Тұлға адамның психологиялық қасиеттерінің жүйесі ретінде

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Тұлғаның негізгі теориялары

Фрейдтің психоанализдік негізгі тұжырымдамалары мен принциптері. Зигмунт Фрейд 1856 жылы 6 мамырда Австраианың Фрайберг қаласында дүниеге келген. З. Фрейттің «психоанализ» терминін алғаш енгізуін, оның ғылымға қосқан үлкен үлесі деп тануға болады. «Психоанализ» терминінің 3 мағынасы бар: 1) Тұлға және психопаталогия теориясы; 2) Тұлға көңілінің бұзылуының терапиялық әдісі; 3) Индивидиумның саналы түрде сезілмейтін ойлары мен сезілмейтін әдісі. Ұзақ мерзім психоанализдің дамуында З. Фрейд тұлғалық ұйымдастырылудың топографиялық моделін қолданды. Осы модель бойынша психикалық өмірдің 3 деңгейін бөлуге болады: сана, парықсыздық(подсознательность) және бейсаналық. Оның ғылымға қосқан ең үлкен үлесі - бейсаналық ұғымын енгізіп, ұғымсыз түрткілермен жұмыс істеу әдісін қолдануды үйретуі. Сана деңгейі тура осы уақытта сезінетін түйсіктер мен әсерлерден тұрады. Ал парықсыздық деңгейі (кейде «қол жететін ес» деп аталады) тура осы сәтте сезілмейтін тәжірибелерді көрсетеді. З. Фрейдтің ойынша, бұл психиканың сезілетін және сезілмейтін аумағының арасындағы көпір болып табылады. Бейсаналықта тұлғаның негізгі детерминанттары болады, олар : психикалық қуат, ояту және инстингтер. Инстингтердің екі түрі бар: либидо немесе сексуалдық қанағаттануға ұмтылу және агрессиялы инстинг, өлімге ұмтылу. 20 - жылдардың басында З. Фрейд өзінің консентуалды моделін қайта қарастырып, тұлға құрылымын негізгі 3 компонентке бөлді: ид, эго, жоғарғы эго. «Ид» латынның «Ол» сөзінен шығады. З. Фрейд бойынша «Ол» тұлғаның қарапайым, инстинктивті және тума аспектілерін білдіреді. Ид бейсаналықта өмір сүреді және инстиктивті биологиялық оянулармен (тамақ, ұйқы, т. б. ), яғни біздің жүріс-тұрысымызды қуатпен қамтамасыз ететін оянулармен тығыз байланысты. Фрейд бойынша, ид - ешқандай заң мен ережеге бағынбайтын нәрсе. Фрейд идті ағзаның соматикалық және психикалық процестері арасындағы нәрсе деп қарастырады. Ол ид адамды шаршаудан арылтатын екі механизмді көрсетеді, рефлекторлық әрекет және алғашық процестер. «Эго»(латын. «Эго» - «мен») шешім қабылдауға жауапты психикалық ақпараттың компоненті. Эго идтің тілектерін сыртқы әлемге байланысты шектеу қоя отырып, қанағаттандыруға иырысты. Эгоның қызметі - ағзаның тұтастығы мен тепе-теңдігін сақтау. «Жоғарғы Эго» (латын. «super» - «жоғарғы» және «ego» - «мен») . Адам қоғамда өмір сүру үшін қоршаған ортаға сәйкес құндылықтар, нормалар және әдептер жүйесіне ие болуы керек. Мұның барлығы «әлеуметтену» процесі, яғни құрылымдық модельдің тілі бойынша «жоғарғы эгоның» қалыптасуы барысында жүзеге асады. Фрейд «жоғарғы эгоны» екі жүйеге бөледі: ар-ұят және «эго-идеал». Ар-ұят ата-ананың жазалауының арқасында пайда болады, ал суперэгоның мадақтаушы аспектісі - бұл эго-идеал. Инстингтер. Фрейд инстингтің екі негізгі тобын мойындады: өмір және өлім инстингтері. Бірінші топ (Эрос) өмірге маңызды процестерді қолдау мақсатындағы күштерді қамтиды. З. Фрейд өмір инстингтерінің индивидиумның физикалық құрылымына үлкен маңыздылығын мойындай отырып, тұлғаның дамуындағы сексуалды инстингтердің орнын айқындайды. Сексуалды инстингтердің қуаттарын либидо (лат. «қалау», «тілеу») деп атайды. Екінші топ - өлім инстингтері, яғни танатос-қатігездік, агрессия, суицид және біреуді өлтірудің барлық көріністері. З. Фрейд «өлім-инстингтері - өмір инстингтері секілді адам мінез-құлқын реттеуші биологиялық түрде шартталған» деп есептейді. Тұлғаның дамуы үшін З Фрейд психосексуалды деңгейлерді анықтаған, дамудың психоаналитикалық теориясы екі алғышартқа сүйенеді. Бірінші немесе генетикалық алғышарт бойынша, ерте балалық шақта болған уайымдар ересек тұлғаның қалыптасуында үлкен рөл атқарады. З Фрейдтің ойынша, индивидиум тұлғасының негізі өте ерте жаста, яғни бес жасқа дейін қалыптасады. Екінші алғышарт бойынша, адам сексуалды қуатпен (либидо) дүниеге келеді. Бұл қуаттар өзінің дамуында бірнеше психосексуалды деңгейден өтеді. З Фрейд сексуалды тұлға дамуының төрт деңгейін көрсетеді: оралды, аналды, фалистік және гениталды. Баланың 6-7 жас аралығын жыныстық дамудың бастамасы деп қарастырған, ол бұл кезеңді латенттік кезең деп атайды. Бірінші үщ деңгей туғаннан бес жасқа дейінгі аралықты қамтиды. З. Фрейд оны прегениталды деңгей деп атайды. Өйткені жыныс мүшелерінің аймағы тұлға қалыптасуында әлә басты рөлге ие болмайды. Төртінші деңгей пубертанттық кезеңнің басталуымен дәл келеді.

