауіпсіздікті арттыру бойынша негізделген шешімдер қабылдауға болады. Жүргізілген тәуекелдерді бағалауды негізге ала отырып, басымдықтарды (дереу орындалатын, орта мерзімді перспективада және ұзақ мерзімді перспективада орындалатын) белгілеу қажет.
Табиғаттағы қауіпті және зиянды өндірістік факторлардың адам ағзасына әcері келесі топтарға бөлінеді:
физикалық, химиялық, биологиялық, физиологиялық, психофизиологиялық.
Қоршаған ортаның қауіпті физикалық әсерлері әрбір құрылыс нысанында болады. Оған шулар, қоршаған ортадағы жоғары және төмен температурада, радиацияда діріл және барометрлік қысым жатады. Құрылыстық өндірістік жұмыстар кезіндегі жел болғанда, жаңбырда, қарда, тұманды түндерде төтнше және төменгі температура жағдайы болғанда, иондаушы және иондалмаған радиацияда сонымен қатар барометрлік қысымның төмендеуі нәтижесінде пайда болады. Пневматикалық балғалар және қолмен істеу құралдары, жер қазатын және т.б қозғалмалы машиналар мен механизмдер дірілді туырады.
Құрылыс нысанындағы көптенген жұмыстар ашық алаңда жүргендіктен негізгі қауіп көзі- күн өту мен суық өту болып табылады. Кровельщиктер көбінесе ашық алаңда жұмыстар атқарғандықтан сондайақ қорғаныс құралдарынсыз істеген жұыстар нәтижесінде күн сәулесінің өтуі әсерінен ауырады, осылайша олар өздерін тек радиацияны көп мөлшерде қабылдағандықтан ғана емес сондай-ақ басқа да жылу алмасу дұрыс жүрмегендіктен ауырады. Ауыр механизмдерде жұмыс істеу операторы көп уақыт қондырғы жанында ортыру сондай-ақ желдетусіз кабиналарда күн астында отыру нәтижесінде күн сәлесі өтіне ұшырайды. Қорғаныс комбинезонымен қауіпті қалдықтарды жинаумен айналысатын жұмысшылар арнаулы желдетусіз костюм кигендіктен және ауа өтпейтін талшықтан жасалғандықтан ауа алмасуы дұрыс жүрмеу нәтижесінде ауруға шалдығады. Ыстық өтумен қоса жұмыс аумағында су тапшылығы, көлеңке жерлердің болмауы себепші.
Химиялық өндірістік факторлар адам ағзасына әсер етуіне байланысты келесі топтарға бөлінеді: жалпы токсикалық, тітіркендіргіш, адам ағзасына берілу белгісі бойынша- тыныс мүшесі арқылы, ас қорыту мүшесі арқылы, тері арқылы беріледі. Химиялық қауіптер әсері ауада таралғандықтан ауадағы шаң, түтін, бу және газ түрінде адам ағзасына енеді. Инголияциялық жол арқылы енетін болғандықтан, ауа- тамшылары арқылы сау теріге шөгіп, тері астына енеді ( мысалы: пестицидтер және т.б органикалық қоспалар). Сонмен қатар химиялық қауіптер сұйықтар немесе жартылай сұйықтармен әсерлесу нәтижесінде ( мысалы: желімдер мен смолалар) сол сияқты ұнтақтармен әсерлесу( мысалы: құрғақ цементпен) кезінде пайда болуы мүмкін. Химиялық қоспалардың терімен әсерлесуі қандай агрегаттық күйде болуы және бумен тыныс алу кезінде ағзаның улануы немесе дерматитке ұласады.
Психофизиологиялық қауіпті хәне зиянды факторлар шаршауды, ойға әсер етіп жұмыс қабілетін төмендетеді.
Адам ағзасына әсер ету дәрежесі бойынша қауіпті және зиянды өндірістік факторлар 4 топқа бөлінеді: аса қауіпті, жоғары дәрежелі қауіпті, өлу қаупін тудыратын, қауіпті.
Жұмыс аумағындағы қауіптілік дәрежесі рұқсат етілген концентрациясына (ШРК) байланысты болады( мг м 5 шаршы)
Құрылыс нысандарында жеке қорғаныс құралдарын пайдаланбау нәтижесінде жұмысшылар түрлі жарақаттар алады.[15]
Жарақаттану ол белгілі бір аймақта және белгілі бір уақыт аралығындағы жарақат алуды. Ол өнірістік және өндірістік емес болып бөлінеді. Өндірістік жарақаттануға өндіріс орны жауап береді. Оның ең басты себебі болып техникалық қауіпсіздіктің бұзылуы болып табылады. Көп жағдайда өндірісте ең басты келеңсіз жағдай көзі болып- жұмысшылардың ЖҚҚ-н қолданбауы енмесе дұрыс таңдамауынан орын алады.
Жарақат- (грекше жара, зақым келу) бұл адам ағзасының не ұлпаларының анатомиялық біртұтастығы немесе физиологиялық функциясының бұзылуын айтады.
Кәсіби аурулардың - еңбек етушінің денсаулығы мен оған зиянды және қауіпті еңбек жағдайлары, сонымен қатар қолайсыз өндірістік жағдайыи әсерінен болатын аурулар жиынтығын айтады.
