Модель және компьютерлік модельдеу негіздері

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

М А 3 М Ұ Н Ы.

Алғы сөз 3

Кіріспе 4

І бө лім. Модель және компьютерлік модельдеу негіздері

1. 1. "Модель" түсінігінің анықтамасы 5

1. 2. Модель белгілері 9

1. 3. Модельдеу мақсаты 10

Модель құрудың негізгі этаптары 12
Модель түрлері. 14
Модель қасиеттері, 20
Модельдердің сандық және сапалық бағалары. 21

// бөлім. "Компьютерлік модельдеу " тақырыптары

бойынша лабораториялық жұмыстар

№ 1. Өзен суының ластануын анықтау 25

№2. Бактериялардың биомассасын анықтау 27

№3. Көлдің су денгейінің ауытқуын анықтау 29

№4. "Жыртқыш пен жемтік" экологиялық жүйесінің 31

математикалық моделі.

№ 5. Есепті шешудің түрлі модельдері. 35

№ 6. «Біздің өзен» экологияалық-экономикалық компьютерлік

модельдеу бағдарламасы. "Біздің өзен" бағдарламасында

жұмыс істеу негіздері. Бастапқы қадамдар. 40

№7. "Біздің өзен" экологиялық-экономикалық компьютерлік 45

модельдеу бағдарламасы. "Біздің өзен" бағдарламасын

пайдаланып жұмыс істеу. Эксперимент нәтижелерін

талдау.

№ 8. "Қайық және сал" динамикалық моделі 46

№ 9. "Арал аймағы: табиғат және адам" жүйесін пайдалану. 52

Арал аймағының қысқаша физикалық-географиялық

сипаттамасы. Адамның табиғатқа әсер етуі.

№ 10. "Арал аймағы:табиғат және адам" жүйесін пайдалану, 55

Арал проблемасын шешу жолдары.

"Арал аймағы:табиғат және адам" жүйесін пайдалану. 56

№11. Экспедициялардың жұмысын қорытындылау. 57

/// бөлім. Компьютерлік модельдеу

тақырыптары бойынша тест сұрақтары

IV бөлім, Модеь және компьютерлік модельдеу 61

тақырыптарына арналған көрнекі сүлбелер.

Пайдаланылған әдебиеттер 69

Кіріспе.

Қазіргі қоғамда болып жатқан ақпараттық дамудың өңделу, жеткізілу, сақталу заңдарының негізін ұғыну және дұрыс болжамдау үшін болашақ маманға компьютерлік модельдеу, ақпаратты өңдеу аса қажет.

Жоғары оқу орындарынын "Информатика" курсының негізгі міндеттерінің бірі студенттерді ақпараттық модельдермен таныстыру арқылы ақпаратпен жұмыс істеуге оқытып үйрету.

Оқу-әдістемелік құрал кіріспе және төрт бөлімнен турады: теориялық бөлім, лабораториялық жұмыстар, тест сұрақтары, тақырыптық көрнекі сүлбелер.

Кіріспеде еңбектің жазылу мақсаты, құрылымы және пайдаланушыға оқу материалын ұсынудың әдістемелік сипаттамасы қамтылды.

Бірінші бөлімде модель түсінігінің анықтамасы, модельдердің маңызы, модельдеу мақсаты, модель құру сатылары, модель түрлері және олардың сандық, сапалық бағаланулары туралы студенттерде модель ұғымының қалыптасуына ықпал ететін теориялық материал берілген.

Екінші бөлімде экологиялық жүйелерді модельдеу мысалдары келтіріліп, теориялық материалды практика тұрғысынан зерттеуге арналған лабораториялық жұмыстар мен оларды орындаудың әдістемелік нұсқаулары көрсетілген.

Үшінші бөлімде студенттердің сабақ барысындағы тақырыптар бойынша алған білімдерін қорытындылау мен бағалау үшін тест сұрақтары қарастырылған.

Төртінші бөлімде тақырыптық көрнекі сүлбелер берілген. Ұсынылған сүлбелер студенттердің пән талаптарына сай көрнекі білім алуларына көмектеседі.

