Қазақ әдебиетінде фельетон жанрының дамуындағы Ж. Тілепбергеновтың орны

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Қазақ әдебиетінде фельетон жанрының дамуындағы Ж.Тілепбергеновтың орны
Хабашева Ақтоты Мәлікқызы
Баишев университеті, Ақтөбе қ. a_khabaseva@bu.edu.kz

ХХ ғасырдың бас кезінде қазақ әдебиетінің дамуында қоғамдық-саяси мақалалар, сыни-айтыс еңбектер, әдеби шолулар, қоғамды сынайтын, сонымен бірге қазақ халқының тұрмыс-тіршілігі туралы мақалалар, көркем шығармалар баспасөз беттерінде жиі жарияланып отырғаны байқалады. Бұл - қазақ әдебиетіндегі фельетон жанры өркендеуінің айғағы.
Қазақ әдебиеті тарихындағы осындай сатиралық шығармалар және фельетон жазу үрдісі көшіне ХХ ғасырдың басында біраз көрнекті қаламгерлер даралана танылып қосылды. Солардың ішінде көркемдік дамуы жолындағы өзіндік шығармашылық үлесімен танылған қаламгер - лердің бірі - Жиенғали Тілепбергенов. Жиенғали - аты қазақ әдебиеті тарихында елеусіз қалып, шығармашылығы көп зерттеуді қажет ететін ақын-жазушылардың бірі. Бұл жайында белгілі сыншы Тұрсынбек Кәкішев былай деген: Көркем əдебиетті тек ұлы ақын-жазушылар ғана жасамайды. Оның ұлылы-кішілі, ірілі-уақты өкілдері болады. Əдебиет тарихы əр кезеңде əдебиетке ат салысқан, оған өзінің аз да болса үлесін қосқан ақын-жазушыны ұмытпайд, ұмытуға тиісті де емес. Алайда біздің қазақ совет əдебиеті тарихында əзірге елеусіз қалып келе жатқан Самат Нұржанов, Аманғали Сегізбаев, Елжас Бекенов, Жиенғали Тілепбергенов жəне тағы басқа ақын-жазушыларымыз бар. Олар өздері өмір сүрген кезеңнің көркемдік дамуы дəрежесіне кейде сай келетін, кейде қиюы жетіспей жататын шығармаларымен қазақ совет əдебиетінің тууына, қалыптасуына ат салысып, азды-көпті үлесін қосқан дарынды жандар еді [1; 57].
Жиенғали Тілепбергеновтың шығармышылық өмірбаянын зерттеген ғалымдар қатары - Тұрсынбек Кәкішев, Темірбек Қожакеев, Серікқали Байменше және Ниязова Ғайша апайларымыз. Біз мақаламызда аталған ғалымдар еңбектеріне көбірек сүйенеміз.
Жазушы қазақ баспасөзі арқылы өз шығармаларымен әдебиеттің халықтық тәлімгерлік ұлағатын дамыта жалғастырып отырды. Кеңес үкіметі тұсында қоғам дамуында түрлі өзгерістер болғаны белгілі. Бұл кезең фельетон мен сықақ әңгімелердің нысаны болатын түрлі әлеуметтік құбылыстар көп болды. Жаңа мен ескінің арасында күшті әлеуметтік күрес-тартыстар болып жатты. Қазақ әдебиетіндегі сатира, сықақ, фельетон жанрының дамуына осы жағдайлар негіз болды. Үлгілі қаламгерлердің сатиралық шығармалары ғасырлар бойы адамзат ұрпақтарының адамгершілік-имандылық ұлағатын сақтауы жолында пәрменді ықпалынан айнымайтын сөз өнерінің эстетикалық-азаматтық тәлім-тәрбиелік қуатын дәлелдеді.
Аталған кезеңдегі баспасөз беттерінде, атап айтсақ, Еңбекші қазақ газетінде жарияланған Үлестірдік (18.4.25), Ел ішіндегі естеліктер (25.10.29); Сыр бойы газетінде Су төресі, Қызыл танау, Көп сиырдың көкесі - көк ешкі, Түлкітолғақ, Бескүйеу, Құдандалы арыздар секілді Жиенғали Тілепбергенов фельетондары, сықақ әңгімелері, повестері оқырмандардың қабылдау ықыласына ие болды. Оларда Өлке өміріндегі неше қилы қол соғылмайтын көріністер - істегі жауапсыздық, дәрменсіздік, жебір-жегіштік, кейбір басшылардың басбұзарлығы, төрешілдігі, әйел теңдігіне теріс көзқарас сияқты жаңа тұрмыс, жаңа салтқа қайшы келетін қылықтар әшкереленіп жатты [2; 34].
Сонымен қатар Алматы қаласында Жалын баспасынан 1969 жылы жарық көрген Ізбасар шығармалар жинағында фельетондар бөліміне мына шығармалары енгізілген: Оңай олж, Алдаркөселер, Ақсақалдар ауқымы күлкі болды, Күнде "ертең", Тоғызбайда төртеу, Қармақшының қармақшысының қармақшысы, Қырдың қызықтары, Су төресі, Бес күйеу, Құдандалы арыздар
Жиенғали ағамыз - өз туындылары мен мақалаларында кемел ой толғап, қаламынан жалынды сөз тудырған дарынды тұлға. Жалпы, оның шығармалары әсіресе шағын көлемде жиі кездеседі. Олардың сюжеті қызықты құрылады, аз сөзбен көп мағына беру, оқырманға ой салатын түйін түю басым жатады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.