Аурудың шығу көзіне байланысты:
Механикалық (буын таю, сыну, кесіп алу )
Термиялық (жылулық күю және үсу)
Химиялық (химилық күю және улану)
Электрлік ( электрлік күю және белгілер, терінің металдануы, электроофтальді сал болып қалу )
Психиологиялық ( шошыну, жүйкенің бұзылуы)
Сәулелік( радиациялық күюлер)
Жарақаттанудың ауырлық дәрежесіне байланысты келесідей бөлінеді:
Микро жарақаттану- жұмыс орнында алдын алуға болады, жұмысқа қабілеттілік бір жұмыс сменімен жоғарыламайды;
Жеңіл - жұмысқа қабілеттілік оның толық жазылуына кететін көрсеткішімен анықталады.
Ауыр - үнемі жиі немесе толық жұмысқа қабілеттіліктің салдыққа алып келетін дәрежесі (дәрігердің ауру схмесы бойынша анықтаған өндірістегі келеңсіздіктер: сүйек сынуы және бас сүйегінің зақымдануы, кеуде қуысының және омыртқаның таюы).
Өлімге алып келетін - жарақаттанушының келеңсіздік орын алған мезетте немесе белгілі бір уақыт аралығындағы (мысалы: емдеу процесіне) қайтыс болуға алып келеді[17].
Таралуына байланысты жарақаттар көз, аяқ, бас, дене, саусақ,қол және т.б болып бөлінеді.
Кәсіби аурулар және уланулар өндірісте зиянды факторлардың нәтижесінде орын алады.Өткір кәсіби аурулар адам ағзасын көп мөлшерде зиянды заттар түсуімен, бір ауысу ісімен де алғандығымен түсіндіріледі. Клиникалық улар мен жұмыс істеу мерізімінде немесе белгілі бір уақыт бірлігінде (бірнеше сағат аралығындағы). Сақталған кәсби аурулар немесе уланулар ақырындап, уақыт өте келе ағзаның көп бөлігін зақымдайды. Кәсіби улану немесе зақымданудың диагнозын қоюда дәрігерлер: сақталған шаңды бронхиттер, инфекциялық және паразитті аурулар жұмысшылардың жұмыс барысында жанасуы (бруцелез, туберкулез, құтыру және т.б), кәсіби жаңа ілімде (тері ісігі, тыныс мүшесінің ісігі және т.б.), терінің өткір сақталған түрін тіркейді.
Соңғы сақталған аурулардың диагнозы бойынша кәсіби потологияның клиникалық негізі жұмысшының денсаулығы, аурудың медициналық картасының көшірмесі, уақытылы тексеру нәтижесі, тазалық - гигеналық еңбекті жағдайы және еңбек кітапшасының көшірмесі керек. Одан кейін орталық мамандары оған медициналық қорытында жасап, сәйкес тазалық - эпидемиялогиялық мемлекеттік органдарға жібереді.
Жұмысқа қабілеттілік зерттеулері нысандардың дәрежесі мен жұмыс режимінің жеңілету мерзімін және физиолого-гигиеналық шаршаудың , физиолого- гииеналық шаралары арқылы алдын алуға жол береді.[18]
Аяқты жарақаттуадың басты себебі келесідей:
ыстық беттерді басқаннан табанның жарақаты;
ыстық жерді, метал ұнтақтарының шашырауынан күю;
аяқ саусақтарына құралдар,құрылғылар және т.б заттар құлап жарақат алу, сонымен қатар статистикалық күштеу нәтижесіндегі жарақат;
Құрылыс нысанында сонымен қатар көптеген ауру түрлерінің адам ағзасында пайда болуына алып келеді. Мысалы:
силикоз- құммен жұмыс істейтін жұмысшылар, тунель қазушылар арасында;
асбезтоз- жылу оқшаулағыш қабат жасаушы техниктер арасында;
бронхит- дәнекерлеушілер арасында;
тері аллергиясы- қалаушылар және т.б цементпен жұмыс істеушілер арасында;
жүйке жүйесі қабынуы- малярлар және мырышпен жұмыс істейтін жұмыскерлерде;
Жұмысшылар арасында ой өрісі мен жүйке-эмоциялық күштеме, сонымен бірге зиянды өндірістік факторлардың әсерінен көптеген аурулар пайда болады.
Жұмыс орнын аттестациялауда тері аллергиясының аурулары(53-67,6co), тыныс алу мүшесінің қабынуы(13,3-18,9co), бронхит-0,95co,бронхтық астма-3,8co.
Өндірістік жарқаттану және кәсіби аурулар, бірінші орында жұмыс орнының зиянды және қауіпті факторлардың алдын алу шаралары ол-ЖҚҚ-н тиімді пайдалану болып табылады.
Мемлекеттік статистикаға сәйкес өндіріс орнындағы сәтсіз жағдайлар-10co, ал кәсіби аурулардың 40co ЖҚҚ дұрыс пайдаланбағандықтан болып отыр[19].