Оқу-әдістемелік құрал болашақ жаратылыстану мамандарының модель және оның ғылыми зерттеу жұмыстарында пайдаланудағы рөлі туралы кең мәлімет алып, өз беттерінше қарапайым (экологиялық) жүйелер модельдерін құру дағдыларын қалыптастыруларына ықпал етеді.

/ бөлім. Модель және компьютерлік модельдеу негіздері

1. 1. "Модель" түсінігінің анықтамасы

Бастапқыда модель деп анықталған жағдайда объектіні алмастыратын қандай да бір көмекші объекті аталған. Сондықтан табиғат заңдарының әмбебаптығы, модельдеудің жалпылығы, және біздің білімдерімізді модель түрінде бейнелеудің мүмкіндіктері сәйкессіз болды. Мысалы ертедегі философтар табиғи процестерді модельдеу мүмкін емес, табиғи және жасанды процестер түрлі заңдылықтарға бағынады деп санады. Олар табиғатты тек қана логиканың, талқылау әдістерінің, пікір алмасулардың, яғни замандық терминологияның, тілдік модельдеудің көмегімен бейнелеуге болады деп жобалады. Ұзақ уақыттар бойына "модель". түсінігі арнайы типтегі материалдық объектілерге ғана, мысалы манекен (адам денесінің моделі), плотинаның кішірейтілген гидродинамикалық моделі, кемелер мен самолеттердің, жануарлардың модельдері ретінде қалыптасты.

Уақыт өте келе нақты объектілер жасанды сызбалардың, суреттердің, карталардың модельдік ерекшеліктері арқылы сипаттала бастады. Келесі қадамда модель ретінде нақты объект ғана емес абстрактылы, идеалдық құрылымдардың да жұмыс істеу мүмкіндіктері белгілі болды. Мұның мысалы математикалық модельдер бола алады. Математика негіздерін зерттеумен айналысатын математиктер мен философтардың еңбектерінің нәтижесінде модельдер теориясы жасалды. Онда модель бір абстрактылы математикалық құрылымның басқасына бейнелену, түрлендіру нәтижесі болып анықталады.

XX ғасырда модель түсінігі нақты және идеалдық модельдерді қатар қамтитындай болып жалпыланды. Сондыктан, абстрактылы модель түсінігі математикалық модельдер шеңберінең шығып, әлем туралы білімдер мен танымдардың барлығына қатысты болды. Модель түсінігінің айналасындағы кең талқылаудың қазіргі кезде де жалғасып отырғандытан естен шығармау кажет. Бастапқыда ақпараттық, кибернетикалық бағыттардағы ғылыми пәндер аясында, содан соң ғылымның басқа да салаларында түрлі тәсілдермен іске асырылатын модель ретінде танылды. Негізінде модель білімнің мәнін нақтылау тәсілі ретінде қарастырылады.

Модель (Моdel, sітиlаtоr) - 1) қасиеттері белгілі бір мағынадағы жүйенін немесе процестің қасиеттеріне ұқсас объектілер немесе процестер жүйесі; 2) сериялы бұйымдарды жаппай өндіруге арналған үлгі, эталон; кез-келген бір объекті жұмысы, мыс, процессордың жұмыс істеуін модельдейтін программа немесе құрылғы. Ол материалдық объект түрінде, математикалық байланыстар жүйесі ретінде немесе құрылымды имитациялайтын программа күйінде кұрастырылады да, қарастырылатын объектінің жұмыс істеуін зерттеу үшін қолданылады. Модельге қойылатын негізгі талап - оның қасиеттерінің негізгі объектіге сәйкес келуі, яғни барабарлығы [1] .

Модельдеу (Моделирование; sітиlаtіоп) - кез-келген құбылыстардың, процестердің немесе объект жүйелерінің қасиеттері мен сипаттамаларын зерттеу үшін олардың үлгісін құру (жасау) және талдау; бар немесе жаңадан құрастырылған объектілердің сипатын анықтау немесе айқындау үшін олардың аналогтарында (моделінде) объектілердің әр түрлі табиғатын зерттеу әдісі. Модель төрт деңгейде түпнұсқаның гносеологиялық орынбасары бола алады: 1 - элементтер деңгейінде, 2 -құрылым дейгейінде, 3 - қалып-күй немесе қызметтік деңгейін, 4 - нәтижелер дейгейінде. Сипаты бойынша модельдеу материалдық және идеалдық болып бөлінеді. Материалдық модельдеу объектінің геометриялык, физикалық, динамикалық және қызметтік сипатын нақты дәл береді. Идеалдық модельдеуге объектінің ойдағы бейнесі жатады. Ойша модельдеу тіл көмегімен іске асырылады [1] .