Фрейд бойынша психосексуалды даму деңгейлері

Деңгейлер Жас кезеңі Либедоның шоғырлану аймағы Осы даму деңгейіне сәйкс міндеттер мен тәжірибелер

Оралды 0-18 ай Ауыз(ему, тістеу, шайнау) Арылу. Өзін анасының денесінен болу

Аналды 1, 5-3 жас Анус Дәрет алуға үрету (өзін өзі байқау)

Фалистік 3-6 жас Жыныс мүшелері Өзі еліктейтін сол жыныстағы ересек адаммен теңесу

Латентті 6-12 жас Қажеттілігі жоқ (сексуалды әрекетсіздік) Құрдастарымен әлеуметтік байланыстың кеңеюі

Гениталды Пубертант (жыныстық жетілу) Жыныс мүшлері (гетеро сексуалды қарым-қатынасқа икемділік) Интимді қарым-қатынастар құру немесе ғашық болу; қоғамға өзінің еңбегімен кірістер келтіру

Қобалжудың түрлері: Реалистік қобалжу Қорқытуға эмоционалды жауап немесе сыртқы әлемнің реалды қауіптерін түсіну (мысалы, қауіпті жануаорлар немесе мемлекеттік емтихан тапсыру) реалистік қобалжу деп аталады. Невротикалық қобалжу Ид жағынан келетін бағынбайтын импульсмтарды саналы түрде сезіну қаупіне эмоционалды жауапты болу невротикалық қобалжу деп аталады. Моральды қобалжу Эго суперэгодан жазалау қаупін сезінгендегі эмоционалды жауап моральді қобалжу деп аталады. Эгоның қорғаныс механизмдері Ығыстыру. З. Фрейд ығыстыруды эгоның алғашқы қорғанысы деп қарастырады. Ығыстыру қобалжудан кетудің тура жолын қамтамасыз етеді деп есептейді. Оны кейде «мотивтендірілген ұмыту» деп те атайды. Адам өзіне қайғы әкелетін ойлар мен сезімдерді санасынан ығыстырады. Бірақ З. Фрейдтің ойынша, ығыстырылған ойлар мен импульстар өздерінің белсенділігін беисаналылықта жоғалтып алмайды. Ол ығыстырылған ойлар күндердің күнінде қайта жаңғырып шығады дейді. Проекция: Проекция - ығыстыруға ілесетін қорғаныс механизмі. Проекция механизмінде адам өзінің негативті ойларын, сезімдерін және мінез-құлықтарын басқа адамдардан немесе қоршаған ортадан көреді. Сөйтіп, өзінің кемшіліктерін, кінәсін басқа біреулерге тағады. Орын басу: Бұл қорғаныс механизмі - адамның ұмтылыстары мен сезімдерінің басқа обьектіге ауысуы. Мысалы, агрессивті импульстар, өзге қауіпсіз обьектіге ауысады. Рационализация: Когнитивті бұрмалау көмегімен адам өзінің дұрыс емес әрекеттерін, жағдайларын ақтау үшін әр түрлі өтірікті, бірақ кешірімді себептерді тауып алады. Рационализация әр түрлі формада кездеседі. Кейде адам әр түрлі тығырыққа тіреліп, дұрыс емес іс-әрекетін ақтау үшін сылтаулар іздейді. Реактивті құрылым: Әдетте, қобалжуды тудыратын күшті импульстарды ығыстыру қарам-қарсы тенденциялармен жүреді. Ол қрғаныс механизмдерінің құрылымы. Қорғаныс реактивтілігінің құрылуы - бар ұмтылыстарды басып тастап, оған қарама-қайшы мінез-құлықтарды әсірелейтін қорғаныс механизмі. Регрессия - адамның