Бүкіл Дүние Жүзілік дағдарысқа байланысты көп жылдық өндіріс орындарының техникалық құралдарының ескіруіне сәйкес( бүгінгі күні 80-90co құрайды), сонымен қатар еңбекті қорғаудағы бөлінетін қаржы аз болуына еңбек етуші жұмыскердің(еңбекті қорғау жөніндегі шаралардың төмен болуына байланысты) ЖҚҚ пайдалану бұдан да жоғары мәселе болып табылады.
Жарақаттануды бағалау протоколының нәтижесі бойынша және жұмыс аумағынан қорғаныстық каска, қорғаныстық щиттер, қоғаныстық көзәйнектердің қажеттілігін, олардың қорғаныстық қасиеті тексерілгендігін қарастыру керек. Сонымен қатар таратылған қолды, аяқты қорғайтын құралдар жұмысшыны тиісті жағдайда қорғай алатындығын тексереді.
Республикамыз бойынша адам басына шаққандағы өндірістік өнімдердің (12 доллар) 1,9co еңбекті қорғауға арналады. әр қайтыс болған 3 адамның 1-уі еңбекке жарамдылық жасында қайтыс болады, ал ерлер арасында әр 2 адамның 2-уі зейнет ақы жасына жетпей қайтыс болады[20]. Мұның мәні-денсаулық сақтау және өндірістік жағдайдың нашарлығынан болады.
Бүгінгі күні Республикамыз бойынша өмірге келетін балалар санының қайтыс болғандар санынан көп болуына байланысты білікті кадрлар санын көбейтуге, мамандардың біліктілігін арттыру мәселесі Президентіміздің 2020 жылғы бағдарламасында атап айтылған.
ҚР-сы еңбек және халықты әлеуметтік жағынан қорғау министрлігі жыл сайын ЖҚҚ пайдалану жөнінде жиналыстар, ғылыми тәжірибиелік конференциялар өтуіне байланысты ЖҚҚ-ң базасын, жұмысшыларды қорғау жұмыстарын жеңілдетеді.
Еңбекті қорғау жөнінде әр жеке өндіріс нысандарында ЖҚҚ болуы тиіс сонымен қатар әрбір жұмыс орнына аттестациялуа болады.
Еңбек етушінің жұмыс орнының аттестациясына сәкес жұмыс аймағы 2-ге бөлінеді.
қалыпты жағдайдағы жұмыс орны;
қауіпті жұмыс орны;
Осыған байланысты еңбек етуші еңбеккерлерге жұмыс орнына байланысты Мемелекет тарапынан еңбек ақысына әр түрлі қосымшалар төленеді.
Казіргі кезде еңбекті қорғау жөнінде жыл сайын әр түрлі көлемде жиналыстар өтеді.
Жолда асфальт төсеу жұмыстарына жұмыскеорлер мен мамандарға арнайы кеудешелер беріледі. Төменгі ауа температурасындағы еңбеккерлерге арнайы сым мен кеудеше (жылы) беріледі. Ауа температурасы - 45º С төмен және қатты жел болатын әсрлердегі еңбеккерлерге кастюм мен ерлердің қыстық жаздық киімдері беріледі. Басқа киетін қорғаныстық бас киімімен мына төменгілер қамтылуы тиіс:
Өндірістік объектілердегі жұмысшылар
Көпір салушылар
Труба құюшылар
Су құбырлары, канал жөндеушілер, жоғарғы вольтта жұмыс істейтін энергетиктер.
Жер қазу жұмысшылары:1,5 биіктіктен асқан жер асты жұмыстарын қазу
Құрылыс материалдарын құрастыру цехтары.
Тасты үгіту жұмыстары мен бетон араластырғыштар.
Транспорттарды тасушылар мен еңбек етуші еңбеккерлерді тасушылар[21].
Келеңсіз жағдайларды талдаулардың ең басты мәселесі жарақаттану мен күресу көзі болып табылады. Басты жарақат себебі белгілі болғаннан кейін ғана пайда болу көзі мен жарақат алуды, ауру жұмыс орнында тексеру келеңсіз жағдайлар мен ауруларды арнайы жүргізілетін актілермен еңбекке жарамсыздық парғымен есептеп шығаруға болады.
Жұмыс орнында алған жарақат пен ауруларды үш түрге бөлуге болады: Ұйымдастырушылық; Техникалық; Тазалық - гигеналық;
Ұйымдастырушылық жөніндегі кемшіліктер еңбекті қорғау жөнінде жұмыстардың төмендігі, инструктажды жүргізу мен оқыту жөніндегі кемшіліктер, жұмыс уақыты режимінің сақталмауы, жұмыс орынының дұрыс жарақталмауы, ЖҚҚ дұрыс еместігі, тексерудің дұрыс еместігі салдарынан болады[22].
Техникалық негізгі құрылғылардың және қүралдардың толық болуы, дабыл қүралдарының болмауынан болады.
Тазалық - гигеналық себебі жұмыс істейтін жерлердің шуының жоғарлығы, дірілдің, зиянды заттар концентарциясы, сәуленің адам денесіне шамадан артық енуі, жарықтың дұрыс түспеуінен[23].