"Модель" түсінігі кибернетикада бақыланатын объектілер класын сипаттайтын теорияның моделін белгілеуде жиі қолданылады. Демек, кибернетикада берілген нақты объектінің моделі осы объект туралы теорияның моделі болып табылады. Компьютерлік модельдеу - бұл да оқып үйренетін объекті теориясының модельденуі.

Модельдеуші (модель субъектісі) тек адам бола алады. Модельдеу объектісі табиғи (өсімдік, күн системасы) және адамның ықпалымен құрылып жасанды болуы мүмкін (1-сурет) .

Модельдеу жүйесі (тоdеlіng sуstет) - зерттелетін жүйенің немесе оның элементтерінің математикалық және физикалық аналогтарын құру және талдау. Модельдік тәжірибе зерттеу тәсілі ретінде жүйені жаңғыртуға және зерттеуге мүмкіндік береді, ал зерттелетін жүйеге тікелей тәжірибе жүргізу қиын, немесе экономикалық тұрғыдан тиімсіз болуы мүмкін [1] .

Табиғи объектілерді ешқандай модельдің толықтай бейнелей алмайтындығы белгілі. Табиғи объектілердің элементтерінің арасындағы байланыстардың көбінесе белгісіз болуы олардың күрделілігін айқындайды. Сондықтан табиғи объектілердің модельдері түпнұсқаға қарағанда карапайым болады. Адамдар тарапынан құрылатын объектілерде мұндай жағдайлардың толық ескерілмеуі мүмкін.

Бірақ модельдеу барысында модельдеу мақсаты тұрғысынан қажетсіз
детальдар еленбейді.

Модельдер не үшін қажет?

1-сурет. Модельдеудің жалпы схемасы

Адамның практикалық, ғылыми қызметтерінде жұмыс істеуіне тура келетін объектілердің қандай да бір алмастырушысын құрады. Мұның табиғи көшірме - картина/скульптура; самолеттің ұшу қасиетін зерттеуге белгіленген макеті; қандай да бір бұйымның партиясын дайындауға арналған үлгісі болуы мүмкін.

Адамның оқып үйренетін объект туралы ақпараттық моделінін негізін құрайтын кажетті ақпараттарды жинақтауы қажет.

Пракгикалық есепті шешу тұрғысынан модельдерді пайдалану оқып үйренетін объектілердегі модельдеудің мәнін, мазмұнын демонстрациялауға мүмкіндік береді.

"Модель" термині көп мағыналы. Модель деп қандай да бір заттың кішірейтілген көшірмесін (самолет моделі, тұрғын үйлер макеті), математикалық формулаларды, бұрыштан горизонтқа лактырылған дененің ұшу моделін, іштен жану двигателі жұмысының моделін, бұйымдарды жинау моделін, құрамы бойынша сөйлем талдау моделін, қандай да бір нәрсенің эталонын (метр эталоны, килограмм эталоны) айтамыз.

Жалпы түрдегі "модель" түсінігі төмендегідей негізде анықталады.

Модель - модельдеу мақсаты тұрғысынан оқып үйренетін объектінің/құбылыстың кейбір жақтарын ұқсастырып бейнелейтін жаңа объект.

Модель - объектінің нақты жұмыс істеуіне сәйкестенетін аныкталған параметрлер бойынша жұмыс істейтін физикалық/ақпараттық алмастырушысы.

Модельдеудегі ең бастысы модельдеуші объекті мен оның моделі арасындағы өзара ұқсас қатысы болып табылады.