жасына келмейтін мінез-құлығы. Сонымен, бұл қорғаныс механизмі - адамның балалық мінез-құлықтық модельдеріне қайта оралуы арқылы қобалжуды жұмсарту. Сублимация: З. Фрейд бойынша, сублимация адамның жасырын импульстарын әлеуметтік ортаға байланысты басқа нәрсеге ауыстыруы, яғни, адам өзінің сексуалды қобалжуларын әлеуметтік орта дұрыс қабылдайтын іс-әрекеттерге ауыстырады. Теріске шығару. Адам жағымсыз жағдайлар туындаған кезде оны мойындамай, бас тартса, теріске шығару деп аталатын қорғаныс механизмі жұмыс істейді. З. Фрейдтің ойынша, қобалжу инстинктивті импульстардан шығады, Эгоны болатын қауіп-қатерден сақтайтын сигналдардың рөлін атқарады. Оған жауап ретінде эго жоғарыда көрсетілген қорғаныс механизмдерінің тізбегін қолданады. Қорғаныс механизмдері саналы түрде сезілмей, әрекет етеді, және индивидиумның шындықты қабылдауын бұрмалайды

Тұлғаның жалпы сипаттамасы

Кез-келген функция мінез-құлықтың тұрақты және өзгермейтін стереотиптері болып табылады.

Жеке қасиеттер, әдетте, (жетекші) табиғат көріністері дамуының жалпы бағытын анықтауға сол, және негізгі бағыттарын (кәмелетке толмаған) анықтайды сол бөлуге болады. Жетекші белгілер сипаттың мәнін көрсетуге және оның негізгі маңызды көріністерін көрсетуге мүмкіндік береді. Адамның мінез-құлқының кез-келген ерекшелігі өзінің шындыққа деген көзқарасын көрсететінін түсіну керек, бірақ бұл оның көзқарастарының кез-келгені тікелей сипаттың сипаты болатынын білдірмейді. Жеке өмір сүру ортасына және белгілі бір жағдайларға байланысты қарым-қатынастың белгілі бір көріністері сипаттың айқын белгілеріне айналады. Яғни. адам ішкі немесе сыртқы ортаны бір немесе басқа тітіркендіргішке агрессивті түрде жауап бере алады, бірақ бұл адам табиғаты бойынша зұлымдықты білдірмейді.

Әр адамның мінезінің құрылымында төрт топ бөлінеді. Бірінші топқа адамның негізін, оның негізін анықтайтын мүмкіндіктер кіреді. Оларға мыналар жатады: адалдық және неслажность, қағидаттар мен қорқынышқа бағыну, батылдық пен қорқу және тағы басқалар. Екіншіден, адамның басқа адамдарға тікелей қатынасын көрсететін ерекшеліктері. Мысалы, құрмет пен жеккөрушілік, мейірімділік пен ашулылық және басқалар. Үшінші топ адамның өзіне деген көзқарасымен сипатталады. Ол мыналарды қамтиды: мақтаныш, қарапайымдылық, бойкүндік, жалғандық, өзін-өзі сынау және басқалар. Төртінші топ - жұмыс, жұмыс немесе жұмысқа деген көзқарас. Сүйіспеншілік пен сыпайылық, жауапкершілік пен жауапсыздық, белсенділік пен пассивтілік және т. б. сияқты қасиеттермен ерекшеленеді.

Кейбір ғалымдар адамның басқа нәрселерге деген көзқарасын сипаттайтын басқа топты, мысалы, дәлдік пен тазалықты сипаттайды.