Қазіргі күнен жұмыс орнында орындалатын келеңсіздік жағдайларды талдау екі түрге бөлінеді:
Статистикалық және Монографиялық
Статистикалық әдіспен зерттеу үшін арнайы белгілі бірмекемені немесе кәсіпорынның он жылғы (бес жылғы) қай өндірістен шыққан жарақаттың себебін анықтайды. Осы әдіс екі түрге бөлінеді:
Топтастырылған - (уақыт, адамның жасы, мамандығы ескеріледі) бұл болжам бойынша зерттеу бойынша қондырғылар мен еңбекті ұйымдастыру да кеткен кемшіліктер.
Топографиялық - зерттеуде жыл бойы қай жерде жарақат алу болғаны неғұрлым көп топталуын жұмыс орнымен құрылыстың қайсысының еңбекке қаупті екендігі анықталады.
Нақты зерттеу бойынша жарақаттануды мына төменгі көрсеткіш арқылы:
Жиілік коэффициенті - әр 1000 адамға шаққандағы еңбеккерге келетін еңбек жарақатының есебімен шығарылады.
Жұмыскерлерге түсетін ауырлық - еңбекке жарамсыздық күніне шаққандағы бір жарақатқа есептеледі.
Еңбекке жарамсыздық
Адам өлімімен анықталады
ЖҚҚ-ның барлық түрлері еңбек қауіпсіздігін қорғауда маңызды орын алады. Өндірістік жарақаттану қорытындыларынан ЖҚҚ қолданбау нәтижесінде 60co келеңсіз жағдай, қорғаныс құралдарының жеткіліксіздігінен 20co бақытсыз жағдай орын алған
Монтаждау және демонтаждау жұмыстары кезінде негізгі жарақаттану факторы болып: заттардың жоғарыдан құлауы 45,9co, сонымен қатар өндірістік территорияның ауысуындағы жоғарыдан құлау нәтижесі-9,5co.
1.3
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нормативтік құжаттарды әзірлеу
Еңбекті қорғаудың маңызды бөлігі қауіпсіздік нормаларының шарттары болып табылады. Нормативті құжат еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі аумағында нормалау принциптерімен көрсетіледі. Еңбекті қорғау жұмысында еңбектік процесте қолданылатын техника және техникалық құралдар маңызды мағынаға ие. Қауіпті өндірістік факторларда жұмыс істеушілерге әсер ететін техникалық құрал және ұйымдық шаралар жүйесі техника қауіпсіздігі деп аталады.
Кәсіптік ауруларды алдын-алатын техникалық құралдар зиянды факторлар әсерінен жұмысшыларды қорғайтын, техникалық орта және ұйымдық шаралар жүйесімен түсіндірілетін өндірістік санитарияның маңызды элементі болып табылады.
Еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету жұмысындағы негізгі мәселе еңбек қорғау туралы заңдарды қабылдау болып табылады. Осы қабылданған заңдарда еңбек процесіндегі адамдардың өзара қатынасының негізгі ережелері анықталады. Заңдардың дамуымен салалық нормативтік құжаттар және еңбек қорғау бойынша. Ережелер және салааралық нормалар реті, еңбек қорғау бойынша стандарттар жүйесін жасау болып табылады (жұмыстың, қауіпсіз жүргізілуі бойынша нұсқау, қауіпсіздік ережелері).
Заңды нормативті және ұйымдық қызмет ету адам еңбегінін шарттарын жасауға бағытталады. Осы шарттарды анықтау үшін ең алдымен адам организмнің медико-биологиялық ерекшеліктерін білу қажет. Соңғы уақытта механизм және машина басқарудың жоғары сапасы, адамдардың олармен өзара әрекетінің қауіпсіздігі, адамның минималды шаршағандығын қамтамасыз ететін машиналарға, жұмыс орнына, кейбір жасаушы машинамен өзара қатнастағы ғылым-эргономиканың дамуы.
Еңбек қорғау аумағындағы барлық әрекеттер еңбек процессіндегі адамның қорғау құралдары мен техникалық тәсілдерін жасаумен аяқталады. Барлық жасалған техникалық құралдар мен технологиялық процестер еңбек қорғау талаптарын қанағаттандыру қажет, яғни эргономикалық, гигиеналық және қауіпсіз болу.
Еңбек қорғау жүйесінің маңызды элементі болып қоғаммен бірге: еңбек мүгедектері, балалар және әйелдер еңбегі, социалдық сақтандыру, еңбекті қорғау бойынша финанстық жұмыстар және олардың эргономикалық тиімділігімен өзара қатнасын анықтаушы еңбек қорғауды социалды- эргономикалық аспектілері саналады.
Аталып шыққан еңбек қорғау жүйелері белгілі ұйымдық формаларда жүзеге асады. Еңбек қорғау бойынша жұмыстың дұрыс ұйымдастырылуынан олардың тиімділігі тәуелді. Бұл тағыда бір маңызды жүйе элементі.
Еңбекті қорғау және оның жағдайы ҚР конституциясындағы азаматтарды әлеуметтін кепілдеме беруін сақтауға қамтамасыз ететін жүйе сияқты әлеуметтік-экономикалық мәнгі ие болады.