Барлық модельдердің кепбейнелілігі негізінен үш топқа бөлінеді:

материалдық (табиғи) модельдеуші объектінің сыртқы түрін, құрылымын (кристал торлардың модельдері, глобус), жағдайын(самолеттің радио басқарылымды моделі) /ұлғайтылған көшірмелері;
бейнеленуші модельдер(геометриялық нүктелер, математикалықмаятник, идеал газ, шексіздік) ;
ақпараттық модельдер -модельденуші объектінің ақпараттыкодтау тілдерінің бірінде жазылған сипаттамасы (сөздік сипаттау, схемалар, сызбалар, картиналар, суреттер, ғылыми формулалар, бағдарламалар) .

Информатика курсында негізінен ақпараттық модельдер қарастырылады.

Ақпараттық модель (Информационная модель; information model) - 1) басқару жүйесінде - автоматтандырылған өңдеуге жататын ақпарат айналымының процесін параметрлік ұсыну; 2) мәліметтер базасында -тұтастық шектеулер жиынтығы; мәліметтер құылымын тудыратын ережелердің, олармен жүргізілетін операциялардың, сондай-ақ рұсат етілетін байланыстар мен мәліметтердің мәнін, олардың өзгерістерінің тізбегін анықтайды; мәліметтер мен олардың арасындағы қатынастарды математикалык және программалык тәсілдермен ұыну; ақпараттық құрылымдар мен олармен жүргізілетін операцияларды формалдық баяндау [1] .

Ақпараттақ модельдердің басқа да ақпарат түрлері сияқты өзіндік тасымалдаушысы болуы керек. Олар қағаз, сынып тақтасы, қабырға - яғни, бірнәрсе жазуға, бейнелеуге болатындай кез-келген бет болуы мүмкін. Бұл тасымалдаушыларда модельдер түрлі "физикалық" тәсілдермен: қалам, бор, бояу, диапроекторлық жарық бейнесі көмегімен жазылады. Біздер жалпы жағдайда ақпараттық модель түсінігінің аясында берілетін мазмұнда түсінеміз. Мысалы, квадраттық теңдеу формуласы қалай және қайда жазылғандығана қарамастан квадраттық теңдеу формуласы болып қала береді.

Модель (фр. modele, ит. modello, лат. modulus - өлшем, үлгі) - бұл:

нақты объектінің қарапайымдандырылған ұқсасы;
заттың кішірейтілген/ұлғайтылған түрдегі макеті;
табиғат пен қоғамдағы қандай да бір процесстің/құбылыстыңбейнесі, сипаттамасы және схемасы;

жұмыс істеуі анықталған параметрлер бойынша нақты объектініңжұмыс істеуіне ұқсас физикалық/ақпараттық аналогы;
анықталған шарттарда түпнұсқа объектінің бізді мен сипаттамасын алмастыра алатын алмастырушы - объектісі;
модельдеу мақсаты тұрғысынан оқып уйренетін объектінің/құбылыстың кейбір нақты жақтарын бейнелейтін жаңа объект.

Ақпараттық модель - модельденуші объектінің ақпаратты кодтау тілдерінің бірінде сипатталуы.

Модельдеу - бұл:

- нақты бар объектілердің (заттар, құбылыстар, процестер) модельдерін кұру;

нақты объектіні қолайлы көшірмемен алмастыру;
таным объектілерін модельдері арқылы зерттеу.

Модельдеу кез-келген мақсатқа бағытталған қызметтің ажырамас бөлігі;

Модельдеу танымының негізгі әдістерінің бірі.

Иақты қызметтердегі объект модельдері төмендегі жағдайларға пайдаланылады:

материалдық заттарды бейнелеу;
белгілі фактілерді түсіндіру;
болжамдар құру;
зерттелінеін объект туралы жаңа білімдер алу;
болжау;
басқару жәнс т с. с,

1. 2. Модель белгілері

Модельдер адам қызметінің таным, катынзс, практикашқ қызмет сиякты сфераларында қолданады.

Адамды (модельдеу субъекісін) :

модельдеу объектісінің сыртқы түрі;
модельдеу объектісінің кұрылымы;
модельдеу объектісінің үлгісі қызықтыруы мүмкін.

Модельдің мақсаты мен шешуге тиісті мәселесі осы үш аспектінің бірін таңдауға ықпал етеді.

Модельдің әрбір аспектісі қасиеттерінің жиынтьғы арқылы айқындалады.