Сондай-ақ, мінез-құлық ерекшеліктерінің типологиялық қасиеттерін айырмашылығы қалыпты және қалыпты. Қалыпты қасиеттер сау психикасына ұшыраған адамдарға тән және түрлі психикалық аурулары бар адамдар қалыпты болып табылады. Мұндай жеке қасиеттердің қалыпты да, қалыпты да болуы мүмкін екенін атап өткен жөн. Барлығы сөйлеудің дәрежесіне немесе сипаттың нышаны болып табылатынынан тәуелді. Бұған мысал ретінде салауатты күдік болуы мүмкін, бірақ ол масштабтан шыққанда - бұл паранойға әкеледі.

Жеке басының қасиеттерін қалыптастырудағы рөлі қоғам мен оған қатысты адамның қарым-қатынасы. Адамды оның командамен қалай қарым-қатынас жасайтынын көрмей-ақ, оның тіркемелерін, антипатилерін, жолдастарын немесе қоғамдағы достық қарым-қатынастарын есепке алмай отырсыз.

Адамның қандай да бір қызмет түріне қатынасы басқа адамдармен қарым-қатынасында анықталады. Өзгелермен өзара әрекеттесу адамға белсенділік пен рационализацияны тудыруы мүмкін немесе оның бастамашылықты жетілдірмеуіне кедергі келтіруі мүмкін. Адамның өзін-өзі бейнелеуі оның адамдармен қарым-қатынасы және қызметке деген көзқарасы. Адамның сана-сезімін қалыптастырудың негізі басқа адамдармен тікелей байланысты. Басқа тұлғаның жеке басының мінез-құлқының дұрыс бағалануы - өзін-өзі бағалаудың маңызды факторы. Сондай-ақ, адамның қызметі өзгерген кезде ғана осы іс-әрекеттің әдістерін, әдістерін және субъектілерін ғана емес, адамның өзіне деген көзқарасы фигураның жаңа рөлінде өзгереді.

Жеке тұлғаның сипаттамасы

Жеке тұлғаның құрылымындағы сипаттың басты ерекшелігі оның сенімділігі болып табылады. Бірақ бұл бір ерекшеліктің үстемдігін білдірмейді. Бір-біріне қарама-қайшы немесе бір-біріне қарама-қайшы келмейтін бірнеше ерекшеліктер кейіпкерге үстемдік бере алады. Белгілі бір сипаттамалар болмаған жағдайда кейіпкер өзінің сенімділігін жоғалтады. Адамның моральдық құндылықтары мен нанымдары жүйесі сондай-ақ мінез-құлық ерекшеліктерін қалыптастыруда жетекші және анықтайтын фактор болып табылады. Олар адамның мінез-құлқының ұзақ мерзімді бағыттылығын белгілейді.

Адамның мінезінің сипаты оның тұрақты және терең мүдделерімен тығыз байланысты. Адамның тұтастығы, өзін-өзі қамтамасыз ету және тәуелсіздігінің болмауы жеке мүдделердің тұрақсыздығы мен мұқият болуымен тығыз байланысты. Керісінше, тұтастық және мақсаттылық, адамның табандылығы оның мүдделерінің мазмұны мен тереңдігіне тікелей байланысты. Дегенмен, мүдделердің ұқсастығы адамның тән ерекшеліктерінің ұқсастығын білдірмейді. Мысалы, ғалымдар арасында көңілді адамдарға да, қайғылы да, жақсылық да, жамандық да кездеседі.

Тұлғаның психологиялық құрылымы

Жеке тұлғаның психологиялық құрылымының екінші бөлігі жеке тұлғаның мүмкіншілігін айқындайды және белгілі бір іс-әрекетті нәтижелі қамтамасыз ету үшін . Қабілеттіліктер өзара байланысты және бір-бірімен өзара әрекет етеді. Тәртіп бойынша қабілеттіктердің бірі үстемдік етеді, жетекшілік етеді, басқалары оған бағынады. Мәселен, А. С. Пушкинде ақындық өнер үстемдік етті, бірақ олөзін тарихшы және талантты суретші ретінде де таныта білді. Сол сияқты М. Ю. Лермонтов туралы да айтуға болады. Қабілеттіктердің арақатынасының сипатына бағыттылықтың құрылымы әсер етеді. Өз кезегімен қабілеттіктерді даралау жеке тұлғаның шындыққа қатынасының таңдамалығына әсер етеді,

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.