Еңбек процессінде әрбір адам тек еңбек объектісімен ғана емес, сонымен қатар басқа адамдармен де өзара қатнаста болады. Мұндай өзара әрекеттер әлеуметтік сипатқа ие.
Бір топ басқа адамдарға әсер ету қабілеті процессіндегі адамдардың мұндай өзара әрекеттері әлеуметтік деп аталады. Мысалы: даңқ, жұмыстық және жеке сапарларды ұжымды басқару жұмыстың тиімділігінен анықтайды. Қолайсыз жағдайларды еңбек өндірістің технико-экологиялық көрсеткіштерін төмендететін, еңбек өнімділігі мен сапасын төмендуге алып келетін ауруларды пайда етеді. Мұнан басқа, қалайсыз жағдайдағы еңбек әлеуметтік- экономикалық сипаттың кері нәтижелеріңде ие болады.
Оларға келесілер жатады:
Кәсіптік аурулар және өндірістік зақым -бұл өнімнің көбеюіне, тұрғын өмірлерін қысқартуға, алдын-ала мүгедек болуға алып келеді.
Экономикалық шығындарды негіздеуші өндірістегі аурулар мен зақымдарға төлемдер. Қолайсыз жағдайлардағы жұмыс үшін қосымша ақша төлеудің өнеркәсіптік шығындары еңбек ақысының қорымен сәйкес.
Еңбектің қолайсыз жағдайларды экономикаға тікелей сияқты жанаша шығында әкеледі.
Жұмыс беруші мен жұмысшының экономикалық реттелуге негізделген әлеуметтік қоғау жүйесі бір жағынан қауіпсіздік деңгейін, ал екінші жағынан қолайсыз өндірістік жағдайларда жұмыс істеушінің кері нәтижелерінің орнын толтыруға кепілдеме беру қажет.
Өнеркәсіптегі еңбекті қорғау басқармасының мақсаты мен функциялары. Еңбекті қорғау басқармасы-бұл өндіріс процесіндегі адамдардың еңбек қатнастарын реттеу, еңбек шарттарын қауіпсіз, жайлы жағдайлармен қамтамасыз ету бойынша олардағы мемлекеттік, және қоғамдық ұйымдар тұрақтысы, мақсаттылығы . Ол өндіріс басқармасының аз ғана бөлігін құрайды. Өндірістік басқару әрекеті немесе шешімі сондай -ақ өндірістік басқарманың барлық құжаттары мен жобалары еңбек қорғау бойынша шараларды алдын-ала қарастыру қажет.
Еңбек қауіпсіздігін басқару үрдісінде төмендегі ақпараттық материалдарды қолданған жөн:
өндірістік апаттар мен жарақаттанудың динамикасы мен сатылары туралы мәліметтер;
жарақаттың кең тараған себептерінің тізімі және олардың қатысты қауптілігі мен жарақаттанудың меншікті салмағы;
апаттардың және адамдардың қауіпті жағдайлардың объективті, субъективті және ұйымдастырушылық, техникалық себептері;
қауіпті жерлер мен зоналардың тізімі және ережесі;
өндірістік процесттер мен технологиялық операциялардың салыстырмалы қауіптілігі;
негізгі кәсіптердің қатысты қауіпсіздік туралы мәліметтер;
апта күндері, тәулік және сағаттың кезектерінде орындалған қауіпті жағдайлардың жиілігіне қатысты мағлұмат;
апаттардың экономикалық, қоғамдық салдары туралы мәлімет.
Құқықтық және ұйымдық сұрақтары ҚР конституциясы мен Еңбекті қорғау бойынша Қазақстан Республикасының заң шығарушылық актілері негізінде қалыптасады, ҚР заңдарының ішіндегі негізгілері:
28.02.04 жыл Еңбекті қорғау мен қауіпсіздік туралы;
19.05.97 жылы өзгерген ҚР Денсаулықты қорғау туралы заңы, 13.01.04 жылы толықтырылған;
10.12.99 жылғы ҚР еңбек қорғау туралы;
3.04.02 жылғы Қауіпті өндірістік объектілердегі, өндірістік қауіпсіздік туралы;
-27.03.97 жылы өзгерген Табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар туралы, 21.12.04 жылы толықтырылған,
ҚР Азаматтық кодексі; Өрт қауіпсіздігі туралы.
Сонымен қатар Еңбекті қорғаудың құқықтық негіздерін, заңдық актілер сияқты әртүрлі юристік күші бар актілерден тұрады:
ҚР Президентінің бұйрығы; ҚР Басқармасының бұйрығы; сот шешімдері және абстрактілі сот шешімі, министрліктер мен ведомствалық бекітулер, өзінің компентенциясында шегіндегі орындаушы органдармен орындалған нормативті актілері.