Модельдерде объектінің барлык қасиеттерінің емес, тек қана модельдеу мақсаты тұргысьнан кажетгі қасиеттері ғана бейнелейді.

Модельдеудің әрбір аспектісі (түр, құрылым, үлгі) озіндік касиеттер кұрамьмен сипатталады.

Объектінің белгілері сырткы түрінің сипаттамасы ретінде көрсетіледі.

Тілде бүл белгілер қьзыл, сары, денгелек, ұзын снякты сын есімдермен өрнектеледі.

Объектінің сыртқы түрі оны тану, ұзақ уақыт сақтау (фотография, портрет) үшін модельденеді.

Объект құрылымы деп оның элементтері мен олардың арасындағы байланыстар жиынтығы айтылады.

Құрылымды сипаттауда объектінің кұрамдас элементгері мен олардың қасиеттері көрсетіледі.

Тілде бұл элементтер мен байланыстар: электрон, протон, күш, (атом сипатталуындағы) энергетикалық деңгей сияқты зат есімдермен өрнектеледі.

Объект құрылымын модельдеу:

• оның көрнекі бейнесі;

объект касиеттерін оқып үйрену;
байланыстык белгілерді айқындау;
объектінің тиянақтылығын оқып үйренуге қажет.

Уақыт ағымына байланысты шығатын өзгерістер объект күйі деп аталады. Объект күйінің сипаттамасы оның сырткы түрі мен құрылымының басқа объектілермен өзара әсерлерінің уақытқа байланысты нәтижесінің сипаттамасына келтіріледі. Тілде бүл сақтау, даму, айналу сияқты етістіктермен өрнектеледі.

Объект күйін модельдеу:

болжауға;
басқа объектілермен байланыс орнатуға;
басқаруға;
техникалық құрылғыларды кұрастыруға қажет. Объектілердің кейбір касиеттерін сандық мән кабылдайтын шамалармен сипаттауға болады. Мысалы: масса, ұзындық өлшемдері бұл жағдайдағы қасиеттердің параметрлері деп аталады.

1. 3. Модельдеу мақсаты

Кез-келген практикалық қолданбалы есептердің шешілуі барлык уақытга зерттеумен, кейбір объектілерді (материалдық/акпараттык) түрлендірумен, баскарумен байланысты.

Демек, модельдеу мақсатының табиғаты екіжакты: бір жағынан зерттеу есебіне байланысты объективтілігі, кызығушылыққа, қызметтік мотивке тәуелді түзетілетініне байланысты субъекгивтілігі (2-сурет) .

Бір объект үшін бір субъекттің түрлі есептерді шешуіне және модельдеу мақсатына байланысты бірнеше модель күруы мүмкін (3-сурет) .

Бір ғана модельдеу есебі үшін бір объекгтін түрлі субъектілерінің түрлі модельдер құруы мүмкін.

Модельдің түрі және оның қүрылуы субъектінін біліміне, төжірибесіне, жеке қызығушылыктарына байланысты (4-сурет) .

Бір объектінің негізінде түрлі модельдеу мақсатына байланысты түрлі есептерді шешілетін субъектінің бірнеше модельдер кұру мүмкіндігі бар. Модель турін таңдау, кұру субъектінің біліміне, тәжірибесіне, жеке қызығушыяығына тәуелді (5 сурет) .

2-сурет. Модельдеу мақсатынын модель субъектісіне және шешілеті есепке тәуелділігін көрсету схемасы

Модельдеу - қазіргі заманғы ғылыми танымның басқарушы принципі. Адам таным затын оның барлық процестерінде толық кере алмайды. Сондықтан ол обьектінің өзінің алдында тұрған мәселені шешуге қажетті жашн тануға ұмгалады.

Модельдеу субъекг алдында тұрған модельдеу мәселесін шешкенде, ғана өз максатына жетеді.

3-сурет. Бір объектіге бір субъекгтщ бірвеше модель күру

мүмкіндігін көрсететіи схсма.

Модельдеу ғылымы келесі принциптерге сүйенеді:

- редукционизм принципі - күрделіні карапайымдандыру мүмкіндігі.

