Адамның өмірі мен денсаулығына келтірілген моральдық жауапкершіліктер

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Адамның өмірі мен денсаулығына келтірілген моральдық жауапкершілік

Құқық негіздерін оқуға кірісерден алдын, əлеуметтік қатынастарды тек құқықтың ғана реттемейтіндігін есте ұстау қажет. Бір қоғамда өмір сүретін адамдар өзін-өзі ұстаудың əр алуан ережелеріне мысалы, əдет-ғұрып, мораль нормалары, діни жəне корпоративтік нормаларға бағынады.
Ал, моральдық нормалар адалдық жəне қиянат, əділеттілік жəне əділетсіздік, ар-намыс жəне арсыздық жəне т.б. осы сынды өнегелік құндылықтар жайында қоғамда қалыптасқан түсінікті сипаттайды. Өз жолдастарына сатқындық істемеу, сүйікті адамыңның көзіне шөп салмау, жалған сөйлемеу жəне т.б. ережелер қандай да бір арнайы түсiндіруді талап ете қоймас.(7, 4 б)
Моральдық зиян жәбірленушіге моральдық немесе физикалық азап келтіру фактісі расталған кезде ғана өтеледі.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында әрбір іске моральдық зиянды өтеуді талап етуге болады. Бұл құқықтық институт сұранысқа ие болды. Ол Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген Құқықтық модельге қисынды сай келді, оған сәйкес адам құқықтары мен бостандықтары ең жоғары құндылық болып табылады. Әрбір азамат өзінің құқықтары мен бостандықтарын заңмен тыйым салынбаған барлық тәсілдермен қорғауға құқылы. Қорғаудың бұл әдісі бұзушыға жәбірленушіге оның құқықтарының бұзылуына байланысты физикалық немесе моральдық азап шеккені үшін ақшалай өтемақы төлеу міндетін жүктеуден тұрады.
Моральдық зиянды өтеу институты материалдық емес игіліктер мен адамның жеке мүліктік емес құқықтарын барынша толық қорғауға ықпал етеді, бұл қоғамдағы демократиялық құқықтық тәртіпті қалыптастыруға және нығайтуға қызмет етеді. Ұзақ уақыт бойы әлеуметтік қоғамдағы моральдық зиян өтелмейді деп есептелді. Негіздеме дәлел келтірді-кеңес адамының жеке басы мұндай қол жетпейтін биіктікте, оны ақшамен бағалау мүмкін емес.
1984 жылдан бастап КСР Одағы мен одақтас республикалардың қылмыстық сот ісін жүргізу негізінде зардап шеккен тарапқа моральдық зиянды өтеу туралы түсінік пайда болды.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 951 - бабына сәйкес (АК мәтіні бойынша бұдан әрі) моральдық зиян термині-жеке және заңды тұлғалардың жеке мүліктік емес игіліктері мен құқықтарын бұзу, кемсіту немесе одан айыру: оған қарсы жасалған құқық бұзушылық нәтижесінде жәбірленушінің басынан кешкен жан азабы (кемсіту, кемсіту, қысым көрсету, ашу, ұят, үмітсіздік, тән азабы, залал, жайсыздық жағдайы және т.б.). Моральдық зиянды өтеу жағдайларын, тәртібі мен тәсілдерін белгілейтін Норма АК-нің 951-952-баптарында қамтылған.
Моральдық зиянды жалпы ереже бойынша өтеуге зиян келтірушінің кінәсі болған кезде жол беріледі. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде моральдық зиян келтірушінің кінәсіне қарамастан өтелетін жағдайлар көзделеді.
Бұл азаматтардың өмірі мен денсаулығына жоғары қауіп көзі ретінде зиян келтіру (мысалы, азаматқа автомобиль соғу).
- заңсыз соттау нәтижесінде азаматқа зиян келтіру. Қылмыстық жауапкершілікке заңсыз тарту, қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасы ретінде заңсыз қолдану: психиатриялық емдеу үй-жайына заңсыз орналастыру.
- Ар-намысына, қадір-қасиетіне және іскерлік беделіне нұқсан келтіретін мәліметтерді таратумен зиян келтіру
- Заңнамалық актілерде көзделген өзге де жағдайлар.
Моральдық зиян жәбірленушіге моральдық немесе физикалық азап келтіру фактісі расталған кезде ғана өтеледі. Қандай мән-жайларда және қандай іс-әрекеттермен (әрекетсіздікпен) олар келтірілгенін: жәбірленуші қандай азапқа ұшырағанын дәлелдеу міндеті жәбірленушінің өзінде жатыр.
Азаматтық кодекстің 951-бабының 4-бөлігіне сәйкес азаматтың мүліктік құқықтарын бұзатын әрекеттерден (әрекетсіздіктен) келтірілген моральдық зиян, заңнамалық актілерде көзделген жағдайларды қоспағанда, өтелуге жатпайды.
АК-нің 952-бабына сәйкес моральдық зиян ақшалай нысанда өтеледі.
Моральдық зиянның мөлшерін айқындау кезінде жәбірленушінің өзіне келтірілген адамгершілік залалдың ауырлығын субъективті бағалауы, сондай-ақ жәбірленушінің адамгершілік және дене азабының дәрежесін куәландыратын объективті деректер: қол сұғу объектісі болған игіліктің өмірлік маңыздылығы (өмір, денсаулық, Ар-намыс, қадір-қасиет, Бостандық, тұрғын үйге қол сұқпаушылық және т. б.); құқық бұзушылық салдарларының ауырлығы (жақын туыстарын өлтіру, мүгедектікке әкеп соққан дене жарақатын келтіру, бас бостандығынан айыру, жұмыстан немесе тұрғын үйден); жалған ұят мәліметтерді таратудың сипаты мен саласы; жәбірленушінің өмір сүру жағдайлары (қызметтік, отбасылық, тұрмыстық, материалдық, денсаулық жағдайы, жасы және т.б.), назар аударуға тұрарлық өзге де мән-жайлар.
Моральдық зиян өтелуге жататын мүліктік залалға қарамастан өтеледі.
Сот практикасы моральдық зиянның мөлшерін бағалаудың нақты критерийлері мен әдістерінің болмауына байланысты моральдық зиянды өтеудің негіздері мен мөлшерін анықтауда туындайтын айтарлықтай қиындықтарды көрсетеді.
Өкінішке орай, бүгінгі таңда бұл мәселені нақты реттейтін бірыңғай сот тәжірибесі жоқ.
ҚР Жоғарғы Сотының 2001 жылғы 21 маусымдағы №4 "ҚК-нің 67-бабын қолдану жөніндегі сот практикасы туралы" нормативтік қаулысына сәйкес тараптарды татуластыру институтын дұрыс қолдану жәбірленушінің қылмыстық процестегі рөлі мен белсенділігін арттыруға: оның бұзылған құқықтары мен бостандықтарын толық және тез қалпына келтіруге ықпал етеді. Сонымен бірге ол аз және орташа ауыр қылмыс жасаған адамдарға гуманизмді көрсетуге, жәбірленушіге зиянды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.