Еңбекті қорғау бойынша осы актілер, негізгі нормативті - құқықтық актілерге жататындары:
МЕСТ-тер
Еңбек қауіпсіздігінің стандарттар жүйесінің мемлекеттік стандарттары (ЕҚСЖС);
мемлекеттік санитарлы - эпидеммиологиялық ережелер мен нормалар (санитарлы ережелер, гигеналық нормативтер, санитарлы ержелер мен нормалар, СанЕмН, санитарлы нормалар);
құрылыстық нормалар мен ережелер (ҚНмЕ), құрылыс және жобалау бойынша ережелер жиыны;
еңбекті қорғау бойынша сала аралық ережелер, Еңбекті қорғау бойынша сала аралық типтік нұсқаулама;
Еңбекті қорғау бойынша салалық ережелер, Еңбекті қорғау бойынша типтік нұсқаулама;
қауіпсіздік ережесі, қондырғыларды қауіпсіздігін шеттету ережесі, қауіпсіздік бойынша нұсқаулама.
Сала аралық ережелер, СНмЕ-лер және СанЕмН әрбір 5 жылда жаңартылып отырады, ал сонымен бірге ведомствалық нұсқаулар мен ережелер -3 жылда жаңартылып отырады.
Еңбекті қорғау жөніндегі нормативтік құжаттар:
Маңызды құқықтық құжаттар, ол 4.07.2001 жылы өзгерген, 3.03.2001 жылғы ҚР Басқарушылары бекіткен еңбек әрекетімен байланысты, жұмысшылардың денсаулығының зақымдалуы мен сәтсіз жағдайларды ескеру мен зерттеу ережелері. Ережелер ұйымдардағы кез -келген жеке меншіктіктің формасы мен сәтсіз жағдайларды есептеу және зерттеу тәртібін бекітеді, сонымен бірге жеке меншік иелерінде.
Онда сәтсіз жағдайлармен байланысты қабылданған, өндірістегі сәтсіз оқиғаларды зерттеу туралы алғашқы кезекті шаралар жазу түрі және актінің формасы аталып көрсетілген. Ережелерде өндірістік жарақат ретінде көрсетілген жағдайлар топталынған:
жұмыс орны тәртібінде, өндіріс құралдары, жеке қорғаныс құралдарын дайындау мен жүргізу кезінде, жұмыс уақытының аяқталуы бойынша немесе басталар алдында.
жұмыс ұйымдастырушы немесе жұмыс берушінің тапсырмасымен байланысты, өзінің міндетін немесе жұмысын орындаумен болған орнында немесе іс сапар уақытында және жұмыс орнында, жұмыс уақыты аралығында;
өндірістік зиянды және қауіпті әсерлердің нәтижесінже;
жұмыс уақытында, жұмысшы зерттеуінің жолы бойынша, жұмыс орнында қызмет ету объектілері арасындағы жылжумен байланысты әрекеттерді, жұмыс берішінің тапсырмасын орындауы бойынша әрекеттерді, жұмыс берушінің тапсырмасын орындауы бойынша;
жұмыс берушінің көлігінде;
қызметтік жол жүруі үшін пайдалану құқығына жұмыс берушінің жазба түріндегі келісімі бар болған кездег, жеке көлікте;
жұмыс берушінің бұйрығы бойынша, өзінің және басқа ұйымның территориясына келген кезеңінде, сонымен бірге жұмыс берушінің жеке меншігін қорғау кезінде;
жұмыс орны бойынша немесе іс сапары кезінде жұмысіпынын қызметтік міндетін орындауы кезінде, оны қасақана өлтіру және оны жарақаттауы.
Өндіріспен байланысты әрбір нақты жағдайды тексеріп комиссия анықтайды. Егер жұмысшыға, жұмыс берушінің қатесінен сәтсіз жағдайдың нәтижесінде денсаулығына зиян келсе, онда Қазақстан Республикасының нормативті қүқықтық актілері қарастырылған жағдайлар мен тәртіпте, егер жұмысшыға сақтандыру салымы төленбейтін болса, жұмыс берушіні жазалайды.
ҚР 17.03.93 жылы өзгеріп, қосымша 28.06.2002 жылы толықтырылған Министрлер кабинетінің бүйрығымен бекітілген Еңбек қызметін орындаумен байланысты жұмысшылар мен қызметкерлердің денсаулығының зақымдалуы мен жеке меншігінің барлық шығынын есептеудің үйымдық ережесіне сәйкес зиян келтіру мөлшері 12 айда, орташа еңбек ақысы негізінде есептелінеді.
Егер жарақат алған жұмысшы, түрғындарды әлеуметтік қорғау аймағындағы орталық орындаушы органдардың территориялы бөлімшесінде көмек түрлерін (емдеу, қосымша тамақтану, дәрі -дәрмек алу, медициналық тексеруден өту, санитарлы-курорттық емдеу, зиян шегушінің емделу орнына барып - қайтуына төлем ақысын қоса алғанда), алмаса, ұйым жарақат алған жұмысшыға еңбек ақысына қосымша жәрдем ақы береді және қосымша шығынды төлейді.
Арнайы медициналық және тұрмыстық күтім қажет, зиян шегушіге, шығынды әрбір күтім түріне байланысты бірден кем емес есептік айлық көрсеткішінен бөліп отырады.