- эволюция принципі - барлық формалар біртіндеп төменгі формалардан дамиды. Төменгі формалар күйін талдау арқылы жоғары формалар күйін болжауға болады;

4-сурет. Бір объект ушін бір субъектгіц бірнешс модель күру мүмкіндігін көрсететін схема.

- рационалдық прищипі - елемнің накты объектілерін логиканын,
математиканың көмегімен тануға болады.

5-сурет. Бірнеше субъектілердін бір объектіге түрлі модельдер кұру мүмкіндігін көрсететін схсма

1. 4. Модель кұрудың негізгі этаптары

Модель құруды неден бастау қажет?

Біріншіден модельдеу мақсаты тұрғысынан объектіні таңдау қажет. Бұл сатыда объектінің модельдеу субъектісіне таныс барлық қасиеттері қарастырылады. Объектінің көптеген қасиеттері мен белгілерінін арасынан модельдеуде бейнеленуге тиісті қасиеттердің нақты болуы мүмкін.

Модельдеу мақсаты анықталған соң-модельдеу мақсаты тұрғысынан модельдеуші объектІнің нақты белгілерін айшндау кажет.

Бұл белгілердің:

объектінің сыртқы түріне;
объектінің құрылымына;
объектінің күйінеқатысы болуы мүмкін.

Модельдеу мақсатының түрліше болуына байланысты барлық жағдайлар үшін белгілерді, қасиеттерді, қатынастарды ерекшелейтін бірдей белгіленген тәсіл казір жоқ.

Нақты белгілердің дұрыс және толық ерекшеленуі Кұрылған модельдеудің берілген мақсатына сәйкестенеді, яғни оның модельдеу мақсатына адекваттылығына тәуелді болады. Модельдің адекваттылығы модельдеу объектісінде нақты ерекшеленген белгілердің қандай да бір формада бейнеленуіне тәуелді болады. Адекватіылық - модельдеудің негізгі түсініктерінің бірі.

Модельдеу объектісінің ерекшеленген белгілерін ұсыну формаларын таңдау - модельдеу практикасының келесі сатысы болып табылады. Модельдерді ұсынуда формалаудың: сөздік сипаттама, сызба, кесте, формула, схема, алгоритм, компьютерлік бағдарлама сияқты түрлерінің қолданылуы мүмкін.

Объектінің ерекшеленген касиеттері мен белгілерінің бейнелеу формасы таңдалынған соң, таңдалған формадағы ерекшеленген қасиеттерге байланысты формалдау жұмысына кірісу кажет.

Формалдау процесі, мысалы математикалық модель бұйымның жиналу сызбасын құруда өзіндік ерекшеліктері мен сатыларына иелік етеді.

Формалдау сатысының нәтижесі ақпараттық модель болады.

Модельдеу процесін аяқтау туралы айтпас бүрын қүрылған модельдің модельдеу мақсатына және объектіге адекватгылығын тексеру қажет. Құрылған модельде мақсатка сәйкес қайшылыктар кездессе сызбаны түзету, бағдарламаға өзгерістер енгізу, қолданылатын формулаларды нақтылау әрекетгерін орындап, модельдің дәлдігін қайта тексеру кажет.

Алынған модельдің модельдеу объектісінің бейнелену адекваттылығына талдау жасап, модельдеу мақсатына жету -модельдеудің соңғы сатысы. Модельдеу сатыларының арасындағы өзара байланысы 6-суретте көрсетілген.

Қазіргі кезде әрбір жаідайда объектінің кандай бслгілі касиеттерінің накты қасиет ретіндс карастырылатыны туралы әмбебап аныктамалык ереже жоқ.

Модельдеу шарты мүмкінлік берсе түрлі қасиеттерінін кұрамымен бірнеше модельдер кұрып, олардың объектіні модельдеу мақсатына адекватгылыгын бағалау қажет.

6-сурст. Модельдеу саты; гарыпын арасьшдаш байланысты кврсету схсмасы

Формалдау - модельдеу объектісінің нақты касиеттсрі мен белгілерін таңдалған формаға келтіру.

Ақпараттық модельдерді бейнелеу формасьның сөздік сипаттама, кесте, сурет, алгоритм, сызба түрінде бояуы мүмкін.

1. 5. Модель түрлері

Соңғы кездердегі ғылым мен ақпараттық технояогиялардың қарыштай дамуы барлык дерлік ғылыми-зерттеу жұмыстарында зерттелетін объектіні модельдеу жүмыстарын өз деңгейінде жүргізуді талап етуде. Модельдер барлык жерде дерлік кездеседі. Олардын саны орасан зор. Олардың кейбірі ескіреді, ұмытылады, жоғалады (7-сурет) .

Акпараттарды модельдеу түрлерін тандауда және кұруда (8-сурет) зерттеушінің маман ретіндегі танымы мен біліктіяік деңгейі, эстетикалык талғамы көрінеді. Дұрыс таңдалған жане өз дәрсжесінде тиімді кұрылған модель түрлерін зерттеу жұмыстары жеңілдетіп, объект туралы толығырақ мәлімет алуға септігін тигізеді.

Әрбір модель үшін онын кеңістіктегі "субъект-объект-нақтылық" орнын аньқтауға болады.

Таным карым-қатынастың ажырамас бөлігі, ал қарым-қатынас практикаяық іс-әрекетпен кабаттаса жүреді,

Акпарапъіқ модеяь әркайсысын бейнелеуге таңдалған бейнелеу тілдерінің формалдылығын сипаттай алады. Әрбір ақпараттық модельді кеңістіктегі "субьект-объект-формалдау дәрежесі" нүктелеріне сәйкес қойып көруге болады.

7-сурет. Модельдер классифякациясы

Акпараттық модельдерді сипаттау тілі бойьшша мысалы, математикалық модельдер, кестелік модельдер сияқты мақсатты түрде классификациялауға болады.

Модельдеу тілі (sіmulation language) - зертtеліп жатқан объекіні үлгілеу үшін қажетті бастапқы ақпарат берілетін жобалау тілі[1] .

Субъектінің практикалық қызметінін сферасы модельдеу объектісін басқару процесіндегі модельдің қатысына байланысты нақтылануы мүмкін. Бұл жағдайда модельдің келесі түрлері: тіркелуші, эталондык, болжамдык, оңтайланған, имитациялық деп бөлінеді.

Модельдеу кұбылысының қосымша мүмкіңдікгерін ашуға мүмкіндік беретін модельдер кластарының басқалай да бөліну түрлерін таңдауға болады.

Ииформатика курсында компьютер көмегімен құруға, зерттеуге болатын модельдер қарастырылады. Ақпараттьқ моделъдерді компьютерлік деп ерекше класқа бөлуге бола ма? Компьютер кемегімен мәтіндер, графикалар, кестелер, диаграммалар сияқты көптеген объектілерді кұруға, зерттеуге болады.

6-сурет. Ақпараттык модельдер түрлері

Бірақ бұл объектілерді басқа да орталарда кемегімен кұруға, зерттеуге болады. Демек, компыотер көмегімен жасалатын жұмыстардың барлығын компьютерсіз де жасауға болады. Мұндағы негізгі мәселе жұмсалатын ресурстарға, уақытка, пайдаланылатын технологияларға байланысты,

Компыотерлік модельдердің ақпаратгык модельдерден сапалық айырмасы жоқ. Компьютерлік модельдеуді езіндік ерекшеліктеріне орай ақпараттық моделъдеудің ерекше түрі деп айтуға болады.

Компъютерлік модель (сотриtеr тodе I) таңдалынған программапық ортаға бейімделінген ақпараттық модельді ұсыну формасы; 2) программалық ортаның кұралдарымен жасалынған модель [ 1 ] .

Компьютерлік модельдерге байланысты бастапқы жұмыстар гидравлика, жылу алмасу, қатты дененің механикасы т. с. с есептер тобын шешуде жүргізілді.

Модельдеу ЭЕМ мүмкіндіктері, жұмыс істеу принциптері мен математикалық модельдердің адаптациясы болатын күрдеді теңдеулер жүйесінің сандық шешімін бейнелейді. Физикадағы компыютерлік модельдердің табыстары химия, электро энергетика, биология есептерін шешуде де кең таралды. Компьютерлік модедьдеу негізінде шешілетін есептердің күрделілігі ЭЕМ-нің мүмкіндіктеріне байланысты шектеледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.