Ұйым зиян шеккен жұмысшыға және оның отбасы мүшелеріне және зардап шеккен жұмысшыныңы қаза болуына байланысты шығынын төлеуге, тұрғын ауданның төлемі бойынша жеңілдіктер жасауға, балалар мекемелеріндегі балалардың шығынын төлеуге, жалпы көлік түрлеріндегі жол ақысын төлеуге және басқа да көмек түрлерін көрсетуге міндетті.
15.01.98 жылы ҚР Министрлігініңеңбек пен әлеуметтік қорғанысты енгізу бұйрығымен Еңбек жағдайы бойынша ұйымның өндірістік объектілерін аттестациядан өткізу туралы жағдаймен сәйкес, объектіні аттестацидан өткізу мерзімі (3 жылда 1 реттен көп емес) және кезектен тыс қайтадан аттестациядан өткізу, сонымен бірге комиссия мен оның құрамын аттестациядан өткізу және ұымдарды регламенттеу. Еңбек шарты мен объектінің жарақат қауіптілігіне бағаны комиссия береді.
Қауіптілік пен еңбекті қорғау мен бақылаудағы мемлекеттік басқару мен негізгі жағдайлары. Берілген жағдай ҚР Қауіпсіздік пен еңбекті қорғау туралы заңымен регламенттеледі. Еңбекті қорғау мен қауіпсіздік облысындағы, бақылау, болжау, мемлекеттік басқару, ҚР Басқару орындарымен, басқарушы органдармен және оның территориясындағы бөлімшелерімен, сонымен бірге бұрынғы басқару органдарымен жүзеге асырылады. Осы заңда Еңбекті қорғау аймағындағы құқықтары ұсынылған.
50 адамнан көп жұмысшысы бар, барлық ұйымдарда, жұмыс беруші еңбек пен қауіпсіздік қызметін құруға міндетті және ол өзінің статусы бойынша, негізгі өндірістік қызметтермен теңестіріледі. 50 адамға дейінгі жұмысіпы бар ұйымдарда, Еңбекті қорғау бойынша міндеттері, жұмыс берушінің бүйрығы бойынша мамандыққа біріктіріліп басқарылады.
Еңбекті қорғау мен қауіпсіздік бойынша заң шығарушылықты сақтауды бақылау мен қадағалау түрлері келесідей бөлінеді:
мемлекеттік;
ведомствалық;
үйымдық.
Мемлекеттік бақылау, арнайы мемлекеттік органдардың басқаруымен жүзеге асырылады (ҚР ТЖ Министрлігі, ҚР әлеуметтік қорғанысы мен еңбек Министрлігі; Мемлекеттік энергияны бақылау; Мемтаутех бақылау, Мем жол бақылау).
Министрліктер мен ведомствалар, мекемедегі алынған еңбек туралы заң шығарушылықты ведомствалық бақылаумен жүзеге асырылады.
Еңбекті қорғау мен қауіпсіздіктің жағдайын үйымдық бақылауды (Еңбек қорғау бойынша мекеменің басинженері) жұмысшыларп үйымдарының басқарушылары және оларға сәйкес органдар түріндегі профсоюздар жүзеге асырады.
Қауіпсіз еңбек шартын құруға бағытталған, шараларды орындамаған және техника қауіпсіздігі ережелерін бұзған кезде, ол сәтсәз оқиғаларға ұшырауы мүмкін, сол себептен қауіпсіздік дәрежесіне байланысты заңды бұзуына байланысты заңмен қудаланады. Еңбекті қорғау бойынша заңды бұзуына байланысты, жауапкершіліктің келесі түрлері қарастырылады:
Тәртіпке салу
Әкімшілік
Материалды
Қылмыстық.
Дисципнарлы жауапкершілікте, ұсыныс айту туралы шешімді жұмыс беруші қабылдайды. Еңбекті қоғау бойынша заңды бұзғанда дисциплинарлы ұсыныстары, ол ескерту сөгіс, қатаң сөгіс және жұмыстан шығару. Жауапты объектілер, бағыныштылар мен жалдамалы жұмыскерлер.
Дисциплинарлы жауапкершіліктен административтінің артықшылығы, ҚР административтік заң шығарушылық кодексімен сәйкес, мұнда басшылар жауапты адамдар және басқада жауапты жұмысшылар түгелдей қатысты. Ұсыныс айту туралы шешімдер, ол әртүрлі мөлшердегі айып төлеуді, Мембақылау органдарының басшылары мен инспекторлары тағайындайды. Материалды жауапкершілік еңбекті қорғау ережелерін бұзу салдарынан мемлекетке және зардап шегушіге материалдық шығын келтірген жағдайда пайда болады.
2 ЗЕРТТЕУ НЫСАНДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
2.1 Еңбек жағдайларының (өндірісдік факторлардың) зияндылығын талдау
Зиянды өндірістік фактор -- жұмыскерге әсері ауруға немесе жұмыс жарамдылығының төмендеуіне және (немесе) ұрпағының денсаулығына теріс әсеріне алып келуі мүмкін өндірістік фактор, белгілі бір жағдайларда (қарқындылық, ұзақтық және т.б.) жұмыс істеушіге әсері кәсіптік ауру, жұмыс қабілетінің уақытша немесе тұрақты төмендеуін тудыруы, соматикалық және инфекциялық аурулардың жиілігін арттыруы, ұрпағының денсаулығының бұзылуына алып келуі мүмкін орта және еңбек процесінің факторлары. Сандық сипаттамасына (концентрация және т.б. деңгейне) және әсер ету ұзақтығына байланысты зиянды өндірістік қауіпті болуы мүмкін.
Қауіпті өндірістік фактор -- жұмыс істеушіге әсері жұмыс қабілетінің уақытша немесе тұрақты төмендеуіне (өндірістік жарақатқа немесе кәсіптік ауруға) немесе өлім-жітімге алып келуі мүмкін өндірістік фактор, әрекет ету табиғаты бойынша физикалық, химиялық, биологиялық, психофизикалық болып бөлінеді.
Кірпіш күйдіру цехынан шығатын газдарды - газ тазалау қондырғылар үшін бекітілген жөндеуге сай барлық аппараттар және машиналар міндетті түрде мерзімді бақылаудан, техникалық тексеруден капиталды жөндеуден өтіп тұруы тиіс. Қондырғының ішін тексеру, тазалау және жөндеу төменгі вольтты жарықта, арнайы киім кию арқылы жүргізуге болады. Жөндеу жұмыстары кезінде қолданатын инструменттер және механизмдер шартқа сай тәжірибеден өтуі тиіс. Жүк көтеру көтергіш пайдалану және орналастыру ережелері Мемтехнадзор арқылы бекітілген. Қондырғылар өлшемі арасындағы өтетін жердің көлемі 1 метрден төмен болмауы тиіс және бұл көлем 0.08 метрге дейін жергілікті орынға байланысты қысқаруы мүмкін.
Қауіпті жіне газды қауіпті жұмыстары орындау алдында жұмысшы медициналық тексеруден өтуі қажет және жұмысты жүргізу ережесі туралы нақты инструкция алуы тиіс. Бұл жағдайдаларды толық білу жарақат алуды төмендетеді - өте маңызды. Кірпіш күйдірі цехында негізгі жабдықтарға газ тазалау қондырғылары жатады. Құрал - жабдықтар, қондырғылардың қызмет көрсету алаңдарының барлығы еден бетінде орналасқан. Өтетін сатылар, көпірлер тұрақты етіп жасалған және 1 метрден кем емес қанаттары бар. Бөлмелерді кесіп өтетін құбыр тізбектірі еден деңгейіне 2 метр биіктікте жүргізіледі. Бак, жинағыш және басқа резервуарлардың қақпағындағы ауыз топсалы тегіс қақпақтармен жабылады. Өндірістежобалық құжаттарды өңдеу кезінде болуы мүмкін қауіпті және зиянды факторлар ескеріледі және олардың персоналға әсерін тигізбейтін шаралар қарастырылады. Пайдаланудағы өндірісте факторлар тізімін техникалық жетекші бекітеді. Өндірістегі пайдалану құжаттарында нормативтермен белгіленген қауіпті және зиянды факторлардың рұқсат берілетін деңгейі болады. Өндірістік процесстер қауіпті және зиянды өндірістік факторлардың өлшемдері рұқсат берілетін шектен аспайтындай ұйымдастырылады.
Техникалық мүмкін немесе орнатудың мақсатсыздығы не осындай өлшемдерді рұқсат берілетін шегін сақтау мүмкін болмаған жағдайда адамға қауіпті және зиянды факторлардың негатив әсерлерін болдырмау бойынша шаралар өңделеді.
Қауіп дегеніміз адамдардың іс әрекеті негізінде және табиғаттан келетін, тіршілік ортаның қалпын бұзатын,нәтижесінде адамдардың денсаулығы мен өміріне зиян келтіретін процесс, құбылыс, обьект, субьект. Қауіпсіздік дегеніміз қоршаған ортаның бір қалыпты тұрақты болуы ,адамдардың өміріне, денсаулығына зиян келтіретін қауіп-қатердің болмауы не аз болуы, адамдардың ауқатты тұрмысының сақталуына қолайлы жағдайдың болуы.
Өндірістегі қауіптердің жүйеленуі
1.Физикалық
2.Химиялық
3.Биологиялық
4.Психофизиологиялық
Тіршілік қауіпсіздігі-ғылым ,адамдарды олардың өмір сүретін ортасына туатын қауіпті және зиянды факторларынан қорғау,денсаулықты сақтау және қауіпсіздік жолдарын теориялық және практикалық жағынан қамтитын білім саласы.
Еңбек процессіндегі адамның іс-әрекетінде өндірістік саланың әр түрлі көрсеткіштеріне әсер етеді, ол адамның денсаулық жағдайымен жұмыс істеу қабілетін анықтайды және сипаттайды, қолайсыз жағдайда еңбек өнімділігінің төмендеуіне, травма мен кәсіптік аурулардың пайда болуына әсер етеді. Қауіпті және зиянды өндірістік факторлары бар. Өндірістік фактор қауіпті деп аталады, егер жұмысшыға нақты жағдайларда жарақатқа немесе денсаулығының күрт нашарлауына әсер ететін болса. Өндірістік фактор зиянды деп аталады, егер ауруға немесе жұмыс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz